عشق کور، سخت‌گيري افراطي و فاجعه اي که اتفاق افتاد
خانواده اش با ازدواجش مخالف هستند. با اصل ازدواجش که نه ولي با فردي که قصد دارد ازدواج کند به شدت مخالف هستند. به هيچ وجه زير بار نمي روند. حتي حاضر نمي شوند که صحبت هاي او را بشنوند. هرجور تصميمي را در ذهنش مرور مي کند تا شايد بتواند خانواده اش را به اين ازدواج راضي کند. ولي به جاي گفت وگوي منطقي، قهر مي کند، چندين روز اعتصاب غذا مي کند، حتي تصميم به فرار از خانه مي گيرد و خودش را آماده مقابله با هر بدبختي مي کند تا شايد خانواده اش را راضي کند.
***
نحوه برخورد خانواده ها با تصميم و انتخاب همسر آينده توسط فرزندشان در چنين مواقعي بسيار مهم است و شايد اگر برخورد درستي با جوان شان نداشته باشند، مي تواند حوادث تلخ و جبران ناپذيري به همراه داشته باشد، حتي مي تواند منجر به قتل هم بشود!روز گذشته در صفحه حوادث روزنامه خراسان، خبري بسيار تکان دهنده به چاپ رسيد. اين خبر حاکي از آن بود که در يکي از شب هاي سرد زمستان سال ۸۴اجساد اعضاي يک خانواده اعم از مادر و پدر و يک دختر ۱۶ساله و يک پسر ۲۰ساله در يکي از مناطق شهر کشف مي شود اما راز اين قتل فجيع بسيار وحشتناک تر است. ماجرا از آن قرار بود که اين خانواده با ازدواج پسر ۲۳ساله خود با يک زن مخالفت و او را مورد سرزنش قرار داده اند، اين پسر به جاي آن که با گفت وگو مشکل خود را حل کند تصميم شومي مي گيرد.
او تصميم به قتل اعضاي خانواده اش گرفته و براي اين کار از دوستش کمک مي جويد ، دوستي که متأسفانه مهارت «نه» گفتن را نياموخته و به راحتي خام حرف هاي جوان عاشق پيشه مي شود و پدر، مادر، خواهر و برادر دوستش را به قتل مي رساند با اين خيال شوم که دوستش به خانه بخت برود و خوشبخت شود!اين جوان لحظاتي قبل از اعدام گفته بود: «کاش فقط يک بار «نه» مي گفتم.»
***
سيدمحمد پاکدامن، مشاور خانواده معتقد است وقتي خانواده اي با اصرار فرزندشان براي ازدواج با پسر يا دختري مواجه مي شوند و مي دانند که اين مورد به درد فرزندشان نمي خورد، نبايد در ابتدا مخالفت خود را با پرخاشگري ابراز کنند.
بگذاريد زمان بگذرد
وي در گفت و گو با خراسان مي گويد: خانواده ها مي توانند به جاي اين که از همان ابتدا با پيشنهاد فرزندشان به شدت مخالفت کنند، با گفتن جملاتي مانند «الان شرايطش را نداريم» يا «هنوز موقعيتش فراهم نشده است» از جوان شان بخواهند که به آن ها مقداري زمان بدهد. مثلا اگر فرزندشان دانشجو است به او بگويند: «بگذار اين ترم تحصيلي ات به پايان برسد تا شرايط فراهم شود و بعد روي آن فکر کنيم»، چون گاهي همين گذشت زمان باعث مي شود که اين مسئله قدري راحت تر حل شود. معمولا تصميم به ازدواج هاي اين چنيني که با عشق هاي آتشين شروع مي شوند، بعد از گذشت چند ماه اين حس علاقه زياد مقداري متعادل مي شود و جوانان بهتر مي توانند واقعيت هاي آن ازدواج را ببينند و تصميم بگيرند.
