اُتیسم اختلال قرن ٢١

از هر ٦٨نوزاد متولد شده، دست‌کم یک‌مورد تا درجاتی از ابتلا به اُتیسم رنج می‌برد و از هر ٥٥پسر یک‌نوزاد اُتیسم دارد، تعداد پسران چهار تا پنج‌برابر بیشتر از دختران، ولی شدت اختلال در دختران بیشتر است. با توجه به میانگین جهانی یک تا ١/٥‌درصدی این اختلال، میزان شیوع اختلال در ایران نیز به نُرم جهانی نزدیک است، درحالی‌که بسیاری از کودکان در معرض اختلالات طیف اُتیسم هنوز شناسایی نشده‌اند.
اختلالات قرار گرفته در طیف اُتیسم که به‌طور اختصار‌ «ASD» نامیده می‌شوند، اختلالات مزمن رشدی مادام‌العمری هستند که رشد و گسترش مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک را مختل می‌کنند.
اُتیسم، اختلالی رشدی ا‌ست که مهارت‌های کلامی و غیرکلامی ارتباطی و تعامل اجتماعی را به‌طور معنی‌داری تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد و نشانه‌های آن در بیشتر موارد، پیش از سه‌سالگی آشکار می‌شود. این اختلال، علاوه بر تاثیر بر اغلب جنبه‌های رشدی و اجتماعی، برعملکردهای آموزشی-شناختی کودک نیز تاثیر ‌می‌گذارد.
در حقیقت اُتیسم، نوعی تفاوت در شیوه‌های برقراری ارتباط، همراه با الگوهای خاص رفتاری‌ است که باعث می‌شود افراد نتوانند با استفاده از شیوه‌های معمول با دیگران و محیط پیرامون خود به تعامل بپردازند.
در کنار این ویژگی (تفاوت)‌ها، افراد ناتوانی‌ها و توانمندی‌هایی دارند و توانمندی‌های این افراد، سرنخ‌هایی را برای ورود به دنیایشان به ما می‌دهد.
سایر ویژگی‌های همراه اُتیسم، عبارت‌اند از وجود نشانه‌ها و الگوهای حرکتی تکراری، مقاومت در برابر تغییرات محیطی، یا تغییر در فعالیت‌های روزمره زندگی و واکنش‌های غیرطبیعی نسبت‌به تجارب حسی؛ مثل حساسیت بیش از اندازه نسبت به صدا. نشانه‌های اُتیسم در اغلب کودکان کم‌کم آشکار می‌شود، البته در برخی موارد بروز نشانه‌ها به صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد. گاهی ناهنجاری‌های اولیه در چهارماهگی ظاهر می‌شود که شامل اختلال در حرکات ظریف است.
ناتوانی‌های این افراد را (اعم از ناتوانی‌های حسی، رفتاری یا شناختی) می‌توان با مداخلات گوناگون به صورت مرحله‌به‌مرحله و همه‌جانبه جبران کرد.
براساس آخرین طبقه‌بندی، افراد مبتلا به اُتیسم در سه سطح قرار می‌گیرند؛ سطح یک، نیازمند حمایت؛ سطح دو، نیازمند حمایت زیاد و سطح سه، نیازمند حمایت بسیار زیاد. واژه طیف در ترکیب «اختلالات طیف اُتیسم» هم بر‌همین معنا دلالت دارد که در افراد مبتلا، تفاوت‌های زیادی وجود دارد و با وجود تشخیص مشترک، میزان مهارت‌ها و آموزش به آنان متفاوت است.

از عمده‌ترین مشکلات در بحث اختلالات طیف اتیسم، مشکل شناسایی و تشخیص زودهنگام است؛ زیرا تشخیص به موقع و زودهنگام اختلال اتیسم و تلاش برای جلوگیری از پیشرفت این اختلال می‌تواند کم‌کم به کنترل و مهار این اختلال و بازگشت کودک به چرخه عادی زندگی کمک کند. از همان ماه‌های اول می‌توان علامت‌های اختلال اتیسم را تشخیص داد.
این نشانه‌ها از شش‌ماهگی تا ١٨ماهی در کودک نمایان می‌شود؛ نشانه‌هایی که شامل نداشتن ارتباط یا تماس چشمی، نداشتن لبخند اجتماعی، نداشتن ارتباط اجتماعی (مثل گرفتن ژست بای‌بای‌کردن)، نداشتن قان‌و‌قون و نداشتن گفتار تک‌کلمه‌ای می‌شود. داشتن دو یا سه مورد از موارد یادشده در کودکان شش تا ١٨‌ماهه، ارجاع کودک را به متخصص ضروری می‌کند. درواقع ناآگاهی خانواده‌ها و جامعه از این اختلال و نبود اطلاع‌رسانی مناسب در این زمینه موجب شده است تا بسیاری از این کودکان زمان طلایی برای بازگشت به بدنه جامعه را از دست بدهند؛ زمانی‌که قبل از سه‌سالگی آغاز می‌شود و درصورت تشخیص به‌موقع و درمان زود‌هنگام آن می‌توان بسیاری‌ از ارتباطات عصبی ناهنجار مغز که سبب بروز اختلال اتیسم می‌شود را تخفیف داد و بهبود بخشید. اگر در این زمان مشکل آنان شناسایی نشود، در نتیجه دچار عقب‌ماندگی اکتسابی می‌شوند.

بنابراین، ازدست‌ندادن زمان تشخیص به‌موقع و درمان زودهنگام به‌همراه بهره‌مندی بیشتر کودک از برنامه‌های آموزشی موجود و استفاده درست از این برنامه‌ها، کودک را قادر خواهد کرد بیاموزد، بزرگ شود و اختلالش را کنترل کند، زیرا اتیسم اختلالی نیست که کودک به سادگی بتواند آن را پشت سر بگذارد و پدر و مادرها باید بدانند بهترین اقدام آنان این است که درمان سریع و بی‌درنگ را آغاز کنند؛ به‌محض اینکه اختلالی مشاهده کردند برای گرفتن کمک و درمان اقدام کنند و به این فکر نکنند که کودک با رشدکردن درمان خواهد شد، یا بعدا در روند درمان، تاخیر و اختلالات پدیدآمده را جبران خواهد کرد. هرچه کودک زودتر درمان را آغاز کند، احتمال کاهش نشانه‌های اختلالات طیف اتیسم بیشتر خواهد بود.


روزنامه شرق