والدين آگاه، کودکان مودب
زهرا حسين زاده ملکي دانشجوي دکتراي روان شناسي باليني با بيان اين که مشاهده رشد و بزرگ شدن فرزندان يکي از زيباترين تجربياتي است که والدين مي توانند از مشاهده آن لذت ببرند، مي گويد: با اين حال فرزند پروري جنبه هاي گوناگوني دارد و در کنار ابعاد نشاط بخش آن، ضرورت دارد تا والدين در هر مرحله از تحول کودک نيازهاي او را بشناسند و بتوانند آگاهانه در پرورش کودک خود نقش ايفا کنند. يکي از آموزش هايي که والدين بايد به فرزند خود ارائه دهند «مهارت هاي اجتماعي» است.
از ديدگاه علمي، در اصطلاح مهارت اجتماعي اين گونه تعريف مي شود: " مجموعه رفتارهاي قابل قبولي که فرد را قادر مي سازد با ديگران رابطه موثر داشته باشد و از عکس العمل هاي نامعقول اجتماعي خودداري کند". به زبان ساده تر مهارت هاي اجتماعي مهارت هايي است که کودکان براي آنکه بتوانند خودشان را با اجتماعي که در آن زندگي مي کنند، سازگارتر کنند، به آن نياز دارند. اين مهارت ها در برگيرنده طيف وسيعي از توانايي هاي گروهي ، از آغاز ، حفظ و پايان يک مکالمه ساده تا تشخيص علائم ارتباط اجتماعي و حتي پيچيده ترين آن ها مثل ، فرآيند هاي حل مسئله است. همان گونه که اشاره شد مهارت هاي اجتماعي رفتارهايي است که به آموزش نياز دارند و اين آموزش ها بايد توسط والدين ارائه شود. در ادامه به برخي از راهکارهايي که والدين مي توانند براي راهنمايي کودک خود از آن بهره ببرند اشاره مي شود:
چنانچه کودک شما از هيچ گونه مشکل يا اختلال هوشي و رواني ديگري رنج نمي برد مي توان در گام اول از آموزش هاي مستقيم استفاده کرد؛ به عنوان مثال طي روزهاي هفته که ارتباط ها و تعاملاتي مانند مهماني ها در کار نيست مستقيماً و البته بدون سرزنش يا تمسخر کودک درباره شيوه صحيح تعامل با ديگران با او صحبت و انتظارات خود را بيان کنيد. البته صرفاً منظور بيان خواسته تان نيست بلکه به صورت جزئي و با مثال براي او شرح دهيد که در چه موقعيت هايي چه رفتارهايي مورد نظر شماست.
طي هفته، پس از ارائه آموزش براي رعايت نکات گفته شده از سوي کودک پاداش هايي را برايش فراهم کنيد . دقت کنيد که هر آموزش را جدا مطرح کنيد و پاداش ها را نيز براي هر رفتار مطلوب به صورت جزئي به او بدهيد نه اينکه يک باره همه رفتارهاي مطلوب او را بيان کنيد و يا فقط براي کليت کار به کودک پاداش دهيد.
چنانچه کودک خردسالي داريد در قالب بازي مهارت هاي برقراري تعامل صحيح را به او آموزش دهيد؛ مثلاً تصور کنيد که با هم به يک مهماني رفته ايد و آنگاه رفتارهاي درست را به دفعات و به نحوي که براي کودک لذت بخش باشد با او تمرين کنيد.
در حين آموزش، موقعيت هاي گوناگون را براي کودک تفکيک کنيد و رفتار مناسب با هر گروه سني و شرايط مختلف را نيز معين کنيد زيرا گاه کودک از توانايي کافي براي درک تفاوت موقعيت هاي دوستانه و رسمي برخوردار نيست.
با وجود آن که کودک به آموزش نياز دارد، اما بسياري از مهارت هاي اجتماعي طي زمان و با مشاهده رفتار والدين و در عين حال تشويق هايي که به صورت غير مستقيم ارائه مي شود آموخته مي شود؛ بنابراين يکي از نخستين گام ها انجام رفتارهاي درست از سوي والدين و رعايت حريم و آداب صحيح در مقابل کودک است. بنابراين سعي کنيد تا از همين امروز در مقابل کودک تان رفتارهاي درستي را به نمايش بگذاريد.
قبل از ورود به موقعيت مهماني، جلسه رسمي يا جمعي دوستانه شرايط ويژه آن را براي کودک توصيف و تعامل هاي احتمالي را پيش بيني کنيد و در صورت لزوم رفتاري را که مناسب موقعيت اين مجلس خاص است با هم مرور و تمرين کنيد. همچنين با هم قرار دادي تعيين کنيد که اگر کودک به مواردي که شما تعيين کرديد عمل کرد پاداش هايي را دريافت خواهد کرد.
از همان ابتدا هدف هاي ايده آل گرايانه تعيين نکنيد مثلاً مي توان ابتدا فقط روي سلام و احوال پرسي تمرين کرد و در آينده پس از تثبيت يک رفتار ساده رفتارهاي پيچيده تر را به کودک آموزش داد.
در آخر باز هم تاکيد مي شود که از شيوه سرزنش، تمسخر و يا مقايسه استفاده نکنيد؛ زيرا هم احساس خصومت را در کودک ايجاد مي کند و هم اين پيام را به او مي رساند که " تو ناتوان هستي ". همچنين از تذکر دادن به کودک در مقابل جمع نيز حتماً اجتناب کنيد.
