نتايج موفق نانو داروي ضد سرطان ابداعي استاد ايراني
دانشگاه «هاروارد» از موفقيت بي‌سابقه استاد ايراني اين دانشگاه و همكارانش در توليد نخستين نانوداروي هوشمند با قابليت هدفگيري سلول‌هاي سرطاني خبر داد كه اثربخشي آن در انسان با مطالعه باليني دارو بر روي 17 بيمار با موفقيت تأييد شده است.به گزارش ايسنا، «هاروارد» از اين موفقيت به عنوان «پارادايم شيفت» (تحولي بنيادي) در اثربخشي و ايمني درمان‌هاي سرطان ياد كرده است.
نانوبمب ضد سرطان «دكتر فرخزاد» و همكارانش، ضمن نابودي مؤثر و هدفمند سلول‌هاي سرطاني، عوارض روش‌هاي متداول شيمي درماني را نيز در پي نخواهد داشت.
در حال حاضر براي بسياري از بيماران سرطاني استفاده از شيمي درماني، حكم شمشير دو لبه را دارد و در كنار نتايج اميدواركننده اين راه درماني، عوارض جانبي منفي آن نگران‌كننده است؛ زيرا اين شيوه درماني كه سلول‌هاي سرطاني را به صورت انتخابي نابود نمي‌كند، به سلول‌هاي سالم بدن هم لطمه وارد مي‌كند.
اكنون «اميد فرخ زاد»، استاد ايراني كالج پزشكي دانشگاه «هاروارد» و همكارانش از بيمارستان زنان و «بيرگام» (BWH)، موسسه سرطان دانا فاربر (DFCI)، كالج پزشكي «هاروارد» (HMS)، موسسه تكنولوژي «ماساچوست» (MIT)، شركت تحقيقات علوم زيستي BIND، موسسه تحقيقات ژنوميك (TGen) و موسسه تحقيقات سرطان «كارمانوس»، كره‌هاي دارويي بسيار ريزي در مقياس نانو طراحي كرده‌اند كه قادرند سلول‌هاي سرطاني را از سلول‌هاي سالم تشخيص داده و به نحوي اختصاصي تنها سلول‌هاي آسيب‌ديده را نابود كنند.
اگر چه ايده استفاده از نانوفناوري و سيستم‌هاي رهايش دارو در درمان سرطان در چند سال اخير همواره مورد توجه دانشگران و گروه‌هاي تحقيقاتي مختلف قرار گرفته و موفقيت‌هايي نيز در اين خصوص حاصل شده، اما نانوداروي ابداعي دكتر فرخزاد و همكارانش موسوم به BIND-014 «نخستين نانوداروي ضدسرطان با قابليت هدفگيري دقيق تومور و رساندن كاملا هدفمند دارو به سلول‌هاي آسيب ديده با كمترين آسيب به سلول‌هاي سالم» است كه پس از موفقيت در فاز آزمايشگاهي و حيواني در فاز انساني نيز نتايج بسيار مثبتي داشته است؛ موفقيتي كه تحقيقات دكتر فرخزاد و همكارانش را در كانون توجه مجامع علمي و رسانه‌‌يي جهان قرار داده و اميدهاي زيادي را در كاربرد اين تكنيك پيچيده در عرصه درمان در آينده‌اي نه چندان دور ايجاد كرده است.
دكتر اميد فرخزاد در آستانه انتشار نسخه الكترونيكي مقاله مربوط به اين طرح در نشريه «Science Translational Medicine» و اعلام رسمي نتايج موفق آن در گفت‌وگويي اختصاصي با خبرنگار «علمي» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با اشاره به آغاز تحقيقات باليني نانوداروي BIND-014 تاكيد كرد: روش انتقال تركيبات دارويي از طريق نانوذرات كه در اين طرح با موفقيت آزمايش شده، مي‌تواند علاوه بر درمان مبتلايان به انواع سرطان‌ها در ساير بيماري‌ها از قبيل امراض قلبي نيز به نحو موثري استفاده شود.
وي خاطر نشان كرد: داروي BIND-014 براي نخستين بار نشان داد كه امكان توليد داروهاي هدفمند و برنامه ريزي شده به منظور تمركز مستقيم در محل بيماري وجود دارد كه انقلابي عظيم در درمان بيماري‌هاي پيچيده از جمله سرطان محسوب مي‌شود.
فرخزاد تصريح كرد: در مقاله مربوط به اين طرح توانايي داروي BIND-014 براي هدف قرار دادن گيرنده تومورها براي دستيابي به غلظت بالاي دارو در تومور، اثرگذاري چشمگير، ايمني و خواص درماني بالاي دارو در مقايسه با داروي شيمي درماني «دوستاکسل» تشريح شده است.
به گفته وي، در اين روش براي انتقال دارو به سلول‌هاي سرطاني از كره‌هايي به ابعاد حدود 100 نانومتر استفاده مي‌شود. اين ريزكره‌ها كه ساختاري شبيه توپ فوتبال دارند، با كنار هم قرار دادن چندين مولكول مختلف به وسيله يك پايه پليمري ايجاد شده‌اند كه هر يك از اين مولكول‌ها وظيفه خاصي بر عهده دارند.
