تعطيلي پنج شنبه مدارس هنوز در کفه سنجش موافقان و مخالفان
۴ سال از اجراي طرح تعطيلي مدارس در همه مقاطع تحصيلي مي گذرد. طرحي که همان زمان هم مخالفان خاص خود را داشت. اما اکنون مخالفان معتقدند که بايد در شيوه اجراي اين طرح تجديدنظر صورت گيرد. کارشناسان تعليم و تربيت نيز با اين نظر موافقند. به گفته عضو پژوهشگاه تعليم و تربيت و مدرس دانشگاه تعطيلي پنج شنبه مدارس توسط حاجي بابايي وزير وقت آموزش و پرورش به نظام آموزش کشور تحميل شد و همان موقع هم بسياري از متخصصان تعليم و تربيت معتقد بودند اين سبک تعطيل کردن مدارس با جريان تربيتي همخوان نيست.
عليرضا شريفي با بيان اين که اجراي اين برنامه موجب شد ۲ اتفاق مهم در نظام تعليم و تربيت کشور رخ دهد مي گويد: تعطيل شدن پنج شنبه مدارس براي خانواده هايي که شاغل هستند و پنج شنبه ها هم سرکار مي روند اولين نکته اي بود که باعث شد تا معضل تربيتي بروز کند و آن ها نگران اين باشند که فرزندشان در اين روز تعطيل کجا مي رود و چه کار مي کند؟
نکته ديگر نيز اين بود که چه برنامه اي براي روز تعطيل پنج شنبه در نظر گرفته شده است؟ آيا حجم درسي دانش آموزان کاهش پيدا کرد يا شکل نويني از نظام آموزشي را ارائه کرديم و آن را در ۵ روز ارائه داديم يا يک روز حذف شده را در ۵ روز ديگر تقسيم کرديم و فشار کار را بر معلم و دانش آموز افزايش داديم. وي مي افزايد: اما آن چه که رخ داد نکته دوم بود.
معترضان هم معتقد بودند که اين حجم کتاب هاي درسي با ساختار جسمي و رواني و مغزي دانش آموزان همخواني ندارد. به هر صورت تعطيلي روزهاي پنج شنبه، مانند بسياري از تصميم گيري هايي که در چند سال اخير شاهد آن بوديم مانند اجراي طرح ۶-۳-۳ کردن مدارس و يا تدوين عجولانه کتاب هاي درسي سال ششم و ديگر موضوعات تصميم گيري کاملاً عجولانه بود. يکي از اعضاي کميسيون آموزش و تحقيقات نيز در اين باره تاکيد مي کند: متاسفانه نظام آموزش کشور که بايد بر اساس واقعيت نگاري تنظيم شود بر اساس علايق مديران تبيين شده و اين ايرادي اساسي است که هيچ گاه آسيب شناسي هم نشده است.
جواد هروي ادامه مي دهد: متاسفانه با هر آمد و رفتي ضابطه ها و آيين نامه خاص آن دوره هم پديد آمده است بنابراين خيلي از قوانين و آيين نامه ها به نام مديران هر دوره شناخته مي شوند و اين روند نامبارکي است که هنوز هم جريان دارد. در خيلي از موارد مسئولان مرتبط به کميسيون هاي مجلس مي آيند و مي گويند که بايد قانون تدوين کنيم، در حالي که ما به تبيين قانون نياز نداريم، بلکه قوانين موجود بايد اصلاح شود.
وي مي افزايد: متاسفانه نگاه قانون گذاري در کشور شکل سازمان يافته به خود نگرفته و قانون گذاران ما هم کساني نيستند که در اين قضيه بر اساس ضرورت هاي زمان و مطالبات اجتماعي، قانون وضع کنند واين يکي از ايرادات اساسي در دستگاه هاي قانون گذاري ماست که مديران اجرايي هم از آن تبعيت مي کنند.
اما کارشناسان نظام آموزش کشور بيش از هر چيز از نبود برنامه کارشناسي و اتخاذ تصميمات عجولانه در نظام تاثيرگذار آموزش و پرورش گله مندند. نکته اي که معاون فرهنگي و پرورشي آموزش وپرورش نيز بر آن صحه مي گذارد و تاکيد مي کند در متن قانون اصلاً واژه تعطيلي نيامده است و به همين دليل آموزش و پرورش در حال تنظيم برنامه اي است تا از سال آينده در تعدادي از مدارس کشور طرح يک روز شاداب و بانشاط را اجرا کند.
