شيمي درماني چيست و چگونه در بدن عمل مي كند؟
سرطان وقتی رخ می دهد که سلول های بدن به صورت غیر طبیعی و غیر قابل کنترل تکثیر شوند.
-
-
-
-
شیمی درمانی به وسیله ی جلوگیری از تقسیم و تکثیر سلول های سرطانی موجب تخریب این روند می شود.
داروهای شیمی درمانی از طریق خون به سلول های سرطانی و تمام قسمت های بدن منتقل می شوند.این داروها روی سلول های سالم هم اثر تخریبی دارند که به صورت عوارض جانبی بروز می کند؛ این عوارض موقتی هستند و با پایان درمان قطع می شوند.
-
پیشینه
کاربرد داروهای شیمیایی به هند باستان برمی‌گردد. هندی‌ها سیستمی از داروهای شیمیایی که آیورودا نامیده می‌شد را طراحی کردند که در آن بعضی از فلزات همراه با برخی از گیاهان برای معالجه طیف وسیعی از بیماریها به کار برده می‌شد. بعد از آنها و در زمانی نزدیکتر به زمان ما در قرن دهم میلادی می‌توان به پزشک ایرانی محمدبن زکریای رازی اشاره کرد که استفاده از مواد شیمیایی از قبیل مس و زاج و جیوه و نمک ارسنیک و نمک امونیم و طلا و گچ و خاک رس و صدف و قیر و الکل را به منظور معالجه بیماریها متداول ساخت.
ساخت اولین داروی شیمی درمانی سرطان به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد ولی در اصل این دارو به این منظور ساخته نشد و قصد استفاده از آن به عنوان دارو نبود .این ماده گاز خردل بود که در جنگ جهانی اول به عنوان سلاح جنگی به کار برده شد و در فاصله جنگ جهانی اول و دوم و در جنگ جهانی دوم نیز بر روی آن مطالعاتی صورت گرفت. در طول جنگ جهانی دوم مشاهده شد که تعدادی از افراد که به صورت اتفاقی این گاز را تنفس کرده‌اند، تعداد گلبولهای سفید در خون این افراد به شدت کاهش یافته‌است و این فرضیه بنا شد که اگر گاز خردل می‌تواند روند رشد سریع در تولید گلبولهای سفید را متوقف و یا کم کند پس می‌تواند بر روی سلولهای سرطانی نیز چنین اثری داشته باشد. بنابر این در سال ۱۹۴۰ در تعدادی از افراد که به نوع پیشرفته لیمفوما( سرطانی که به گلبولهای سفید خون مرتبط است) مبتلا بودند دارو به جای ورود از راه تنفس به سیاهرگ آنها تزریق شد. بهبود آنها موقتی ولی قابل ملاحظه بود. این تجربه به تحقیقات گسترده درباره مواد مشابهی که بتوانند بر روی سلولهای سرطانی چنین اثری بگذارند انجامید. صنایع چند میلیارد دلاری داروسازی ساخته شد و انقلابی هدفمند در زمینه داروسازی به وقوع پیوست. ولی محدودیت‌هایی در زمینه داروهای شیمیایی وجود داشت که هنوز نیز وجود دارد.
-
-
شيمي درماني چيست و چگونه در بدن عمل مي كند؟
شیمی‌درمانی یکی از روشهای درمان سرطان و یا تخفیف موقت آن با استفاده از برخی داروهای خاص است که در اصطلاح پزشکی به آنها شیمی درمانی گفته میشود. کار اصلی این داروهای خاص از بین بردن عضو بیمار بدون صدمه به بافتهای مجاور آن است.این نوع از درمان اثراتی هم بر روی سلول‌ها و بافتهای بدن دارد. یکی از اثرات این درمان ریزش موهای بدن و خشک شدن پوست است.
شیمی درمانی یک شیوه رایج در معالجه بیماری‌هاست که سلول‌ها و بخصوص سلولهای میکروارگانیسم‌ها و سلولهای سرطانی را با استفاده از داروهای شیمیایی و مواد شیمیایی از بین می‌برد. معنی شیمی درمانی تنها به داروهایی که برای درمان غدد سرطانی استفاده میشود محدود نمی‌شود بلکه آنتی بیوتیک‌ها را نیز در بر می‌گیرد.
بيمار چگونه شيمي درماني مي شود؟
بيشتر داروهاي ضد تومور را به يكي از روشهای زیر به بيمار مي دهند:
1- خوراکی
2- تزريق عضلاني
3- تزريق وريدي
4- داخل صفاقی
5- داخل کانال نخاع
-
اولین نوع مدرن ماده شیمی درمانی ارسفنامین بود که به پاول ارلیخ بر می‌گردد و همچنین ترکیبات آرسنیکی بود که در سال ۱۹۰۹ کشف شد و برای معالجه سیفیلس به کار برده شد. بعد از آن سولفانامیدها توسط دومگ و پنیسیلین توسط الکساندر فلمینگ کشف شد. دیگر کاربردهای عامل‌های شیمی درمانی سایتواستاتیکی(شامل مواردی که بعداً به توضیح انها خواهیم پرداخت) برای درمان بیماری‌هایی مانند سفت شدگی بافتها، رماتیسم و ورم مفاصل و بیماری‌هایی که به صورت خود به خودی در برابر معالجه‌ها مقاوم می‌شوند به کار برده شد.
-
اساس و مبنای عملکرد
سرطان اصولا یک روند رشد در تولید مثل سلولهاست که قابل کنترل نیست و همراه با رفتارهای خطرناک و هجومی این توده سلولی می‌باشد. سرطان ممکن است بنا به دلایل ژنتیکی و یا محیطی رخ دهد. به طور کلی بسیاری از داروهای شیمیایی که به منظور شیمی درمانی سرطان به کار برده می‌شوند بر روی تقسیم سلولی سلولهای سرطانی اثر می‌گذارند به خصوص در مورد آن دسته از سرطانهایی که سرعت تقسیم سلولی در آنها بسیار بالاست. این داروها که سبب آسیب رساندن به سلول می‌شوند، سایتوتوکسیک نامیده می‌شوند. برخی از این داروها باعث می‌شوند که سلول دستخوش تغییرات اساسی شده و رشد آن متوقف شود که به برنامه ریزی برای مرگ سلول نیز معروف است.
دانشمندان هنوز در حال بررسی و مطالعه ویژگی‌های منحصر به فرد سلولهای سرطانی خطرناک و مقاوم هستند تا بتوانند آنها را به طور ویژه مورد هدف قرار دهند. این کار به این دلیل است که در طول فرایند شیمی درمانی علاوه بر سلولهای سرطانی سلولهای دیگر مانند سلولهای مربوط به رشد مو و سلولهای داخلی روده که سرعت رشد بالایی دارند مورد حمله قرار می‌گیرند و جریان رشد آنها نیز متوقف میشود که باعث اختلال در امور بیمار میشود. اگرچه بعضی از داروهای مناسب تر نیز ساخته شده که پزشکان را قادر می‌سازد تا به نحو بهتر به درمان سرطان بپردازند. شیمی درمانی بر روی تقسیم سلولی تاثیر می‌گذارد و به‌ویژه تومورهای با رشد بالا بیشتر تاثیر می‌پذیرند. چرا که در هر حال تعداد زیادی از سلول که در حال تقسیم هستند مورد حمله قرار می‌گیرند و تومورهای بدخیم با رشد پایین بیشتر کمتر تاثیر می پذیرند. دارو بر روی تومورهای جوان بسیار بهتر عمل می‌کند چرا که مکانیسم منظم تقسیم سلولی را متوقف می‌کند و تولید مثل موفق را باز می‌دارد و رشد، بسیار نامنظم شده و همین باعث میشود تا تومور کمتر از داروی شیمیایی تاثیر بپذیرد و دیگر به آن حساس نباشد. مشکل دیگری که با تومورهای سفت و توپر داریم این است که شیمی درمانی به هسته تومور نمی‌رسد و راه حل این کار استفاده از لیزر و پرتو درمانی یا عمل جراحی است.
باگذشت زمان سلولهای سرطانی بیشتر از خود مقاومت نشان می‌دهند حتی اخیرا کشف شده که بر روی سلولهای سرطانی نوعی پمپ وجود دارد که مواد شیمی درمانی را از داخل سلول خارج می‌کند. تحقیق در مورداین نوع پمپها ادامه دارد و دارو سازان برای جلوگیری از اعمال این نوع پمپها در تلاشند.
عکس العمل هر شخصی نسبت به شیمی درمانی ممکن است با فرد دیگر متفاوت باشد.
عوامل زیر بی تاثیر نیستند:
١: سن بیمار
٢: نوع دارو
٣: اولین دوره شیمی درمانی است یا چندمین دوره
۴: بیماریها و سوابق بیمار،مثلا نارحتی ریوی یا قلبی و ...
۵: روحیه بیمار
۶: وزن بیمار (پزشک معالج میزان حجم دارو دریافتی را با فرمولی مشخص بر اساس قد و وزن بیمار تغییر می دهد)
به عنوان مثال در ابتدای درمان ممکن است حجم دارو ۶ میلی گرم در یک روز باشد اما با پایین آمدن وزن بیمار در دوره های بعد ٣ میلی گرم باشد.
-
آيا شيمي درماني درد دارد؟
معمولا مصرف داروهاي شيمي درماني دردي بدنبال ندارد. در مورد موارد خوراكي و يا تزريق عضلاني مانند ساير داروهاي هم شكل هستند. در مورد داروهاي داخل وريدي بايد گفت اگر دردي هم داشته باشد در همان موقع زدن سوزن است. بيمار شايد از سوزش خفيفي در جاي سوزن شكايت كند.
