پس از گذراندن نزدیک به 20 سال تحصیل و کسب مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد و طی نمودن شب ها و روزهای پراسترس امتحان، اینک پس از دریافت مدارک مذکور باید به دنبال کار و کاسبی مناسبی باشد.
هنگامی که با یک نگاهی عمیق و همه جانبه رشته تحصیلی اش را با نیاز امروز بازار کار مقایسه می کند تازه می فهمد رشته تحصیلی که قریب به 20 سال برای کسب مدرک آن شبانه روز زحمت کشیده و ایام پردلهره ای را برای ادامه تحصیل گذرانده هیچگونه بازار کاری ندارد، بر وقت تلف شده و عمر هدر رفتأ خود افسوس می خورد، چرا که وقتی می بیند نه راه پس دارد و نه راه پیش، دلزده از درس و تحصیل، مدارک تحصیلی را در چمدان قدیمی خانه حبس می کند و تصمیم می گیرد به دنبال شغل نان و آب دار و آبرومندی باشد.
با این حال مشکل چنین افرادی یکی و دو تا نیست، بلکه از یک طرف در طول دوران تحصیل در آموزش و پرورش و سپس آموزش عالی با هیچگونه مهارتی در حوزه های فنی و حرفه ای آشنا نشده، نه در کسب و کار خاصی مهارت دارد و نه با شیوه های کار در رشته های مختلف آشناست.
از طرف دیگر هم داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد سطح توقع او از شغل و کار و کاسبی را بالا برده، به گونه ای که پرداختن به برخی کسب و کارها را نمی پسندد و در شأن خود نمی داند و همین مسیله خود مزید بر علتی شده تا از بسیاری فرصت های شغلی باز ماند.
در سالیان اخیر با بیکاری گسترده دانش آموختگان در مراکز آموزش عالی روبرو بوده ایم، که متناسب نبودن برخی از رشته های تحصیلی دانشگاهی با نیاز بازار کار و عدم گذراندن دوره های فنی و حرفه ای برای دانشجویان در مقاطع دانشگاهی و ناآشنایی دانشجویان با نیازهای روز بازار کار، همگی دست به دست هم داده تا قشر تحصیل کردأ امروزی ما به دنبال مشاغلی باشند که هیچگونه ارتباطی با رشته تحصیلی آنها ندارد.
در این سلسله گزارش ها به واکاوی و آسیب شناسی این مسیله به نقل از دیدگاه های دانشجویان، اساتید دانشگاه و برخی از مسیولان خواهیم پرداخت.
● منطبق نبودن رشته های تحصیلی با بازار کار
امروزه منطبق نبودن رشته های تحصیلی با نیاز بازار کار یکی از معضلات لاینحلی است که گریبان بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاهی را گرفته است.
محمدرضا زمانی که چند سالی است درس و تحصیل را رها کرده و پس از اخذ مدرک کارشناسی رشته بهداشت محیط به شغل آزاد روی آورده، می گوید: پس از پایان تحصیلات به مراکز مختلفی برای کار مراجعه کردم و چون رشته تحصیلی ام بهدشت محیط است و بیشتر سر و کار این رشته با کارخانه های صنعتی است، از همین رو آمار فارغ التحصیلان این رشته بسیار بیشتر از تعداد مورد نیاز شرکت ها و کارخانه هاست من هم پس از پایان تحصیلات مدت 2 سال بیکار بودم سپس به اتفاق یکی از دوستانم که او نیز فارغ التحصیل رشته علوم اجتماعی است مغازأ صوتی و تصویری در میدان امام خمینی(ره) دایر کرده و به این شغل اشتغال داریم. وی که حدود هشت سال از مدت اخذ مدرک کارشناسی اش می گذرد در پاسخ به این سوال که آیا اگر الان به شما پیشنهاد کار در حوزه رشته تحصیلی ات بدهند می پذیرید، می گوید: حدود 8 سال پیش دورأ کارشناسی این رشته را طی کرده ام و امروز بیشتر درس ها و مباحث این رشته را فراموش کرده ام، ضمنا درآمد افرادی که در همین رشته مشغول به کار شده اند بسیار کمتر از درآمدی است که ما با شغل آزاد داریم،با این حال اگر شغل مناسبی در رابطه با رشتأ تحصیلی پیدا شود، فکر نمی کنم کفاف خرج و مخارج زندگی مرا بدهد و قطعا نمی توان با این رشته تحصیلی یک زندگی ایده آل را اداره کرد.
● دانشجویان و اهداف کار
زمانی که پشت کنکوری هستید و بعد از چند سال موفق به ورود به دانشگاه می شوید آیا رشته تحصیلی خود را براساس شغل آینده و نیاز بازار کار و اقتصاد کشور انتخاب می کنید، و آیا به راستی هنگامی که رشته های تحصیلی را با شور و شوق تمام در دفترچه های کنکور علامت می زنید، هیچ فکر کرده اید که پس از طی دوران تحصیل چه جایگاه اجتماعی و اقتصادی را در جامعه خواهید داشت و از همه مهمتر آیا با این رشته تحصیلی که شما در حال گذراندن ترم ها و واحدهای آن هستید می توانید وارد بازار کار شوید و این رشته از نیازهای جامعه امروز ماست؟ همین سؤالات را با برخی از دانشجویان در دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد و علمی کاربردی در میان گذاشته ایم.
