پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - 28 Mar 2024
تاریخ انتشار :
جمعه ۱۴ تير ۱۳۹۲ / ۱۶:۵۹
کد مطلب: 18353
۰

زنان، اشتغال و ارزش هاي خانه داري

خراسان: ساعت ۵ صبح شروع مي کرد. آردها را درون تشت مخصوصش مي ريخت و خمير را آماده مي کرد. تنور خانه اش اتاق کاهگلي جدايي بود. دو طرف آويز روسري اش را پشت سر گره مي زد و يا علي... مادرم مي گويد: «ما بچه ها وقتي ۷ صبح بيدار مي شديم نان تازه از تنور در آمده و ماست و کره گوسفندي که آن هم محصول دست هاي پرتوان مادرمان بود درون سفره تر و تازه چيده شده بود». دوران مادربزرگ ما شايد دوره آخرين نسل هاي مادران خانه داري بود که بر پهنه شاداب زندگي هاي پرفراز و نشيب به چشم مي خورد. هنوز هم وقتي پشت ميز اداره مي نشينم و سرم را در کاغذها و سربرگ ها فرو مي برم و وقتي دوست و فاميل و آشنا مي گويند خوش به حالت که شاغلي و دستت در جيب خودت مي رود، خانه مادربزرگ که همواره فضاي خانه اش گرم بود، مرا به خود مي کشاند. دلم براي پخت و پز و جاروهاي دستي و ترشي انداختن او تنگ مي شود.
راستي رمز اين همه اشتياق و قوت و انگيزه براي خانه داري در ميان نسل هاي گذشته چه بود؟
ديدگاه زنان
شبنم با ۲۱ سال سن نزديک به ۲ سال است که زندگي مشترکش را آغاز کرده است. او که چند ماهي است مربي مهدکودک است مي گويد: وقتي سر کار مي روم از انجام کار خانه عصبي مي شوم، يعني بعد از برگشتن به خانه همه کارها را انجام مي دهم و وقتي همسرم به خانه مي رسد حتي اگر فقط يک بشقاب کثيف را در آشپزخانه بگذارد، بسيار بد برخورد مي کنم. الان که در مرخصي به سر مي بريم همه کارهاي خانه مان را انجام مي دهم. همه چيز بسيار خوب است و احساس خوبي دارم.
رويا که ۲۵ ساله است با اکراه از خانه داري صحبت مي کند و خانه داري را بي ارزش ارزيابي مي کند که به هيچ نتيجه ارزشمندي منجر نمي شود و مي گويد: اين همه کار تکراري و خسته کننده که هيچ کس براي آن ارزش قائل نيست هيچ ارتقايي برايمان به همراه ندارد. اما صحبت بانويي ديگر کمي متفاوت است. پيرزن تنها روي نيمکت پارک نشسته است، نگاهش که به گوشه اي خيره مانده حکايت از حرف هاي زيادي دارد، نظر او را مي پرسم، با خوشرويي و حوصله استقبال مي کند و اين چنين مي گويد: ۷۰ سال دارم و تقريباً ۵۳ سال است که خانه دارم. از نظر من همه کارهاي خانه مثبت و ارزشمند است اما به يک شرط مهم. شرط آن هم اين است که يک زن بلد باشد که چطور با آن ارتباط برقرار کند. اگر اين مهارت را داشته باشد، خانه داري عالي است! فاطمه خانم مي گويد: اگر براي زندگي، همسر و بچه هايت با عشق و علاقه کار کني، خودش يک سرمايه و حقوق اصيل است اما به همان يک شرط که گفتم.