بعضي داروها شايد در هنگام تزريق باعث ناراحتي هاي جزئي مثل احساس گرما يا دل بهم خوردگي بشود كه مدت اينگونه عوارض بسيار كوتاه است. اگر دارويي را اشتباهي زير پوست تزريق كنند يا دارو از ديواره رگ به بيرون راه پيدا كند جاي تزريق متورم شده درد شديدي مي گيرد. اگر در وقت تزريق دردي احساس كرديد فورا به پزشك يا پرستار مسئول اطلاع دهيد.
-
عوارض جانبي شيمي درماني:
عوارضي مانند ريزش مو و احساس خستگي معمولا در هفته هاي اول دوره درمان آغاز مي شود و تا آخر آن ادامه دارد. بعضي ديگر مثل تهوع و استفراغ معمولا يكي دو ساعت پس از تزريق شروع مي شود و حداكثر تا 48 ساعت بعد ادامه پيدا مي كند. عموما اكثرا اين گونه عوارض پس از قطع دارو كم كم از بين خواهد رفت.
بي شك عوارض جانبي چيزهاي چندان خوشايندي نيستند اما اگر آنها را دريك كفه ترازو بگذاريد و بهبودتان را دركفه ديگر، آن وقت مي بينيد كه به تحملش مي ارزد.
در طول درمان كم كم از پاره اي عوارض جانبي كاسته مي شود و اين حاصل سازگاري بدنتان با داروست.
-
* چرا اينهمه روي تغذيه خوب تاكيد مي شود؟
شما با تغذيه درست و مناسب بهترين فرصت ممكن را براي بدنتان فراهم مي كنيد تا با بيماري دست و پنجه نرم كند. نظر متخصصان اين است كه تغذيه متعادل و متناسب به قدرت بيمار در تحمل عوارض جانبي مي افزايد.
تغذيه درست و مناسب يعني انتخاب غذاهاي گوناگون كه ويتامين ها و مواد معدني و پروتئيني و مواد لازم ديگر را به بدن برساند. غذايي بخوريد كه هم كالري كافي براي حفظ انرژي و وزن بدنتان را داشته باشد و هم حاوي پروتئين كافي باشد كه براي بازسازي سلولهاي طبيعي پوست و مو و ساير اندام هايي كه در شيمي درماني آسيب ديده لازم است.
-
چه غذايي بخوريم؟
هر چیزی که معده را تحریک کند در این دوران نباید خورده شود.در بسیاری از بیماران متاسفانه این روزها با احساس تهوع و ضعف همراه است و موردی را در بیمارستان دیدم که به مدت ۵ روز حتی بیمار نمی توانست لب به آب بزند در این مورد حتما پزشک باید مطلع شود تا شاید سرم غذایی را به داروها اضافه کند.
براي آنكه يك برنامه غذايي درست داشته باشيد نوصيه مي شود بيشتر از اين مواد غدايي استفاده كنيد.
- ميوه و سبزيجات : تامين ويتامين ها و مواد معدني
- مواد گوشتي مثل ماهي، مرغ، گوشت قرمز: تامين پروتئين مواد معدني و ويتامين ها
- تخم مرغ: منبع خوب پروتئين
- شير و فرآورده هاي لبنياتي یکی از فرهنگهای بسیار غلط ما ایرانیان این است که فکر می کنیم الزاما خوردن بیشتر=سلامتی و اگر بیمارمان کم غذا بخورد در این دوزان بسیار آشفته می شویم امااا حتما توجه کنید:بیمار شما در حال گرفتن یکی از قوی ترین داروهای موجود است و کم شدن اشتها بسیاررررر طبیعی است حتی اگر ١۵ کیلو وزن کم کند روزی باز خواهد گشت و اگر احساس گرسنگی نکند داروهای بسیار زیادی وجود دارد که بعد از درمان در کنار مکملهای پروتئینی و غذایی برای ایشان تجویز می شود پس برای اینکه همانند گذشته غذا بخورند اصرار نکنید. مرغوب ترین عسل را پیدا کنید تقریبا هر روز می توانید با آب جوش یا چای کم رنگ به میزان یک قاشق چایخوری پر در لیوان حل کنید و به عنوان صبحانه یا در کنار صبحانه به بیمار بدهید.عصرها به این ترکیب لیمو ترش تاره را نیز می توانید بیافزایید.
در عسل فروشی ها مومی وجود دارد به نام موم زنبور ملکه هر روز ناشتا در طول کل درمان و قبل یا بعد آن زیر زبان بیمار بگذارید.توان بیمارتان را بسیار بالا می برد و دیرتر وزن از دست می دهد.
بي اشتهايي چطور برطرف مي شود؟
شيمي درماني مي تواند عادات غذايي شما را به هم بريزد. اغلب كم اشتهايي يا بي اشتهايي و بي ميلي به غذا از عوارض شيمي درماني است. ( گاهي بر عكس فرد پرخور مي شود ). اين عارضه ( كم اشتهايي ) درچند روز اول و پس از آغاز هر دوره درماني در بيمار پديدار مي شود. يك راه خوب رفع بي اشتهايي اضافه كردن دفعات غذا خوردن و كاستن از ميزان هر وعده است.
قدم زدن قبل از خوردن غذا موثر است.
خيلي از بيماران اشتها به گوشت و فرآورده هاي گوشتي را از دست مي دهند و علتش اختلالي است كه در اثر شيمي درماني در پرزهاي چشايي پيدا مي شود. در اينصورت مزه گوشت در دهان بيمار تلخ مي شود. بازدن چاشني ها و سس هاي مختلف مي توان گوشت را خوش طعم كرد. برخي بيمارن عقيده دارند وقتي با قاشق و چنگال غير فلزي غذا مي خورند گوشت كمتر در دهانشان تلخ مي شود.
-
چقدر مايعات بخوريد؟
برخي داروهاي شيمي درماني روي كليه ها و مثانه اثر مستقيم دارند. اگر درميان داروهاي شما از اين نوع داروها باشد ( طبق نظر پزشكتان ) ضروري است كه در 48 ساعت اول پس از تزريق مايعات بيشتري خصوصا از نوع چاي و آبميوه بخوريد. بطور كلي مصرف زياد مايعات براي دفع دارو از بدن و كاهش عوارض جانبي آن كمك موثري است.
با عوارض جانبي چه بايد كرد؟
در اين بخش پيشنهادهايي مي شود كه با رعايت آنها مي توانيد عوارض جانبي شيمي درماني را آسان تر تحمل كنيد. ناگفته نماند كه شما دچار همه عوارض كه اينجا مي خوانيد نخواهيد شد بلكه گاهي يك و حداكثر چند تاي آنها گريبانگير شما خواهد شد.
-
کاهش تعداد سلول های خونی
یکی دیگر از مهم ترین عوارض شیمی درمانی، کاهش تعداد سلول های خونی است. اهمیت این عارضه تا حدی است که می تواند موجب مرگ بیمار شود. شما با مدیریت صحیح این عارضه می توانید در موفقیت درمان تان نقش بسزایی داشته باشید.
مقاله حاضر به شما کمک می کند با همکاری پزشک و پرستار، بسیاری از مشکلات خونی تان را رفع کنید.
اندام های داخلی از قبیل مغز استخوان، طحال و کلیه به کمک سیستم گردش خون و شبکه عروق و غدد لنفاوی کار تولید و تکامل سلول های خونی را انجام می دهند. مغز استخوان به صورت یک بافت اسفنجی در داخل استخوان قرار دارد و به طور دائم در حال ساختن سلول های خونی است. محصول نهایی مغز استخوان، گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها است. این سلول ها بعد از ساخته شدن توسط سیستم گردش خون و شبکه لنفاوی به نقاط مختلف بدن منتقل شده و وظایفی را انجام می دهند.
داروهای شیمی درمانی از طریق گردش خون به همه جای بدن منتقل شده، هر گونه رشد و تکثیر را متوقف کرده یا کاهش می دهند. یکی از این نقاط، مغز استخوان است. کاهش رشد و تکثیر در مغز استخوان می تواند موجب آنمی، نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی شود.
البته با توجه به نوع دارو و تفاوت سرعت رشد سلول های خونی ممکن است یکی از 3 عارضه ی مذکور یا هر سه رخ دهد.
با مشكلات دستگاه گوارش چه بايد كرد؟
1. تهوع و استفراغ:
اكثر داروهاي ضد تومور چون مخاط معده را تحريك مي كنند روي مركز كنترل استفراغ در مغز اثر مستقيم دارند. معمولا همراه با شيمي درماني داروهايي براي جلوگيري از دل بهم خوردگي به شما داده مي شود.
با رعايت نكات زير از شدت عوارض فوق كاسته مي شود:
هربار كه غدا مي خوريد كم بخوريد. شكم پر تحريك پذيرتر است.
مايعات ضروري را يك ساعت قبل از غذا بخوريد نه همراه غذا
غذاهاي چرب و يا سرخ كرده نخوريد
آهسته غذا بخوريد تا هر بار مقدار كمي ذا وارد معده شود.
غذايتان را نه خيلي داغ و نه خيلي سرد بخوريد
غذا را خوب بجويد تا آسانتر هضم شود.
بيشتر غذاهاي آب پز مثل گوشت آب پز جوجه كباب و ... و غذاهاي خشك مثل نان برشته بخوريد.
از خوردن غذاهاي به اصطلاح سنگين كه هضم دشواري دارند خود داري كنيد.
مايعات خنك و كم شيرين مثل آب و آب سيب و مانند اينها بخوريد.
اگر بوي غذا ناراحت تان مي كند از رفتن به آشپزخانه يا آشپزي خود داري كنيد.
از رفتن يا ماندن در جاهاي كه بوهاي مختلف مثل بوي پياز داغ و سير داغ و مانند اينها يا دود سيگار ئ عطر ادكلن تند دران است، پرهيز كنيد.
استراحت بعد از غذا مي تواند كمك موثري باشد. استراحت بايد روي صندلي و در حالت نشسته باشد و تا دو ساعت بعد از غذا از دراز كشيدن خود داري كنيد.
