اختلال اسکیزوفرنیفرم بر اساس راهنمای آماری تشخیصی اختلالات روانی

بیماری اختلال اسکیزوفرنیفرم علائمی مشابه با اختلال اسکیزوفرنی دارد اما اختلال اسکیزوفرنی فرم نیز یک نوع بیماری روانی است که در آن فرد نمی‌تواند واقعیت ها را از خیال تشخیص دهد. علاوه بر این این بیماری بر نحوه‌ تفکر و عملکرد فرد و ابراز احساسات و نحوه‌ ارتباطاتش با دیگران اثر می‌گذارد. اگر این اختلال بیش از ۶ ماه به طول انجامد روانپزشکان آن را به عنوان یک بیماری اسکیزوفرنی در نظر می‌گیرند بنابراین اختلال اسکیزوفرنی فرم، نوعی بیماری روانی با علائم مشابه با اسکیزوفرنی می‌باشد اما تا کمتر از ۶ ماه طول می‌کشد.

تاریخچه
اصطلاح اسکیزوفرنی فرم/ Schizophreniform Disorder، را «گابریل لنگفت» (۱۹۸۳–۱۸۹۵) در سال ۱۹۳۹ زمانی که مشغول به کار در «درمانگاه روانپزشکی دانشگاه اسلو» بود، وضع کرد. لنگفت اختلالی را توصیف کرد که شروع ناگهانی و سیر خوش‌خیمی داشتم با علائم خلقی و تیرگی هشیاری همراه بود.

اختلال اسكيزوفرني‌ فُرم، يك نوع كوتاه مدت از اسكيزوفرني است. يك بيماري رواني جدي كه افكار، اعمال، ابراز هيجانات،ادراك واقعيت وروابط شخص با ديگران را دچار اختلال مي‌كند.درست مثل اسكيزوفرني اين اختلال نوعي از روان‌پريشي است كه طي آن شخص بين واقعيت و غير واقعيت نمي‌تواند تمايز قائل شود. البته اسكيزوفرني يك بيماري طولاني مدت است در حالي‌ كه اسكيزوفرني‌فرم شامل علايمي است كه كمتراز شش ماه دوام دارند. چنانچه علايم بيش از شش ماه دوام يابد تشخيص اسكيزوفرني داده مي‌شود. بنابراین در این اختلال نشانه‌ها مشابه اسکیزوفرنی است، به‌جز اینکه در عرض ۶ ماه بهبود می‌یابد و عملکرد طبیعی بازمی‌گردد.

اختلال اسکیزوفرنی‌فرم یکی از انواع اختلالات سایکوتیک و طیف اسکیزوفرنی است. اختلال اسکیزوفرنی‌فرم، یک اختلال روان‌پریشانه باشروع سریع است که مرحله پیش‌درآمد قابل توجهی ندارد. هرچند بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی‌فرم در زمان بروز حمله ممکن است دچار تخریب کارکرد شوند، اما افت پیش‌رونده عملکرد اجتماعی و شغلی در این بیماران بعید است.(سادوک)

اما جزئیات اختلال اسکیزوفرنیفرم بر اساس راهنمای آماری تشخیصی اختلالات روانی به شرح زیر است:

علائم بیماری اختلال اسکیزوفرنی فرم

همچون اسکیزوفرنی، اسکیزوفرنی فرم نیز شامل علائم زیر می‌شود:
- پندارهای بیهوده (باورهای اشتباهی که پس از اثبات اشتباه بودن آن‌ها فرد همچنان بر آن‌ها پافشاری می‌کند.)
- توهمات (دیدن، شنیدن و حس کردن چیزهایی که واقعی نیستند.)
- صحبت‌ها و حرف‌های ناهماهنگ (همچون حرفهایی که معنای درستی ندارند، استفاده از کلمات بی‌معنی و پرش از یک مبحث به مبحثی دیگر.)
- رفتارهای عجیب و غریب (همچون قدم زدن و یا پیاده‌روی بر روی مسیر دایره‌ای شکل و یا مرتب نوشتن.)
- خالی بودن از انرژی
-عادات بهداشتی و تغذیه‌ای نامناسب
-از دست دادن علاقه و لذت زندگی
- کنار کشیدن از جمع خانواده، دوستان و فعالیت‌های اجتماعی

ملاکهای تشخیصی اختلال اسکیزوفرنیفرم بر اساس DSM5
A. دو ملاک زیر (یا تعداد بیشتر)، هر یک برای مدت زمان قابل ملاحظه ای در طول دوره ۱ ماهه وجود دارند(یا کمتر اگر با موفقیت درمان شده باشد). حداقل یکی از اینها باید (۱) ، (۲) ، یا (۳) باشد
۱. هذیانها
۲. توهمات
۳. گفتار آشفته (مثل انحراف گفتار یا گسیختگی مکرر).
۴. رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک.
۵. نشانه های منفی (یعنی، کاهش ابراز هیجانی یا بیارادگی) باشد.

