۱۱ نکتهٔ خواندنی از ۱۱۱ سال برگزاری نوبل ادبیات
شاید اغراق نباشد اگر جایزهٔ نوبل را شناخته شده‌ترین دستاورد دنیای ادبیات بنامیم. در جریان اعطای اینجایزهٔ معتبر که سالانه از سوی آکادمی نوبل به مجموعه آثار یک نویسنده تعلق می‌گیرد، اما استثنائات و رویدادهای غیرمتعارفی نیز روی داده که مرور برخی از آن‌ها خالی از لطف نیست.
در فاصله کمتر از چهار روز تا اعطای جایزهٔ نوبل ادبیات ۲۰۱۲، نگاهی به نکات جالب و خواندنی از ۱۱۱ سال برگزاری معتبر‌ترین جایزهٔ ادبی دنیا می‌اندازیم.
** اولین جایزهٔ نوبل ادبیات در سال ۱۹۰۱ به «سولی پرودوم»، نویسندهٔ فرانسوی اعطا شد. اگرچه مرسوم است اعضای آکادمی نوبل هرسال یک نویسنده را انتخاب کنند، اما در سال‌های ۱۹۱۴ و ۱۹۱۸، ۱۹۳۵، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱، ۱۹۴۲ و ۱۹۴۳ هیچ نویسنده‌ای به عنوان برندهٔ نوبل معرفی نشد. علت عدم برگزاری و اعطای اینجایزه مهم ادبی درگیری جنگ‌های جهانی و‌گاه به اجماع نرسیدن اعضای تصمیم گیرنده بوده است.
** یکی از دلایل دشواری پیش‌بینی برندهٔ نوبل در هر سال، قوانین سفت و سخت آکادمی است. طبق یکی از این قوانین، فهرست نامزدهای اینجایزه تا ۵۰ سال باید مخفی بماند. در حال حاضر تنها اسامی کاندیداهای نوبل بین سال‌های ۱۹۰۱ تا ۱۹۵۰ در دسترس است.
** زمانیکه «آلفرد نوبل» آخرین وصیت‌نامه‌اش را به نگارش درآورد، برای نویسندگان تمام کشورها حقی برابر قائل شد. اما نگاهی به تاریخچه برندگان نوبل ادبیات نشان می‌دهد اعضای آکادمی سوییس توجه ویژه‌ای به کشورهای اروپایی نشان می‌دهند. از مجموع ۱۰۸ برندهٔ معتبر‌ترین جایزه ادبی جهان، تنها ۲۸ نویسنده غیر اروپایی بوده‌اند! علاوه‌بر این، آمار نشان می‌دهد کشور سوئد بیشتر از تمام کشورهای قاره آسیا سابقهٔ کسب جایزهٔ نوبل را دارد.
** جوان‌ترین نویسنده‌ای که مدال نوبل ادبیات را تاکنون به گردن آویخته، هنگام کسب اینجایزه ۴۲ سال داشت. «ویلیام کیلپنگ»، نویسندهٔ انگلیسی بود که در سال ۱۹۰۷ اینجایزهٔ بزرگ را به دست آورد. «دوریس لسنیگ» دیگر نویسندهٔ انگلیسی بود که در سال ۲۰۰۷ در سن ۸۸ سالگی لوح نوبل ادبیات را به دست گرفت و عنوان پیر‌ترین برندهٔ اینجایزه را کسب کرد.
** یکی از نادر‌ترین رویدادهای مراسم اعطای اینجایزه، انتخاب نویسندهٔ مُرده به عنوان برندهٔ نوبل است. اعضای آکادمی نوبل تنها یک‌بار در سال ۱۹۳۱ نام «اریک آکسل کارلفلدت» فقید را به عنوان برنده اعلام کردند. البته آکادمی سوئد بعد‌ها در سال ۱۹۷۴ به این نتیجه رسید که دیگر هیچ نویسنده‌ای را پس از مرگ به عنوان برنده معرفی نکند؛ مگر آنکه او بعد از اعلام نتایج درگذشته باشد.