اگر از دندان مصنوعي متحرك استفاده مي كنيد آنها را در آوريد چون باعث تحريك و تشديد تهمع و استفراغ مي شود.
وقتي تهوع داريد سعي كنيد از راه دهان نفس بكشيد.
2. اسهال:
اگر دچار اسهال شديد و بيش از 24 ساعت ادامه داشت يا همراه آن در شكم تان احساس درد و انقباض داشتيد حتما با پزشكتان مشورت كنيد.
براي بند آوردن اسهال رعايت نكات زير مي تواند مفيد باشد:
- غذا را از صافي بگذرانيد و بخوريد تا استراحتي به روده ها داده باشيد
- مايعات فراوان بخوريد مايعاتي مثل آبة آب سيب و چاي كمرنگ
- هرگز مايعات خيلي سرد و خيلي گرم نخوريد. اگر نوشابه گازدار مي خوريد صبر كنيد تا گازش كاملا خارج شود.
- غذا را به دفعات متعدد و به مقدار كم بخوريد.
- از خوردن غذاهايي كه باعث دردهاي انتقباضي مي شود مثل قهوه، سوپ، كلم، گل كلم، ادويه جات و شيريني جات خودداري كنيد.
- وقتي حس كرديد بهتر شديد مي توانيد غذاهاي سبك مثل برنج و سيب زميني و نان برشته بخوريد.
- معمولا موقع اسهال پتاسيم زيادي از بدن دفع مي شود. اگر دستور خاصي از پزشكتان نداريد مي توانيد از موادغذايي حاوي پتاسيم زياد مثل موز، پرتقال و سيب زميني استفاده كنيد.
- اگر مصرف شير و لبنبات اسهالتان را تشديد مي كند از مصرف آن پرهيز كنيد.
3. يبوست:
برخي داروهاي شيمي درماني ممكن است يبوست شديد بدهد. بهتر است در اين مورد با پزشك تان در ميان بگذاريد.
رعايت نكات زير مي تواند در رفع يبوست موثر باشد.
- تا مي توانيد مايعات بخوريد.
- خوراكي هايي مثل ميوه و سبزي خام و نان سبوس دار بخوريد كه مقدار زيادي مواد به اصطلاح فيبري يا الياف دار در آنها است.
- بيشتر فعاليت و حركت كنيد.
- اگر يبوستتان از 48 ساعت گذشت پزشكتان را در جريان بگذاريد و خودسرانه داروهاي ملين مصرف نكنيد.
-
با ناراحتي هاي دهان و گلو چه مي شود كرد؟
برخي داروهاي ضد تومور شايد باعث خشكي و يا زخم شدن دهان شود يا ممكن است در وقت فرو دادن غذا يا جويدن اشكالاتي درست كند رعايت نكات زير مي تواند به حل اين مشكل كمك كند.
- تا مي توانيد مايعات بخوريد.
- تكه هاي يخ بمكيد.
- آب نباتهاي كم شيرين بمكيد يا آدامس هاي كم شيرين يا بي شكر بجويد.
- چيزهاي آب دار مثل ميوه يا بستني بخوريد.
- بهتر است غذاهاي پخته را توي مخلوط كن يا چيزهاي مانند آن بصورت مايع در آوريد كه مصرفش آسان تر است.
اگر مخاط دهانتان زخم شد كه اين معمولا به شكل دانه هاي سفيد رنگ ديده مي شود حتما با پزشكتان در ميان بگذاريد اما رعايت نكات زير مي تواند به تسريع بهبوديتان كمك كند:
- از مصرف خوراكيهاي اسيدي مثل گوجه فرنگي و پرتغال و غذاهاي ترش پرهيز كنيد.
- به غذايتان ادويه و نمك زياد نزنيد.
- سعي كنيد دهان و لثه هايتان تميز باشد.
در طي شيمي درماني دهان و دندانهايتان بيش از پيش به مراقبت نياز دارد< رعايت نكات ساده زير مي تواند از احتمال عوارض و عفونت كم كند:
- مسواكتان نرم باشد و دندانهايتان را به آرامي مسواك كنيد.
- روزي چند بار مخلوط آب نمك يا جوش شيرين قرقره كنيد.
آيا همه بيماراني كه شيمي درماني مي شوند ريزش مو دارند؟
داروهايي كه مصرف مي كنيد شايد روي پياز موي شما اثر داشته يا نداشته باشد نمي توان با قطع يقين گفت كدام بيمار دچار اين عارضه خواهد شد.اما پزشكتان با شناختي كه از داروها دارد و بنا بر تجربه تا حدي ميتواند در اين زمينه راهنما باشد. به هر حال هرگونه تغيير يا ريزش در پيازهاي مو كاملا موقتي است و پس از قطع دارو متوقف مي شود . ممكن است موهاي تمام بدن بريزد و نه فقط موي سر و صورت< معمولا ريزش مو از هفته دوم شيمي درماني و پس از تزريق اتفاق مي افتد و شما موقع شانه كردن يا برس زدن يا شستن سر متوجه آن مي شويد.
-
براي جلوگيري از ريزش مو چه كارهايي مي شود كرد؟
به كار بردن كلاه يخ قبل از شيمي درماني يا در طي آن ممكن است در جلوگيري از ريزش موي برخي بيماران موثر باشد و فقط براي بعضي داروها موثر است لذا هميشه توصيه نمي شود.از دست دادن مو مساله بسيار ساده اي نيست و گاهي سبب افسردگي يا عصبانيت شديد مي شود اين واكنش ما طبيعي و قابل قبول است و اگر درباره آن حرف بزنيد شايد آرام بگيريد . به خاطر داشته باشيد كه موهايتان پس از اتمام درمان به حالت طبيعي در خواهد آمد و حتي شايد در طول درمان رشد مو شروع شود در ضمن خيلي احتمال دارد كه اين موهاي نورسته بافت و رنگ بهتري داشته باشد.
چه باید کرد؟
-
در صورت بروز هر کدام از 3 عارضه، پزشک معالج، تدابیری را در نظر می گیرد و با استفاده از روشی خاص، آن را درمان می کند.
ممکن است پزشک معالج به دلیل کاهش سلول های خونی میزان دارو را کاهش دهد یا مدتی درمان را به تاخیر بیندازد. برنامه ی درمانی که پزشک برای شما تعیین کرده بهترین تصمیمی است که می توانسته اتخاذ کند. وقتی برنامه درمانی به هر دلیلی کاهش یابد یا به تاخیر بیفتد در واقع درمان، ناقص انجام شده است.
شیمی درمانی روش ها و مقادیر متفاوتی دارد. اگر سلول های خونی کاهش شدید داشته باشند پزشک، برنامه ی درمانی را طوری تنظیم می کند که مشکلی به وجود نیاید.
گاهی هم به رغم بروز مشکلات از بیمار می خواهد که عوارض را تحمل کند تا برنامه ی درمانی تکمیل شود. به گفته ی متخصصان خون، هر کدام از عارضه های آنمی، نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی نیازمند درمان اختصاصی هستند.
* فراورده های خونی
سازمان انتقال خون با پالایش خون های اهدایی جهت آنمی و ترومبوسیتوپنی فراورده هایی را آماده می کند.
این فراورده ها که شامل خون کامل، خون شسته شده و پلاکت است در بانک خون نگهداری می شود و پزشک معالج در صورت نیاز تجویز می کند. فراورده های خونی بیشتر در مواقعی کاربرد دارد که نیاز باشد سریعا وضعیت گلبول قرمز و پلاکت بهبود پیدا کند.
* فاکتورهای رشد خون ساز (Hematopoietic Growth Factors)
این مواد، تولید سلول های خونی را در مغز استخوان تحریک می کنند. فاکتور رشد خون ساز اضافی در بدن می تواند اثرات شیمی درمانی روی مغز استخوان را تا میزان زیادی کنترل کند. در طول شیمی درمانی ممکن است فاکتور رشد خون ساز به صورت تزریقی تجویز شود تا تولید سلول های خونی جدید به حفظ وضع سلامتی کمک کند. برای هر کدام از سلول های خونی فاکتور رشد خون ساز اختصاصی وجود دارد که ممکن است در طول درمان از انواع آن ها استفاده شود. بیشتر فاکتورهای رشد خون ساز به صورت تزریق زیر جلدی تجویز می شود. محل تزریق می تواند بازو، ران، باسن یا شکم باشد و با توجه به نوع فاکتور رشد خون ساز به صورت روزانه، یک روز در میان و هفتگی تزریق می شود.
فاکتورهای رشد خون ساز دارای عوارضی هستند که معمولا جدی نیستند و به وسیله دارو درمانی به خوبی قابل کنترل هستند. همه ی عوارض ناشی از تزریق فاکتور رشد خون ساز، موقتی بوده و با پایان درمان، ناپدید می شوند.
بعضی از این عوارض عبارت هستند از: ادم (ورم)، تپش قلب، درد استخوانی و افزایش فشار خون. علائمی که ممکن است بروز کنند عبارت هستند از: خون ریزی بینی، خون ریزی دهان و لثه، خون ریزی شدید در زمان قاعدگی، خون مُردگی ریز و نقطه ای در پوست، خون ریزی شدید و استفراغ یا مدفوع خونی.
ریزش مو
ریزش مو یکی از عوارض شیمی درمانی در استفاده از برخی داروها است. ریزش مو در عین حال به طول مدت درمان و میزان مصرف دارو بستگی دارد. در این افراد ریزش مو ناشی از آسیب به پیاز مو است و ساقه ی مو مقاومت خود را در مقابل شستن، فشار و شانه زدن از دست می دهد. ریزش مو معمولا حدودا پس از 2 هفته از روز شروع نخستین مرحله ی شیمی درمانی شروع می شود و معمولا قابل برگشت است.
