جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
تاریخ انتشار :
شنبه ۲۵ بهمن ۱۳۹۳ / ۱۸:۴۶
کد مطلب: 29333
۰

پرواز علمی با بال‌های شکسته

 

حال و روز این روزهای نظام آموزش عالی هم شبیه همین اوضاع و احوال است. از یک طرف می خواهیم آموزش عالی را متحول کنیم و به قله های رفیع علم و دانش در منطقه تکیه بزنیم و از طرف دیگر، امکانات لازم برای این جهش علمی را در اختیار نداریم.

تناسب نداشتن هدف نظام آموزش عالی و امکانات در اختیار آن، دانشجوها را هم سردرگم کرده است. از یک طرف از دانشجو به عنوان عنصر انسانی تولید علم، توقع می رود که در دانشگاه به تولید علم و دانش بپردازد و موتور محرک علم در جامعه را شتاب بدهد و از طرف دیگر، همین دانشجو از ساده ترین امکانات آموزشی مثل آزمایشگاه ها و کارگاه های تجهیز شده و باکیفیت، محروم شده است.

اگر هدف دانشگاه را فقط ارائه مدرک تحصیلی ببینیم و قرار باشد دانشجو با گذراندن چند واحد درسی، مدرک تحصیلی اش را بگیرد و بعد هم دنبال زندگی اش برود، در این شرایط، تجهیز آزمایشگاه و کارگاه های دانشگاه ها، کاری عبث و نوعی پول دور ریختن است.

اما وقتی قرار است از دل همین دانشگاه به تولید علم برسیم و نیروهایی تربیت کنیم که قادر باشند محصولاتی دانش بنیان و با کاربرد علمی گسترده تحویل جامعه بدهند، دیگر نمی شود با داشتن این هدف والا، آزمایشگاه ها و کارگاه های آموزشی ما از بدیهی ترین امکانات یک آزمایشگاه ساده هم تهی باشد.

حتی در آزمایشگاه های مرکزی دانشگاه های کشور هم اوضاع چندان مناسب نیست. در حالی که در این دانشگاه ها، دانشجویانی از دانشگاه های مختلف هم می توانند از امکانات آزمایشگاه های مرکزی استفاده کنند، ولی تجهیزات این آزمایشگاه های مادر هم تعریف چندانی ندارند.

مثلا چندی پیش، معاون پژوهشی دانشگاه شیراز به ایرنا حرف جالبی زد. به گفته احمد عریان، 170 مرکز آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در کشور فعال هستند، اما نمی توانند هر کدام یک آزمایشگاه بزرگ داشته باشند، در حالی که باید به طور منطقی، یک آزمایشگاه بزرگ در مرکز هر استان ایجاد شود تا خدمات آزمایشگاهی دانشگاه های آن استان را تامین کند.

جالب تر این که به گفته او، از 25 سال قبل موضوع اختصاص 3 درصد درآمد ناخالص ملی به پژوهش مطرح بوده و حال آن که هیچ گاه بودجه اختصاص یافته از 0.3 درصد درآمد ناخالص ملی بیشتر نشده است.

یعنی همان آب باریکه ای که می شد از طریق بخشی از آن، آزمایشگاه ها و کارگاه های دانشگاهی، کمی حال و روزشان بهتر شود، همین مبلغ هم به دانشگاه ها نرسیده است و تاکنون دستگاه های مختلف اجرایی برای تجهیز شدن دانشگاه ها و مراکز پژوهشی دست به جیب نشده اند؛ آن هم در حالی که طبق قانون موظفند بخشی از بودجه هایشان را پای پژوهش و تجهیز امکانات پژوهشی بریزند.

در استان ها هم بین 1.5 تا 3 درصد بودجه عمرانی دستگاه ها باید صرف پژوهش شود، اما به قول این مقام مسئول، این وعده هم هیچ گاه عملی نشده است تا کماکان امکانات پژوهشی در ایران، لاغر و لاغرتر شود.