** در تمام ادوار برگزاری جایزهٔ نوبل ادبیات، تنها دو نفر از دریافت اینجایزهٔ ارزشمند خودداری کرده‌اند؛ «بوریس پاسترناک»، خالق کتاب «دکتر ژیواگو» در سال ۱۹۵۸ تحت فشار مقامات شوروی سابق از سفر به استکهلم برای دریافت اینجایزه خودداری کرد. دیگر نام ماندگار در این زمینه «ژان پل سار‌تر»، فیلسوف و نویسندهٔ معروف فرانسوی بود که در سال ۱۹۶۴ به دلیل عدم اعتقاد به هیچ جایزهٔ رسمی نوبل ادبیات را رد کرد. وی در این‌باره گفت: اینکه من پای امضای خود بنویسم «ژان پل سار‌تر» با اینکه بنویسم «ژان پل سار‌تر» برندهٔ جایزه نوبل فرق میکند. نویسنده نباید اجازه دهد تبدیل به یک موسسه رسمی شود، حتی اگر این رخداد به محترمانه‌ترین شکل ممکن روی دهد.
** تاکنون تنها در چهار دوره از جوایز نوبل ادبیات، همزمان بیش از یک نفر به عنوان برنده معرفی شده‌اند که البته وقوع آن بیشتر در دیگر شاخه‌های جایزهٔ نوبل متداول است. در سال ۱۹۰۴، «فردریک می‌سترال» فرانسوی و «خوزه اچه گارا» ی اسپانیایی، در سال ۱۹۱۷ «کارل آدولف گیلروپ» و «هنریک پونتوپیدان» هر دو از دانمارک، در سال ۱۹۶۶ «شموئل یوسف آنیون» اسراییلی و «نلی ساچز» سوییسی و در سال ۱۹۷۴ «ایویند جانسون» و «هری مارتینسون» از سوئد مشترکا جایزهٔ نوبل ادبیات را دریافت کرده‌اند. با این حال، هیچ نویسنده یا شاعری بیش از یک‌بار اینجایزه را کسب نکرده است.
** یکی دیگر از مطالب جالب درباره معتبر‌ترین جایزهٔ ادبی جهان متغیر بودن جایزهٔ نقدی آن بسته به درآمد سالانهٔ بنیاد نوبل است. اگر جایزه نوبل به دو برنده تعلق بگیرد، جایزه نصف میشود. اما اگر نام سه برنده به صورت مشترک اعلام شود، سهم هر کدام ۵۰، ۲۵ و ۲۵ درصد خواهد بود. آکادمی نوبل در سال ۲۰۱۲ اعلام کرد، جایزهٔ نقدی خود را از ۱۰ میلیون به هشت میلیون کرون (یک میلیون و ۱۰۰ هزار دلار) کاهش داده است.
** یکی از قوانین جایزهٔ نوبل که جلب توجه میکند، این است که هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند برندهٔ نوبل ادبیات باشد، مگر اینکه نامش حداقل دوبار در فهرست نامزدهای اعضای آکادمی ظاهر شده باشد. به همین دلیل است که نام نویسندگان زیادی هر سال به عنوان نامزد دریافت اینجایزه در محافل ادبی می‌چرخد.
** شگفت‌انگیز‌ترین انتخاب آکادمی نوبل در شاخهٔ ادبیات به عقیدهٔ بسیاری، «وینستون چرچیل» است که در سال ۱۹۵۳ به این عنوان دست یافت. او در واقع برای جایزهٔ صلح نوبل نامزد بود که به عنوان برندهٔ نوبل ادبیات معرفی شد.