رویش جدید مو معمولا حدود 2 ماه پس از پایان شیمی درمانی است. سوء تغذیه و کمبود پروتئین می تواند به ریزش مو در بیماران شدت بخشد. از نظر روانی ریزش مو می تواند اثرات منفی زیادی در بیماران به خصوص خانم های جوان داشته باشد. اضطراب، غم، خشم و ترس از تمسخر دیگران موجب انزواطلبی بیماران می شود و این اثرات روانی می توانند بر روابط اجتماعی و حتی زندگی جنسی برخی از بیماران اثر کند.
چه باید کرد؟
برای جلوگیری و کاهش اثرات روانی منفی ناشی از ریزش مو می توان قبل از درمان بیماران را به مقابله با آن آماده کرد.
البته روش هایی برای جلوگیری یا کاهش ریزش مو در این بیماران پیدا شده است؛ هر چند خود این روش ها تا حدودی مشکل آفرین هستند ولی در کاهش ریزش مو و اثرات روانی منفی آن مؤثر هستند.
نکات مهم:
* در هنگام دریافت فاکتور رشد خون ساز، زمان بندی را طبق دستور پزشک رعایت کنید.
* در صورت تداخل شیمی درمانی با سایر برنامه های درمانی مانند واکسیناسیون یا حوادث خاص با پزشک معالج مشورت کنید.
* هر سؤال مرتبط با وضعیت سلامتی تان را یادداشت کرده و هنگام ویزیت از پزشک یا پرستار سؤال کنید.
* درمان را نیمه کاره رها نکنید.
آيا شيمي درماني اثري در اندامهاي جنسي دارد؟
شيمي درماني ممكن است (نه هميشه) روي اندامهاي جنسي و كار آن در زنان و مردان تاثير بگذارد . عوارض ايجاد شده بستگي دارد به نوع داروهاي مصرفي و سن و سلامت عمومي بيمار. اين داروها معمولا اثري در تمايل جنسي و قدرت ان ندارد اما پاره اي از بيماران به علت فشار ناشي از بيماري برنامه هاي درماني ناتواني و ضعف بيش از اندازه حس مي كنند .
در زنان مهمترين عارضه تغيير در عادت ماهانه است. شيمي درماني مي تواند باعث نامنظم شدن عادات ماهانه و يا قطع آن شود كه تا پايان دوره درمان ادامه داشته باشد. شايد اين بيماران متوجه علائمي مثل گرم شدن ناگهاني و يا علائم ديگر يائسگي زودرس شوند. تغييرات هورموني ناشي از شيمي درماني ممكن است باعث خشكي و خارش يا ترشح مجراي تناسلي شود كه با داروهاي موجود قابل رفع است.
در مردان احتمال عقيم شده در اثر شيمي درماني هست . داروهاي ضد تومور ممكن است مقدار و يا قدرت حركت اسپرم ها را كاهش دهد.اين وضع شايد در تمام طول درمان ادامه داشته باشد و در بعضي ها هم براي هميه باقي بماند< پزشكتان را در جريان بگذاريد. امروزه با امكاناتي مثل بانك اسپرم و تلقيح مصنوعي اين مساله تا حدي قابل حل است.
چرا در طي شيمي درماني احتمال عفونت زياد است؟
اكثر داروهاي شيمي درماني اثر مستقيمي روي مغز استخوان دارند كه باعث كم كاري و در نتيجه كاهش فعاليت ان مي شود. مغز استخوان محل توليد سلولهاي خوني است. گلبولهاي سفيد كه در مغز استخوان ساخته مي شوددر پيشگيري از عفونت كمك بزرگي بشمار مي آيد.
در اثر كاهش اين گلبولها احتمال خطر دچار شدن به بيماريهاي عفوني افزايش مي يابد.
رعايت نكات زير از احتمال دچار شدن تان به عفونت مي كاهد:
- دستهايتان را بارها بشوئيد مخصوصا قبل از صرف غذا و بعد از اجابت مزاج
- از رفتن به اماكن عمومي و يا حشر و نشر با بيمارني كه بيماريهاي واگيردار مثل سرماخوردگي يا آنفلوآنزا و آبله مرغان و مانند اينها دارند پرهيز كنيد.
- موقع گرفتن ناخن مراقب باشيد گوشتتان را نگيريد يا زخمي نكنيد.
- مسواكتان سفت نباشد تا از احتمال زخم شدن دهان و لثه بكاهيد
- جوشهاي صورت يا بدنتان را نكنيد.
- اگر پوستتان خشك شده است از روغن و لوسيونهاي مخصوص استفاده كنيد.
نشانه هاي عفونت چيست؟
با همه مراقبتهايي كه مي كنيد باز ممكن است دچار عفونت بشويد. در اين صورت احتمال مي رود كه هريك از علائم زير در شما ظاهر شود:
1- تب بيشتر از 38 درجه
2- لرز
3- عرق كردن زياد در شب يا هنگام خواب
4- اسهال شديد
5- سوزش و درد موقع ادرار
هرگاه هريك از علايم فوق ديده شد فورا با پزشكتان در ميان بگذاريد و خودسرانه هيچ دارويي مصرف نكنيد.
آيا همه سلولهاي خوني در نتيجه شيمي درماني كاهش مي يابند؟
داروهاي شيمي درماني ممكن است روي هريك از سلولهاي خوني كه در مغز استخوان ساخته مي شود اثر بگذارند. گلبولهاي قرمز و پلاكتها هم مثل گلبولهاي سفيد ممكن است كاهش يابند و در نتيجه عوارض خاص خود ( از جمله كم خوني يا خونريزي ) را بروز دهند.
-
طرح‌های معالجه‌ای
امروزه استراتژی‌های زیادی به منظور معالجه و کنترل سرطان با استفاده از شیمی درمانی در حال اجرا است. شیمی درمانی ممکن است به منظور معالجه برای شفای بیمار و یا به منظور طولانی کردن عمر بیمار و تسکین درد بیمار به کار برده شود.
شیمی درمانی ترکیبی : از داروهای شیمیای همراه با دیگر درمان‌های سرطان از قبیل پرتو درمانی یا عمل جراحی استفاده میشود. در حال حاضر بسیاری از سرطان‌ها بدین گونه معالجه می‌شوند این نوع درمان مانند این است که بیمار را همزمان با استفاده از چند دارو معالجه کنند. این داروها در نحوه عمل و مکانیسم متفاوت هستند. مهمترین منفعت این روش کاهش مقاومت سلولهای سرطانی در مقابل هر نوع از این داروها است.
-
شیمی درمانی نئوآدجوونت (یا درمان پیش معالج)
در این روش دارو به منظور کوچک کردن و کم حجم کردن تومور اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و زمینه را برای درمان موضعی (جراحی و پرتو درمانی) آماده می‌کند و خطرات ناشی از این نوع معالجه‌ها را کاهش می‌دهد.
شیمی درمانی آد جوونت
زمانی این روش کاربرد دارد که شواهد کمی از حضور سرطان وجود داشته باشد ولی ریسک اینکه سرطان عود کند وجود دارد داروها کمک می‌کند که مقاومت سرطان در مقابل دیگر داروها کاهش یابد و همچنین می‌تواند سلولهای سرطانی را که در دیگر بخش‌های بدن پخش شده است بکشد. این دارو بیشتر در تومورهای تازه که سرعت رشد آنها زیاد است سودمند است چون زمینه را برای معالجه دارویی فراهم می‌کند. البته باید توجه کرد که تمام دوره‌ها و رده‌های شیمی درمانی به وضعیت بیمار و مستعد بودن بیمار برای نوع معالجه بستگی دارد. وضعیت عملکرد دارو معمولاً به عنوان معیار برای اینکه آیا بیمار می‌تواند داروی شیمیایی مصرف کند و یا اینکه کاهش در مقدار مصرف یا افزایش آن باید چگونه باشد استفاده میشود.
-
انواع داروهای شیمی درمانی
عمده داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی می‌تواند در دسته‌های زیر قرار بگیرد
آنتی‌متابولیت‌ها مانند آنتی فولاتها (نظیر متوتروکسات) و آنالوگهای پورین و پیریمیدین
داروهای هورمونی ضد نئوپلاسم مانند تاموکسیفن و آنتی آندروژنها
مهارکننده‌های رونویسی DNA مانند عوامل آلکیلان، نیتروژن موستارد و مهارکننده‌های توپوایزومراز (آنتراسیکلین ها)
مهارکننده‌های میتوز مانند وینکریستین
مهارکننده‌های آنژیوژنز
مهارکننده‌های تیروزین کیناز مانند gefitinib
پادتن‌های مونوکلونال مانند Rituximab
مهارکننده‌های پروتئازوم مانند Bortezomib
اغلب این داروها بر روی تقسیم سلولی اثر می‌گذارد و یا مانع سنتز شدن DNA می‌شوند. بعضی از داروهای جدید به DNA وارد نمی‌شوند این‌ها شامل پادتن‌های مونوکلونال و مهار کننده‌های جدید تیروزین کیناز می‌شوند که مخصوصا سلولهای غیر طبیعی انواع خاصی از سرطان‌ها را مورد حمله قرار می‌دهد. علاوه بر این‌ها بعضی از داروها به منظور کنترل و تعدیل رفتار سلولهای توموری بدون حمله مستقیم به این سلول‌ها به کار برده میشود. داروهای هورمونی از این نوع معالجه‌ها می باشد.
-
ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
همشهری برگرفته از كتاب : Chemotherapy and You: a guide to self-help during treatment
ترجمه دكتر جهانگير رافت
داروهای شیمی درمانی از طریق خون به سلول های سرطانی و تمام قسمت های بدن منتقل می شوند.این داروها روی سلول های سالم هم اثر تخریبی دارند که به صورت عوارض جانبی بروز می کند؛ این عوارض موقتی هستند و با پایان درمان قطع می شوند.