حميدرضا کفاش به شبستان مي گويد: هيچ طرحي در دوران حاجي بابايي وزير آموزش وپرورش دولت دهم به صورت آزمايشي انجام نشد و تمام طرح ها از همان ابتدا به صورت سراسري اجرا شد اما در دولت تدبير و اميد طرح ها به صورت آزمايشي و در يک مقياس کوچک اجرا مي شود و پس از ارزيابي نتايج، در صورت مثبت بودن، آن را به صورت سراسري اجرا مي کنيم.
يک عضو کميسيون آموزش و تحقيقات مجلس نيز در اين باره به تعطيلي مدارس در روزهاي پنج شنبه در کنار تعطيلي بخش بزرگي از ادارات اشاره مي کند و مي گويد: اين تعطيلات بهترين فرصت براي ايجاد فضاي مناسب به منظور کنار هم بودن اعضاي خانواده است و البته اين مسئله در کشورهاي پيشرفته ديگر هم وجود دارد.
هروي ادامه مي دهد: بحثي که در کميسيون آموزش مطرح شد بر اين مبنا بود که با توجه به بالا رفتن فشار درسي در بسياري از مقاطع اين فرصت را فراهم کنيم تا در يک روز امکان بازديدهاي عمومي از موزه ها و مکان هاي ديدني و گردشگري، صنايع دستي و ميراث فرهنگي فراهم شود.
اين مسئله موضوعي بود که در کميسيون آموزش تبيين شد و وزير اسبق آموزش و پرورش نيز بر آن مهر صحت زد و با اين مبنا پنج شنبه ها به عنوان روزي براي بازديدهاي دسته جمعي دانش آموزان از مراکز خاص معرفي شد. اما متاسفانه در عمل اين اتفاق نيفتاد و اکنون آموزش و پرورش در مورد اجرايي نشدن اين مسئله بايد پاسخ گو باشد. وي ادامه مي دهد: ما نيز هم اکنون در حال بررسي اين موضوع در کميسيون آموزش و تحقيقات هستيم تا علت دست نيافتن به اهداف اين طرح و اجرايي نشدن صحيح آن را بررسي کنيم.
به گفته مادري که ۲ فرزند در مقطع ابتدايي و راهنمايي دارد اگرچه تعطيلي روزهاي پنج شنبه براي فرزند کوچک تر او مناسب است اما فرزند ۱۳ ساله وي و ديگر دانش آموزان مقطع هفتم اکنون دچار مشکل شده اند. آبيار مي گويد: با تعطيلي روزهاي پنج شنبه بچه ها فرصت پيدا مي کنند که استراحت داشته باشند و زمان خود را در کنار خانواده بگذرانند اما وقتي که حجم و محتواي کتاب هاي درسي سنگين باشد عملاً دانش آموزان به مشکل برخورد مي کنند.
وي ادامه مي دهد: دختر من در کلاس هفتم است اما از آن جا که درس رياضي آن ها سنگين است و پنج شنبه ها هم تعطيل شده اند در اين درس عقب افتاده اند به همين دليل به دانش آموزان گفته شده که تا امتحانات پايان سال بايد در روزهاي پنج شنبه هم به مدرسه بروند. وي ادامه مي دهد: مسئولان مدرسه حتي براي جبران اين عقب افتادگي تحصيلي درخواست وجه کرده و بابت کلاس هاي روز پنج شنبه درس رياضي تا زمان امتحان از دانش آموزان پول گرفته اند. يک معلم نيز در اين خصوص معتقد است با توجه به گرفتاري هاي فعلي در جامعه بهتر است فرصت بيشتري براي همراهي فرزندان با والدين فراهم شود اما اين تعطيلي نبايد به آموزش دروس لطمه وارد کند.
بهزاد زماني مي گويد: دوران ابتدايي حساس ترين دوره زندگي هر فردي است و به همين دليل هم نياز به حضور در کنار خانواده و بهره مندي از عواطف آن ها اهميت زيادي دارد تا فرزند بتواند مهارت هاي ابتدايي زندگي و ارتباطات اجتماعي را بياموزد اما هرچه دانش آموز به پايه هاي بالاتر مي رود نيازمند طي کردن زمان بيشتر در مدرسه و کسب علم است.
