سه شنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ - 19 Mar 2024
تاریخ انتشار :
شنبه ۲۶ اسفند ۱۳۹۶ / ۱۴:۵۹
کد مطلب: 43788
۱۱
سعید قدرتی

درمان نوروفیدبک چقدر اثربخش است؟

درمان نوروفیدبک چقدر اثربخش است؟
میگنا: کاربرد نوروفیدبک برای درمان اختلالات روانپزشکی مساله مهمی است که روز به روز استقبال از آن بیش تر می شود. در این مقاله قصد داریم به موضوع اثربخشی درمان نوروفیدبک در اختلالات روانپزشکی بپردازیم.


نوروفیدبک در یک نگاه
نوروفیدبک یکی از درمان های نسبتاً نوظهور است. این درمان به طور کلی به این صورت است که بازخورد¬های شنیداری و دیداری از باندهای فرکانسی مغز را برای دستیابی به خودتنظیمی به مخاطب ارایه می کند و با استفاده از پروتکلی که درمانگر از آن استفاده می کند به تقویت یا سرکوب باندهای فرکانسی برای دستیابی به عملکرد بهنجار می‌پردازد. در سال ۲۰۰۰ پروفسور فرانک دافی نورولوژیست کودکان ازدانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد، یکی از افراد پیشرو در زمینه استفاده از نوروفیدبک، اظهار داشت که «به عقیده من، اگر هر دارویی چنین گستره وسیعی از اثربخشی را از خود نشان دهد باید به طور جهانی مورد قبول واقع شده و به طور گسترده ای استفاده شود».

استفاده از نوروفیدبک به طور روزافزونی افزایش یافت تا این که در سال ۲۰۰۹تخمین زده شد که حدود ده تا بیست هزار متخصص در ایالات متحده به درمان با نوروفیدبک می پردازند (کرین، ۲۰۰۹). مطالعات بسیار زیادی در طول سالهای گذشته برای بررسی اثر بخشی نورفیدبک انجام پذیرفته است. علی رغم انتقادهای زیادی که بر اثربخشی نوروفیدبک وجود دارد، سوال از این که «آیا نوروفیدبک اثر دارد؟» به این که «نوروفیدبک چقدر اثربخش است؟» تغییر پیدا کرده است. در ادامه به بررسی سطوح اثربخشی درمان ها می پردازیم.


سطوح اثربخشی درمان
تقسیم بندی های گوناگونی برای بررسی سطوح اثربخشی درمان ها وجود دارد. یکی از این تقسیم بندی ها به نقل از چاپین و راسل-چاپین (2014) پنج سطح اثر بخشی برای تعیین اثر بخش بودن درمان ها در نظر گرفته است.
سطح ۱: «از لحاظ تجربی حمایت نمی شود» شامل درمان هایی می-شود که تنها شواهد اثربخشی آن مطالعه موردی و گزارش های فردی است.
سطح ۲: «ممکن است اثربخش باشد»: این سطح شامل حداقل یک مطالعه با قدرت آماری کافی و اندازه گیری نتیجه می شود اما تخصیص تصادفی به گروه کنترل صورت نپذیرفته است.
سطح ۳: «احتمالا اثربخش»: شامل چندین مطالعه مشاهده ای، مطالعات کلینیکی، گروه کنترل در انتظار و تکرار اثربخشی درون فردی و بین فردی می شود.
سطح ۴: «اثربخش»: این سطح شامل گروه بدون درمان، درمان جایگزین و گروه کنترل با تخصیص تصادفی است که دارای قدرت آماری کافی، تحلیل آماری متناسب و اندازه گیری های معتبر و پایا می باشد.
مطالعات انجام گرفته در این سطح باید دارای نمونه‌ای باشد که ملاک های ورود به پژوهش را دارا باشد و نیز تمام فرآیندها به طور واضح توصیف شده باشد تا امکان تکرار وجود داشته باشد. بعلاوه نتایج باید در دو مطالعه مجزا با ویژگی های ذکر شده تایید شده باشد.
سطح ۵: «اثربخش و ویژه»: مداخله باید از گروه گواه، گروه تحت دارو درمانی و درمان های موثق دیگر در حداقل دو پژوهش مجزا اثر بخش تر گزارش شده باشد.
پژوهش های اثربخشی بالینی بسیار چالش برانگیز هستند. این پژوهش های شامل آزمودنی انسانی در یک محیط غیر آزمایشگاهی و شرایط کمتر کنترل شده می شود که با مشکلات جدی مواجه است. پژوهش های اثربخشی بالینی غالباً توسط کلینیسین ها و نه پژوهشگران انجام می پذیرد و بودجه های بسیار محدودی برای آنها در نظر گرفته شده است.
همچنین در بسیاری از این پژوهشها سوگیری نسبت به اثر بخش بودن درمان وجود دارد. با این وجود پژوهش هایی صورت می پذیرد که به مرور تمام پژوهش های انجام گرفته می پردازد و سطوح اثربخشی آن ها را بررسی می کند که در ادامه به آنها می پردازیم.


