جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
تاریخ انتشار :
دوشنبه ۱۱ شهريور ۱۳۹۲ / ۰۰:۱۷
کد مطلب: 19258
۰

تاریخچه آموزش عالی درایران

تاریخچه آموزش عالی درایران
قرن‌هاست که جوامع مختلف و اغلب پیشرفته برای تربیت افراد طراز اول کشور در زمینه‌های مختلف به آموزش عالی توجه داشته اند . درحقیقت آموزش عالی علاوه بر پرورش متخصصان مورد احتیاج صنایع وفنون مختلف ، مسئولیت‌های دیگر نیز بر عهده دارد به طوری که علاوه بر رفع حوایج موجود درجامعه ، مسیرترقی و تکامل انسان را برای آینده مشخص می‌سازد.
سابقه آموزش عالی درایران به زمان‌های بسیارقدیم باز می‌گردد ، به گونه ای که تاریخ نگاران کهنسال ترین دانشگاه جهان را " جندی شاپور" معرفی می‌کنند . این دانشگاه که دردوران قبل ازاسلام به وجود آمد و شهرت جهانی یافت وبه شاهپور اول پادشاه ساسانی ، منسوب بوده ، ازقرن چهارم تا دهم میلادی تداوم داشته است .
دانشگاه جندی شاپور ازلحاظ آموزش و تحقیق درفلسفه وطب شهرت داشت . این دانشگاه در زمان خسرو انوشیروان ترقی بسیارکرد توجه خاص وی به ادبیات ، فلسفه وعلوم سبب رونق دانش‌هایی همچون هیئت ، نجوم ، مهندسی ، حکمت عملی وعلوم اداری گشت . به هرصورت ، آنچه که مسلم به نظرمی رسد ، این است که دانشگاه جندی شاپور درحدود هزار و هفتصد سال پیش بنا گردید و تا پنج قرن گاهواره علوم پزشکی ، فلسفه ، نجوم و ریاضیات بود . بسیاری ازکتاب ها که به زبان‌های مختلف پیرامون علم پزشکی و تاریخچه آن نوشته شده با نام جندی شاپور توأم است . با ظهوراسلام و توسعه معارف اسلامی ، درحدود قرن پنجم هجری ، خواجه نظام الملک به ترویج علم و هنر و تأسیس مدارس عالی همت گمارد . او در سال 485 هجری ، ساختمان نظامیه بغداد را آغازکرد و درشهرهای دیگر ایران نیز ازقبیل نیشابور، بلخ ، هرات ، آمل ، اصفهان دست به تاسیس مدارس عالی موسوم به " نظامیه " زد . که مهمترین آنها مدارس بیهقیه و سعیدیه بود و مواد درسی آن شامل فقه ، حدیث ، تفسیر ، علم حساب و پزشکی می‌شد . دراین مقطع زمانی که سراسر جهان را ظلمت جهل فراگرفته بود ، دانشمندانی همچون شیخ الرئیس ابوعلی سینا ، ابوحامد محمد غزالی ، خواجه نصیرالدین طوسی ، سعدی شیرازی ، انوری و... دراین مدارس عالی پرورش یا به تدریس اشتغال داشته ، مشعل علم را درمشرق زمین فروزان نگهداشتند ، بطوری که حتی آثار دانشمندان این عصر تا آغاز نهضت علمی و فنی درقرن هجدهم درمراکز علمی و معتبرجهان تدریس می‌شده است . دراین مقطع زمانی که سراسر جهان را ظلمت جهل فراگرفته بود ، دانشمندانی همچون شیخ الرئیس ابوعلی سینا ، ابوحامد محمد غزالی ، خواجه نصیرالدین طوسی ، سعدی شیرازی ، انوری و... دراین مدارس عالی پرورش یا به تدریس اشتغال داشته ، مشعل علم را درمشرق زمین فروزان نگهداشتند با علم به اینکه گسترش آموزش درسطوح بالا و تعداد مدارس هرکشور ، به وضع اجتماعی وسیاسی آن بستگی دارد ، درایران نیزدرادواری که ثبات سیاسی و اجتماعی حاکم بود ، تعداد این مراکز افزوده می‌گشت ، وی ازآغاز قرن هفتم هجری که هجوم قوم مغول به ایران شروع شد تا قرن دهم هجری که حکومت صفویان درایران مستقر گردید ، مدارس عالی روبه ویرانی نهاد .