وي توضيح مي دهد: اين در حالي است که مديران پيشين وزارت آموزش وپرورش به منظور اجراي طرح تعطيلي پنج شنبه ها حتي ساعات تدريس رياضي پايه هفتم را کاهش دادند در حالي که حجم مطالب بسيار زياد است و حتي معلمان با تجربه هم با مشکل مواجه شده اند. وي مي افزايد: اگر برنامه تعطيلي روزهاي پنج شنبه صرفاً در مدارس ابتدايي ادامه پيدا کند مي تواند اوقات خوبي را براي نزديکي والدين و فرزندان خردسال آن ها فراهم کند اما براي دانش آموزان در سنين بالاتر بايد شرايطي فراهم شود که آموزش و پرورش سهم بيشتري در گذران وقت دانش آموزان داشته باشد.
شايد اعتراض والدين و معلمان و شايد هم تغيير دولت و تغيير وزير آموزش وپرورش باعث شد تا باز هم تصميم بر اصلاح يا تغيير قانون نوپا گرفته شود.
به نحوي که سخن از اجراي طرح يک روز بدون کيف و کتاب در سال تحصيلي جديد به ميان آمده است. به گفته معاون فرهنگي و پرورشي آموزش و پرورش دانش آموزان در روز تعطيل بايد فعاليت هاي هنري و فرهنگي انجام دهند، بنابراين سال آينده براي تعدادي از مدارس کشور به صورت داوطلبانه طرح يک روز بدون کيف و کتاب اجرا مي شود که همزمان پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش آن را ارزيابي مي کند و اگر نتايج مثبت بود از سال بعد آن را به تعداد ديگري از مدارس گسترش مي دهيم.
وي ادامه مي دهد: در سال آينده تعطيلي هيچ مدرسه اي لغو نخواهد شد جز مدارسي که در طرح يک روز بدون کيف و کتاب هستند که تعداد آن ها در سطح کشور محدود است ضمن آن که منابع اين طرح توسط آموزش و پرورش تامين مي شود و از خانواده ها هيچ هزينه اي را دريافت نمي کنيم.
اما آيا اجراي «طرح جديد يک روز بدون کيف و کتاب» توسط مسئولان جديد آموزش و پرورش طرحي سنجيده و منطقي است يا تصميمي است به منظور ناکارآمد جلوه دادن تصميمات مسئولان دولت قبلي؟ شريفي در اين خصوص توضيح مي دهد حذف تعطيلي مدارس در حال حاضر امري لازم است تا وقتي که ابتدا دو اقدام صورت بگيرد. اول اين که حجم کتاب هاي درسي و شيوه آموزش معلم و شيوه ارزشيابي را بر مبناي ۵ روز در هفته ببنديم که با اين وصف بخش زيادي از حجم کتاب هاي درسي که حداقل ۲۰ درصد است بايد حذف شود.
وي نکته دوم را داشتن برنامه براي تعطيلي پنج شنبه ها اعلام مي کند و مي گويد: اين روش که امروز تصميم بگيريم و از فردا کل مدارس کشور را تعطيل کنيم غير علمي ترين روشي بود که در نظام آموزش و پرورش کشور به کار گرفته شد. بهترين راهکار آن بود که ابتدا چند مدرسه به عنوان نمونه تعطيل مي شد و پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش در مورد آن مطالعه مي کرد و بعد از اعلام نتايج اين تحقيق و نتيجه مثبت آن را تعميم مي داديم و اگر جواب منفي بود نقايص و مشکلات آن را پيدا و اصلاح مي کرديم.
وي تصريح مي کند: بدون ترديد امروزه اين سبک تعطيلي روزهاي پنج شنبه براي کيان خانواده و نظام آموزش مفيد نيست. چرا که متاسفانه براي اجراي اين طرح صرفاً پژوهش نمايي شد ولي کار تحقيقي انجام نگرفت. وي اضافه مي کند: ما با کار کارشناسي در نظام آموزشي تغيير ايجاد نمي کنيم بلکه بهبود ايجاد مي کنيم. کار کارشناسي براي بهبود و اصلاح خوب است ولي براي تغيير که ۶ روز را به ۵ روز کاهش بدهيم، يا نظام آموزشي ۵-۳-۴ را تبديل به ۶-۳-۳ کنيم نياز به کار پژوهشي داريم ضمن آن که بعد از تصويب هم قانون مذکور بايد يکي دو سال در برخي مدارس اجرا و مطالعه و بعد تعميم داده شود ولي متاسفانه بر روي اين طرح کار پژوهشي صورت نگرفت.