B. دوره این اختلال حداقل ۱ماه، اما کمتر از ۶ ماه ادامه دارد. در صورتی که تشخیص باید بدون منتظر ماندن برای بهبود داده شود، لازم است «موقتی» محسوب شود.

C. اختلال اسکیزوافکتیو و اختلال افسردگی یا دوقطبی همراه با ویژگیهای روانپریشی منتفی دانسته شده اند، زیرا یا (۱) دوره های افسردگی یا مانیک به طور همزمان با نشانههای مرحله فعال روی نداده اند، یا (۲) اگر دوره های خلقی در مدت نشانه های مرحله فعال روی داده باشند، در بخش کمتری از کل مدت دوره های فعال و باقیمانده بیماری وجود داشته اند.
D.این اختلال ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد(مثل سوءمصرف مواد مخدر، دارو) یا بیماری جسمانی دیگر نیست.

ویژگی های تشخیصی اختلال اسکیزوفرنیفرم
نشانه های مخصوص اختلال اسکیزوفرنیفرم شبیه نشانه های اسکیزوفرنی هستند(ملاک A).
اختلال اسکیزوفرنیفرم بوسیله تفاوت آن در مدت، متمایز میشود: کل مدت بیماری، از جمله مراحل مقدماتی، فعال، و باقیمانده، حداقل ۱ ماه، ولی کمتر از ۶ ماه است(ملاک B).
شرط لازم مدت برای اختلال اسکیزوفرنیفرم، بینابین مدت لازم برای اختلال روانپریشی کوتاهمدت که بیش از ۱ روز ادامه دارد و ظرف ۱ ماه بهبود مییابد، و اسکیزوفرنی است که حداقل به مدت ۶ ماه ادامه مییابد.

تشخیص اختلال اسکیزوفرنیفرم تحت دو موقعیت داده میشود:
(۱) زمانی که دوره بیماری بین ۱ تا ۶ ماه ادامه یابد و فرد بهبود یافته باشد،
(۲) هنگامی که فرد به مدت کمتر از ۶ ماه لازم برای تشخیص اسکیزوفرنی بیمار بوده، ولی هنوز بهبود نیافته است. در این مورد، تشخیص باید به صورت «اختلال اسکیزو فرنیفرم(موقتی)» داده شود، زیرا معلوم نیست که آیا فرد ظرف مدت ۶ماه از این اختلال بهبود خواهد یافت. اگر این اختلال بیشتر از ۶ ماه ادامه یابد، تشخیص باید به اسکیزوفرنی تغییذ یابد.

ویژگی متمایزکننده دیگر اختلال اسکیزوفرنیفرم، فقدان ملاکی است که عملکرد اجتماعی و شغلی معیوب را ایجاب میکند. در حالی که ممکن است چنین اختلالاتی به صورت بالقوه وجود داشته باشند اما برای تشخیص اختلال اسکیزوفرنیفرم ضروری نیستند.

نحوه تشخیص پزشکی اختلال

اگر شخصی برخی از علائم این بیماری را در خود داشته باشد، پزشک معمولا تست‌های مختلفی رو شخص انجام می‌دهد تا از وجود این بیماری در شخص اطمینان حاصل کند، این تست‌ها ممکن است شامل تصویربرداری از مغز مانند اسکن MRI و یا آزمایش خون باشد. تا اگر فرد دچار مشکلات غیرروانپزشکی دیگری باشد آن را تشخیص دهد.

اگر پزشک علائم فیزیکی به خصوصی در فرد تشخیص ندهد ممکن است او را به نزد روانپزشک و یا روانشناس هدایت کند. این متخصصان از ابزارهای خاصی برای ارزیابی شخص استفاده می‌کنند تا ببینند که آیا شخص دچار اختلال روانی است یا خیر. برای تشخیص اختلال اسکیزوفرنی فرم علائم ممکن است فقط ۶ ماه طول بکشند.