از مخالفت بي منطق بپرهيزيد
اين مشاور به خانواده ها توصيه مي کند که به جاي مخالفت بي دليل، درباره گزينه موردنظر فرزندشان تحقيق کنند تا بتوانند به فرزندشان بگويند که ما درباره اين پسر يا دختر مورد علاقه تو تحقيق کرديم و فهميديم که فلان مشکلات را دارد. بهتر است که خانواده ها در اين مواقع از فرزندشان بخواهند که خودش دوباره اين موارد را بررسي کند و بعد تصميم بگيرد. اگر جوان شان بررسي کرد و به اين نتيجه رسيد که اين مورد مي تواند او را خوشبخت کند، به نظرش احترام بگذارند. گاهي اوقات هم ديده مي شود که والدين واقعا دلايل علمي و منطقي براي ازدواج نکردن فرزندشان با يک مورد خاص ندارند. مثلا مي بينيم پسر يا دختر خوب است، خانواده اش هم خوب هستند و مشکل خاصي براي ازدواج وجود ندارد. در اين مواقع خانواده بايداگر دليلي دارند با جوان شان مطرح کنند.
به عزت نفس فرزندتان لطمه نزنيد
به عقيده پاکدامن، وقتي پدر يا مادر دلايل منطقي براي پسر يا دخترشان مي آورند و از او مي خواهند که خودش در اين باره تحقيق کند و به نتيجه برسد که مثلا آن دختر يا پسر قبلا رابطه اي ناسالم داشته است، يا مثلا خانواده اش سالم نيستند، نه تنها به عزت نفس او لطمه اي نزده اند بلکه توانسته اند در تصميم گيري بهتر فرزندانشان موثرتر باشند.
جوانان را بيشتر بشناسيد
رضا آذريان، مشاور خانواده هم در اين باره معتقد است اولين نکته اي که همه والدين در اين موارد بايد بدانند اين است که بايد با ويژگي هاي جوانان امروزي بيش تر آشنا شوند. مثلا بايد بدانند که جوانان امروزي ميل زيادي به تصميم گيري مستقل دارند. بنابراين بهتر است تا جايي که امکان دارد با جوان شان همراهي کنند. به طور قطع اين همراهي به منزله تاييد ۱۰۰ درصدي نيست و براي اهميت دادن به جوان است که ما بايد به صحبت هاي جوان مان اهميت دهيم. اين همراهي اوليه با جوان بسيار حائز اهميت است. معمولا بعد از اين چنين همراهي هايي، جوان منطقي تر به انتخاب شريک زندگي اش فکر مي کند وتصميم مي گيرد.
با پيشنهاد کلي ازدواج مخالفت نکنيد
اين مدرس دانشگاه به خراسان مي گويد: وقتي خانواده ها با چنين پيشنهادهايي از سمت جوانان شان براي ازدواج رو به رو مي شوند، به هيچ وجه با اصل پيشنهاد ازدواج نبايد مخالفت کنند. مثلا نگويند که «الان وقتش نيست که داماد بشوي و هنوز خيلي زمان تا ازدواج شما مانده است».
به جاي اين مخالفت ها، خانواده ها بايد از پيشنهاد ازدواج جوانان شان خوشحال هم بشوند. اين خوشحالي و البته هم فکري، همراهي و مخالفت نکردن آنان مي تواند در تصميم گيري جوانان شان بسيار موثر باشد.او به خانواده ها توصيه مي کند که وقتي فرزندشان فرد خاصي را براي ازدواج انتخاب مي کند نبايد احساسي برخورد کرده و قبل از بررسي همه جانبه با اين انتخاب مخالفت کنند. به اين نوع مخالفت ها، مخالفت بي منطق و تعصبي مي گويند. بهتر است خانواده در اين موقعيت ها به انتخاب جوان شان احترام بگذارند و به او بگويند که «ما مي دانيم که شما براي اين موضوع خوب فکر کرده اي و حتما دلايل منطقي داري، پس صبر کن تا آن را بررسي کنيم.»
