برنامه واکسيناسيون کودکان
واکسيناسيون کودکان طبق برنامه اي خاص انجام مي شود که به نقل از سايت انستيتو پاستور ايران زمان بندي آن به اين شرح است:
بدو تولد: ب ث ژ، قطره فلج اطفال، هپاتيت ب
دو ماهگي: ثلاث، قطره فلج اطفال، هپاتيت ب
چهار ماهگي: ثلاث، قطره فلج اطفال
شش ماهگي: ثلاث، قطره فلج اطفال، هپاتيت ب
يک سالگي: ام ام آر (ويروس ضعيف شده سرخک، اوريون و سرخجه)
هجده ماهگي: ثلاث، قطره فلج اطفال، ام ام آر
شش سالگي: ثلاث، قطره فلج اطفال
شرح مختصري درباره واکسن هاي مذکور:
واکسن (ب ث ژ):اين واکسن با استفاده از باکتري ضعيف شده سل عليه اين بيماري ساخته شده است که به صورت زيرجلدي در ناحيه فوقاني بازو در بدو تولد تزريق مي شود.
واکسن ثلاث (ديفتري، کزاز، سياه سرفه):اين واکسن با استفاده از باکتري کشته شده سياه سرفه و سموم باکتري هاي ديفتري کزاز ساخته مي شود. ديفتري، کزاز و سياه سرفه بيماري هاي خطرناکي است که مي تواند موجب مرگ يا عوارض شديد شود.
قطره فلج اطفال خوراکي:فلج اطفال يک بيماري حاد ويروسي است که مي تواند منجر به فلج دائم دسته اي از عضلات بدن شود.
واکسن دوگانه اطفال (ديفتري، کزاز):اين واکسن مشابه واکسن دوگانه بزرگسالان است با اين تفاوت که دوز ديفتري آن بيشتر است.
واکسن ام ام آر (سرخک، سرخجه، اوريون):علايم بيماري سرخک عبارت است از تب بالا و چند روزه همراه با آب ريزش بيني، التهاب ملتحمه چشم و جوش هايي که بعد از شروع تب ظاهر مي شود. واکسن هپاتيت ب:واکسن هپاتيت ب ( که از طريق خون يا مادر به جنين و ارتباط جنسي) منتقل مي شود، در برنامه واکسيناسيون قرار دارد. از جمله عوارض تزريق واکسن مي توان به درد، قرمزي، سردرد و کسالت اشاره کرد.
دو ماهگي: ثلاث، قطره فلج اطفال، هپاتيت ب
چهار ماهگي: ثلاث، قطره فلج اطفال
شش ماهگي: ثلاث، قطره فلج اطفال، هپاتيت ب
يک سالگي: ام ام آر (ويروس ضعيف شده سرخک، اوريون و سرخجه)
هجده ماهگي: ثلاث، قطره فلج اطفال، ام ام آر
شش سالگي: ثلاث، قطره فلج اطفال
شرح مختصري درباره واکسن هاي مذکور:
واکسن (ب ث ژ):اين واکسن با استفاده از باکتري ضعيف شده سل عليه اين بيماري ساخته شده است که به صورت زيرجلدي در ناحيه فوقاني بازو در بدو تولد تزريق مي شود.
واکسن ثلاث (ديفتري، کزاز، سياه سرفه):اين واکسن با استفاده از باکتري کشته شده سياه سرفه و سموم باکتري هاي ديفتري کزاز ساخته مي شود. ديفتري، کزاز و سياه سرفه بيماري هاي خطرناکي است که مي تواند موجب مرگ يا عوارض شديد شود.
قطره فلج اطفال خوراکي:فلج اطفال يک بيماري حاد ويروسي است که مي تواند منجر به فلج دائم دسته اي از عضلات بدن شود.
واکسن دوگانه اطفال (ديفتري، کزاز):اين واکسن مشابه واکسن دوگانه بزرگسالان است با اين تفاوت که دوز ديفتري آن بيشتر است.
واکسن ام ام آر (سرخک، سرخجه، اوريون):علايم بيماري سرخک عبارت است از تب بالا و چند روزه همراه با آب ريزش بيني، التهاب ملتحمه چشم و جوش هايي که بعد از شروع تب ظاهر مي شود. واکسن هپاتيت ب:واکسن هپاتيت ب ( که از طريق خون يا مادر به جنين و ارتباط جنسي) منتقل مي شود، در برنامه واکسيناسيون قرار دارد. از جمله عوارض تزريق واکسن مي توان به درد، قرمزي، سردرد و کسالت اشاره کرد.