اقدس ۴۳ ساله و خانه دار است. مي گويد خانه داري برايم يک معناي مهم دارد و آن همراهي با شريک زندگي است، حتي اگر قرار بود حقوق و دستمزد داشته باشد حقوق آن برايم ارزشي نداشت، فقط عشق و همراهي با شريک زندگي ام مهم است. فهيمه دوستم را مي بينم که با دو دخترش در حال خريد مجله است، او خانه دار و ديپلمه است و مي گويد: به نظرم اگر براي خانه داري انگيزه داشته باشي اين کار خيلي خوب است و ارزشمند ولي متأسفانه چون همسر من به کار خانه بي تفاوت است و توجهي به آن نشان نمي دهد، من هم رغبتي براي انجام آن ندارم. براي فهيمه به گفته خودش حقوق و مزد در برابر کارخانه اهميتي ندارد، او به مسائل مهم تري اشاره مي کند: گاهي احساس مي کنم هيچ رشدي نکردم و فقط در خانه کارهاي تکراري انجام داده ام. ولي گاهي در کنار اين موضوع مي بينم که يکي از دوستان که شاغل است، به هيچ وجه در ارتباط با فرزندانش موفق نيست و دختر نوجوانش هيچ علاقه اي به او ندارد. دستپخت مادرش را دوست ندارد و بيشتر با پدرش ارتباط دارد يا کسي را مي شناسم که شاغل است و دير به خانه بازمي گردد و دختر نوجوانش به تنهايي در خانه به تماشاي ماهواره مي نشيند. ولي من کنار بچه هايم هستم و از همه نظر خيالم راحت است. حاضر نيستم به قيمت بي توجهي به فرزندانم شاغل باشم.

زماني زن در خانه محور خانه و خانواده بود
صديقه خديوي، دانشجوي دکتراي جامعه شناسي و پژوهشگر اجتماعي در اين زمينه مي گويد: عوامل مختلفي باعث شده است نگرش بانوان درباره خانه داري تغيير کند که يکي از آن ها مسائل اقتصادي است. نيازهاي اقتصادي خانواده ديگر با يک نان آور تأمين نمي شود. از سوي ديگر شاهد تغيير ارزش هاي جامعه هستيم.

امروزه تجمل گرايي و استفاده از وسايل غيرضروري اجازه نمي دهد مانند ۳۰ سال گذشته زندگي کنيم. بانوان نيز تمايل دارند به کاري اشتغال داشته باشند که برايشان درآمد داشته باشد. اين محقق مي گويد: در فعاليت خانه داري نيز خيلي چيزها تغيير کرده است. زماني زن در خانه محور خانه و خانواده بود و کارهايي که امروزه توسط ديگران انجام مي شود همه توسط خود او انجام مي شد، اين موضوع باعث مي شد زن، احساس خوبي به کار خود داشته باشد و اين حس را به ديگر اعضاي خانواده نيز منتقل کند، ولي بسياري از زنان امروزه انجام کارهايي مثل تهيه خوراک، پوشاک و نگهداري بچه را ارزشمند و قابل توجه نمي دانند.
مديرکل زنان و خانواده استانداري خراسان با اشاره به تأثير خانه داري بر احساس هويت مثبت در نسل هاي گذشته مي افزايد: اين کارها در گذشته درآمد و سود اقتصادي را به خانواده وارد مي کرد اگر چه در حساب و کتاب هاي مستقيم مالي وارد نمي شد. ولي تحقيقات نشان مي دهد که سودي که به خاطر کار زن در خانه حاصل مي شد، کمتر از سودي نبود که مردان با کار در بيرون به دست مي آوردند. وي تأکيد مي کند: بايد بدانيم واقعاً زنان خانه دار توانايي انجام کارهاي زيادي را دارند که از نظر اقتصادي، سود قابل توجهي را براي خانواده به همراه دارد. ولي چون کارهايشان در حساب هاي مالي، به شمار نمي آيد، از آن گريزانند.

مردان به خانه داري بانوان توجه نمي کنند
اين کارشناس يادآور مي شود: متأسفانه مردان نيز به خانه داري بانوان توجه نمي کنند که حضور زن در خانه هم به لحاظ اقتصادي و هم عاطفي چقدر جايگاه مهمي دارد و کار زنان را در محاسبات مالي وارد نمي کنند. تا حدود ۳۰ سال پيش کارهايي مثل خياطي، آشپزي و شيريني پزي براي يک زن ارزش به شمار مي رفت ولي امروزه خانه محلي است براي تفاخر و چشم و هم چشمي.
اين جامعه شناس توصيه مي کند: بايد به سمت سبک زندگي اسلامي حرکت کنيم و نقش ها و وظايف مان را بشناسيم. قصد من تأکيد به خانه دار بودن محض نيست و اشتغال را نفي نمي کنم، اگر زن در کنار اشتغال، هدف اصلي اش را فراموش نکند، داشتن شغل بسيار هم خوب است ولي چه شغلي و چه نوع کاري؟ متأسفانه برخي زنان به کارهايي که شايسته آنان نيست روي مي آورند، کار خانه شان را به ديگري مي سپارند و خودشان کارهاي بيرون را انجام مي دهند.