وي خاطرنشان كرد: از جمله مولكول‌هاي به كار رفته در ساختار اين ريزكره‌ها مولكول هدفياب است كه مي‌تواند سلول‌هاي سرطاني را تشخيص دهد. به اين ترتيب ريز كره‌هاي حاوي دارو تنها به سلول‌هاي سرطاني متصل مي‌شوند.
فرخزاد خاطر نشان كرد: عملكرد اختصاصي و هوشمندانه ريز كره‌ها باعث مي‌شود سلول‌هاي سالم در معرض دارو قرار نگيرند و در نتيجه عوارض شيمي درماني در اين روش وجود ندارد.
وي در عين حال تصريح كرد كه مزيت اين روش صرفا حذف عوارض شيمي درماني نيست، بلكه آزمايش‌هاي انجام شده روي مدل‌هاي حيواني نشان مي‌دهد كه اين روش كه طي آن دارو به صورت كاملا هدفمند و به ميزان 500 تا هزار درصد بيشتر در مقايسه با داروي معمولي (شيمي درماني) به سلول‌هاي سرطاني مي‌رسد، مي‌تواند با حدود 20 درصد داروهاي شيمي درماني سرطان به نحو كاملا موثري بيماري را نابود كند.
استاد ايراني دانشگاه «هاروارد» در پاسخ به خبرنگار ايسنا كه نظر وي را درباره زمان پيش‌بيني شده براي تكميل آزمايش‌ها و كاربرد علمي اين تكنيك در بيماران پرسيده بود، اظهار كرد: اين فناوري انقلابي در درمان بيماران مبتلا به سرطان و گامي بلند در عرصه نانومديسين است. به عنوان يك پزشك اميدوارم بتوانيم فرايند ساخت اين نانو كره‌ها را كه در حال حاضر مستلزم فناوري بسيار پيچيده است، به نحوي تسهيل كنيم كه استفاده از آن از لحاظ هزينه و امكانات مورد نياز براي تمام بيماران در جاي جاي جهان امكان پذير باشد. طبق برنامه‌ريزي صورت گرفته مطالعات باليني اين دارو روي انسان تا چهار، پنج سال ديگر به پايان رسيده و دارو، آماده عرضه به بيماران خواهد بود.
اين دانشگر جوان ايراني در پايان با اشاره به علاقه و ارتباط مستمر خود با دانشجويان و محققان ايراني به منظور راهنمايي و تبادل نظر علمي خاطر نشان كرد: بسيار خوشحال مي‌شوم كه بتوانم با همكاران خود در ايران ارتباط داشته و در زمينه مبادله دانسته‌ها و تجارب علمي با آنها همكاري داشته باشم.
دكتر «رابرت لانگر» از محققان موسسه كخ و از ديگر مجريان اين طرح هم گفت: تلاش‌هاي قبلي در زمينه توليد نانوذرات هدفمند موفقيت آميز نبودند و به دليل مشكل در طراحي و پوسته پوسته شدن نانوذرات كه قادر به هدف قرار دادن سلول‌ها و گردش طولاني با توجه به واكنش‌هاي سيستم ايمني باشند، هيچ كدام از تحقيقات وارد فاز باليني نشده‌اند.
به گفته محققان، داروي BIND-014 نخستين نانوداروي هدفمند و برنامه ريزي شده‌اي است كه موفق به ورود به مرحله تحقيقات باليني انساني شده و افزايش غلظت دارو در تومورها را با ارسال هدفمند نانوذرات به منطقه تومور نشان مي‌دهد كه منجر به افزايش اثربخشي و ايمني بيشتر دارو مي‌شود.
محققان داده‌هايي شامل ويژگي‌هاي فارماكوكينتيك دارو با امكان گردش طولاني و كنترل رهاسازي دارو در بدن را با سرعتي 100 برابر داروي دسوتاكسل و 10 برابر داروهاي داخل توموري تهيه كردند كه گردش طولاني‌تر داروي BIND-014 در بدن و سركوب قابل ملاحظه رشد تومورها در مقايسه با داروي دسوتاكسل را نشان مي‌دهد.
به گزارش ايسنا، داده‌هاي باليني اوليه 17 بيمار مبتلا به سرطان‌هاي پيشرفته يا متاستاتيك كه با نانوداروي BIND-014 تحت درمان قرار گرفته‌اند، حاكي از مطابقت نتايج اثربخشي دارو در مرحله باليني با يافته‌هاي پيش باليني دارد. خواص فيزيكوشيميايي نانوذرات توانايي منحصر به فرد براي توليد داروهاي جديد براي بيماري‌هاي مختلف را نشان مي‌دهد.
شركت علوم زيستي BIND در سال 2007 ميلادي به همت دكتر «اميد فرخ زاد» و دكتر «رابرت لانگر» از محققان MIT تأسيس شد و تحقيق و آزمايش نانوداروي BIND-014 نيز در اين مركز انجام مي‌شود.
گفت‌و‌گو: علي شمس