-
پیشینه
کاربرد داروهای شیمیایی به هند باستان برمی‌گردد. هندی‌ها سیستمی از داروهای شیمیایی که آیورودا نامیده می‌شد را طراحی کردند که در آن بعضی از فلزات همراه با برخی از گیاهان برای معالجه طیف وسیعی از بیماریها به کار برده می‌شد. بعد از آنها و در زمانی نزدیکتر به زمان ما در قرن دهم میلادی می‌توان به پزشک ایرانی محمدبن زکریای رازی اشاره کرد که استفاده از مواد شیمیایی از قبیل مس و زاج و جیوه و نمک ارسنیک و نمک امونیم و طلا و گچ و خاک رس و صدف و قیر و الکل را به منظور معالجه بیماریها متداول ساخت.
ساخت اولین داروی شیمی درمانی سرطان به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد ولی در اصل این دارو به این منظور ساخته نشد و قصد استفاده از آن به عنوان دارو نبود .این ماده گاز خردل بود که در جنگ جهانی اول به عنوان سلاح جنگی به کار برده شد و در فاصله جنگ جهانی اول و دوم و در جنگ جهانی دوم نیز بر روی آن مطالعاتی صورت گرفت. در طول جنگ جهانی دوم مشاهده شد که تعدادی از افراد که به صورت اتفاقی این گاز را تنفس کرده‌اند، تعداد گلبولهای سفید در خون این افراد به شدت کاهش یافته‌است و این فرضیه بنا شد که اگر گاز خردل می‌تواند روند رشد سریع در تولید گلبولهای سفید را متوقف و یا کم کند پس می‌تواند بر روی سلولهای سرطانی نیز چنین اثری داشته باشد. بنابر این در سال ۱۹۴۰ در تعدادی از افراد که به نوع پیشرفته لیمفوما( سرطانی که به گلبولهای سفید خون مرتبط است) مبتلا بودند دارو به جای ورود از راه تنفس به سیاهرگ آنها تزریق شد. بهبود آنها موقتی ولی قابل ملاحظه بود. این تجربه به تحقیقات گسترده درباره مواد مشابهی که بتوانند بر روی سلولهای سرطانی چنین اثری بگذارند انجامید. صنایع چند میلیارد دلاری داروسازی ساخته شد و انقلابی هدفمند در زمینه داروسازی به وقوع پیوست. ولی محدودیت‌هایی در زمینه داروهای شیمیایی وجود داشت که هنوز نیز وجود دارد.
-
-
شيمي درماني چيست و چگونه در بدن عمل مي كند؟
شیمی‌درمانی یکی از روشهای درمان سرطان و یا تخفیف موقت آن با استفاده از برخی داروهای خاص است که در اصطلاح پزشکی به آنها شیمی درمانی گفته میشود. کار اصلی این داروهای خاص از بین بردن عضو بیمار بدون صدمه به بافتهای مجاور آن است.این نوع از درمان اثراتی هم بر روی سلول‌ها و بافتهای بدن دارد. یکی از اثرات این درمان ریزش موهای بدن و خشک شدن پوست است.
شیمی درمانی یک شیوه رایج در معالجه بیماری‌هاست که سلول‌ها و بخصوص سلولهای میکروارگانیسم‌ها و سلولهای سرطانی را با استفاده از داروهای شیمیایی و مواد شیمیایی از بین می‌برد. معنی شیمی درمانی تنها به داروهایی که برای درمان غدد سرطانی استفاده میشود محدود نمی‌شود بلکه آنتی بیوتیک‌ها را نیز در بر می‌گیرد.
مقصود از شيمي درماني، درمان بيماري از طريق بكار بردن داروهاي گوناگون است. ودر معناي خاص آن كه امروزه بكار برده مي شود غرض درمان دارويي تومورهاي گوناگون ( يا به اصطلاح سرطان ) است.
استفاده از داروهاي ضد سرطان يا شيمي درماني يكي از چند راه درمان اين گونه تومورها است و مي توان آن را با روشهاي ديگري مثل جراحي و پرتو درماني توام كرد. شيمي درماني در معالجه تومورها بسيار موثر بوده و امروزه با كشف داروهاي جديد ضد تومور اين تاثير رو به افزايش است.
در اين بخش به پرسشهاي احتمالي بيمار يا اطرافيان وي پاسخ داده مي شود.
در اين بخش به پرسشهاي احتمالي بيمار يا اطرافيان وي پاسخ داده مي شود.
بيمار چگونه شيمي درماني مي شود؟
بيشتر داروهاي ضد تومور را به يكي از روشهای زیر به بيمار مي دهند:
1- خوراکی
2- تزريق عضلاني
3- تزريق وريدي
4- داخل صفاقی
5- داخل کانال نخاع
-
اولین نوع مدرن ماده شیمی درمانی ارسفنامین بود که به پاول ارلیخ بر می‌گردد و همچنین ترکیبات آرسنیکی بود که در سال ۱۹۰۹ کشف شد و برای معالجه سیفیلس به کار برده شد. بعد از آن سولفانامیدها توسط دومگ و پنیسیلین توسط الکساندر فلمینگ کشف شد. دیگر کاربردهای عامل‌های شیمی درمانی سایتواستاتیکی(شامل مواردی که بعداً به توضیح انها خواهیم پرداخت) برای درمان بیماری‌هایی مانند سفت شدگی بافتها، رماتیسم و ورم مفاصل و بیماری‌هایی که به صورت خود به خودی در برابر معالجه‌ها مقاوم می‌شوند به کار برده شد.
-
اساس و مبنای عملکرد
سرطان اصولا یک روند رشد در تولید مثل سلولهاست که قابل کنترل نیست و همراه با رفتارهای خطرناک و هجومی این توده سلولی می‌باشد. سرطان ممکن است بنا به دلایل ژنتیکی و یا محیطی رخ دهد. به طور کلی بسیاری از داروهای شیمیایی که به منظور شیمی درمانی سرطان به کار برده می‌شوند بر روی تقسیم سلولی سلولهای سرطانی اثر می‌گذارند به خصوص در مورد آن دسته از سرطانهایی که سرعت تقسیم سلولی در آنها بسیار بالاست. این داروها که سبب آسیب رساندن به سلول می‌شوند، سایتوتوکسیک نامیده می‌شوند. برخی از این داروها باعث می‌شوند که سلول دستخوش تغییرات اساسی شده و رشد آن متوقف شود که به برنامه ریزی برای مرگ سلول نیز معروف است.
دانشمندان هنوز در حال بررسی و مطالعه ویژگی‌های منحصر به فرد سلولهای سرطانی خطرناک و مقاوم هستند تا بتوانند آنها را به طور ویژه مورد هدف قرار دهند. این کار به این دلیل است که در طول فرایند شیمی درمانی علاوه بر سلولهای سرطانی سلولهای دیگر مانند سلولهای مربوط به رشد مو و سلولهای داخلی روده که سرعت رشد بالایی دارند مورد حمله قرار می‌گیرند و جریان رشد آنها نیز متوقف میشود که باعث اختلال در امور بیمار میشود. اگرچه بعضی از داروهای مناسب تر نیز ساخته شده که پزشکان را قادر می‌سازد تا به نحو بهتر به درمان سرطان بپردازند. شیمی درمانی بر روی تقسیم سلولی تاثیر می‌گذارد و به‌ویژه تومورهای با رشد بالا بیشتر تاثیر می‌پذیرند. چرا که در هر حال تعداد زیادی از سلول که در حال تقسیم هستند مورد حمله قرار می‌گیرند و تومورهای بدخیم با رشد پایین بیشتر کمتر تاثیر می پذیرند. دارو بر روی تومورهای جوان بسیار بهتر عمل می‌کند چرا که مکانیسم منظم تقسیم سلولی را متوقف می‌کند و تولید مثل موفق را باز می‌دارد و رشد، بسیار نامنظم شده و همین باعث میشود تا تومور کمتر از داروی شیمیایی تاثیر بپذیرد و دیگر به آن حساس نباشد. مشکل دیگری که با تومورهای سفت و توپر داریم این است که شیمی درمانی به هسته تومور نمی‌رسد و راه حل این کار استفاده از لیزر و پرتو درمانی یا عمل جراحی است.
باگذشت زمان سلولهای سرطانی بیشتر از خود مقاومت نشان می‌دهند حتی اخیرا کشف شده که بر روی سلولهای سرطانی نوعی پمپ وجود دارد که مواد شیمی درمانی را از داخل سلول خارج می‌کند. تحقیق در مورداین نوع پمپها ادامه دارد و دارو سازان برای جلوگیری از اعمال این نوع پمپها در تلاشند.
عکس العمل هر شخصی نسبت به شیمی درمانی ممکن است با فرد دیگر متفاوت باشد.
عوامل زیر بی تاثیر نیستند:
١: سن بیمار
٢: نوع دارو
٣: اولین دوره شیمی درمانی است یا چندمین دوره
۴: بیماریها و سوابق بیمار،مثلا نارحتی ریوی یا قلبی و ...
۵: روحیه بیمار
۶: وزن بیمار (پزشک معالج میزان حجم دارو دریافتی را با فرمولی مشخص بر اساس قد و وزن بیمار تغییر می دهد)
به عنوان مثال در ابتدای درمان ممکن است حجم دارو ۶ میلی گرم در یک روز باشد اما با پایین آمدن وزن بیمار در دوره های بعد ٣ میلی گرم باشد.
-
آيا شيمي درماني درد دارد؟
معمولا مصرف داروهاي شيمي درماني دردي بدنبال ندارد. در مورد موارد خوراكي و يا تزريق عضلاني مانند ساير داروهاي هم شكل هستند. در مورد داروهاي داخل وريدي بايد گفت اگر دردي هم داشته باشد در همان موقع زدن سوزن است. بيمار شايد از سوزش خفيفي در جاي سوزن شكايت كند.