** جایزهٔ نوبل ادبیات قرار است به نویسندگانی اعطا شود که در راستای ایده‌آل‌ها بیشترین خدمت را به اهل قلم کرده‌اند. اما در فهرست برندگان اینجایزهٔ بزرگ نام شخصیت‌های برجستهٔ بسیاری خالی است که موجب میشود برخی آکادمی نوبل را به قضاوت ناعادلانه متهم کنند. از این میان می‌توان به «لئو تولستوی» و «آنتوان چخوف» اشاره کرد که گفته میشود دلیل عدم اعطای نوبل به آن‌ها اختلاف همیشگی دو کشور سوئد و روسیه بوده است. منبع: خبرگزاری ایسنا
در فاصله کمتر از چهار روز تا اعطای جایزهٔ نوبل ادبیات ۲۰۱۲، نگاهی به نکات جالب و خواندنی از ۱۱۱ سال برگزاری معتبر‌ترین جایزهٔ ادبی دنیا می‌اندازیم.
** اولین جایزهٔ نوبل ادبیات در سال ۱۹۰۱ به «سولی پرودوم»، نویسندهٔ فرانسوی اعطا شد. اگرچه مرسوم است اعضای آکادمی نوبل هرسال یک نویسنده را انتخاب کنند، اما در سال‌های ۱۹۱۴ و ۱۹۱۸، ۱۹۳۵، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱، ۱۹۴۲ و ۱۹۴۳ هیچ نویسنده‌ای به عنوان برندهٔ نوبل معرفی نشد. علت عدم برگزاری و اعطای اینجایزه مهم ادبی درگیری جنگ‌های جهانی و‌گاه به اجماع نرسیدن اعضای تصمیم گیرنده بوده است.
** یکی از دلایل دشواری پیش‌بینی برندهٔ نوبل در هر سال، قوانین سفت و سخت آکادمی است. طبق یکی از این قوانین، فهرست نامزدهای اینجایزه تا ۵۰ سال باید مخفی بماند. در حال حاضر تنها اسامی کاندیداهای نوبل بین سال‌های ۱۹۰۱ تا ۱۹۵۰ در دسترس است.
** زمانیکه «آلفرد نوبل» آخرین وصیت‌نامه‌اش را به نگارش درآورد، برای نویسندگان تمام کشورها حقی برابر قائل شد. اما نگاهی به تاریخچه برندگان نوبل ادبیات نشان می‌دهد اعضای آکادمی سوییس توجه ویژه‌ای به کشورهای اروپایی نشان می‌دهند. از مجموع ۱۰۸ برندهٔ معتبر‌ترین جایزه ادبی جهان، تنها ۲۸ نویسنده غیر اروپایی بوده‌اند! علاوه‌بر این، آمار نشان می‌دهد کشور سوئد بیشتر از تمام کشورهای قاره آسیا سابقهٔ کسب جایزهٔ نوبل را دارد.
** جوان‌ترین نویسنده‌ای که مدال نوبل ادبیات را تاکنون به گردن آویخته، هنگام کسب اینجایزه ۴۲ سال داشت. «ویلیام کیلپنگ»، نویسندهٔ انگلیسی بود که در سال ۱۹۰۷ اینجایزهٔ بزرگ را به دست آورد. «دوریس لسنیگ» دیگر نویسندهٔ انگلیسی بود که در سال ۲۰۰۷ در سن ۸۸ سالگی لوح نوبل ادبیات را به دست گرفت و عنوان پیر‌ترین برندهٔ اینجایزه را کسب کرد.
** یکی از نادر‌ترین رویدادهای مراسم اعطای اینجایزه، انتخاب نویسندهٔ مُرده به عنوان برندهٔ نوبل است. اعضای آکادمی نوبل تنها یک‌بار در سال ۱۹۳۱ نام «اریک آکسل کارلفلدت» فقید را به عنوان برنده اعلام کردند. البته آکادمی سوئد بعد‌ها در سال ۱۹۷۴ به این نتیجه رسید که دیگر هیچ نویسنده‌ای را پس از مرگ به عنوان برنده معرفی نکند؛ مگر آنکه او بعد از اعلام نتایج درگذشته باشد.