اثربخشی نوروفیدبک بر اختلال نقص توجه/بیش فعالی
پژوهش های بسیار زیادی در این حیطه صورت پذیرفته است. در بسیاری از این پژوهش ها اثربخشی نوروفیدبک به عنوان یک درمان غیردارویی برای ADHD به خوبی ذکر شده است. در مجموع در مورد اثربخشی نوروفیدبک در مورد مولفه های ADHD گزارش شده است که نوروفیدبک برای درمان نقص توجه و تکانشگری اثر بخش است اما بهتر است بیش فعالی با دارو درمان شود. همچنین نوروفیدبک می‌تواند در کنار دارو درمانی مورد استفاده قرار بگیرد. در مقاله مروری انجام گرفته توسط لوفتاوز و همکاران (۲۰۱۲ ) در مورد اثربخشی نوروفیدبک بر ADHD دوران کودکی آنها سطح ۳ یعنی «احتمالا اثربخش» را گزارش کردند.

در این مورد مناقشات زیادی وجود دارد و اثربخشی نوروفیدبک توسط طرفداران نوروفیدبک بالاتر از این سطح گزارش شده است. به این ترتیب در پایین ترین سطح، سطح ۳ یعنی « احتمالاً اثر بخش» و در بالاترین سطح، سطح ۵ یعنی «اثربخش و ویژه» را برای این درمان در نظر گرفته اند. APA و گروه Chadd (گروه حامی کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD) اثربخشی نوروفیدبک بر درمان ADHD را سطح ۳، یعنی «احتمالا اثربخش» دانسته و آن را یک انتخاب صحیح برای درمان ADHD دانسته اند.

اختلالات اضطرابی
در این جا اثربخشی نوروفیدبک بر اختلالات اضطرابی گوناگون شامل: اختلال اضطراب فراگیر، فوبیا، اختلال وسواس فکری عملی، و اختلال هراس مد نظر می باشد. هاموند (۲۰۰۵) درمان اختلالات اضطرابی توسط نوروفیدبک را سطح ۳، یعنی «احتمالا اثربخش» و یوچا و مونتگومری (۲۰۰۸) آن را سطح ۴، یعنی «اثربخش» در نظر گرفته است.

افسردگی
اثربخشی نوروفیدبک برای درمان افسردگی توسط یوچا و مونتگومری (۲۰۰۸) در سطح ۲ ارزیابی شده است. یعنی «ممکن است اثربخش باشد».

اختلالات مصرف مواد
نوروفیدبک برای درمان اختلالات مصرف مواد وسیله‌ای برای کاهش خطر بازگشت به اعتیاد به شمار رفته و به طور معناداری اثر بخشی درمان های سنتی سوء مصرف مواد را افزایش می‌دهد. با این وجود یوچا و مونتگومری (۲۰۰۸) اثربخشی درمان نوروفیدبک بر سوء مصرف مواد را سطح ۳، یعنی «احتمالا اثربخش» در نظر گرفتند.

اختلال استرس پس از سانحه
یوچا و مونتگومری (۲۰۰۸) اثربخشی نوروفیدبک بر اختلال استرس پس از حادثه را سطح ۲ در نظر گرفتند یعنی «ممکن است اثربخش باشد». اوتمر (۲۰۱۲) اما ادعا می کند که سطح اثربخشی نوروفیدبک بر PTSD سطح ۳ است، یعنی «احتمالا اثربخش».

