كژخواني در دانشآموزان ابتدايي
مشكل اصلي بچههاي مبتلا به اختلال يادگيري خواندن (ديسلكسيا)، ناتواني در شناخت كلمات، درك مطلب ضعيف و خواندن پر غلط و كندخواني است. اين اختلال كه نسبتا شايع است و چهار درصد بچههاي سن مدرسه به آن دچار ميشوند، در 40 درصد موارد، بستگان درجه يك بچهها دچار اين مشكل هستند.
دكتر ميترا حكيم شوشتري، فوقتخصص روانپزشكي كودك و نوجوان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران به جامجم ميگويد: خيلي وقتها پدر و مادرها تصور ميكنند چون يكي از نزديكان به اين مشكل مبتلا بوده است و حالا زندگي بدي ندارد، پس نيازي به درمان و پيگيري نيست در صورتي كه اين تفكر غلط است.
شروع اختلال در سنين مدرسه
معمولا كودكان پس از اين كه كلاس اول را طي ميكنند و با حروف آشنا ميشوند، علاوه بر درست خواندن، ميتوانند مطالب را هم درك كنند ولي بچههاي دچار اختلال خواندن، نميتوانند حروف را درست بخوانند و در درك مطلب مشكل دارند.
وي با بيان اين موضوع ادامه ميدهد: مهارت آنها در اين زمينه كمتر از چيزي است كه از هوش و سنشان انتظار ميرود. بايد توجه داشت اين بچهها از نظر هوشي مشكلي ندارند و مشكل آنها پر غلط و كند خواندن است.
اين فوقتخصص روانپزشكي كودك و نوجوان تاكيد ميكند: چون خواندن، پايه هر نوع يادگيري است، اختلال در خواندن باعث ميشود كودك نتواند آنچه براي يادگيري به خواندن نياز دارد، بياموزد و متاسفانه از آنجا كه ابزار اصلي هر پيشرفتي مطالعه است، اين پديده جلوي پيشرفت و ترقي كودك را ميگيرد.
وي ميافزايد: اگر مشكل شديد باشد، در خواندن دروس كلاس دوم خود را نشان ميدهد و اگر خفيف باشد، تا چهارم يا پنجم ابتدايي هم به چشم نميآيد چون هنوز درسها سنگين نشده و شنيدن در كلاس براي يادگيري كافي است، ولي در مقاطع تحصيلي بالاتر كه نياز به مطالعه بيشتر ميشود، مشكل آشكار ميشود.
گاهي «ديسلكسيا» مقصر نيست
به گفته دكتر شوشتري، بايد مراقب بود كودك مشكل هوشي نداشته باشد و همه چيز مطابق سنش باشد يعني مهارت نشستن، راهرفتن و صحبتكردن را در زمان درست ياد گرفته باشد، در غير اينصورت مشكل اختلال در يادگيري، خواندن نيست.
او با اشاره به اين كه گاهي مشكل كلامي هم وجود دارد و كودك در به كار بردن كلمات هم مشكل پيدا ميكند، ادامه ميدهد: اين مشكل ممكن است باعث شود همكلاسيهاي كودك او را تمسخر كنند، به همين دليل كودكان مبتلا، به علت خجالت تمايل به برقراري ارتباط و خواندن در جمع ندارند و بتدريج اين اختلال در اعتماد به نفس آنها تاثير منفي ميگذارد.
چرا كودك به كژخواني مبتلا ميشود؟
اين عضو هيات علمي دانشگاه در پاسخ به اين پرسش كه چرا كودكان به اين بيماري مبتلا ميشوند، ميگويد: بيماريهاي روانپزشكي چند عاملي است و ممكن است اختلال ژنتيكي مطرح باشد. گاهي هم در تصويربرداري از مغز ناهنجاريهايي در قسمت پسسري و در دو نيمكره مغز كودكان مبتلا ديده ميشود ولي نميتوان براي درمان اين ناهنجاريها كاري انجام داد و تنها راهحل توانبخشي است.
دكتر شوشتري يادآوري ميكند: يكي ديگر از موارد مهم كه بايد به آن توجه داشت، احتمال ابتلاي همزمان كودك مشكلدار در مهارت خواندن، به اختلال بيشفعالي و نقص توجه است. گاهي هم كودك كمشنوا و كمبيناست و به همين دليل در خواندن مشكل پيدا ميكند. گاهي هم هوش پايين و اختلال خواندن با هم وجود دارند.
درمان اختلال يادگيري خواندن
درمان چنين كودكاني آموزش تقويتي و به نوعي كاردرماني است. بايد روي بيان صحيح و تركيب حروف كار شود و كمك كرد تا كودك بتواند اين حروف را در كلمات سادهتر بشناسد و كلمههايي كه معني خاصي هم نميدهد، بسازد. بازي با حروف باعث ميشود در ذهن كودك جاي گيرند.
اين فوقتخصص روانپزشكي كودك و نوجوان اعتقاد دارد: اگر علاوه بر اختلال در يادگيري خواندن، اعتماد به نفس كودك هم كاهش يافته باشد، علائم افسردگي نشان دهد يا اختلال بيشفعالي وجود داشته باشد، بايد درمان دارويي نيز انجام شود ولي داروي خاصي براي درمان اين اختلال وجود ندارد و درمان آن طولانيمدت است.
درمان در سنين پايينتر، نتيجه بهتر
نبايد انتظار داشت با چند جلسه مراجعه به درمانگر مشكل كودك حل شود و ممكناست درمان چند سال طول بكشد. اين استاد دانشگاه به والدين كودكان مبتلا توصيه ميكند: اختلال در يادگيري خواندن يك اختلال پايهاي است بنابراين خيلي بايد به آن بها داد زيرا مثلا اگر كودكي در رياضي مشكل داشته باشد، ميتواند در رشته ديگري ادامه تحصيل دهد كه به رياضي نياز كمتري دارد ولي براي ادامه تحصيل در هر رشتهاي بايد مطالعه كرد.
هر چه شروع درمان در سن پايينتري باشد، درمان بهتر انجام ميشود. اگر كودك به مطالعهنكردن عادت كند، اين عادت در او باقي خواهد ماند و مانع پيشرفتش ميشود.
او ادامه ميدهد: اگر اقدام درماني به موقع انجام نشود، كودك از ساير همسالانش عقب ميماند. گاهي پدر و مادرها خودشان از روي مطالب براي كودك ميخوانند تا شفاهي مطالب را ياد بگيرد ولي اين روش مقطعي است و در نهايت تا پايان دبستان ميتوانند اين كار را انجام دهند و با سنگينتر شدن درسها كودك بايد خودش مطالعه كند.
پذيرش مشكل، حل مشكل
دكتر حكيم شوشتري به نكته بسيار مهمي اشاره ميكند: بيشتر بچهها قبل از سن ورود به مدرسه تمايل دارند اسم خود را كپي و كلمهخواني كنند. معمولا آنها ميتوانند مثلا با مشاهده كلمه «توپ» بدون اين كه با حروف آشنايي داشته باشند، بگويند آن كلمه نماد توپ است. اگر كودكي در اين زمينه كند است و توانايي اين كار را ندارد، ممكن است مشكلي وجود داشته باشد و بايد پيگيري كرد. انكار مشكل فقط كودك را عقب مياندازد و مشكل زيادي براي فرد و خانوادهاش به وجود ميآورد. در واقع، پذيرش مشكل بخشي از حل مشكل است.