ضرورت آموزش مهارت هاي ايمني به کودکان
آموزش مهارت هاي ايمني به کودکان، در واقع به منظور افزايش توان و قابليت کودک در حفظ سلامت خود در برابر حوادث و سوانح انجام مي شود و گسترش اين دسته از مهارت ها از جمله اهداف تربيتي در سيستم آموزشي کشورهاست و در کشور ما نيز اين مهارت ها از دوران مهد کودک آغاز مي شود. اما مي توان گفت ساز و کار مدون و هماهنگي در اين زمينه وجود ندارد. در واقع از آن جا که اين آموزش ها در منزل استمرار نمي يابد، به فراموشي سپرده مي شود و در رفتار کودک نهادينه نمي شود.
حامد سيامکي خبوشان کارشناس ارشد روان شناسي عمومي با بيان اين مقدمه به خراسان، ادامه مي دهد: مهارت هاي ايمني نه فقط در کودکان بلکه در بزرگسالان نيز از ابزارهاي رشد فردي قلمداد و حتي شاخصي براي تشخيص اختلالات رواني در بزرگسالي محسوب مي شود. آموزش اين مهارت ها در کودکان به چند دليل حائز اهميت است و پايه اصلي رفتارهاي ايمن فرد براي حفظ سلامت رواني و جسمي برگرفته از آموزش اين مهارت ها در دوران کودکي است. از سوي ديگر با توجه به رشد انواع آسيب هاي اجتماعي توجه به ارتقاي آموز ش ها اهميت دارد و اين مهارت ها به ابزارهاي رشد فردي ديگري مانند عزت نفس، کمال گرايي، صبوري، پذيرش مسئوليت، افزايش هوش و قدرت بدني کمک مي کند و مي تواند در تمام اين ابعاد به افزايش و ارتقاي قابليت هاي کودک کمک کند و از شدت پيامدهاي منفي بکاهد.
از سوي ديگر ضعف در مهارت هاي ايمني باعث آسيب پذيري کودک مي شود و احتمال دارد کودک بيشتر در معرض آسيب قرار بگيرد.
از آن جا که بيشتر کودکان در شرايط فعلي تک فرزند هستند و والدين مجبورند از سنين پايين کودک را وارد تعاملات اجتماعي کنند يا بسته به شرايط او را تنها بگذارند، آموزش اين مهارت ها اهميت بسيار زيادي پيدا مي کند. سوال مهم اين است که قابليت هاي اساسي که کودکان بايد کسب کنند، چيست؟ سيامکي خبوشان در پاسخ به اين سوال مي گويد: گام اول، انجام ندادن کارهاي پرخطر است. مثل بازي نکردن با کبريت، چاقو، پريز برق، لوازم برقي و خطرناک و استفاده مناسب و به جا از اين وسايل که آموزش آن بايد همزمان انجام شود. يعني والدين در کنار آموزش نحوه استفاده از يک وسيله، خطرات آن را نيز متذکر شوند. رعايت قوانين و مقررات اجتماعي نيز اهميت بسياري دارد. رعايت مسائلي مانند چگونگي عبور از خيابان، پشت چراغ قرمز ايستادن، دريافت نکردن مواد خوراکي از غريبه ها تحت هر عنوان بايد به کودک آموزش داده شود. يکسري مسائل نيز مربوط به منزل مي شود مثل در منزل را به روي غريبه باز نکردن، جواب تلفن غريبه را ندادن، بستن کمربند ايمني در خودرو، به همراه داشتن آدرس منزل، بستن زخم، انتخاب مسير براي رفت و آمد در بيرون از منزل که بايد به کودک آموزش دهيم.
همچنين آشنايي با منابع حمايتي موجود در جامعه به کودک کمک مي کند تا در هنگام خطر از خودش محافظت کند. مثل دانستن شماره پليس، آتش نشاني، اورژانس اجتماعي، پدر، مادر يا اقوام نزديک، نحوه کار کردن با تلفن که کودک بتواند به هنگام مواجهه با خطر يا احساس تهديد درخواست کمک کند. کودک بايد قادر باشد نياز و احساسش را در زمان خطر به اطلاع ديگران برساند. براي اين کار کودک نيازمند داشتن مهارت هاي رواني مثل ابزار خشم، ترس و تهديد به موقع و به شيوه صحيح بدون نگراني از واکنش ديگران است. کودک بايد بتواند از پليس کمک بگيرد و توضيح بدهد چه اتفاقي برايش افتاده است. کودکي که اين مهارت ها را دريافت کرده باشد، مي تواند با اعتماد به نفس و درخواست کمک به موقع از خودش محافظت کند.