تحقيق و پرس و جو کنيد
سپس در مرحله بعد خانواده بايد شرايط فرد مورد نظر فرزندشان را با تحقيق يا پرس و جو از دوستان و هم محله اي هايش بررسي کنند. در ادامه پدر و مادر در يک گفت و گوي بسيار دوستانه و مودبانه با جوان شان در اين باره صحبت کنند و شرايط را مطرح کنند. حالا اگر باز هم مي بينند که جوان شان بر روي يک مصداق پافشاري زيادي دارد به اين مشکل به عنوان يک مسئله قابل حل نگاه کنند و سريعا موضع نگيرند که ما اصلا اجازه اين ازدواج را نخواهيم داد.
هرگز فرزندتان را تهديد نکنيد
او ادامه مي دهد: در اين مواقع هرگز جوان تان را مقصر جلوه ندهيد و او را سرزنش نکنيد. گاهي خانواده به جوان شان مي گويند« تو با کدام عقلت اين فرد را انتخاب کردي. »به کار بردن چنين جملاتي باعث پافشاري بيش تر جوانان بر روي تصميمات شان مي شود. در اين موقع هرگز فرزندتان را تهديد نکنيد. مثلا نگوييد: «من ديگر حمايت مالي ات نمي کنم» يا «عاقت مي کنيم.» چنين تهديدهايي معمولا نتيجه عکس مي دهد و جوانان در مقابل اين رفتار، بيشتر لجبازي مي کنند.
سخت گيري در ازدواج فرزندان مشکل آفرين است
شهره عصايي، مشاور خانواده در اين باره معتقد است که بعضي خانواده ها براي اين که در آينده جوان شان طلاقي اتفاق نيفتد، در انتخاب همسر آينده فرزندشان سخت گيري هاي افراطي مي کنند. ما به اين خانواده ها توصيه مي کنيم که در اين حالت دلايل شان را مشخص کنند و با فرزندشان در ميان بگذارند. البته اين احتمال وجود دارد که جوان آن ها نپذيرد. پس از آن که والدين تمام راه هاي اصلي همچون گفت وگو، استفاده از مشاور، بيان دلايل منطقي و... را به کار بردند اما باز هم با اصرار بيش از حد فرزندشان روبه رو شدند بهتر است حق انتخاب را از او نگيرند. متاسفانه گاهي اوقات برخي از والدين فرزند خود را مجبور به ازدواج با فرد ديگري مي کنند و يا حمايت هاي مادي و عاطفي خود را از فرزند دريغ کرده و او را مورد سرزنش قرار مي دهند، اين خانواده ها بايد بدانند که حق انتخاب آخر براي ازدواج، با فرزندشان است. معمولا گرفتن اين حق انتخاب مشکلات بسياري همچون فرار از خانه و حتي خودکشي را در پي دارد.
خانواده ها بايد از اين نوع مشکلات پيشگيري کنند
وي ادامه مي دهد: اين اتفاقات معمولا در خانواده هايي مي افتد که نيازهاي عاطفي فرزندان در آن تامين نمي شود. وقتي روابط بين فرزندان با پدر و مادر دوستانه نيست، پدر و مادرها بايد احتمال وقوع چنين اتفاقاتي را بدهند پدر و مادرها بايد بدانند که مي توانند با ايجاد يک فضاي آرامش بخش، در خانواده از اين اتفاقات پيشگيري کنند.
سخني با جوانان
از سوي ديگر جوانان هم بايد به نظر والدين خود احترام بگذارند و بدانند که آن ها هدفي جز خير و صلاح فرزندان ندارند. جوانان نبايد اجازه دهند که عشق هاي آتشين که به زودي فروکش خواهد کرد، چشم و گوش آنان را به روي حقايق ببندد، آن ها بايد بدانند که تجربه پدر و مادرشان در اين زمينه بيشتر است. آنان مو مي بينند و والدين شان پيچش مو، نکته ديگر اين که حتي اگر پدر و مادر در اين باره اشتباه مي کنند و دلايل مخالفتشان با ازدواج شما منطقي نيست باز هم نبايد طوري رفتار کرد که حرمت پدر و مادر خدشه دار شود. حفظ احترام والدين از جمله موضوعاتي است که در قرآن کريم و همچنين در کلام معصومين(ع) بارها مورد تاکيد قرار گرفته است. در اين باره مي توان به حديثي از پيامبر اکرم(ص) اشاره کرد که فرموده اند آزردن پدر و مادر از جمله گناهاني است که کيفر آنها سريعا در همين دنيا مي رسد و تا آخرت به تاخير نمي افتد.