واکسيناسيون کودکان و نکات قابل توجه
براي کسب اطلاعات بيشتر درباره اين موضوع، با دکتراحمد شاه فرهت متخصص بيماري هاي کودک، فوق تخصص بيماري هاي نوزادان و عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي مشهد گفت وگو کرده ايم که در پي مي آيد.
وي مي گويد: شکي نيست که نوزاد پس از تولد حتما بايد واکسينه شود اما اجازه دهيد ابتدا به اهميت شير مادر در اين زمينه اشاره کنم. آغوز، اولين قطرات شير مادر، اولين واکسن براي نوزاد تلقي مي شود و حتما بايد اين شير به نوزاد داده شود. پس از تولد هم آن گونه که بيشتر مادران آگاهي دارند، ۳نوع واکسن وجود دارد؛ يک خوراکي است که قطره فلج اطفال است، دو واکسن ديگر نيز تزريقي است که يکي واکسن سل است که روي شانه نوزاد زده مي شود و ديگري واکسن زردي يا هپاتيت B است.
در اين ميان تنها واکسن سل است که معمولا يک تا ۲ماه بعد از تزريق، در محل آن برجستگي ايجاد و طي ۶ماه خود به خود برطرف مي شود. واکسن ها بايد در فاصله هر ۲ماه تزريق شود. از ۲ماهگي به بعد يک واکسن اضافه مي شود به نام واکسن سه گانه.
وي مي افزايد: به طور کلي واکسيناسيون در ۱8-۱7ماه کامل مي شود. يعني تا ۱۸ماهگي حدود ۶نوع واکسن داريم که تزريق شود. اين متخصص اطفال افزود: واکسيناسيون کودک امري ضروري است. اما در چند مورد لازم است قبل از انجام دادن واکسن با پزشک مشورت شود.
مورد اول زماني است که کودک به بيماري عفوني مبتلا شود، به عنوان مثال دچار سينه پهلو، تب شديد و يا عفونت دستگاه ادراري و ... شود.
مورد دوم زماني است که سيستم ايمني بدن کودک مشکل دارد.
مورد سوم زماني است که نوزاد دچار بيماري خوني باشد يا در خانواده سابقه اين بيماري وجود داشته باشد. به عنوان مثال هموفيلي.
مورد چهارم براي کودکاني است که حساسيت هاي شديد دارند به ويژه حساسيت به تخم مرغ.
اين فوق تخصص اطفال با اشاره به اين که حساسيت هاي خفيف مشکل ايجاد نمي کند، مي افزايد: در حساسيت شديد بايد قبل از واکسن زدن با پزشک مشورت کرد تا از بروز تشنج در کودکان پيشگيري شود.
در اين موارد والدين بايد حتما از پزشک مجوز تزريق واکسن بگيرند.
نکته ششم در مورد کودکاني است که فلج مغزي به ويژه همراه با تشنج دارند، والدين اين کودکان بهتر است قبل از واکسن زدن، نظر پزشک معالج را جويا شوند.
مورد هفتم در ارتباط با شيرخواراني است که فرآورده خوني به آن ها تزريق شده است. به نوزادي که فرآورده خوني دريافت کرده است، نمي توانيم ويروس زنده تزريق کنيم و حتما بايد پزشک وي را در جريان بگذاريد. در اين موارد به احتمال زياد پزشک تزريق واکسن را ۳ماه به تأخير مي اندازد.
