بسياري از والدين مي‌دانند در روزهاي گرم و طولاني تابستان بيماري‌هاي مختلف و بخصوص اسهال و استفراغ در كمين كودكان است و به همين دليل سعي مي‌كنند با شيوه‌هاي گوناگون از بروز اين مشكل پيشگيري كنند.
در تمام نقاط جهان، اسهال و استفراغ يكي از بيماري‌هاي شايع كودكان و بخصوص كودكان كمتر از پنج سال است، اما پيش از هر چيز بايد بدانيم هريك از ارگانيسم‌هاي مولد اين بيماري، در فصل و زمان خاصي از سال، فعاليت بيشتري دارد و به درجه حرارت و شرايط محيطي ويژه‌اي نيازمند است.
فصل تابستان هم زمان مناسبي براي رشد و تكثير بسياري از اين ميكروارگانيسم‌هاست، ولي همان طور كه گفته شد، اين بيماري فقط مخصوص فصل تابستان نيست و در فصل‌هاي سرد سال نيز ممكن است كودكان با اين بيماري روبه‌رو شوند.
خوشبختانه در بسياري از موارد اسهال و استفراغ خود محدودشونده است و فقط به اقدامات حمايتي صحيح نياز دارد.
نبايد فراموش كنيم هر كسي مي‌تواند به اين بيماري مبتلا شود؛ به همين دليل كودكان در هر سني كه باشند و همچنين بزرگسالان در معرض ابتلا به اين بيماري قرار دارند.
البته بعضي از ويروس‌هاي مولد اسهال و استفراغ در سنين شيرخوارگي و اوايل دوران كودكي شايع‌ترند و بخصوص ميان كودكاني كه در مراكز نگهداري دسته‌جمعي مانند مهدكودك حضور دارند، ممكن است بيشتر مشاهده شود.
نشانه‌هاي بيماري را بشناسيد
اين بيماري مي‌تواند با حالت تهوع، تب، دل‌درد، دل‌پيچه، درد عضلاني و سردرد نمايان شود و علاوه بر اين، بعضي از عوامل مولد اين بيماري، ممكن است باعث ايجاد علائم تنفسي مانند سرفه نيز شود. بايد دقت داشته باشيد اسهال‌هاي شديد بسرعت وزن كودك را كاهش خواهد داد.
مهم‌ترين عارضه اين بيماري، كم‌آبي در بدن است. معمولا وقتي ميزان دفع آب از بدن به واسطه اسهال، بيشتر از مايعات دريافتي باشد، يا اگر بيماري با استفراغ‌هاي مكرر هم همراه شود، علائم كم‌آبي ظاهر خواهد شد كه البته به ميزان و شدت كم‌آبي بستگي دارد؛ بي‌قراري و عطش براي نوشيدن مايعات، چشم‌هاي گودافتاده، نداشتن اشك هنگام گريه، كاهش ميزان ادرار و فرورفتن ملاج در شيرخواراني كه هنوز ملاجشان بسته نشده است، از علائم كم‌آبي به شمار مي‌رود.
اگر شدت كم‌آبي بيشتر شود، بي‌حالي و كاهش سطح هوشياري ممكن است به حدي برسد كه بيمار ديگر قادر به نوشيدن نباشد.
نكته مهم اين است كه كم‌آبي در شيرخواران مبتلا به اسهال مي‌تواند بسيار سريع بروز كند، به طوري كه اگر والدين بموقع به مراكز درماني مراجعه نكنند، بيمار دچار شوك شود.
اين بيماري از چه راهي مي‌آيد؟
ويروس‌ها شايع‌ترين علت بروز اسهال و استفراغ به شمار مي‌روند، ولي تعدادي از باكتري‌ها و انگل‌ها نيز مي‌توانند باعث ايجاد اين بيماري شوند.
اين عوامل از طريق اشيا، دست‌هاي آلوده، آب آلوده، غذاي غيربهداشتي يا كاملا پخته نشده مثل همبرگر، تماس مستقيم با مدفوع مثل تعويض پوشك شيرخوار يا تماس با حيوانات به انسان انتقال مي‌يابد.
علاوه بر اين موارد، سطوح آشپزخانه و دستشويي و اسباب‌بازي‌هاي كودك نيز از جمله عوامل انتقال ميكروارگانيسم‌هاي مولد اسهال و استفراغ به حساب مي‌آيد. بنابراين فراموش نكنيد رعايت نكردن بهداشت فردي و استفاده نكردن از آب ضدعفوني شده يا غذاي بهداشتي مهم‌ترين علل شيوع اين بيماري است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.
نگهداري و بازي با حيواناتي مانند جوجه و لاك‌پشت نيز مي‌تواند عامل انتقال بعضي از ميكروارگانيسم‌هاي مولد اسهال باشد.
البته بايد توجه داشته باشيد عوامل غيرعفوني هم مي‌تواند موجب بروز اسهال و استفراغ شود كه از جمله علل اسهال‌هاي غيرعفوني مي‌توان به آلرژي‌هاي غذايي مانند حساسيت به پروتئين‌هاي شير گاو در شيرخواران يا اسهال‌هاي ناشي از مصرف آنتي‌بيوتيك اشاره كرد.