تشخیص افتراقی اختلال اسکیزوفرنیفرم با سایر اختلالات و بیماری ها

مدت علائم روان‌پریشانه یکی از عواملی است که اختلال اسکیزوفرنی‌فرم را از سایر سندرم‌ها افتراق می‌دهد. در صورتی که مراحل بیماری بیش از ۶ ماه طول بکشند، تشخیص اسکیزوفرنی گذاشته می‌شود اما مدت کمتر از یک ماه با تشخیص اختلال روان‌پریشی گذرا مطابقت دارد. به‌طور کلی برای تشخیص اختلال اسکیزوفرنی‌فرم مدت زمان حضور علائم تشخیص باید حداقل یک ماه و حداکثر کمتر از شش ماه باشد.

انواع بیماری های روانی و جسمانی میتوانند با نشانه های روانپریشی آشکار شوند که باید در تشخیص افتراقی اختلال اسکیزوفرنیفرم در نظر گرفته شوند. این بیماریها عبارتند از اختلال روانپریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر یا درمان آن؛ دلیریوم یا اختلال عصبی-شناختی عمده؛ اختلال یا دلیریوم ناشی از مواد/دارو؛ اختلال افسردگی یا دوقطبی همراه با ویژگی های روانپریشی؛ اختلال اسکیزوافکتیو؛ دوقطبی و اختلال مربوط مشخص یا نامشخص دیگر؛ اختلال افسردگی یا دوقطبی همراه با ویژگی های کاتاتونیک؛ اسکیزوفرنی؛ اختلال روانپریشی کوتاه مدت؛ اختلال هذیانی؛ طیف اسکیزوفرنی مشخص یا نامشخص دیگر و اختلال روانپریشی دیگر؛ اختلالات شخصیت اسکیزوتایپی، اسکیزوئید، یا پارانوئید؛ اختلال طیف اوتیسم؛ اختلالاتی که در کودکی همراه با گفتار آشفته آشکار می شوند؛ اختلال کاستی توجه/ بیش فعالی؛ اختلال وسواس فکری-عملی؛ اختلال استرس پس از آسیب؛ و صدمه مغزی آسیب زا.

چون ملاکهای تشخیص اختلال اسکیزوفرنیفرم و اسکیزوفرنی عمدتاً از نظر مدت بیماری تفاوت دارند، بحث تشخیص افتراقی اسکیزوفرنی در مورد اختلال اسکیزوفرنیفرم نیز صدق میکند.

اختلال روانپریشی کوتاه مدت. اختلال اسکیزو فرنیفرم از نظر مدت با اختلال روانپریشی کوتاه مدت که مدت آن کمتر از ۱ ماه است، تفاوت دارد.

دلایل ابتلا به بیماری اختلال اسکیزوفرنی فرم
معمولا دلیل اصلی ابتلا به این نوع اختلال مشخص نیست اما معمولا در شکل گیری این اختلال عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهند. این عوامل شامل موارد زیر می‌تواند باشد:
عامل ژنتیکی: تمایل به توسعه‌ اختلالات اسکیزوفرنی و اسکیزوفرنی فرم ممکن است از والدین به فرزندان به ارث برسد.
ساختار و عملکرد مغز: افراد مبتلا به بیماری اختلال اسکیزوفرنی فرم و یا اسکیزوفرنی در مدارهایی از مغز خود که مربوط به مدیریت تفکر و درک آن‌هاست، اختلالی داشته باشند.
عوامل محیطی: روابط عاطفی و اجتماعی ضعیف و قرار گرفتن در شرایط استرس زا از عواملی هستند که می‌توانند در بروز بیماری اختلال اسکیزوفرنی فرم تاثیر بگذارند. تاثیرات این بیماری بر روی افرادی که از نظر ژنتیکی تمایل به توسعه‌ این بیماری را در خود دارند به مراتب بیشتر خواهد بود.

*نکته:

در DSM-IV-TR آمده بود: این اختلال بیشتر به اختلالات خلقی وابسته است تا اسکیزوفرنی بیماران اسکیزوفرنیفرم، به‌طور کلی بیشتر علایم خلقی دارند و پیش‌آگهی آنان از بیماران اسکیزوفرنی بهتر است. اسکیزوفرنی بیشتر در خانواده‌های بیماران خلقی رخ می‌دهد تا خانواده‌های بیماران اسکیزوفرنیفرم.