آموختن شيوه هاي زندگي سالم از دوران کودکي آغاز مي شود و آن ها بايد از همين سنين با آموزش هاي مرتبط با بهداشت فردي و اجتماعي آشنا شوند. طبق آمار صندوق حمايت از کودکان هر روز حدود ۳۳ کودک به دليل آسيب هاي غيرعمدي جان خود را از دست مي دهند. کارشناسان مي گويند با آموزش صحيح نکات بهداشتي و اصول ايمني مي توان به شيوه هاي ساده و مناسب از بروز بسياري از آسيب هايي که کودک را تهديد مي کند، پيشگيري کرد.در آموزش اين مهارت ها کودکان نياز دارند مفاهيم را درک کنند و به تمرين مهارت ها بپردازند. استفاده از وسايل آموزشي به يادگيري بچه ها کمک زيادي مي کند.
يکي از شيوه هاي خوب براي افزايش توان يادگيري، تکرار مداوم گفتاري والدين، نشان دادن مصاديق بارز خطر و تهديد به نحوي که به ترس کودک دامن زده نشود، چيدمان اتاق کودک با وسايل جالب و اسباب بازي هاي مختلف و تهيه سي دي هاي آموزشي و بازي با لگو است. سيامکي خبوشان با اشاره به اين که کودک از حدود ۳تا 3.5 سالگي آماده فراگيري اين نوع مهارت هاست، تصريح مي کند: نکته اين جاست که والدين بايد در اين رابطه هدف درازمدتي داشته باشند تا از کوچک ترين فرصت ها براي استفاده از آموزش استفاده کنند. همچنين بايد دانست که کودک از رفتار والدين الگوبرداري مي کند. والدي که قوانين را به خوبي رعايت مي کند، از خطوط عابرپياده حرکت مي کند، کمربند ايمني را مي بندد، کلاه ايمني را به هنگام موتورسواري بر سر مي گذارد، در را به روي غريبه باز نمي کند و درباره هويت ديگران پاي تلفن پرس و جو مي کند، در واقع به صورت غيرمستقيم به کودک آموزش هاي لازم را مي دهد.
همچنين لازم است والدين به نحوي به کودک آموزش دهند که وي دچار ترس شديد نشود. افراط در اين امر باعث ترس شديد کودک و تفريط به سهل انگاري و بي اهميت جلوه دادن موضوع منجر مي شود و آموزش به طور کامل انجام نمي شود.
خوب است بدانيد بچه هايي که ترسوتر هستند و قابليت خطرپذيري کمتري دارند، زودتر و راحت تر مهارت هاي ايمني را ياد مي گيرند و آن را عملي مي کنند. در مقابل کودکان جسور، هيجان خواه و خطرپذير بيشتر در معرض خطر قرار دارند و کار کردن با آن ها دشوارتر است.
از سوي ديگر ضعف در مهارت هاي ايمني باعث آسيب پذيري کودک مي شود و احتمال دارد کودک بيشتر در معرض آسيب قرار بگيرد.
از آن جا که بيشتر کودکان در شرايط فعلي تک فرزند هستند و والدين مجبورند از سنين پايين کودک را وارد تعاملات اجتماعي کنند يا بسته به شرايط او را تنها بگذارند، آموزش اين مهارت ها اهميت بسيار زيادي پيدا مي کند. سوال مهم اين است که قابليت هاي اساسي که کودکان بايد کسب کنند، چيست؟ سيامکي خبوشان در پاسخ به اين سوال مي گويد: گام اول، انجام ندادن کارهاي پرخطر است. مثل بازي نکردن با کبريت، چاقو، پريز برق، لوازم برقي و خطرناک و استفاده مناسب و به جا از اين وسايل که آموزش آن بايد همزمان انجام شود. يعني والدين در کنار آموزش نحوه استفاده از يک وسيله، خطرات آن را نيز متذکر شوند. رعايت قوانين و مقررات اجتماعي نيز اهميت بسياري دارد. رعايت مسائلي مانند چگونگي عبور از خيابان، پشت چراغ قرمز ايستادن، دريافت نکردن مواد خوراکي از غريبه ها تحت هر عنوان بايد به کودک آموزش داده شود. يکسري مسائل نيز مربوط به منزل مي شود مثل در منزل را به روي غريبه باز نکردن، جواب تلفن غريبه را ندادن، بستن کمربند ايمني در خودرو، به همراه داشتن آدرس منزل، بستن زخم، انتخاب مسير براي رفت و آمد در بيرون از منزل که بايد به کودک آموزش دهيم.