بعضي داروها شايد در هنگام تزريق باعث ناراحتي هاي جزئي مثل احساس گرما يا دل بهم خوردگي بشود كه مدت اينگونه عوارض بسيار كوتاه است. اگر دارويي را اشتباهي زير پوست تزريق كنند يا دارو از ديواره رگ به بيرون راه پيدا كند جاي تزريق متورم شده درد شديدي مي گيرد. اگر در وقت تزريق دردي احساس كرديد فورا به پزشك يا پرستار مسئول اطلاع دهيد.
-
عوارض جانبي شيمي درماني:
عوارضي مانند ريزش مو و احساس خستگي معمولا در هفته هاي اول دوره درمان آغاز مي شود و تا آخر آن ادامه دارد. بعضي ديگر مثل تهوع و استفراغ معمولا يكي دو ساعت پس از تزريق شروع مي شود و حداكثر تا 48 ساعت بعد ادامه پيدا مي كند. عموما اكثرا اين گونه عوارض پس از قطع دارو كم كم از بين خواهد رفت.
بي شك عوارض جانبي چيزهاي چندان خوشايندي نيستند اما اگر آنها را دريك كفه ترازو بگذاريد و بهبودتان را دركفه ديگر، آن وقت مي بينيد كه به تحملش مي ارزد.
در طول درمان كم كم از پاره اي عوارض جانبي كاسته مي شود و اين حاصل سازگاري بدنتان با داروست.
-
* چرا اينهمه روي تغذيه خوب تاكيد مي شود؟
شما با تغذيه درست و مناسب بهترين فرصت ممكن را براي بدنتان فراهم مي كنيد تا با بيماري دست و پنجه نرم كند. نظر متخصصان اين است كه تغذيه متعادل و متناسب به قدرت بيمار در تحمل عوارض جانبي مي افزايد.
تغذيه درست و مناسب يعني انتخاب غذاهاي گوناگون كه ويتامين ها و مواد معدني و پروتئيني و مواد لازم ديگر را به بدن برساند. غذايي بخوريد كه هم كالري كافي براي حفظ انرژي و وزن بدنتان را داشته باشد و هم حاوي پروتئين كافي باشد كه براي بازسازي سلولهاي طبيعي پوست و مو و ساير اندام هايي كه در شيمي درماني آسيب ديده لازم است.
-
چه غذايي بخوريم؟
هر چیزی که معده را تحریک کند در این دوران نباید خورده شود.در بسیاری از بیماران متاسفانه این روزها با احساس تهوع و ضعف همراه است و موردی را در بیمارستان دیدم که به مدت ۵ روز حتی بیمار نمی توانست لب به آب بزند در این مورد حتما پزشک باید مطلع شود تا شاید سرم غذایی را به داروها اضافه کند.
براي آنكه يك برنامه غذايي درست داشته باشيد نوصيه مي شود بيشتر از اين مواد غدايي استفاده كنيد.
- ميوه و سبزيجات : تامين ويتامين ها و مواد معدني
- مواد گوشتي مثل ماهي، مرغ، گوشت قرمز: تامين پروتئين مواد معدني و ويتامين ها
- تخم مرغ: منبع خوب پروتئين
- شير و فرآورده هاي لبنياتي یکی از فرهنگهای بسیار غلط ما ایرانیان این است که فکر می کنیم الزاما خوردن بیشتر=سلامتی و اگر بیمارمان کم غذا بخورد در این دوزان بسیار آشفته می شویم امااا حتما توجه کنید:بیمار شما در حال گرفتن یکی از قوی ترین داروهای موجود است و کم شدن اشتها بسیاررررر طبیعی است حتی اگر ١۵ کیلو وزن کم کند روزی باز خواهد گشت و اگر احساس گرسنگی نکند داروهای بسیار زیادی وجود دارد که بعد از درمان در کنار مکملهای پروتئینی و غذایی برای ایشان تجویز می شود پس برای اینکه همانند گذشته غذا بخورند اصرار نکنید. مرغوب ترین عسل را پیدا کنید تقریبا هر روز می توانید با آب جوش یا چای کم رنگ به میزان یک قاشق چایخوری پر در لیوان حل کنید و به عنوان صبحانه یا در کنار صبحانه به بیمار بدهید.عصرها به این ترکیب لیمو ترش تاره را نیز می توانید بیافزایید.
در عسل فروشی ها مومی وجود دارد به نام موم زنبور ملکه هر روز ناشتا در طول کل درمان و قبل یا بعد آن زیر زبان بیمار بگذارید.توان بیمارتان را بسیار بالا می برد و دیرتر وزن از دست می دهد.
بي اشتهايي چطور برطرف مي شود؟
شيمي درماني مي تواند عادات غذايي شما را به هم بريزد. اغلب كم اشتهايي يا بي اشتهايي و بي ميلي به غذا از عوارض شيمي درماني است. ( گاهي بر عكس فرد پرخور مي شود ). اين عارضه ( كم اشتهايي ) درچند روز اول و پس از آغاز هر دوره درماني در بيمار پديدار مي شود. يك راه خوب رفع بي اشتهايي اضافه كردن دفعات غذا خوردن و كاستن از ميزان هر وعده است.
قدم زدن قبل از خوردن غذا موثر است.
خيلي از بيماران اشتها به گوشت و فرآورده هاي گوشتي را از دست مي دهند و علتش اختلالي است كه در اثر شيمي درماني در پرزهاي چشايي پيدا مي شود. در اينصورت مزه گوشت در دهان بيمار تلخ مي شود. بازدن چاشني ها و سس هاي مختلف مي توان گوشت را خوش طعم كرد. برخي بيمارن عقيده دارند وقتي با قاشق و چنگال غير فلزي غذا مي خورند گوشت كمتر در دهانشان تلخ مي شود.
-
چقدر مايعات بخوريد؟
برخي داروهاي شيمي درماني روي كليه ها و مثانه اثر مستقيم دارند. اگر درميان داروهاي شما از اين نوع داروها باشد ( طبق نظر پزشكتان ) ضروري است كه در 48 ساعت اول پس از تزريق مايعات بيشتري خصوصا از نوع چاي و آبميوه بخوريد. بطور كلي مصرف زياد مايعات براي دفع دارو از بدن و كاهش عوارض جانبي آن كمك موثري است.
با عوارض جانبي چه بايد كرد؟
در اين بخش پيشنهادهايي مي شود كه با رعايت آنها مي توانيد عوارض جانبي شيمي درماني را آسان تر تحمل كنيد. ناگفته نماند كه شما دچار همه عوارض كه اينجا مي خوانيد نخواهيد شد بلكه گاهي يك و حداكثر چند تاي آنها گريبانگير شما خواهد شد.
-
کاهش تعداد سلول های خونی
یکی دیگر از مهم ترین عوارض شیمی درمانی، کاهش تعداد سلول های خونی است. اهمیت این عارضه تا حدی است که می تواند موجب مرگ بیمار شود. شما با مدیریت صحیح این عارضه می توانید در موفقیت درمان تان نقش بسزایی داشته باشید.
مقاله حاضر به شما کمک می کند با همکاری پزشک و پرستار، بسیاری از مشکلات خونی تان را رفع کنید.
اندام های داخلی از قبیل مغز استخوان، طحال و کلیه به کمک سیستم گردش خون و شبکه عروق و غدد لنفاوی کار تولید و تکامل سلول های خونی را انجام می دهند. مغز استخوان به صورت یک بافت اسفنجی در داخل استخوان قرار دارد و به طور دائم در حال ساختن سلول های خونی است. محصول نهایی مغز استخوان، گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها است. این سلول ها بعد از ساخته شدن توسط سیستم گردش خون و شبکه لنفاوی به نقاط مختلف بدن منتقل شده و وظایفی را انجام می دهند.
داروهای شیمی درمانی از طریق گردش خون به همه جای بدن منتقل شده، هر گونه رشد و تکثیر را متوقف کرده یا کاهش می دهند. یکی از این نقاط، مغز استخوان است. کاهش رشد و تکثیر در مغز استخوان می تواند موجب آنمی، نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی شود.
البته با توجه به نوع دارو و تفاوت سرعت رشد سلول های خونی ممکن است یکی از 3 عارضه ی مذکور یا هر سه رخ دهد.
با مشكلات دستگاه گوارش چه بايد كرد؟
1. تهوع و استفراغ:
اكثر داروهاي ضد تومور چون مخاط معده را تحريك مي كنند روي مركز كنترل استفراغ در مغز اثر مستقيم دارند. معمولا همراه با شيمي درماني داروهايي براي جلوگيري از دل بهم خوردگي به شما داده مي شود.
با رعايت نكات زير از شدت عوارض فوق كاسته مي شود:
هربار كه غدا مي خوريد كم بخوريد. شكم پر تحريك پذيرتر است.
مايعات ضروري را يك ساعت قبل از غذا بخوريد نه همراه غذا
غذاهاي چرب و يا سرخ كرده نخوريد
آهسته غذا بخوريد تا هر بار مقدار كمي ذا وارد معده شود.
غذايتان را نه خيلي داغ و نه خيلي سرد بخوريد
غذا را خوب بجويد تا آسانتر هضم شود.
بيشتر غذاهاي آب پز مثل گوشت آب پز جوجه كباب و ... و غذاهاي خشك مثل نان برشته بخوريد.
از خوردن غذاهاي به اصطلاح سنگين كه هضم دشواري دارند خود داري كنيد.
مايعات خنك و كم شيرين مثل آب و آب سيب و مانند اينها بخوريد.
اگر بوي غذا ناراحت تان مي كند از رفتن به آشپزخانه يا آشپزي خود داري كنيد.