شکل گیری و روند اختلال اسکیزوفرنیفرم
شکل گیری اختلال اسکیزوفرنیفرم است. تقریباً یک سوم افراد مبتلا به تشخیص اولیه اختلال اسکیزو فرنیفرم(موقتی) ظرف مدت ۶ ماه بهبود مییابند و اختلال اسکیزوفرنیفرم تشخیص نهایی آنهاست. در مورد اکثریت دو سوم باقیمانده افراد، سرانجام تشخیص اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو داده میشود.

همه گیرشناسی(شیوع)
معمولا حدود ۱ نفر از هر ۱۰۰۰ نفر در طول زندگی خود به این بیماری مبتلا می‌شود. بیماری اختلال اسکیزوفرنی فرم به شکل مساوی در میان زنان و مردان رایج است. با این حال در بین مردان معمولا در سنین جوانی به آن مبتلا می‌شوند، بین سنین ۱۸ الی ۲۴ سالگی، اما خانوم‌ها معمولا در سنین ۲۴ تا ۳۵ سالگی ممکن است به این اختلال مبتلا شوند.

DSM-5 اعلام می‌کند که نرخ بروز اختلال اسکیزوفرنی‌فرم در شرایط اقتصادی-فرهنگی احتمالاً شبیه به نرخ وقوع آن در اسکیزوفرنی است. در آمریکا و سایر کشورهای پیشرفته، نرخ وقوع اندک است. شاید یک پنجم نرخ وقوع اسکیزوفرنی. میزان شیوع این اختلال در سراسر طول عمر ۰/۱۱ درصد است، و مقدار شیوع یک‌ساله آن ۰/۰۹ درصد گزارش شده‌است.

براساس گزارش انجمن روانپزشکی آمریکا، حدود دوسوم افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی فرم ممکن است به اسکیزوفرنی مبتلا باشند.

عوامل خطر و پیش آگهی

ژنتیکی و فیزیولوژیکی. خویشاوندان افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنیفرم بیشتر در معرض خطر اسکیزوفرنی قرار دارند.

پیامدهای کارکردی اختلال اسکیزوفرنیفرم
پیامدهای کارکردی اکثر افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنیفرم که سرانجام تشخیص اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو در مورد آنها داده میشود، شبیه پیامدهای این اختلالات هستند. اغلب افراد در چند زمینه عملکرد روزمره، مانند تحصیل یا کار، روابط میان فردی، و مراقبت شخصی، دچار کژکاری می شوند. افرادی که از اختلال اسکیزوفرنیفرم بهبود می یابند، پیامدهای کارکردی بهتر دارند.

درمان اختلال اسکیزوفرنی فرم
برای درمان این نوع بیماری معمولا از دارو و روان درمانی به موازات یکدیگر استفاده می‌شود. افرادی که علائم شدیدی از این بیماری را از خود بروز می‌دهند و در معرض صدمه زدن به خود و یا دیگران هستند ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشند تا همه ی شرایطشان تحت کنترل پزشک و روانشناس باشد و از هر نوع آسیب رسانی به خود و دیگران در امان باشند.

داروها: داروهای آنتی سایکوتیک اصلی‌ترین داروهایی هستند که پزشکان برای برطرف کردن علائم این اختلال همچون توهمات و یا تفکرات ناسازگار استفاده می‌کنند.

روان درمانی: در این نوع درمان هدف این است که فرد بیماری خود را به خوبی بشناسد و با نحوه‌ی درمان آن به خوبی آشنا شود و نسبت به شرایط خود برای خود هدف گذاری کرده و مشکلات روزانه‌ی خود را مدیریت کند. علاوه بر این این درمان به فرد کمک می‌کند تا احساسات پریشانی مرتبط با این بیماری را به خوبی کنترل کند. از طرفی خانواده درمانی می‌تواند به اعضای خانواده‌ی فرد مبتلا به بیماری اختلال اسکیزوفرنی فرم کمک کند تا به بهترین شکل ممکن با عضو خانواده‌ی خود برخورد کنند و در مسائل مختلف با او به مشکل برنخورند.

منابع:
- سادوک، بنجامین جیمز؛ سادوک، ویرجینیا آلکوت؛ روئیز، پدرو (۱۳۹۴). خلاصه روان‌پزشکی. ترجمهٔ دکتر فرزین رضاعی. تهران: ارجمند.
-فول فکر