ميگنا : پايگاه خبری روانشناسی و بهداشت روان 3 مرداد 1389 ساعت 16:02 https://www.migna.ir/news/734/اهميت-خانواده-قرآن-كريم -------------------------------------------------- عنوان : اهميت خانواده در قرآن كريم -------------------------------------------------- متن : خانواده به عنوان اصلى ترين نهاد اجتماعى و زيربناى جوامع و منشأ فرهنگ ها و تمدن ها در تاريخ بشر بوده است. پرداختن به اين بناى مقدس و بنيادين و حمايت و هدايت آن به جايگاه واقعى و متعالى اش، همواره سبب اصلاح خانواده بزرگ انسانى و غفلت از آن، موجب دورشدن بشر از حيات حقيقى و سقوط به ورطه هلاكت و ضلالت بوده است.(۱) بعد از انقلاب صنعتى غرب و به طور عمده بعد از انقلاب كبير فرانسه، ظهور جريان هاى فمينيسم و متعاقب آن تصويب كنوانسيون رفع تبعيض بر ضد زنان و قوانينى از اين دست، ضربه اساسى و مهلكى بر پيكره خانواده در غرب وارد شده(۲) و عوارضى همچون ابتلاى جوانان به بيمارى هايى پرشمار از جمله ايدز، اعتياد، افزايش آمار طلاق و ظهور فرزندان بى هويت در اثر رواج بى بندوبارى ج ن س ى و متعاقب آن ارتكاب جرائم و مفاسد اجتماعى- اخلاقى از سوى چنين افرادى، جامعه را دچار تشنج و بحران ساخته و چون نيك بنگريم ريشه و اساس همه اين نابهنجارى هاى اجتماعى به خانواده و آسيب پذير شدن اين نهاد اجتماعى مهم بر مى گردد كه البته عوامل پرشمارى در فروپاشى آن دخيل بوده است كه از آن جمله مى توان به موارد زير اشاره كرد: ۱: بى توجهى به تفاوت هاى طبيعى زن و مرد و اصرار بر تساوى آنها از هر جهت. ۲: فرار از مسئوليت هاى تشكيل خانواده به خاطر مشكلات زندگى مشترك. ۳: بالا رفتن سن ازدواج و پائين آمدن تحمل و بردبارى انسان ها و در نتيجه بالا رفتن آمار طلاق كه از نشانه هاى فروپاشى نظام خانواده است. ۴: افزايش خشونت و بهره جويى هاى جنسى در اثر تبليغات سازمان يافته.(۳) ۵: نبود فرهنگ متعالى و ارزشمند و نوع نگرشهاى متفاوت به امر ازدواج و تشكيل خانواده در جامعه. در واقع عواملى نظير موارد ياد شده موجب شده كه خانواده هايى هم كه با وجود چنين جوى شكل گرفته اند، از صميميت و تعاون و شادابى مطرح در منابع اصيل اسلامى و مكتبى برخوردار نباشند.(۴) همان طوركه گفتيم خانواده واحد بنيادين جامعه وكانون اصلى رشد و تعالى انسان است و تربيت و عواطف اجتماعى به عنوان مهم ترين ويژگى نظام انسانى، از خانواده نشأت مى گيرد و توجه به نقش محورى زن به عنوان محور عاطفه و تربيت و نقش محورى مرد در امر تربيت و تأمين معيشت و اداره زندگى امرى ضرورى است.(۵) در شرايط كنونى همه دلسوزان جوامع مختلف در تلاش اند كه راهكارهاى اساسى سالم سازى خانواده ها و حفظ و استحكام بنيان آنها را دريابند و با ارائه آن به جامعه خود اوضاع بحرانى موجود را تا حدى كنترل كرده و از تشنج در آن و به دنبال آن بحران در جامعه بكاهند كه در اين راستا بازگشت به فرهنگ اصيل اسلام درجامعه ما ضرورى است؛ آئينى كه بيشترين عنايت را به تكريم، تنزيه و تعالى خانواده دارد و اين نهاد مقدس را كانون تربيت و مهد مودت و رحمت مى شمرد.(۶) * ضرورت تشكيل خانواده خداوند متعال در آيه ۳۲ سوره نور مى فرمايد: «مردان و زنان بى همسر خود را همسر دهيد، همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود، آنان را بى نياز مى سازد. خداوند گشايش دهنده و آگاه است.» اين آيه تأكيد مى كند كه همه بايد به امر ازدواج افراد مجرد همت گمارند و تنها به دليل مشكلات اقتصادى از تشكيل خانواده نهراسند؛ چرا كه خداوند وعده گشايش داده است؛ چنان كه پيامبراسلام(ص) فرموده: «هر كس ازدواج را از ترس فقر، ترك كند، گمان بد به خدا برده است؛ زيرا خداوند متعال مى فرمايد: اگر آنها فقير باشند خدا آنها را از فضل خود بى نياز مى سازد.»