مورد هشتم کودکاني است که بعد از تزريق واکسن سه گانه تب شديد مي کنند يا دچار تشنج مي شوند و به آن ها حالت شوک دست مي دهد. وي ادامه داد: بايد در اين زمينه چند نکته را يادآوري کنيم؛ حداقل فاصله بين تزريق ۲واکسن مي تواند ۲ماه باشد؛ اگر والدين قصد مسافرت دارند، مي توانند واکسن را چند روز قبل از روز تعيين شده تزريق کنند. اما توصيه ما اين است که تزريق به موقع واکسن ها فراموش نشود. مادران بايد بدانند که سرماخوردگي مانع از تزريق واکسن نمي شود اما اگر سرماخوردگي شديد همراه با عوارض باشد بايد به پزشک مراجعه کرد. تورم و قرمزي در محل واکسن امري طبيعي است و خود به خود خوب مي شود و جاي نگراني ندارد. در موارد نادر ممکن است در محل آن آبسه ايجاد شود که واکنش ناشي از واکسن است نه اين که تزريق مشکل داشته است. از طرفي مادران بايد بدانند که واکسيناسيون، حتي واکسن خوراکي دليلي بر تغذيه نشدن نوزاد با شير مادر نيست. در مقابل استفاده از شير مادر نيز دليل کافي براي نزدن واکسن نيست به عنوان مثال بعضي مي گويند چون نوزاد، شير مادر مي خورد نياز به واکسيناسيون ندارد، اين گفته درست نيست، همچنين سوءتغذيه مانع از واکسيناسيون نمي شود، چه تغذيه خوب باشد چه بد، واکسيناسيون ضروري است. اگر بنا به دلايلي تزريق واکسن کودک به تأخير افتاد، مي توان ادامه واکسيناسيون را انجام داد و نياز نيست که تزريق واکسن دوباره انجام شود. به عنوان مثال اگر کودک ۲ واکسن را زده است و نوبت سوم آن به تأخير افتاده و اين تأخير ممکن است ۲ يا ۳هفته يا يک ماه باشد ديگر نياز به تکرار نوبت اول و دوم نيست بلکه بايد واکسن نوبت سوم تزريق شود.
همچنين ابتلاي کودک به بيماري مانع از واکسيناسيون وي نمي شود. به عنوان مثال اگر کودک دچار فلج اطفال شده، که خوشبختانه اين بيماري ريشه کن شده است حتما بايد واکسن فلج اطفال بزند زيرا چندين نوع ويروس فلج وجود دارد و ممکن است بيماري کودک تنها از يک نوع ويروس باشد و ويروس هاي ديگر هم مي تواند براي وي مشکل ايجاد کند. توجه داشته باشيد هر زماني که دولت يا وزارت بهداشت به عنوان روز ملي واکسيناسيون اعلام کند، مادران حتما توصيه وزارت بهداشت را جدي بگيرند، حتي اگر کودک يک روز قبل هم واکسن زده باشد، واکسن اعلام شده از سوي وزارت بهداشت حتما بايد تزريق شود.
بسياري از کودکان بعد از تزريق واکسن تب مي کنند، براي پايين آوردن تب مي توانيد از قطره خوراکي استامينوفن استفاده کنيد، ميزان مصرف اين قطره خوراکي براي هر يک کيلوگرم وزن کودک ۲قطره است يعني اگر کودک ۵کيلو وزن دارد هر ۶ساعت ۱۰قطره به او داده شود.
وي مي گويد: شکي نيست که نوزاد پس از تولد حتما بايد واکسينه شود اما اجازه دهيد ابتدا به اهميت شير مادر در اين زمينه اشاره کنم. آغوز، اولين قطرات شير مادر، اولين واکسن براي نوزاد تلقي مي شود و حتما بايد اين شير به نوزاد داده شود. پس از تولد هم آن گونه که بيشتر مادران آگاهي دارند، ۳نوع واکسن وجود دارد؛ يک خوراکي است که قطره فلج اطفال است، دو واکسن ديگر نيز تزريقي است که يکي واکسن سل است که روي شانه نوزاد زده مي شود و ديگري واکسن زردي يا هپاتيت B است.
در اين ميان تنها واکسن سل است که معمولا يک تا ۲ماه بعد از تزريق، در محل آن برجستگي ايجاد و طي ۶ماه خود به خود برطرف مي شود. واکسن ها بايد در فاصله هر ۲ماه تزريق شود. از ۲ماهگي به بعد يک واکسن اضافه مي شود به نام واکسن سه گانه.
وي مي افزايد: به طور کلي واکسيناسيون در ۱8-۱7ماه کامل مي شود. يعني تا ۱۸ماهگي حدود ۶نوع واکسن داريم که تزريق شود. اين متخصص اطفال افزود: واکسيناسيون کودک امري ضروري است. اما در چند مورد لازم است قبل از انجام دادن واکسن با پزشک مشورت شود.
مورد اول زماني است که کودک به بيماري عفوني مبتلا شود، به عنوان مثال دچار سينه پهلو، تب شديد و يا عفونت دستگاه ادراري و ... شود.
مورد دوم زماني است که سيستم ايمني بدن کودک مشکل دارد.
مورد سوم زماني است که نوزاد دچار بيماري خوني باشد يا در خانواده سابقه اين بيماري وجود داشته باشد. به عنوان مثال هموفيلي.
مورد چهارم براي کودکاني است که حساسيت هاي شديد دارند به ويژه حساسيت به تخم مرغ.