** در تمام ادوار برگزاری جایزهٔ نوبل ادبیات، تنها دو نفر از دریافت اینجایزهٔ ارزشمند خودداری کرده‌اند؛ «بوریس پاسترناک»، خالق کتاب «دکتر ژیواگو» در سال ۱۹۵۸ تحت فشار مقامات شوروی سابق از سفر به استکهلم برای دریافت اینجایزه خودداری کرد. دیگر نام ماندگار در این زمینه «ژان پل سار‌تر»، فیلسوف و نویسندهٔ معروف فرانسوی بود که در سال ۱۹۶۴ به دلیل عدم اعتقاد به هیچ جایزهٔ رسمی نوبل ادبیات را رد کرد. وی در این‌باره گفت: اینکه من پای امضای خود بنویسم «ژان پل سار‌تر» با اینکه بنویسم «ژان پل سار‌تر» برندهٔ جایزه نوبل فرق میکند. نویسنده نباید اجازه دهد تبدیل به یک موسسه رسمی شود، حتی اگر این رخداد به محترمانه‌ترین شکل ممکن روی دهد.
** تاکنون تنها در چهار دوره از جوایز نوبل ادبیات، همزمان بیش از یک نفر به عنوان برنده معرفی شده‌اند که البته وقوع آن بیشتر در دیگر شاخه‌های جایزهٔ نوبل متداول است. در سال ۱۹۰۴، «فردریک می‌سترال» فرانسوی و «خوزه اچه گارا» ی اسپانیایی، در سال ۱۹۱۷ «کارل آدولف گیلروپ» و «هنریک پونتوپیدان» هر دو از دانمارک، در سال ۱۹۶۶ «شموئل یوسف آنیون» اسراییلی و «نلی ساچز» سوییسی و در سال ۱۹۷۴ «ایویند جانسون» و «هری مارتینسون» از سوئد مشترکا جایزهٔ نوبل ادبیات را دریافت کرده‌اند. با این حال، هیچ نویسنده یا شاعری بیش از یک‌بار اینجایزه را کسب نکرده است. ** یکی دیگر از مطالب جالب درباره معتبر‌ترین جایزهٔ ادبی جهان متغیر بودن جایزهٔ نقدی آن بسته به درآمد سالانهٔ بنیاد نوبل است. اگر جایزه نوبل به دو برنده تعلق بگیرد، جایزه نصف میشود. اما اگر نام سه برنده به صورت مشترک اعلام شود، سهم هر کدام ۵۰، ۲۵ و ۲۵ درصد خواهد بود. آکادمی نوبل در سال ۲۰۱۲ اعلام کرد، جایزهٔ نقدی خود را از ۱۰ میلیون به هشت میلیون کرون (یک میلیون و ۱۰۰ هزار دلار) کاهش داده است.
** یکی از قوانین جایزهٔ نوبل که جلب توجه میکند، این است که هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند برندهٔ نوبل ادبیات باشد، مگر اینکه نامش حداقل دوبار در فهرست نامزدهای اعضای آکادمی ظاهر شده باشد. به همین دلیل است که نام نویسندگان زیادی هر سال به عنوان نامزد دریافت اینجایزه در محافل ادبی می‌چرخد.
** شگفت‌انگیز‌ترین انتخاب آکادمی نوبل در شاخهٔ ادبیات به عقیدهٔ بسیاری، «وینستون چرچیل» است که در سال ۱۹۵۳ به این عنوان دست یافت. او در واقع برای جایزهٔ صلح نوبل نامزد بود که به عنوان برندهٔ نوبل ادبیات معرفی شد.
** جایزهٔ نوبل ادبیات قرار است به نویسندگانی اعطا شود که در راستای ایده‌آل‌ها بیشترین خدمت را به اهل قلم کرده‌اند. اما در فهرست برندگان اینجایزهٔ بزرگ نام شخصیت‌های برجستهٔ بسیاری خالی است که موجب میشود برخی آکادمی نوبل را به قضاوت ناعادلانه متهم کنند. از این میان می‌توان به «لئو تولستوی» و «آنتوان چخوف» اشاره کرد که گفته میشود دلیل عدم اعطای نوبل به آن‌ها اختلاف همیشگی دو کشور سوئد و روسیه بوده است. منبع: خبرگزاری ایسنا