دانشگاه های بی پول، دانشجویان ناراضی

این که دانشجویی نخبه با هزار امید و آرزو وارد دانشگاه شود، ولی نتواند ایده های ناب علمی اش را در آزمایشگاه ها و کارگاه های دانشگاهی به بوته آزمون و امتحان بگذارد، در نهایت باعث می شود یا دانشجوی نخبه از علم و تحصیل، سرخورده شود یا یواش یواش به دانشجویی معمولی و منفعل تبدیل شود.

چندی قبل، مدیرکل دفتر حمایت و پشتیبانی امور پژوهشی و فناوری وزارت علوم بصراحت به ایسنا گفت که همه نگاه ها به آزمایشگاه های مرکزی در دانشگاه ها معطوف شده، اما آنچه موجود است، متعلق به 60 سال پیش است و باید نوسازی و به روز شود.

این که حتی آزمایشگاه های مرکزی دانشگاه ها ـ که قاعدتا باید گل سرسبد آزمایشگاه ها در دانشکده های مختلف باشد ـ پیشینه امکاناتش به 60 سال قبل برسد و این موضوع را هم یک مقام عالی در وزارت علوم بیان کند، همه این حرف ها بخوبی این نکته را می رساند که نمی شود با این آزمایشگاه های زهوار دررفته، انتظار زیادی از دانشجویان خلاق داشت.

در عین حال، این مقام مسئول ابراز امیدواری کرده است که با وجود همه مشکلات نفتی و بودجه ای در سال آینده، در بخش تجهیزات حدود 120 میلیارد ریال و در بخش ارزی 500 میلیون دلار پیش بینی شده که اگر محقق شود آزمایشگاه های مرکزی دانشگاه ها جان تازه ای می گیرند.

اما با توجه به سوابق دانشگاه ها، بسیار بعید است که این بودجه در سال 94 تخصیص داده شود.

مثلا طی سال های اخیر، به گفته خود مسئولان وزارت علوم، فقط کمتر از 5 درصد بودجه دانشگاه ها صرف پژوهش شده است. این که چنین بودجه پایینی، صرف پژوهش و تجهیز آزمایشگاه ها و کارگاه های دانشگاهی می شود، دلایل خیلی زیادی دارد.

از یک طرف، شکی نیست که برای بسیاری از دانشگاه ها هم تجهیز آزمایشگاه و کارگاه، اولویت خیلی زیادی ندارد و کلا خیلی از مراکز آموزش عالی به خرج کردن برای ارتقای آمارهای پژوهش در دانشگاهشان، اعتقاد چندانی ندارند.

حالا امسال اتفاق جدیدی که افتاده این است که معاون اداری و مالی وزارت علوم، دانشگاه ها را موظف کرده برای سال آینده، یک تا 3 درصد بودجه پژوهش را خودشان تهیه کنند.

این درآمدزایی از راه پژوهش هم امکان پذیر نیست؛ مگر آن که آزمایشگاه ها و کارگاه های دانشگاهی آنچنان ارتقا پیدا کنند که بتوانند تولید علمی داشته باشند و بتوانند از راه پژوهش، پول دربیاورند.

از طرف دیگر، اگر از حق نگذریم و بخواهیم عادلانه تر به موضوع نگاه کنیم. همین الان هم بسیاری از دانشگاه های کشور با مشکلات مالی و کسری بودجه زیادی دست و پنجه نرم می کنند.

طوری که برخی دانشگاه ها، حتی برای پرداخت حقوق کارکنان و پول آب و برق و غذا هم به مشکل برخورده اند و حالا در این شرایط، نمی شود از دانشگاهی که برای نان شبش هم مانده، انتظار داشت بتواند رقم قابل توجهی را برای تجهیز آزمایشگاه و کارگاهش خرج کند.

به تعبیر ساده تر، وقتی دانشگاه مجبور است اولویت بندی کند و ابتدا به فکر حیات مجموعه باشد، از این دانشگاه بی پول نمی شود توقع داشت که آزمایشگاهش با استانداردهای جهانی رقابت کند یا فعالیت پژوهشی خیره کننده ای در این دانشگاه اتفاق بیفتد.