اين فوق تخصص اطفال با اشاره به اين که حساسيت هاي خفيف مشکل ايجاد نمي کند، مي افزايد: در حساسيت شديد بايد قبل از واکسن زدن با پزشک مشورت کرد تا از بروز تشنج در کودکان پيشگيري شود.
در اين موارد والدين بايد حتما از پزشک مجوز تزريق واکسن بگيرند.
نکته ششم در مورد کودکاني است که فلج مغزي به ويژه همراه با تشنج دارند، والدين اين کودکان بهتر است قبل از واکسن زدن، نظر پزشک معالج را جويا شوند.
مورد هفتم در ارتباط با شيرخواراني است که فرآورده خوني به آن ها تزريق شده است. به نوزادي که فرآورده خوني دريافت کرده است، نمي توانيم ويروس زنده تزريق کنيم و حتما بايد پزشک وي را در جريان بگذاريد. در اين موارد به احتمال زياد پزشک تزريق واکسن را ۳ماه به تأخير مي اندازد.
مورد هشتم کودکاني است که بعد از تزريق واکسن سه گانه تب شديد مي کنند يا دچار تشنج مي شوند و به آن ها حالت شوک دست مي دهد. وي ادامه داد: بايد در اين زمينه چند نکته را يادآوري کنيم؛ حداقل فاصله بين تزريق ۲واکسن مي تواند ۲ماه باشد؛ اگر والدين قصد مسافرت دارند، مي توانند واکسن را چند روز قبل از روز تعيين شده تزريق کنند. اما توصيه ما اين است که تزريق به موقع واکسن ها فراموش نشود. مادران بايد بدانند که سرماخوردگي مانع از تزريق واکسن نمي شود اما اگر سرماخوردگي شديد همراه با عوارض باشد بايد به پزشک مراجعه کرد. تورم و قرمزي در محل واکسن امري طبيعي است و خود به خود خوب مي شود و جاي نگراني ندارد. در موارد نادر ممکن است در محل آن آبسه ايجاد شود که واکنش ناشي از واکسن است نه اين که تزريق مشکل داشته است. از طرفي مادران بايد بدانند که واکسيناسيون، حتي واکسن خوراکي دليلي بر تغذيه نشدن نوزاد با شير مادر نيست. در مقابل استفاده از شير مادر نيز دليل کافي براي نزدن واکسن نيست به عنوان مثال بعضي مي گويند چون نوزاد، شير مادر مي خورد نياز به واکسيناسيون ندارد، اين گفته درست نيست، همچنين سوءتغذيه مانع از واکسيناسيون نمي شود، چه تغذيه خوب باشد چه بد، واکسيناسيون ضروري است. اگر بنا به دلايلي تزريق واکسن کودک به تأخير افتاد، مي توان ادامه واکسيناسيون را انجام داد و نياز نيست که تزريق واکسن دوباره انجام شود. به عنوان مثال اگر کودک ۲ واکسن را زده است و نوبت سوم آن به تأخير افتاده و اين تأخير ممکن است ۲ يا ۳هفته يا يک ماه باشد ديگر نياز به تکرار نوبت اول و دوم نيست بلکه بايد واکسن نوبت سوم تزريق شود.
همچنين ابتلاي کودک به بيماري مانع از واکسيناسيون وي نمي شود. به عنوان مثال اگر کودک دچار فلج اطفال شده، که خوشبختانه اين بيماري ريشه کن شده است حتما بايد واکسن فلج اطفال بزند زيرا چندين نوع ويروس فلج وجود دارد و ممکن است بيماري کودک تنها از يک نوع ويروس باشد و ويروس هاي ديگر هم مي تواند براي وي مشکل ايجاد کند. توجه داشته باشيد هر زماني که دولت يا وزارت بهداشت به عنوان روز ملي واکسيناسيون اعلام کند، مادران حتما توصيه وزارت بهداشت را جدي بگيرند، حتي اگر کودک يک روز قبل هم واکسن زده باشد، واکسن اعلام شده از سوي وزارت بهداشت حتما بايد تزريق شود.
بسياري از کودکان بعد از تزريق واکسن تب مي کنند، براي پايين آوردن تب مي توانيد از قطره خوراکي استامينوفن استفاده کنيد، ميزان مصرف اين قطره خوراکي براي هر يک کيلوگرم وزن کودک ۲قطره است يعني اگر کودک ۵کيلو وزن دارد هر ۶ساعت ۱۰قطره به او داده شود.