مهارت نه گفتن را بياموزيم
اما بخش قابل تأمل ديگري که نبايد مورد غفلت واقع شود آشنا نبودن جوانان با مهارت «نه» گفتن است. همان طور که روز گذشته در خبر صفحه حوادث خوانديد قاتل، جوان ۲۴ ساله اي بوده است که طبق اقرار خودش نتوانسته به خواسته شيطاني دوستش «نه» بگويد. براي نه گفتن، خودآگاهي بسيار مهم است. مثلا اگر من آدمي هستم که خيلي زود تحت تاثير جمع قرار مي گيرم و ممکن است هر کاري که جمع مي پسندد، انجام دهم، بايد از حضور در جمع هاي نامناسب پرهيز کنم تا مجبور نشوم هر کاري را انجام دهم.
انتخاب دوست هم فرآيندي است که در مهارت نه گفتن بسيار تاثيرگذار است و جوانان بايد بدانند که دوستان ناباب نمي گذارند که آن ها به درستي تصميم بگيرند و گاهي توان «نه» گفتن را هم از آنها مي گيرند.به عقيده مشاوران، خانواده ها بايد جوانان و نوجوانان شان را حداکثر تا دوره دبيرستان به کارگاه هاي آموزش هاي مهارت هاي زندگي ببرند تا آنها مهارت «نه» گفتن شامل جرأت داشتن، توان نه گفتن در مقابل پيشنهاد منفي مثل سيگار کشيدن و... را پيدا کنند. جوانان هم در هنگام تصميم گيري براي انجام هر پيشنهادي به هيچ وجه نبايد در همان لحظه تصميم بگيرند. بايد از دوست شان بخواهند که به آن ها فرصت بدهد تا درباره آن کار و عواقب ناشي از آن فکر کنند.
***
نحوه برخورد خانواده ها با تصميم و انتخاب همسر آينده توسط فرزندشان در چنين مواقعي بسيار مهم است و شايد اگر برخورد درستي با جوان شان نداشته باشند، مي تواند حوادث تلخ و جبران ناپذيري به همراه داشته باشد، حتي مي تواند منجر به قتل هم بشود!روز گذشته در صفحه حوادث روزنامه خراسان، خبري بسيار تکان دهنده به چاپ رسيد. اين خبر حاکي از آن بود که در يکي از شب هاي سرد زمستان سال ۸۴اجساد اعضاي يک خانواده اعم از مادر و پدر و يک دختر ۱۶ساله و يک پسر ۲۰ساله در يکي از مناطق شهر کشف مي شود اما راز اين قتل فجيع بسيار وحشتناک تر است. ماجرا از آن قرار بود که اين خانواده با ازدواج پسر ۲۳ساله خود با يک زن مخالفت و او را مورد سرزنش قرار داده اند، اين پسر به جاي آن که با گفت وگو مشکل خود را حل کند تصميم شومي مي گيرد.
او تصميم به قتل اعضاي خانواده اش گرفته و براي اين کار از دوستش کمک مي جويد ، دوستي که متأسفانه مهارت «نه» گفتن را نياموخته و به راحتي خام حرف هاي جوان عاشق پيشه مي شود و پدر، مادر، خواهر و برادر دوستش را به قتل مي رساند با اين خيال شوم که دوستش به خانه بخت برود و خوشبخت شود!اين جوان لحظاتي قبل از اعدام گفته بود: «کاش فقط يک بار «نه» مي گفتم.»