(۷) و همچنين حضرت على(ع) فرموده است: «بهترين شفاعت آن است كه ميان دو نفر براى امر ازدواج ميانجيگرى كنى تا اين امر به سامان برسد.»(۸) نكته قابل توجه در اين زمينه، اين است كه پدران بايد زمينه ازدواج فرزندان خويش را فراهم سازند. پيامبر اعظم(ص) فرموده اند: «كسى كه فرزندش به حد رشد برسد و امكانات تزويج او را داشته باشد و اقدام نكند و در نتيجه فرزند مرتكب گناهى شود، اين گناه بر هر دو (پدر و فرزند) نوشته مى شود.»(۹) همچنين به دليل اين كه اين آيه در ادامه آيات مربوط به حد زنا و… آمده، مى توان گفت: زنا عاملى است كه موجب از هم پاشيده شدن خانواده ها وسبب فساد و نابودى نسل ها است. براى رهايى از اين بلاى خانمان سوز، خداوند متعال مسأله ازدواج را مطرح كرده است. به همين دليل مسئولان جامعه اسلامى بايد با تدابيرى اساسى براى ازدواج هاى سالم، موفق و اسلامى زمينه سازى كنند و امكانات و ابزارهايى لازم براى تشكيل خانواده را فراهم آورند تا فرمان الهى اجرا شده و جامعه از ناهنجارى هاى اجتماعى نجات يابد. * آرامش در خانواده در آيه ۲۱ روم مى خوانيم: «و از نشانه هاى او اين است كه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد و در ميانتان مودت و رحمت قرار داد. در اين نشانه هايى است براى گروهى كه تفكر مى كنند.» علامه طباطبايى در تفسير اين آيه مى فرمايد: «معنايش اين است كه براى شما و يا براى اين كه به شما نفع برساند، از جنس خودتان زوج آفريد. آرى هريك از مرد و زن بدون ديگرى ناقص اند و مرد با وجود زن و زن با وجود مرد تكميل مى شود و با مودت و محبتى كه خداوند ميان اين دو قرار داده است، زمينه مناسبى براى تربيت فرزندان فراهم مى شود. اين دو عامل است كه آنها را وادار مى سازد تا درحفظ وحراست، تغذيه، لباس، منزل و به طوركلى تربيت او بكوشد و به اين ترتيب نسل بشر منقطع نگردد.»(۱۰) با دقت در تعبير «لتسكنوا اليها» معلوم مى شود كه هدف از ازدواج، سكونت و آرامش است؛ به اين معنا كه همسران مايه آرامش اند؛ اما سكون و آرامش مطرح شده هم از نظر جسمى و روحى و هم از نظر فردى و اجتماعى است. بيمارى هايى كه به واسطه ترك ازدواج براى جسم انسان پيش مى آيد، قابل انكار نيست، همچنين نبود تعادل روحى و نا آرامى هاى روانى كه برخى از افراد مجرد با آن دست به گريبان اند، كم و بيش بر همه روشن است.(۱۱) اگر در مفهوم آيه مذكور دقت كنيم، به اين نتيجه مى رسيم كه خانواده در مرحله نخست بايد پناهگاه مرد و زن در برابر ناملايمات زندگى و نيز توفان هاى اجتماعى باشد و در مرحله بعد مأمن واقعى براى فرزندان آنها قرار گيرد. يكى از مشكلات عمده جوامع امروزى كودكان خيابانى است كه در اثر بى مسئوليتى والدين، به اين وضع دچار شده اند. اگر زن و شوهر مى توانستند مايه سكون و آرامش همديگر باشند، به دنبال آن فرزندانى در آرامش خاطر تربيت مى كردند و طلاق، بى مهرى و در نتيجه معضل كودكان خيابانى به وجود نمى آيد. توليد نسل پاك هدفى مقدس خداوند در آيه ۲۲۳ سوره بقره مى فرمايد : «زنان شما، محل بذرافشانى شما هستند. پس هر زمان كه بخواهيد، مى توانيد با آنها آميزش كنيد و [سعى نماييد از اين فرصت، بهره بگيريد و با پرورش فرزندان صالح] اثر نيكى از پيش براى خود بفرستيد و تقوى پيشه كنيد و بدانيد او را ملاقات خواهيد كرد و مؤمنان را [به اين ديدار] بشارت بده. چنان كه گفتيم خداوند در مرحله نخست به مسأله ازدواج تأكيد فرموده و بعد از تحقق اين امر، انسان ها را تشويق و ترغيب به توليد نسل مى كند. اين آيه در مقام تحريص برآمده كه ازدواج كنيد تا اين كه نسل بشر زياد شود و به اين وسيله گوينده كلمه توحيد در نوع بشر در عالم منتشر شود و در عالم بشريت، عبوديت داير گردد.