از رفتن يا ماندن در جاهاي كه بوهاي مختلف مثل بوي پياز داغ و سير داغ و مانند اينها يا دود سيگار ئ عطر ادكلن تند دران است، پرهيز كنيد.
استراحت بعد از غذا مي تواند كمك موثري باشد. استراحت بايد روي صندلي و در حالت نشسته باشد و تا دو ساعت بعد از غذا از دراز كشيدن خود داري كنيد.
اگر از دندان مصنوعي متحرك استفاده مي كنيد آنها را در آوريد چون باعث تحريك و تشديد تهمع و استفراغ مي شود.
وقتي تهوع داريد سعي كنيد از راه دهان نفس بكشيد.
2. اسهال:
اگر دچار اسهال شديد و بيش از 24 ساعت ادامه داشت يا همراه آن در شكم تان احساس درد و انقباض داشتيد حتما با پزشكتان مشورت كنيد.
براي بند آوردن اسهال رعايت نكات زير مي تواند مفيد باشد:
- غذا را از صافي بگذرانيد و بخوريد تا استراحتي به روده ها داده باشيد
- مايعات فراوان بخوريد مايعاتي مثل آبة آب سيب و چاي كمرنگ
- هرگز مايعات خيلي سرد و خيلي گرم نخوريد. اگر نوشابه گازدار مي خوريد صبر كنيد تا گازش كاملا خارج شود.
- غذا را به دفعات متعدد و به مقدار كم بخوريد.
- از خوردن غذاهايي كه باعث دردهاي انتقباضي مي شود مثل قهوه، سوپ، كلم، گل كلم، ادويه جات و شيريني جات خودداري كنيد.
- وقتي حس كرديد بهتر شديد مي توانيد غذاهاي سبك مثل برنج و سيب زميني و نان برشته بخوريد.
- معمولا موقع اسهال پتاسيم زيادي از بدن دفع مي شود. اگر دستور خاصي از پزشكتان نداريد مي توانيد از موادغذايي حاوي پتاسيم زياد مثل موز، پرتقال و سيب زميني استفاده كنيد.
- اگر مصرف شير و لبنبات اسهالتان را تشديد مي كند از مصرف آن پرهيز كنيد.
3. يبوست:
برخي داروهاي شيمي درماني ممكن است يبوست شديد بدهد. بهتر است در اين مورد با پزشك تان در ميان بگذاريد.
رعايت نكات زير مي تواند در رفع يبوست موثر باشد.
- تا مي توانيد مايعات بخوريد.
- خوراكي هايي مثل ميوه و سبزي خام و نان سبوس دار بخوريد كه مقدار زيادي مواد به اصطلاح فيبري يا الياف دار در آنها است.
- بيشتر فعاليت و حركت كنيد.
- اگر يبوستتان از 48 ساعت گذشت پزشكتان را در جريان بگذاريد و خودسرانه داروهاي ملين مصرف نكنيد.
-
با ناراحتي هاي دهان و گلو چه مي شود كرد؟
برخي داروهاي ضد تومور شايد باعث خشكي و يا زخم شدن دهان شود يا ممكن است در وقت فرو دادن غذا يا جويدن اشكالاتي درست كند رعايت نكات زير مي تواند به حل اين مشكل كمك كند.
- تا مي توانيد مايعات بخوريد.
- تكه هاي يخ بمكيد.
- آب نباتهاي كم شيرين بمكيد يا آدامس هاي كم شيرين يا بي شكر بجويد.
- چيزهاي آب دار مثل ميوه يا بستني بخوريد.
- بهتر است غذاهاي پخته را توي مخلوط كن يا چيزهاي مانند آن بصورت مايع در آوريد كه مصرفش آسان تر است.
اگر مخاط دهانتان زخم شد كه اين معمولا به شكل دانه هاي سفيد رنگ ديده مي شود حتما با پزشكتان در ميان بگذاريد اما رعايت نكات زير مي تواند به تسريع بهبوديتان كمك كند:
- از مصرف خوراكيهاي اسيدي مثل گوجه فرنگي و پرتغال و غذاهاي ترش پرهيز كنيد.
- به غذايتان ادويه و نمك زياد نزنيد.
- سعي كنيد دهان و لثه هايتان تميز باشد.
در طي شيمي درماني دهان و دندانهايتان بيش از پيش به مراقبت نياز دارد< رعايت نكات ساده زير مي تواند از احتمال عوارض و عفونت كم كند:
- مسواكتان نرم باشد و دندانهايتان را به آرامي مسواك كنيد.
- روزي چند بار مخلوط آب نمك يا جوش شيرين قرقره كنيد.
آيا همه بيماراني كه شيمي درماني مي شوند ريزش مو دارند؟
داروهايي كه مصرف مي كنيد شايد روي پياز موي شما اثر داشته يا نداشته باشد نمي توان با قطع يقين گفت كدام بيمار دچار اين عارضه خواهد شد.اما پزشكتان با شناختي كه از داروها دارد و بنا بر تجربه تا حدي ميتواند در اين زمينه راهنما باشد. به هر حال هرگونه تغيير يا ريزش در پيازهاي مو كاملا موقتي است و پس از قطع دارو متوقف مي شود . ممكن است موهاي تمام بدن بريزد و نه فقط موي سر و صورت< معمولا ريزش مو از هفته دوم شيمي درماني و پس از تزريق اتفاق مي افتد و شما موقع شانه كردن يا برس زدن يا شستن سر متوجه آن مي شويد.
-
براي جلوگيري از ريزش مو چه كارهايي مي شود كرد؟
به كار بردن كلاه يخ قبل از شيمي درماني يا در طي آن ممكن است در جلوگيري از ريزش موي برخي بيماران موثر باشد و فقط براي بعضي داروها موثر است لذا هميشه توصيه نمي شود.از دست دادن مو مساله بسيار ساده اي نيست و گاهي سبب افسردگي يا عصبانيت شديد مي شود اين واكنش ما طبيعي و قابل قبول است و اگر درباره آن حرف بزنيد شايد آرام بگيريد . به خاطر داشته باشيد كه موهايتان پس از اتمام درمان به حالت طبيعي در خواهد آمد و حتي شايد در طول درمان رشد مو شروع شود در ضمن خيلي احتمال دارد كه اين موهاي نورسته بافت و رنگ بهتري داشته باشد.
چه باید کرد؟
-
در صورت بروز هر کدام از 3 عارضه، پزشک معالج، تدابیری را در نظر می گیرد و با استفاده از روشی خاص، آن را درمان می کند.
ممکن است پزشک معالج به دلیل کاهش سلول های خونی میزان دارو را کاهش دهد یا مدتی درمان را به تاخیر بیندازد. برنامه ی درمانی که پزشک برای شما تعیین کرده بهترین تصمیمی است که می توانسته اتخاذ کند. وقتی برنامه درمانی به هر دلیلی کاهش یابد یا به تاخیر بیفتد در واقع درمان، ناقص انجام شده است.
شیمی درمانی روش ها و مقادیر متفاوتی دارد. اگر سلول های خونی کاهش شدید داشته باشند پزشک، برنامه ی درمانی را طوری تنظیم می کند که مشکلی به وجود نیاید.
گاهی هم به رغم بروز مشکلات از بیمار می خواهد که عوارض را تحمل کند تا برنامه ی درمانی تکمیل شود. به گفته ی متخصصان خون، هر کدام از عارضه های آنمی، نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی نیازمند درمان اختصاصی هستند.
* فراورده های خونی
سازمان انتقال خون با پالایش خون های اهدایی جهت آنمی و ترومبوسیتوپنی فراورده هایی را آماده می کند.
این فراورده ها که شامل خون کامل، خون شسته شده و پلاکت است در بانک خون نگهداری می شود و پزشک معالج در صورت نیاز تجویز می کند. فراورده های خونی بیشتر در مواقعی کاربرد دارد که نیاز باشد سریعا وضعیت گلبول قرمز و پلاکت بهبود پیدا کند.
* فاکتورهای رشد خون ساز (Hematopoietic Growth Factors)
این مواد، تولید سلول های خونی را در مغز استخوان تحریک می کنند. فاکتور رشد خون ساز اضافی در بدن می تواند اثرات شیمی درمانی روی مغز استخوان را تا میزان زیادی کنترل کند. در طول شیمی درمانی ممکن است فاکتور رشد خون ساز به صورت تزریقی تجویز شود تا تولید سلول های خونی جدید به حفظ وضع سلامتی کمک کند. برای هر کدام از سلول های خونی فاکتور رشد خون ساز اختصاصی وجود دارد که ممکن است در طول درمان از انواع آن ها استفاده شود. بیشتر فاکتورهای رشد خون ساز به صورت تزریق زیر جلدی تجویز می شود. محل تزریق می تواند بازو، ران، باسن یا شکم باشد و با توجه به نوع فاکتور رشد خون ساز به صورت روزانه، یک روز در میان و هفتگی تزریق می شود.
فاکتورهای رشد خون ساز دارای عوارضی هستند که معمولا جدی نیستند و به وسیله دارو درمانی به خوبی قابل کنترل هستند. همه ی عوارض ناشی از تزریق فاکتور رشد خون ساز، موقتی بوده و با پایان درمان، ناپدید می شوند.
بعضی از این عوارض عبارت هستند از: ادم (ورم)، تپش قلب، درد استخوانی و افزایش فشار خون. علائمی که ممکن است بروز کنند عبارت هستند از: خون ریزی بینی، خون ریزی دهان و لثه، خون ریزی شدید در زمان قاعدگی، خون مُردگی ریز و نقطه ای در پوست، خون ریزی شدید و استفراغ یا مدفوع خونی.