***
سيدمحمد پاکدامن، مشاور خانواده معتقد است وقتي خانواده اي با اصرار فرزندشان براي ازدواج با پسر يا دختري مواجه مي شوند و مي دانند که اين مورد به درد فرزندشان نمي خورد، نبايد در ابتدا مخالفت خود را با پرخاشگري ابراز کنند.
بگذاريد زمان بگذرد
وي در گفت و گو با خراسان مي گويد: خانواده ها مي توانند به جاي اين که از همان ابتدا با پيشنهاد فرزندشان به شدت مخالفت کنند، با گفتن جملاتي مانند «الان شرايطش را نداريم» يا «هنوز موقعيتش فراهم نشده است» از جوان شان بخواهند که به آن ها مقداري زمان بدهد. مثلا اگر فرزندشان دانشجو است به او بگويند: «بگذار اين ترم تحصيلي ات به پايان برسد تا شرايط فراهم شود و بعد روي آن فکر کنيم»، چون گاهي همين گذشت زمان باعث مي شود که اين مسئله قدري راحت تر حل شود. معمولا تصميم به ازدواج هاي اين چنيني که با عشق هاي آتشين شروع مي شوند، بعد از گذشت چند ماه اين حس علاقه زياد مقداري متعادل مي شود و جوانان بهتر مي توانند واقعيت هاي آن ازدواج را ببينند و تصميم بگيرند.
از مخالفت بي منطق بپرهيزيد
اين مشاور به خانواده ها توصيه مي کند که به جاي مخالفت بي دليل، درباره گزينه موردنظر فرزندشان تحقيق کنند تا بتوانند به فرزندشان بگويند که ما درباره اين پسر يا دختر مورد علاقه تو تحقيق کرديم و فهميديم که فلان مشکلات را دارد. بهتر است که خانواده ها در اين مواقع از فرزندشان بخواهند که خودش دوباره اين موارد را بررسي کند و بعد تصميم بگيرد. اگر جوان شان بررسي کرد و به اين نتيجه رسيد که اين مورد مي تواند او را خوشبخت کند، به نظرش احترام بگذارند. گاهي اوقات هم ديده مي شود که والدين واقعا دلايل علمي و منطقي براي ازدواج نکردن فرزندشان با يک مورد خاص ندارند. مثلا مي بينيم پسر يا دختر خوب است، خانواده اش هم خوب هستند و مشکل خاصي براي ازدواج وجود ندارد. در اين مواقع خانواده بايداگر دليلي دارند با جوان شان مطرح کنند.
به عزت نفس فرزندتان لطمه نزنيد
به عقيده پاکدامن، وقتي پدر يا مادر دلايل منطقي براي پسر يا دخترشان مي آورند و از او مي خواهند که خودش در اين باره تحقيق کند و به نتيجه برسد که مثلا آن دختر يا پسر قبلا رابطه اي ناسالم داشته است، يا مثلا خانواده اش سالم نيستند، نه تنها به عزت نفس او لطمه اي نزده اند بلکه توانسته اند در تصميم گيري بهتر فرزندانشان موثرتر باشند.
جوانان را بيشتر بشناسيد
رضا آذريان، مشاور خانواده هم در اين باره معتقد است اولين نکته اي که همه والدين در اين موارد بايد بدانند اين است که بايد با ويژگي هاي جوانان امروزي بيش تر آشنا شوند. مثلا بايد بدانند که جوانان امروزي ميل زيادي به تصميم گيري مستقل دارند. بنابراين بهتر است تا جايي که امکان دارد با جوان شان همراهي کنند. به طور قطع اين همراهي به منزله تاييد ۱۰۰ درصدي نيست و براي اهميت دادن به جوان است که ما بايد به صحبت هاي جوان مان اهميت دهيم. اين همراهي اوليه با جوان بسيار حائز اهميت است. معمولا بعد از اين چنين همراهي هايي، جوان منطقي تر به انتخاب شريک زندگي اش فکر مي کند وتصميم مي گيرد.