(۱۲) با تشبيهى كه از زنان در اين آيه صورت گرفته، مى توان به اهميت وجود زنان در خانواده ها پى برد؛ همان گونه كه اگر زمين براى كشت مناسب و مرغوب باشد، محصول خوبى به بار مى نشيند. اگر زنان خوبى در خانواده ها وجود داشته باشند، به طور حتم فرزندان نيكى هم به جامعه تحويل داده خواهد شد كه ذخيره معنوى و مايه آمرزش براى والدينشان خواهند شد. در حديثى از پيامبر اكرم(ص) آمده: «هنگامى كه انسان بميرد، برنامه عمل وى نيز به پايان مى رسد؛ مگر به وسيله ۳ چيز: صدقه جاريه، آثار علمى، پرورش فرزند صالح كه براى پدر و مادر خود با عمل و سخن طلب آمرزش كند.(۱۳) * تربيت خانواده در گرو همت سرپرست قرآن مى فرمايد: «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! خود و خانواده خويش را از آتشى كه هيزم آن، انسان ها و سنگ هاست، نگه داريد! آتشى كه فرشتگانى بر آن گمارده شده كه خشن و سختگيرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمى كنند و آنچه را كه فرمان داده شده است، به طور كامل اجرا مى نمايند.(۱۴) در اين آيه به صراحت بيان شده است كه سرپرست خانواده بايد براى نجات خود و خانواده اش همت گمارد و بكوشد تا گرفتار چنان آتش مهيبى نشود. در واقع نقش اساسى پدر خانواده در اينجا مشخص مى شود كه بايد در تربيت اعضاى ديگر آن بكوشد و البته يكى از مهم ترين مصاديق اين كوشش، كسب حلال است كه عامل مؤثرى در تربيت پذيرى اعضاى خانواده است و موفقيت دنيوى و اخروى آنان را در پى خواهد داشت. در تفسير نمونه در زير آيه مذكور آمده كه نگهدارى خويشتن، به ترك معاصى، تسليم نشدن در برابر شهوات سركش، نگهدارى خانواده به تعليم و تربيت و امر به معروف و نهى از منكر و فراهم نمودن محيطى پاك و خالى از هرگونه آلودگى در فضاى خانه و خانواده است. بنابراين، تنها تأمين هزينه زندگى، تهيه مسكن و تغذيه و. . . وظيفه سرپرست نيست؛ بلكه مهم تر از آنها، تغذيه روح و جان اعضاى خانواده است كه اصول تربيتى و اسلامى در آن مراعات شود.(۱۵) * سخن پايانى چنان كه بيان شده، خطرات زيادى مانند بيمارى هاى روانى، اعتياد، طلاق و. . . در كمين خانواده هاست وآن را بشدت تهديد مى كند؛ همان طور كه در غرب موجب فروپاشى خانواده ها شده است. براى رهايى از اين تهديدات، چاره اى جز پناه آوردن به دستورات سعادت بخش دين مبين اسلام درباره خانواده نيست كه نتيجه آن ازدواج هاى موفق براى جوانان و تشكيل خانواده هايى همراه با استحكام و آرامش و به دور از اختلافات و توليد نسل و تربيت فرزندان صالح و پاك خواهد بود.   نويسنده: صغرى - عبدلى منبع: روزنامه - ایران - تاريخ شمسی نشر 02/08/1386 پانوشت: ۱- مصوبه۵۶۰ شوراى انقلاب فرهنگى۸۴‎/۴‎/۷. ۲- سعيد داودى، زنان وسه پرسش اساسى، مدرسة الامام على بن ابى طالب، چاپخانه امير المؤمنين (ع) قم، ص۱۶ الى ۲۰. ۳- گاليا توانگر، مقاله مرورى بر چگونگى شكلگيرى يك خانواده متعالى، مصاحبه با استاد مهدى فانى، از روزنامه كيهان : دوشنبه۲ بهمن ۱۳۸۵- ۲محرم ۱۴۲۷- سال ،۴ شماره ۱۸۶۸۴. ۴- احمد بهشتى، خانواده در قرآن، مركز انتشارات و تبليغات اسلامى، چاپ دوم، ۱۳۸۵. ۵- مصوبه ۵۶۰ شوراى انقلاب فرهنگى، ۸۴‎/۴‎/۷ ۶- همان ۷- شيخ عبد على بن جمعه العروسى الحويزى، تفسير نور الثقلين، نشر قم، مطبعه العلميه، چاپ دوم، ج ،۳ ص ۵۹۵. ۸- ناصر مكارم شيرازى، تفسير نمونه، نشر تهران، دارالكتاب الاسلاميه ،ج،۱۴ ص۴۵۷ ۹- همان، ج،۱۴ ص۴۶۴ ۱۰- علامه سيد محمد حسين طباطبايى، الميزان فى تفسير القرآن (تفسير الميزان)، تهران، دار الكتب الاسلاميه، چاپ سوم ج،۱۶ ص۲۵۰ (با اندكى تصرف) ۱۱- تفسير نمونه، ج ،۱۶ ص ۳۹۱ ۱۲- بانوى اصفهانى، مخزن العرفان در علوم قرآن، نشر تهران، نهضت زنان مسلمان، ج۲.ص۳۱۰. ۱۳- تفسير نمونه، پيشين، ص۹۶. ۱۴- آيه ۶ سوره تحريم. ۱۵- تفسير نمونه ،پيشين، جلد،۲۴ ص۲۸۶.