وي تصريح مي کند: بايد به شکل زيربنايي و با آموزش هاي لازم به زوجين جوان و جوانان برنامه ريزي هاي موثري انجام داد. بايد با کمک همه سازمان ها و دستگاه هاي ذي ربط، انديشمندان و رسانه ها از بروز افراط و تفريط در اين موضوع يعني بازگشت کامل زنان به خانه بدون توجه به توان و گرايش آن ها يا حضور بيش از اندازه در بيرون از خانه بدون در نظر گرفتن عواقب آن، خودداري کرد.
متاسفانه با نگرشي روبه رو هستيم که کار خانگي را در برابر کارمزدي قرار مي دهد
دکتر زهرا امين مجد، پژوهشگر مسائل خانواده نيز با اشاره به تغييرات ساختاري نظام خانواده در ايران از دهه ۷۰ به بعد به خراسان مي گويد: شکل گيري تغيير سبک زندگي موجب تغيير در سطح نگرش و عملکرد بانوان شده است که يکي از آسيب هاي جدي حاصل از آن، فاصله گرفتن وضع مطلوب با وضع موجود است. اين موضوع باعث بروز مشکل در شخصيت يابي زنان خانه دار شده است.
عضو هيئت علمي مرکز تحقيق و مطالعات زنان ادامه مي دهد: متاسفانه با نگرشي روبه رو هستيم که کار خانگي را در برابر کارمزدي قرار مي دهد و آن را به لحاظ اجتماعي، ضعيف و بي ارزش مي شمارد که موجب عقب ماندگي از رشد و تعالي مي شود. زن براساس اين نگرش تلاش مي کند تا از اين چارچوب خارج شود و از ازدواج، پذيرفتن همسري و مادري فاصله بگيرد و به سمت کارمزدي که هر چند به لحاظ مادي و اجتماعي ضعيف باشد، حرکت کند، اين موضوعات ساختار خانواده را در ايران که پيش از اين به الگوي اسلامي نزديک تر بود تغيير داد و به سمت ساختارهاي هسته اي پيش برد.
2 چالش جدي
  اين پژوهشگر پس از طرح اين چالش نظري به دو چالش جدي عملي هم مي پردازد و مي افزايد: يک چالش تمرکز بسيار زياد و کامل زن بر کار خانگي است که همه وقت خود را صرف آن مي کند و همين تمرکز است که او را دچار آن نگرش اشتباه مي سازد. منظور از خانه داري در اين جا همان مفهوم سنتي است که در ذهن همه ماست يعني زني که به فعاليت هاي مختلف خانه داري و پخت و پزهاي مختلف و ... مي پردازد.
نتيجه اين گونه کارکردن در خانه، فاصله گرفتن از همسر و فرزندان و آسيب ديدن رابطه او با آن هاست. با اين فاصله زن خود شاکي مي شود از اين که همسرش از او فاصله گرفته و از او به خاطر زحمت هايش قدرداني نکرده است، بر اين آسيب ها بايد تجمل گرايي، تمرکز به ظاهر و چيدمان را هم افزود.
امين مجد چالش دوم را آزادشدن وقت زن در خانه مي داند و مي گويد: با تمرکز کامل زن بر کار خانه که امروزه با امکانات گسترده و وجود فناوري بسيار آسان تر و سريع تر انجام مي شود، اوقات فراغت زنان بيشتر شده است که اگر به درستي هدايت و برنامه ريزي نشود، زمينه آسيب هاي جدي ديگري را فراهم مي کند.
وي ادامه مي دهد: اين نگرش ها و تصويرسازي هاي اشتباه درباره خانه داري در زنان از حمايت و پشتيباني جدي نظام بورژوازي هم برخوردار بوده است که تلاش مي کرد زن را به سمت کارهاي بيرون از خانه بکشاند. علاوه بر اين امروزه تمايل پسران نيز به خاطر فشارهاي اقتصادي، ازدواج با دختران شاغل است. ما به هيچ وجه اشتغال زن را کاملا نفي نمي کنيم و در عرصه هايي آن را لازم هم مي دانيم و حتي روايت داريم که اگر زني به خاطر کمک به همسرش کار کند، نزد خداوند مأجور است، پس وظيفه ماست که زمينه هاي مناسب فرهنگي و اجتماعي را براي حضور و اشتغال وي فراهم کنيم به گونه اي که زن براساس قابليت کار فکري و انساني اش به کار گرفته شود نه ويژگي هاي جنسيتي اش.