با پيشنهاد کلي ازدواج مخالفت نکنيد
اين مدرس دانشگاه به خراسان مي گويد: وقتي خانواده ها با چنين پيشنهادهايي از سمت جوانان شان براي ازدواج رو به رو مي شوند، به هيچ وجه با اصل پيشنهاد ازدواج نبايد مخالفت کنند. مثلا نگويند که «الان وقتش نيست که داماد بشوي و هنوز خيلي زمان تا ازدواج شما مانده است».
به جاي اين مخالفت ها، خانواده ها بايد از پيشنهاد ازدواج جوانان شان خوشحال هم بشوند. اين خوشحالي و البته هم فکري، همراهي و مخالفت نکردن آنان مي تواند در تصميم گيري جوانان شان بسيار موثر باشد.او به خانواده ها توصيه مي کند که وقتي فرزندشان فرد خاصي را براي ازدواج انتخاب مي کند نبايد احساسي برخورد کرده و قبل از بررسي همه جانبه با اين انتخاب مخالفت کنند. به اين نوع مخالفت ها، مخالفت بي منطق و تعصبي مي گويند. بهتر است خانواده در اين موقعيت ها به انتخاب جوان شان احترام بگذارند و به او بگويند که «ما مي دانيم که شما براي اين موضوع خوب فکر کرده اي و حتما دلايل منطقي داري، پس صبر کن تا آن را بررسي کنيم.»
تحقيق و پرس و جو کنيد
سپس در مرحله بعد خانواده بايد شرايط فرد مورد نظر فرزندشان را با تحقيق يا پرس و جو از دوستان و هم محله اي هايش بررسي کنند. در ادامه پدر و مادر در يک گفت و گوي بسيار دوستانه و مودبانه با جوان شان در اين باره صحبت کنند و شرايط را مطرح کنند. حالا اگر باز هم مي بينند که جوان شان بر روي يک مصداق پافشاري زيادي دارد به اين مشکل به عنوان يک مسئله قابل حل نگاه کنند و سريعا موضع نگيرند که ما اصلا اجازه اين ازدواج را نخواهيم داد.
هرگز فرزندتان را تهديد نکنيد
او ادامه مي دهد: در اين مواقع هرگز جوان تان را مقصر جلوه ندهيد و او را سرزنش نکنيد. گاهي خانواده به جوان شان مي گويند« تو با کدام عقلت اين فرد را انتخاب کردي. »به کار بردن چنين جملاتي باعث پافشاري بيش تر جوانان بر روي تصميمات شان مي شود. در اين موقع هرگز فرزندتان را تهديد نکنيد. مثلا نگوييد: «من ديگر حمايت مالي ات نمي کنم» يا «عاقت مي کنيم.» چنين تهديدهايي معمولا نتيجه عکس مي دهد و جوانان در مقابل اين رفتار، بيشتر لجبازي مي کنند.
سخت گيري در ازدواج فرزندان مشکل آفرين است
شهره عصايي، مشاور خانواده در اين باره معتقد است که بعضي خانواده ها براي اين که در آينده جوان شان طلاقي اتفاق نيفتد، در انتخاب همسر آينده فرزندشان سخت گيري هاي افراطي مي کنند. ما به اين خانواده ها توصيه مي کنيم که در اين حالت دلايل شان را مشخص کنند و با فرزندشان در ميان بگذارند. البته اين احتمال وجود دارد که جوان آن ها نپذيرد. پس از آن که والدين تمام راه هاي اصلي همچون گفت وگو، استفاده از مشاور، بيان دلايل منطقي و... را به کار بردند اما باز هم با اصرار بيش از حد فرزندشان روبه رو شدند بهتر است حق انتخاب را از او نگيرند. متاسفانه گاهي اوقات برخي از والدين فرزند خود را مجبور به ازدواج با فرد ديگري مي کنند و يا حمايت هاي مادي و عاطفي خود را از فرزند دريغ کرده و او را مورد سرزنش قرار مي دهند، اين خانواده ها بايد بدانند که حق انتخاب آخر براي ازدواج، با فرزندشان است. معمولا گرفتن اين حق انتخاب مشکلات بسياري همچون فرار از خانه و حتي خودکشي را در پي دارد.