والدين مراقب باشند
اساس و پايه درمان كودكان مبتلا به اسهال، جبران آب از دست رفته است و به همين دليل اين باور غلط كه در زمان اسهال بايد تغذيه بيمار را قطع كرد، مي‌تواند به قيمت جان او تمام شود البته ممكن است بيمار به‌دليل بي‌اشتهايي از خوردن غذاهاي جامد امتناع كند و به همين دليل مايع‌درماني در زمان اسهال اهميت ويژه‌اي دارد.
معمولا بهترين مايع در اين شرايط، سرم خوراكي يا همان ORS است كه بايد به روش صحيح تهيه شود؛ به اين معنا كه هر بسته پودر ORS بايد در يك ليتر آب حل شود كه البته يك ليتر آب لزوما با چهار ليوان آب يكي نيست، چون حجم انواع ليوان با يكديگر متفاوت است.
ولي نكته مهم اين است كه اگر روش تهيه سرم خوراكي صحيح نباشد و غليظ‌تر يا رقيق‌تر از معمول تهيه شود، مي‌تواند بسيار خطرناك بوده و سبب اختلال در تعادل آب و املاح بدن، تشنج و آسيب‌هاي جبران‌ناپذير مغزي شود.
به ياد داشته باشيد هنگام بروز اسهال تغذيه با شير مادر نبايد قطع شود يا اگر شيرخوار از شير خشك استفاده مي‌كند، نبايد غلظت آن را تغيير دهيد و مثلا آن را رقيق‌تر از قبل تهيه كنيد.
همچنين از مصرف مايعاتي كه به اشتباه هنگام اسهال توصيه مي‌شود مانند نوشابه، آبميوه، آب كمپوت يا هر مايع شيرين غليظ ديگر پرهيز كنيد، چون اين نوشيدني‌ها مي‌تواند اسهال را تشديد كند. بهتر است هنگام بروز اسهال به كودك آب خالص و بدون املاح هم ندهيد و به جاي آن از سرم خوراكي كه املاح آن استاندارد است، استفاده كنيد.
خودسرانه به كودك دارو ندهيد
بسياري از اسهال‌هاي كودكان علت ويروسي دارد و به همين دليل بايد از مصرف خودسرانه آنتي‌بيوتيك‌ها جدا خودداري كنيد، چون اين كار نه‌تنها تاثيري در درمان اسهال‌هاي ويروسي ندارد، بلكه ممكن است سير بيماري را تشديد كرده و به بروز عوارضي خطرناك منجر شود.
در ضمن فراموش نكنيد مصرف داروهاي ضداسهال هم مي‌تواند بسيار خطرناك باشد، چون اين داروها اغلب حركت روده‌ها را كند مي‌كند و اگرچه در ظاهر دفعات اسهال كاهش مي‌يابد، ولي دفع آب از بدن همچنان ادامه خواهد داشت.
با وجود اين توصيه‌ها گاهي ممكن است كودك نياز داشته باشد در بيمارستان بستري شده و تحت درمان‌هاي تزريقي با سرم قرار گيرد بنابراين در صورت بروز اسهال در شيرخواران كوچك‌تر از شش ماه يا مشاهده خون در مدفوع يا دفع مدفوع بلغمي حتما بايد به پزشك مراجعه كنيد.
افزون بر اين، وجود دل‌درد شديد همراه با اسهال، استفراغ‌هاي مكرر، ناتواني در نوشيدن مايعات، كاهش سطح هوشياري يا بي‌قراري شديد، كم شدن يا قطع ادرار، نداشتن اشك هنگام گريه، خشك بودن مخاط دهان، چشم‌هاي گودافتاده و تب شديد نيز از جمله علائمي است كه به مراجعه به پزشك نياز دارد.
اگر طي مدت پنج تا هفت روز روند بهبودي مشاهده نشد، حتي اگر هيچ‌يك از علائم فوق نيز اتفاق نيفتاده باشد، بايد كودك را به پزشك برسانيد.
براي پيشگيري از اسهال بهداشت را رعايت كنيد
چون بيشتر علل عفوني ايجادكننده اسهال از طريق مصرف مواد غذايي آلوده وارد بدن مي‌شود، براي پيشگيري از بروز اسهال بايد از تميز بودن آب و مواد غذايي مورد مصرف كودكان اطمينان حاصل كنيد. شست‌وشوي مكرر دست‌ها، بخصوص پس از استفاده از سرويس بهداشتي و قبل از تهيه و مصرف غذا نيز بسيار مهم است.
در آشپزخانه نيز سطوحي را كه در تماس با مواد غذايي بخصوص گوشت خام و سبزي قرار مي‌گيرد، بايد هر روز با ماده ضدعفوني‌كننده بشوييد. براي پخت غذا بايد توجه داشته باشيد كه عمق گوشت كاملا مغزپخت شده و رنگ آن صورتي نماند. هنگام سفر هم بايد از مصرف آبي كه به سلامت آن اطمينان نداريد، مانند آب چاه يا چشمه خودداري كنيد.
البته با توجه به اين‌كه پس از قطع علائم بيماري، ممكن است عامل بيماري‌زا تا مدتي از مدفوع بيمار قابل دفع و گسترش در محيط باشد، بهتر است بيمار تا دو هفته پس از قطع اسهال از استخر استفاده نكند.
دكتر شيرين سياح‌فر - فوق‌تخصص عفوني اطفال
جام جم آنلاين
دریافت صفحه با کد QR