سایر مشکلات
یوچا و مونتگومری (۲۰۰۸) اثربخشی نوروفیدبک را بر درمان های درد مزمن و فایبرومیالگیا، سردرد و صرع سطح ۴ یعنی «اثربخش» در نظر می گیرد. آنها همچنین اثربخشی درمان نوروفیدبک براینسامنیا و TBI را سطح ۳ یعنی «احتمالا اثربخش» در نظر می گیرند. اثربخشی نوروفیدبک بر درمان اوتیسم را نیز سطح ۲ در نظر گرفته اندُ یعنی «ممکن است اثربخش باشد».
به این ترتیب اثربخشی نوروفیدبک برای هیچ کدام از اختلالات در سطح 5 یعنی «اثربخش و ویژه» نیست و برای بسیاری از اختلالات در سطح ۳ یعنی «احتمالاً اثر بخش» گزارش شده است. بنابراین، متخصصین این حیطه باید برای تجویز نوروفیدبک برای هر مشکل و هر درمانجویی کمی محتاط عمل کرده و شواهد درمانی را متناسب با مشکل بیمار مدنظر قرار دهد. در ادامه به شرایط استفاده از نوروفیدبک می پردازیم.


چه زمانی از نوروفیدبک استفاده کنیم؟

عده ای از درمانجو ها وقتی به مراکز درمانی مراجعه می کنند ممکن است، درمان نوروفیدبک به عنوان خط اول درمان به آنها پیشنهاد شود. با توجه به این که درمان نوروفیدبک یک درمان پرهزینه و گران است و خدمات بیمه (نه درایران و نه در کشورهایی نظیر آمریکا) برای آن وجود ندارد، پیشنهاد درمان نوروفیدبک برای بسیاری از مراجعان می تواند حسی توام با ناکامی باشد. چه برای مراجعی که هزینه بالای استفاده از خدمات درمانی نوروفیدبک را ندارد و چه مراجعی که پیشنهاد استفاده از نوروفیدبک برای درمان مشکلاتی که شواهدی از اثربخشی آن در دست نیست به او داده می شود.

انجمن مشاوره آمریکا (ACA) با انتشار دو مقاله توسط راسل-چاپین و چاپین (۲۰۱۱) و مایرز و یونگ (۲۰۱۲) در مورد نقش نوروفیدبک به عنوان درمان سوم تاکید داشته است. آنها توصیه می کنند درمان نوروفیدبک درمان سومی است که وقتی مشاوره، روان درمانی و دارودرمانی کافی نیست می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. به این ترتیب اگر متخصصین این حوزه از درمان نوروفیدبک به عنوان خط اول درمان استفاده کنند و یا آن را به مراجعی که هزینه بالای استفاده از آن را ندارد پیشنهاد دهند، با حل مشکلات مراجع فاصله زیادی دارند.


نظارت بر صلاحیت درمانگر در کاربست نوروفیدبک
تمامی مطالب ذکر شده در مورد اثربخشی نوروفیدبک مربوط به زمانی است که یک درمانگر صلاحیت این کار را انجام دهد. انجمن روانشناسی آمریکا APA استاندارد آموزشی و گواهی صلاحیت انجمن بین المللی اعطای گواهی بیوفیدبک (BCIA) را برای پذیرفتن صلاحیت درمانگر دراستفاده از درمان نوروفیدبک و بیوفیدبک لازم می داند.

متاسفانه در کشور ما مرجع ذیصلاحی که بتواند به اعطای گواهی صلاحیت درمان نوروفیدبک/ بیوفیدبک اقدام کرده و صلاحیت درمانگران را ارزیابی کند وجود ندارد. به این ترتیب مشاهده می شود که در برخی مراکز از اپراتورهای بدون تخصص و تنها آشنا با کار عملی با دستگاه، استفاده می شود که صد البته برای صاحب مرکز /کلینیک درمانی پرسود بوده و برای مراجع بی نتیجه. به نظر می‌رسد اگر نظارتی بر مراکز ارائه دهنده این خدمات درمانی انجام نپذیرد، با شرایط کنونی استفاده از نوروفیدبک بیشتر به سود درمانگر خواهد بود تا درمانجو!

 
نويسنده: سعید قدرتی
دانشجوی دکترای روانشناسی شناختی دانشگاه شهید بهشتی
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
متوجه رابطه شوهرم با خواهرم شدم. چه کار کنم؟
بیمارستان روانپزشکی امین آباد تهران
سه گام مهم برای تقویت تاب آوری کودکان
سخن گفتن با خدا مانند صحبت کردن با یک دوست پشت تلفن است... ممکن است او را در طرف دیگر نبینیم، اما می دانیم که دارد گوش می دهد...