همچنين آشنايي با منابع حمايتي موجود در جامعه به کودک کمک مي کند تا در هنگام خطر از خودش محافظت کند. مثل دانستن شماره پليس، آتش نشاني، اورژانس اجتماعي، پدر، مادر يا اقوام نزديک، نحوه کار کردن با تلفن که کودک بتواند به هنگام مواجهه با خطر يا احساس تهديد درخواست کمک کند. کودک بايد قادر باشد نياز و احساسش را در زمان خطر به اطلاع ديگران برساند. براي اين کار کودک نيازمند داشتن مهارت هاي رواني مثل ابزار خشم، ترس و تهديد به موقع و به شيوه صحيح بدون نگراني از واکنش ديگران است. کودک بايد بتواند از پليس کمک بگيرد و توضيح بدهد چه اتفاقي برايش افتاده است. کودکي که اين مهارت ها را دريافت کرده باشد، مي تواند با اعتماد به نفس و درخواست کمک به موقع از خودش محافظت کند.
آموختن شيوه هاي زندگي سالم از دوران کودکي آغاز مي شود و آن ها بايد از همين سنين با آموزش هاي مرتبط با بهداشت فردي و اجتماعي آشنا شوند. طبق آمار صندوق حمايت از کودکان هر روز حدود ۳۳ کودک به دليل آسيب هاي غيرعمدي جان خود را از دست مي دهند. کارشناسان مي گويند با آموزش صحيح نکات بهداشتي و اصول ايمني مي توان به شيوه هاي ساده و مناسب از بروز بسياري از آسيب هايي که کودک را تهديد مي کند، پيشگيري کرد.در آموزش اين مهارت ها کودکان نياز دارند مفاهيم را درک کنند و به تمرين مهارت ها بپردازند. استفاده از وسايل آموزشي به يادگيري بچه ها کمک زيادي مي کند.
يکي از شيوه هاي خوب براي افزايش توان يادگيري، تکرار مداوم گفتاري والدين، نشان دادن مصاديق بارز خطر و تهديد به نحوي که به ترس کودک دامن زده نشود، چيدمان اتاق کودک با وسايل جالب و اسباب بازي هاي مختلف و تهيه سي دي هاي آموزشي و بازي با لگو است. سيامکي خبوشان با اشاره به اين که کودک از حدود ۳تا 3.5 سالگي آماده فراگيري اين نوع مهارت هاست، تصريح مي کند: نکته اين جاست که والدين بايد در اين رابطه هدف درازمدتي داشته باشند تا از کوچک ترين فرصت ها براي استفاده از آموزش استفاده کنند. همچنين بايد دانست که کودک از رفتار والدين الگوبرداري مي کند. والدي که قوانين را به خوبي رعايت مي کند، از خطوط عابرپياده حرکت مي کند، کمربند ايمني را مي بندد، کلاه ايمني را به هنگام موتورسواري بر سر مي گذارد، در را به روي غريبه باز نمي کند و درباره هويت ديگران پاي تلفن پرس و جو مي کند، در واقع به صورت غيرمستقيم به کودک آموزش هاي لازم را مي دهد.
همچنين لازم است والدين به نحوي به کودک آموزش دهند که وي دچار ترس شديد نشود. افراط در اين امر باعث ترس شديد کودک و تفريط به سهل انگاري و بي اهميت جلوه دادن موضوع منجر مي شود و آموزش به طور کامل انجام نمي شود.
خوب است بدانيد بچه هايي که ترسوتر هستند و قابليت خطرپذيري کمتري دارند، زودتر و راحت تر مهارت هاي ايمني را ياد مي گيرند و آن را عملي مي کنند. در مقابل کودکان جسور، هيجان خواه و خطرپذير بيشتر در معرض خطر قرار دارند و کار کردن با آن ها دشوارتر است.