ديدگاه اسلام درباره خانه داري
اين استاد حوزه در ادامه به تبيين ديدگاه شريعت اسلام در مورد مقوله خانه داري مي پردازد و خاطرنشان مي کند: براي فهم ديدگاه شريعت نبايد خانه داري را عضوي منفصل از نظام نقش هاي ديگر زن بدانيم. يکي از اجزاي اين منظومه مقوله خانه داري است. به دليل حفظ عفت زن و متناسب با توان جسمي او در طول تاريخ، بيشتر کارهاي درون خانه به او محول شده است.
شريعت اسلام به هيچ وجه کار خانه را بر زن واجب نمي داند، بلکه آن را يک فضيلت و فرصت ارتقا براي رسيدن به پاداش مجاهد مي شمارد. بخشي از وظيفه خوب همسرداري، ايجاد فضاي آرامش براي اوست و بخشي از ايجاد اين فضا، رسيدگي به کارهاي خانگي است.
در واقع نگاه شريعت به انجام کارهاي خانگي از سوي زن، حداقلي است و به طور قطع با انجام کارهاي فراتر از آن، چه در داخل و چه خارج از منزل و از همه مهم تر عبادت و بندگي قابل جمع است. اين الگو در ميان مادران ائمه(ع) وجود داشت چه حضرت صديقه طاهره(س) و چه ديگر بزرگواران. در واقع اسلام مي گويد نبايد تمرکز زن بر کار آن قدر باشد که از خانواده و مهم تر از همه خودش فرصت عباداتش، رشد و کمال يابي، تحصيل علم و گاهي کار بيرون از خانه که لازم است آن را انجام دهد، فاصله بگيرد، حال اگر در اين ميان زني مجبور است کار بيشتر و سنگين در خانه انجام دهد مثلا کشاورزي يا دامداري، به طور قطع چنين فردي نزد خداوند ماجور است.
امين مجد وجود سيستم پاداش را در شريعت اسلام يادآور مي شود و مي افزايد: در سيستم پاداش همه چيز محفوظ است و به ويژه اموري که با فداکاري زن ، گذشتن از حق و تقدم ديگران نسبت به خودش همراه است اجر بيشتري دارد. از اين رو فرصت مادري، يک ظرفيت بي بديل و تمام ناشدني است که از طرق ديگر نصيب زن نمي شود.
وي به تاثير رواني خانه داري مطلوب بر مردان مي پردازد و توضيح مي دهد: به لحاظ روان شناختي مردان با ورود به محيط تميز خانه و استشمام بوي خوب غذا به شدت آرامش خاطر پيدا مي کنند. روان شناسان معتقدند اين گونه مردان خيلي بيشتر به تلاش اقتصادي متمايل مي شوند، بايد دانست خانه داري آثار فراواني دارد.
تحقيقات نشان داده که خانه داري باعث طول عمر بين ۵ تا ۶ سال ميان زنان مي شود. البته بايد تاکيد کرد منظور ما خانه داري در فضاي مطلوب است که اسلام آن را تبيين کرده است يعني وجود مرد با محبت و خوش اخلاقي که براي تامين معاش زن تلاش مي کند.
اين گونه رفتار زن باعث دلگرمي بيشتر مرد و تقويت انگيزه او براي تلاش بيشتر هم مي شود. پاداش هاي اخروي بسياري نيز در انتظار زنان خانه دار است چنان که در روايت آمده است هر زني جرعه اي آب به همسرش بدهد، ثواب يک سال شب زنده داري و عبادت براي او ثبت مي شود.
امين مجد ادامه مي دهد: در مقابل فشار سنگين کار بيرون که بر عهده مردان است زن دعوت شده است تا در فضايي که باز هم از سوي خود مرد براي او تامين شده است آرامش را ايجاد کند که شريعت به مردان توصيه مي کند که در اين خصوص به زنان کمک کنند.
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
اندكي غرور به آدم كمك مي كند كه فاصله اش را حفظ كند. آلبر كامو