سلطانی از دانشجویان رشته مدیریت فرهنگی دانشگاه علمی کاربردی واحد 14 تهران در پاسخ به سؤالم می گوید: متاسفانه در ابتدای انتخاب رشته، معمولا دانشجویان هدف خاصی را دنبال نمی کنند بلکه بیشتر به فکر ادامه تحصیل هستند، یعنی به جرات می توان ادعا کرد که اغلب دانشجویان به فکر آینده شغلی خود در همان رشته تحصیلی نیستند، از همین رو پس از دوران تحصیل سرگردان به دنبال شغل مناسب می گردند.
حسین یارمحمدی دانشجو دیگری که در رشته روابط عمومی به تحصیل اشتغال دارد می گوید: این موضوع را باید از دو منظر مورد آسیب شناسی قرار داد. یکی اینکه سیستم آموزشی ما سؤال محور نیست و ذهن دانش آموز یا دانشجو را خلاق و پرسشگر تربیت نمی کند بلکه آنان را از خلاقیت و ابتکار و نوآوری باز می دارد، دومین بحث قابل ذکر در این باره به خود دانشجویان برمی گردد از اینکه دانشجویان بیشتر گرایش به مدرک گرایی دارند تا کسب مهارت برای ورود به بازار کار، به همین علت بیماری مزمن مدرک گرایی امروز در جامعه ما بسیار رواج پیدا کرده و اغلب به دنبال گرفتن مدرک تحصیلی هستند، ادامه این روند سبب می شود تا دانشجویان نه تنها از ذهنیتی خلاق و هوشمند و پرسشگر برخوردار نگردند بلکه بی هدف و سرگردان و بدون کسب هیچگونه مهارتی در بازار کار رها شوند.
دانشجوی دیگری در این باره به سرویس گزارش روز کیهان می گوید: امروز با یک واقعیت غیرقابل تردید روبرو هستیم و آن این است که نظام آموزشی ما در سطوح آموزش و پرورش و آموزش عالی بیمار است و باید مسیولان دولتی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی به فکر انقلابی در این نظام آموزشی باشند.
وی می گوید: متاسفانه هر سال می بینیم که شیوه های خاص و کتب تازه ای برای تدریس در مدارس و دانشگاه ها بخش نامه می شود و هر سال هم جنبه های عملی و کاربردی دروس حذف می شود و یا بسیار کمرنگ می گردد و بیشتر دروس جنبه حفظ کردن دارد، که باید گفت با چنین سیستم آموزشی نخواهیم توانست دانشجویان خلاقی را تحویل جامعه بدهیم.
زهرا قربانی نیا دانشجوی ادبیات فارسی در دانشگاه تهران نیز در پاسخ به سؤالم به نقش مدیران در برنامه های آموزشی اشاره می کند و می گوید: به عقیده من باید در سطح مدیران وزارتخانه ها و نمایندگان مجلس این مسیله مورد تجزیه و تحلیل و نقد و بررسی قرار گیرد و راهکاری را برای ورود مبانی کاربردی در دروس مختلف دانشگاه تعریف شود تا یک دانشجو پس از پایان دوران تحصیل حداقل در بخش فنی و حرفه ای مهارت خاصی را کسب کرده باشد.
وی می گوید: امروز در بازار کار ایران بسیاری از رشته ها اشباع شده و تا چند سال آینده هم با کمبود نیرو روبرو نیستیم که در این باره لازم است مسیولان طی بررسی های کارشناسانه چنین رشته هایی را شناسایی و از پذیرش دانشجو در آن رشته ها خودداری نمایند، در مقابل هم در بالا بردن ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته هایی که نیاز روز بازار است اهتمام جدی داشته باشند.
● آفت مدرک گرایی
تعریف نشدن مبانی کاربردی و تحقیقاتی و کمرنگ شدن انجام کارهای آزمایشگاهی و عملی سبب شده تا در دوران کنونی که به عصر ارتباطات و دنیای اطلاعات شهرت دارد از قافله پیشرفت و تکنولوژی عقب بمانیم و لازم و ضروری به نظر می رسد تا بحث تحقیق و فعالیت های عملی و آزمایشگاهی در مدارس و دانشگاه ها به عنوان بخشی مهم و حساس به حساب آید.
پورمرادیان استاد دانشگاه و صاحب نظر در امور اجتماعی می گوید: یکی از عمده ترین دلایل تنبلی دانشجوی امروزی و بی تفاوتی آنها با کارهای پژوهشی و تحقیقاتی وجود فضای مجازی و اینترنت است.