ریزش مو
ریزش مو یکی از عوارض شیمی درمانی در استفاده از برخی داروها است. ریزش مو در عین حال به طول مدت درمان و میزان مصرف دارو بستگی دارد. در این افراد ریزش مو ناشی از آسیب به پیاز مو است و ساقه ی مو مقاومت خود را در مقابل شستن، فشار و شانه زدن از دست می دهد. ریزش مو معمولا حدودا پس از 2 هفته از روز شروع نخستین مرحله ی شیمی درمانی شروع می شود و معمولا قابل برگشت است.
رویش جدید مو معمولا حدود 2 ماه پس از پایان شیمی درمانی است. سوء تغذیه و کمبود پروتئین می تواند به ریزش مو در بیماران شدت بخشد. از نظر روانی ریزش مو می تواند اثرات منفی زیادی در بیماران به خصوص خانم های جوان داشته باشد. اضطراب، غم، خشم و ترس از تمسخر دیگران موجب انزواطلبی بیماران می شود و این اثرات روانی می توانند بر روابط اجتماعی و حتی زندگی جنسی برخی از بیماران اثر کند.
چه باید کرد؟
برای جلوگیری و کاهش اثرات روانی منفی ناشی از ریزش مو می توان قبل از درمان بیماران را به مقابله با آن آماده کرد.
البته روش هایی برای جلوگیری یا کاهش ریزش مو در این بیماران پیدا شده است؛ هر چند خود این روش ها تا حدودی مشکل آفرین هستند ولی در کاهش ریزش مو و اثرات روانی منفی آن مؤثر هستند.
نکات مهم:
* در هنگام دریافت فاکتور رشد خون ساز، زمان بندی را طبق دستور پزشک رعایت کنید.
* در صورت تداخل شیمی درمانی با سایر برنامه های درمانی مانند واکسیناسیون یا حوادث خاص با پزشک معالج مشورت کنید.
* هر سؤال مرتبط با وضعیت سلامتی تان را یادداشت کرده و هنگام ویزیت از پزشک یا پرستار سؤال کنید.
* درمان را نیمه کاره رها نکنید.
آيا شيمي درماني اثري در اندامهاي جنسي دارد؟
شيمي درماني ممكن است (نه هميشه) روي اندامهاي جنسي و كار آن در زنان و مردان تاثير بگذارد . عوارض ايجاد شده بستگي دارد به نوع داروهاي مصرفي و سن و سلامت عمومي بيمار. اين داروها معمولا اثري در تمايل جنسي و قدرت ان ندارد اما پاره اي از بيماران به علت فشار ناشي از بيماري برنامه هاي درماني ناتواني و ضعف بيش از اندازه حس مي كنند .
در زنان مهمترين عارضه تغيير در عادت ماهانه است. شيمي درماني مي تواند باعث نامنظم شدن عادات ماهانه و يا قطع آن شود كه تا پايان دوره درمان ادامه داشته باشد. شايد اين بيماران متوجه علائمي مثل گرم شدن ناگهاني و يا علائم ديگر يائسگي زودرس شوند. تغييرات هورموني ناشي از شيمي درماني ممكن است باعث خشكي و خارش يا ترشح مجراي تناسلي شود كه با داروهاي موجود قابل رفع است.
در مردان احتمال عقيم شده در اثر شيمي درماني هست . داروهاي ضد تومور ممكن است مقدار و يا قدرت حركت اسپرم ها را كاهش دهد.اين وضع شايد در تمام طول درمان ادامه داشته باشد و در بعضي ها هم براي هميه باقي بماند< پزشكتان را در جريان بگذاريد. امروزه با امكاناتي مثل بانك اسپرم و تلقيح مصنوعي اين مساله تا حدي قابل حل است.
چرا در طي شيمي درماني احتمال عفونت زياد است؟
اكثر داروهاي شيمي درماني اثر مستقيمي روي مغز استخوان دارند كه باعث كم كاري و در نتيجه كاهش فعاليت ان مي شود. مغز استخوان محل توليد سلولهاي خوني است. گلبولهاي سفيد كه در مغز استخوان ساخته مي شوددر پيشگيري از عفونت كمك بزرگي بشمار مي آيد.
در اثر كاهش اين گلبولها احتمال خطر دچار شدن به بيماريهاي عفوني افزايش مي يابد.
رعايت نكات زير از احتمال دچار شدن تان به عفونت مي كاهد:
- دستهايتان را بارها بشوئيد مخصوصا قبل از صرف غذا و بعد از اجابت مزاج
- از رفتن به اماكن عمومي و يا حشر و نشر با بيمارني كه بيماريهاي واگيردار مثل سرماخوردگي يا آنفلوآنزا و آبله مرغان و مانند اينها دارند پرهيز كنيد.
- موقع گرفتن ناخن مراقب باشيد گوشتتان را نگيريد يا زخمي نكنيد.
- مسواكتان سفت نباشد تا از احتمال زخم شدن دهان و لثه بكاهيد
- جوشهاي صورت يا بدنتان را نكنيد.
- اگر پوستتان خشك شده است از روغن و لوسيونهاي مخصوص استفاده كنيد.
نشانه هاي عفونت چيست؟
با همه مراقبتهايي كه مي كنيد باز ممكن است دچار عفونت بشويد. در اين صورت احتمال مي رود كه هريك از علائم زير در شما ظاهر شود:
1- تب بيشتر از 38 درجه
2- لرز
3- عرق كردن زياد در شب يا هنگام خواب
4- اسهال شديد
5- سوزش و درد موقع ادرار
هرگاه هريك از علايم فوق ديده شد فورا با پزشكتان در ميان بگذاريد و خودسرانه هيچ دارويي مصرف نكنيد.
آيا همه سلولهاي خوني در نتيجه شيمي درماني كاهش مي يابند؟
داروهاي شيمي درماني ممكن است روي هريك از سلولهاي خوني كه در مغز استخوان ساخته مي شود اثر بگذارند. گلبولهاي قرمز و پلاكتها هم مثل گلبولهاي سفيد ممكن است كاهش يابند و در نتيجه عوارض خاص خود ( از جمله كم خوني يا خونريزي ) را بروز دهند.
-
طرح‌های معالجه‌ای
امروزه استراتژی‌های زیادی به منظور معالجه و کنترل سرطان با استفاده از شیمی درمانی در حال اجرا است. شیمی درمانی ممکن است به منظور معالجه برای شفای بیمار و یا به منظور طولانی کردن عمر بیمار و تسکین درد بیمار به کار برده شود.
شیمی درمانی ترکیبی : از داروهای شیمیای همراه با دیگر درمان‌های سرطان از قبیل پرتو درمانی یا عمل جراحی استفاده میشود. در حال حاضر بسیاری از سرطان‌ها بدین گونه معالجه می‌شوند این نوع درمان مانند این است که بیمار را همزمان با استفاده از چند دارو معالجه کنند. این داروها در نحوه عمل و مکانیسم متفاوت هستند. مهمترین منفعت این روش کاهش مقاومت سلولهای سرطانی در مقابل هر نوع از این داروها است.
-
شیمی درمانی نئوآدجوونت (یا درمان پیش معالج)
در این روش دارو به منظور کوچک کردن و کم حجم کردن تومور اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و زمینه را برای درمان موضعی (جراحی و پرتو درمانی) آماده می‌کند و خطرات ناشی از این نوع معالجه‌ها را کاهش می‌دهد.
شیمی درمانی آد جوونت
زمانی این روش کاربرد دارد که شواهد کمی از حضور سرطان وجود داشته باشد ولی ریسک اینکه سرطان عود کند وجود دارد داروها کمک می‌کند که مقاومت سرطان در مقابل دیگر داروها کاهش یابد و همچنین می‌تواند سلولهای سرطانی را که در دیگر بخش‌های بدن پخش شده است بکشد. این دارو بیشتر در تومورهای تازه که سرعت رشد آنها زیاد است سودمند است چون زمینه را برای معالجه دارویی فراهم می‌کند. البته باید توجه کرد که تمام دوره‌ها و رده‌های شیمی درمانی به وضعیت بیمار و مستعد بودن بیمار برای نوع معالجه بستگی دارد. وضعیت عملکرد دارو معمولاً به عنوان معیار برای اینکه آیا بیمار می‌تواند داروی شیمیایی مصرف کند و یا اینکه کاهش در مقدار مصرف یا افزایش آن باید چگونه باشد استفاده میشود.
-
انواع داروهای شیمی درمانی
عمده داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی می‌تواند در دسته‌های زیر قرار بگیرد
آنتی‌متابولیت‌ها مانند آنتی فولاتها (نظیر متوتروکسات) و آنالوگهای پورین و پیریمیدین
داروهای هورمونی ضد نئوپلاسم مانند تاموکسیفن و آنتی آندروژنها
مهارکننده‌های رونویسی DNA مانند عوامل آلکیلان، نیتروژن موستارد و مهارکننده‌های توپوایزومراز (آنتراسیکلین ها)
مهارکننده‌های میتوز مانند وینکریستین
مهارکننده‌های آنژیوژنز
مهارکننده‌های تیروزین کیناز مانند gefitinib
پادتن‌های مونوکلونال مانند Rituximab
مهارکننده‌های پروتئازوم مانند Bortezomib
اغلب این داروها بر روی تقسیم سلولی اثر می‌گذارد و یا مانع سنتز شدن DNA می‌شوند. بعضی از داروهای جدید به DNA وارد نمی‌شوند این‌ها شامل پادتن‌های مونوکلونال و مهار کننده‌های جدید تیروزین کیناز می‌شوند که مخصوصا سلولهای غیر طبیعی انواع خاصی از سرطان‌ها را مورد حمله قرار می‌دهد. علاوه بر این‌ها بعضی از داروها به منظور کنترل و تعدیل رفتار سلولهای توموری بدون حمله مستقیم به این سلول‌ها به کار برده میشود. داروهای هورمونی از این نوع معالجه‌ها می باشد.
-
ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
همشهری برگرفته از كتاب : Chemotherapy and You: a guide to self-help during treatment
ترجمه دكتر جهانگير رافت