ازهنگام تاسیس دانشگاه جندی شاپور تازمان تشکیل دولت صفویه ، آموزش عالی سنتی ایران همواره نیازمند حمایت دولت‌ها بوده وبه همین جهت همگام با تحولات سیاسی ، دچارفراز ونشیب می‌شده است . حاکمان حکومت صفویه درپرتو وحدت سیاسی و مذهبی که به ارمغان آوردند ، سیستمی را بنیان گذاری نمودند که به موجب آن ، مردم خودشان داوطلب ایجاد ، اداره و حفظ مدارس شدند واین نظام تابه امروز در آموزش عالی کما بیش به همان نحو عمل می‌کند .
برخورد ملت ایران با ملل اروپایی ، به خصوص در اثر تجاوز کشورهای روسیه و انگلستان در اوایل قرن سیزدهم هجری ، پیامد مهمی برای ایران داشت . اولیای امور دریافتند که ایران از قافله تمدن به خصوص در زمینه های مختلف علوم ، فنون و صنایع ، به کلی عقب مانده است و برای مقابله با تجاوز کشورهای غربی ، راه چاره را در این دیدند که هرچه سریع تر به کسب علوم و فنون غربی همت گمارند ، لذا این فکر را از دو طریق به مرحله عمل گذاردند ؛ در مرحله اول با اعزام محصلان ایرانی به خارج برای کسب علوم جدید و در مرحله دوم با استخدام خارجی مشاوران برای تعلیم و تربیت ایرانیان در رشته ها و فنون علمی جدید .
این سیاست که به تأسیس مدارس جدید در ایران – طبق نمونه مدارس ممالک غرب ، منتهی شد ، باعث گردید که دستگاه آموزش و پرورش جدید ایران از دستگاه آموزش و پرورش قدیم جدا شود . هسته اولیه تعلیمات عالیه نوین در ایران با ایجاد مدرسه دارالفنون شکل گرفت .
در سال 1266 ه . ق میرزا تقی خان امیرکبیر در گوشه ای از ارگ تهران بنای مدرسه ای را به سبک مدارس عالیه اروپا شروع کرد و آن را دارالفنون نامید . ازهنگام تاسیس دانشگاه جندی شاپور تازمان تشکیل دولت صفویه ، آموزش عالی سنتی ایران همواره نیازمند حمایت دولت‌ها بوده وبه همین جهت همگام با تحولات سیاسی ، دچارفراز ونشیب می‌شده است به طورکلی ، مدرسه دارالفنون با استفاده از عالمان اروپایی ، در شناساندن تمدن اروپا و فرهنگ جدید مغرب زمین به ایرانیان ، عامل بسیار موثری بود و فارغ التحصیلان دارالفنون ، اغلب از طریق ترجمه و تا لیف کتب درسی به این اقدام دامن می‌زدند و صنف جدیدی بوجود آوردند که در تحول فکری دو نسل بعد اثر گذاشت .
بعد از دارالفنون ، مدارس دیگری چون مدرسه علوم سیاسی ( 1317 ه . ق ) ، مدرسه فلاحت (1319 ه . ق ) مدرسه طب ( 1337 ه.ق ) ودارالمعلمین عالی ( 1307 ه . ق ) تاسیس شدند. البته این نکته قابل ذکر است که مدارس عالی در این تاریخ ، هنوز فاقد شبکه اداری توسعه یافته بود وبا سازمان اداری ساده و متمرکز اداره می‌شد ، ولی به تدریج با گسترش این مدارس ، اداره آنها به عهده وزارت معارف گذاشته شد .
قبل از تاسیس دانشگاه تهران ، مراکز علمی به صورت پراکنده و جدا از یکدیگر قرار داشتند ، اما بعدها به منظور تمرکز مدارس عالی در یک محدوده معین و برای آنکه تعلیمات عالیه در ایران بر پایه اساسی استوار گردد و امور آموزشی و علمی مدارس عالیه تحت نظم و تربیت معینی درآید ، تأسیس دانشگاه تهران درخرداد ماه 1313 به تصویب مجلس رسید . ازسال 1326 ش با تأسیس دانشگاه تبریز ، دولت به فکر ایجاددانشگاههایی در شهرستان ها افتاد . در تاریخ سوم خرداد ماه 1328 بنا به تصویب مجلس ، به وزارت فرهنگ اجازه داده شد که در شهرستان های مشهد ، اصفهان ، شیراز و هر شهرستان دیگری که وزارت فرهنگ لازم بداند ، به تدریج دانشگاه تأسیس نموده و دانشگاه تبریز را تکمیل و در اهواز اقدام به تأسیس دانشکده پزشکی نماید .
هسته اولیه تعلیمات عالیه نوین در ایران با ایجاد مدرسه دارالفنون شکل گرفت . در سال 1266 ه . ق میرزا تقی خان امیرکبیر در گوشه ای از ارگ تهران بنای مدرسه ای را به سبک مدارس عالیه اروپا شروع کرد و آن را دارالفنون نامید آموزشگاه عالی بهداری مشهد که در سال 1318 و آموزشگاه های بهداری اصفهان و شیراز که هردو در سال 1325 تأسیس یافته بودند ، به ترتیب هسته‌های نخستین ایجاد دانشگاه‌های مشهد ، اصفهان و شیراز تشکیل دادند . دانشگاه شیراز که در سال 1335 رسمیت یافته بود ، در سال 1341 با ارائه طرفی نوین تبدیل به دانشگاه پهلوی شد و از سال 1340 به بعد ، دولت اجازه تأسیس مدارس عالی به اشخاص و هیأت های خصوصی را هم صادر کرد .
از سال 1332 تا 1341 دانشگاه اهواز ،ملی ، مدرسه عالی نقشه برداری ، مدرسه عالی ادبیات و زبان های خارجی دانشکده پلی تکنیک و انیستیتو خواروبار به وجود آمدند و تا سال 1357 تعداد دانشگاه‌ها و موسسات آموزش و عالی کشور به 23 دانشگاه و 206 موسسه آموزش عالی در دوره های روزانه ، شبانه و در سطوح مختلف تحصیلی بالغ گشت .

منبع : ناهید روشن نهاد ، انقلاب فرهنگی درجمهوری اسلامی ایران ، تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، 1383
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
یک رابطه خوب زمانی است که کسی پذیرای گذشته، پشتیبان امروز و مشوق فردایتان باشد.