وی در ادامه می گوید: به عنوان مثال وقتی که به بچه های کلاس می گویم درباره موضوع خاصی به تحقیق بپردازند اما متأسفانه بسیاری از دانشجویان اصلاً به فکر ارایه یک تحقیق خوب و قوی نیستند بلکه بعضاً دیده ام که از یک سایت اینترنتی مطلبی را سرقت کرده و به نام خودشان ارایه کرده اند، یعنی وجود اینترنت سبب شده تا دانشجو یا دانش آموز ما برای پاسخ به هر پرسشی در هر زمان و مکانی به دنبال حقیقت امر نباشد و خود آستین همت را بالا نزند بلکه بسیار سهل و آسان همان موضوع را در اینترنت پیدا کند. این مسیله سبب تضعیف روحیه خلاقیت در دانش آموز و دانشجو می شود.
این استاد دانشگاه در ادامه می گوید: از جنبه دیگر اگر بخواهیم به سؤالات مطروحه شما پاسخ دهم باید بگویم که خود دانشجویان نیز به دنبال راه های میان بر و سهل الوصول برای تهیه کار تحقیق هستند و خودشان به دنبال کار تحقیق نیستند بلکه بیشتر هدفشان کسب مدرک و قبولی در واحدهای تحصیلی است، که این مسیله آفت بزرگی در عرصه دانش و پژوهش در ایران محسوب می شود.
هدفمند شدن رشته های تحصیلی
امروز افرادی را می بینیم که به مشاغلی اشتغال دارند که هیچگونه سنخیتی با رشته تحصیلی شان ندارد.
دکتر علی اکبر کریمی نیا کارشناس جامعه شناسی و استاد دانشگاه در این باره می گوید: برای حل معضلی که امروز با آن روبرو هستیم باید به فکر هدفمند نمودن رشته های تحصیلی باشیم، یعنی از همان بدو ورود دانشجو به دانشگاه ها بازار کار همان رشته را هم برایش تعریف و تبیین نماییم، از طرفی هم برخی رشته های دانشگاهی هم مورد نیاز جامعه ما نیست، که به حذف چنین رشته هایی مبادرت کنیم، اما از همه این موارد مهمتر این است که در اولین فرصت به فکر ایجاد پیوند میان فنی و حرفه ای و دانشگاه ها باشیم و این دو نهاد مهم آموزشی را بیشتر به هم نزدیک کنیم.
این استاد دانشگاه گنجاندن دروس فنی و حرفه ای در دانشگاه ها را امری ضروری و حیاتی می داند و می گوید: باید مسیولان تدابیری را بیندیشند تا دانشجویان ما در هنگام تحصیل از دوره های فنی و حرفه ای هم بهره مند شوند تا پس از پایان تحصیل حداقل در رشته ای خاص مهارت لازم را کسب کنند.
افزایش بیکاری
● در میان فارغ التحصیلان دانشگاهی
اگر نگاهی به آمارهای اعلام شده از سوی وزارت کار و اموراجتماعی بیندازید خواهید دید که شاهد افزایش بیکاری در میان فارغ التحصیلان دانشگاهی در سال های اخیر بوده ایم.
حمید حاجی عبدالوهاب معاون وزیر کار در همایش مسیولان کارآفرینی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آماری را اعلام کرده و می گوید: بیکاری در جمعیت کلی جامعه از 3.11 درصد به 5.01درصد کاهش یافته است اما در بین جامعه زنان و فارغ التحصیلان دانشگاهی افزایش یافته است.
معاون وزیر کار می گوید: یکی از علل مهم افزایش بیکاری در بین فارغ التحصیلان متناسب نبودن رشته ها و آموزش های دانشگاهی با نیاز بازار کار است.
این مقام مسیول می گوید: انتزاعی بودن متون رسمی دانشگاه ها و تطبیق نداشتن آنها با واقعیت های اجتماعی علت دیگر است، البته در حوزه پزشکی این مشکلات کمتر است، الان در حوزه پزشکی با کمبود پزشک مواجه نیستیم و حتی اعزام به خار ج هم داریم در حالی که در اوایل انقلاب پزشکان هندی و بنگلادشی با دانش و مهارت پایین در حالی که مذهب و زبان آنها با ایرانیان متفاوت بود در اقصی نقاط کشور فعالیت می کردند، ادغام آموزش پزشکی با خدمات بهداشتی، درمانی تا حد زیادی مشکل تطابق نداشتن آموزش با نیاز بازار را حل کرده است.
● ایجاد دفاتر کارآفرینی در دانشگاه ها
به گفته معاون وزیر کار و امور اجتماعی ایجاد دفاتر کارآفرینی در دانشگاه ها یکی از اقداماتی بوده که قرار است در دانشگاه ها برای رفع مشکل اشتغال فارغ التحصیلان فعال شود، اما در مراکزی که ایجاد شده برخلاف برنامه فقط دانشجویان فعالند و استادان دانشگاه حضور ندارند.
دفاتر کارآفرینی دانشگاه ها می تواند پل ارتباط دانشگاه با فارغ التحصیلان باشد و مسایل آنان را تا سال ها پیگیری کند و در مواقع لازم از توان آنها برای کارآفرینی استفاده نماید.
ایرج نظافتی
روزنامه کیهان 2 1
دریافت صفحه با کد QR