خانواده ها بايد از اين نوع مشکلات پيشگيري کنند
وي ادامه مي دهد: اين اتفاقات معمولا در خانواده هايي مي افتد که نيازهاي عاطفي فرزندان در آن تامين نمي شود. وقتي روابط بين فرزندان با پدر و مادر دوستانه نيست، پدر و مادرها بايد احتمال وقوع چنين اتفاقاتي را بدهند پدر و مادرها بايد بدانند که مي توانند با ايجاد يک فضاي آرامش بخش، در خانواده از اين اتفاقات پيشگيري کنند.
سخني با جوانان
از سوي ديگر جوانان هم بايد به نظر والدين خود احترام بگذارند و بدانند که آن ها هدفي جز خير و صلاح فرزندان ندارند. جوانان نبايد اجازه دهند که عشق هاي آتشين که به زودي فروکش خواهد کرد، چشم و گوش آنان را به روي حقايق ببندد، آن ها بايد بدانند که تجربه پدر و مادرشان در اين زمينه بيشتر است. آنان مو مي بينند و والدين شان پيچش مو، نکته ديگر اين که حتي اگر پدر و مادر در اين باره اشتباه مي کنند و دلايل مخالفتشان با ازدواج شما منطقي نيست باز هم نبايد طوري رفتار کرد که حرمت پدر و مادر خدشه دار شود. حفظ احترام والدين از جمله موضوعاتي است که در قرآن کريم و همچنين در کلام معصومين(ع) بارها مورد تاکيد قرار گرفته است. در اين باره مي توان به حديثي از پيامبر اکرم(ص) اشاره کرد که فرموده اند آزردن پدر و مادر از جمله گناهاني است که کيفر آنها سريعا در همين دنيا مي رسد و تا آخرت به تاخير نمي افتد.
مهارت نه گفتن را بياموزيم
اما بخش قابل تأمل ديگري که نبايد مورد غفلت واقع شود آشنا نبودن جوانان با مهارت «نه» گفتن است. همان طور که روز گذشته در خبر صفحه حوادث خوانديد قاتل، جوان ۲۴ ساله اي بوده است که طبق اقرار خودش نتوانسته به خواسته شيطاني دوستش «نه» بگويد. براي نه گفتن، خودآگاهي بسيار مهم است. مثلا اگر من آدمي هستم که خيلي زود تحت تاثير جمع قرار مي گيرم و ممکن است هر کاري که جمع مي پسندد، انجام دهم، بايد از حضور در جمع هاي نامناسب پرهيز کنم تا مجبور نشوم هر کاري را انجام دهم.
انتخاب دوست هم فرآيندي است که در مهارت نه گفتن بسيار تاثيرگذار است و جوانان بايد بدانند که دوستان ناباب نمي گذارند که آن ها به درستي تصميم بگيرند و گاهي توان «نه» گفتن را هم از آنها مي گيرند.به عقيده مشاوران، خانواده ها بايد جوانان و نوجوانان شان را حداکثر تا دوره دبيرستان به کارگاه هاي آموزش هاي مهارت هاي زندگي ببرند تا آنها مهارت «نه» گفتن شامل جرأت داشتن، توان نه گفتن در مقابل پيشنهاد منفي مثل سيگار کشيدن و... را پيدا کنند. جوانان هم در هنگام تصميم گيري براي انجام هر پيشنهادي به هيچ وجه نبايد در همان لحظه تصميم بگيرند. بايد از دوست شان بخواهند که به آن ها فرصت بدهد تا درباره آن کار و عواقب ناشي از آن فکر کنند.