همین شرایط باعث می شود که دانشجو هم – البته اگر اهل پژوهش و نوآوری باشد ـ از شرایط موجود ناراضی باشد. در این وضع، یا باید دانشجوی ناراضی، تا پایان سال های تحصیل با امکانات محدود دانشگاه کنار بیاید و با نارضایتی اش سرکند یا این که دانشجو پس از فارغ التحصیلی، تازه دنبال تحقق ایده های پژوهشی اش بیفتد.

اگر بخواهیم خیلی ایده آل فکر کنیم، بهترین راه حل برای رفع این مشکل، افزایش چشمگیر بودجه پژوهشی دانشگاه هاست؛ طوری که آنها حداقل برای تهیه امکانات ضروری آزمایشگاه ها و کارگاه هایشان، در مضیقه مالی نباشند.

اما دکتر فریدون اسماعیل زاده، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز که پیشتر هم به عنوان پژوهشگر برتر کشور در حوزه مهندسی شیمی شناخته شده است، در گفت وگو با جام جم به راه حلی عمل گرایانه برای رفع این مشکل اشاره می کند.

این پژوهشگر پیشنهاد می دهد دانشگاه ها تا وقتی که امکانات پژوهشی شان استاندارد نشده است و با مشکل مالی برای تجهیز کارگاه ها و آزمایشگاه هایشان روبه رو هستند، می توانند با شرکت های دانش بنیان وارد مذاکره شوند.

این شرکت های علمی، وظیفه تولید محصول از علم را بر عهده دارند و کارکنان اغلب این پژوهشگاه ها هم ارتباط زیادی با دانشگاه ها دارند.

به اعتقاد اسماعیل زاده، دانشگاه می تواند با این شرکت ها وارد مذاکره شود تا دانشجویان مستعد بتوانند از امکانات این شرکت های دانش بنیان بهره ببرند.

شکی نیست که امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی شرکت های دانش بنیان از بسیاری دانشگاه های کشور بالاتر است، زیرا آنها کارشان تولید محصول از علم است و بدون امکانات نمی توانند به چنین هدفی برسند.

حتی اسماعیل زاده تاکید دارد که دانشگاه می تواند سالانه با پرداخت مبلغی به شرکت های دانش بنیان، دانشجویان را به این شرکت های علمی وصل کند. به باور او، خرج این کار بسیار کمتر از تجهیز شدن آزمایشگاه ها و کارگاه های دانشگاهی خواهد بود. شکی نیست که این یک راه حل مقطعی است و نمی شود تا ابد به این راه حل متوسل شد.

اما وقتی با بودجه های ناچیز پژوهشی در دانشگاه ها نمی شود کار خارق العاده ای انجام داد و تازه درصد زیادی از همین بودجه ها هم خرج امور غیرپژوهشی می شود، منطقی ترین راه حل در مقطع فعلی این است که این بودجه های ناکافی پژوهشی، صرف قرارداد بستن با شرکت های دانش بنیان شود تا دانشجویان مستعد بتوانند ایده های علمی شان را در این شرکت ها، آزمایش کنند.

البته مشکلی که در این باره ممکن است پیش بیاید، گلچین شدن دانشجویان برای استفاده از امکانات کارگاهی و آزمایشگاهی شرکت های دانش بنیان است. یعنی دانشگاه به طور سلیقه ای، گروهی از دانشجویان را برای استفاده از امکانات این شرکت ها انتخاب کند که چندان هم به کار پژوهش علاقه ای نداشته باشند.

بنابراین اگر این روش مقطعی بخواهد جواب بگیرد و به شتاب علمی در دانشگاه ها سرعت بدهد، یا باید این امکانات در اختیار همه دانشجویان آن دانشگاه باشد یا گزینشی علمی و غیرسلیقه ای برای انتخاب دانشجویان باصلاحیت و شیفته پژوهش برگزار شود.

 

نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
خدايا،ميشه چند لحظه وقتتو بگيرم! اين دفعه چيزي ازت نمي خوام! فقط مي خوام  خيلي ساده بگم: ممنون براي همه چيز...