اما آيا نمايندگان مجلس وظيفه نظارتي و پي گيري خود را بر اتفاقاتي که سيستم آموزش و پرورش با آن روبه رو است انجام مي دهند؟ و اصولاً تصميم گيري هاي اين چنيني چه تاثيري بر پيکره تعليم و تربيت کشور دارد؟
هروي با بيان اين که نظارت ما بر آموزش وپرورش ضعيف بوده است مي گويد: متاسفانه دانش آموزان ما فرصت لازم را ندارند که به طور دسته جمعي از اماکن ديدني شهر و يا مناطق پيرامون ديدن کنند و آن ها با بسياري از مراکز ديدني و گردشگري و فرهنگي بيگانه هستند به همين دليل به نظر مي رسد تعطيلي روزهاي پنج شنبه بهترين فرصت براي اين موضوع است. اين نماينده مجلس خاطرنشان مي کند: اما آن چه که انجام شد با موضوعي که به تصويب رسيد فرق دارد به همين دليل مجلس پي گير اين قضيه خواهد بود و از وزير در مورد آن سوال مي کند. ضمن آن که اين موضوع در نوبت بررسي در کميته آموزش وپرورش کميسيون آموزش و تحقيقات مجلس است.
شريفي نيز دراين خصوص توضيح مي دهد: يقيناً تصميم گيري هاي لحظه اي که مبتني بر سليقه هاي افراد است و با آمدن و رفتن يک وزير تغيير مي کنند مخرب ترين شيوه مديريت است. شيوه اي که نظام آموزشي کشور را در هر جاي دنيا با چالش هاي سنگين روبه رو مي کند. در چنين شرايطي معلم احساس امنيت کاري ندارد چرا که نمي داند با شيوه اي که به کار مي برد چند روز بعد چه اتفاقي مي افتد دانش آموز هم تبديل به يک موجود آزمايشگاهي مي شود که هر روز يک طرح و برنامه روي او انجام مي شود.
وي ادامه مي دهد: در بسياري از کشور هاي دنيا تعطيلات هفتگي دانش آموزان ۲ روز است و برخي از کشورها هم ۶ روز تعطيلات دارند. اما حتي اگر الگوبرداري از جاي ديگري مي شود بايد اين الگوبرداري کامل شود. در کشوري که در هفته ۲ روز تعطيلي براي مدارس در نظر گرفته شده است، کتاب درسي دانش آموزان هم با ۵ روز تدريس درهفته متناسب است. در حالي که محتواي دروس و آموزش و کنکور سراسري و امتحان پايان سال ما، بر اساس ۶ روز تنظيم شده است ضمن آن که لازم است بر اساس قانون جديد، برنامه جديد و تاليف کتاب جديد داشته باشيم.
وي مي افزايد: امروزه آموزش وپرورش حدود ۲ هزار عنوان کتاب دارد و اين سوال مطرح است که آيا اين تشکيلات به ويژه در مقطع ابتدايي مي تواند ۶۰۰-۷۰۰ عنوان کتاب را در بازه زماني کوتاه به نحوي تنظيم کند که تبديل به ۵ روز شود. متاسفانه چنين تواني با اين سرعت در آموزش و پرورش وجود ندارد. بنابراين کاملاً مشخص است که تصميم گيري عجولانه بوده و به صورت برنامه ريزي شده و پژوهش شده نيست.
وي خاطرنشان مي کند: علاوه بر اين نظام آموزش وپرورش کشورهايي که ۲ روز تعطيلي مدارس دارند به شکل غير متمرکز است کتاب ها به صورت ايالت به ايالت و شهر به شهر متفاوت است. اما درايران، وقتي يک کتاب در تهران تاليف مي شود ۱۲ ميليون دانش آموز مجبورند همان کتاب را بخوانند. ضمن آن که در بسياري از اين کشورها ۵ روز آموزش و براي روز ششم برنامه هاي غيردرسي مثل آموزش موسيقي، تئاتر، نقاشي وتقويت مهارت هاي زندگي و بردن بچه ها به اردوهاي جمعي به خارج از شهر در نظر گرفته شده است.
به نظر مي رسد موضوع بازگشت روز پنج شنبه به تقويم تحصيلي دانش آموزان هنوز هم مخالفان پر و پاقرصي دارد تا جايي که مسئولان را به دو دلي انداخته است. بايد منتظر تصميم نهايي باشيم تا ببينيم پنج شنبه هاي مدارس در سال تحصيلي آينده روز بدون کيف و کتاب خواهد بود يا اتفاق ديگري رقم خواهد خورد؟!
