شب امتحان برای همه افرادی که دوران مشق و مدرسه و یا حتی تحصیل در مقاطع دانشگاهی را سپری می کنند به خاطر استرس و هول و هراس خاص آن، شبی به یادمانی است.

افرادی که در شب های امتحان دچار استرس می شوند، آرزو می کنند هرگز این شب فرانرسد، گرچه این استرس بعد از امتحان کمی فروکش می کند، اما استرس دیگری که همان کسب نتیجه موفقیت آمیز از امتحان است، سر بر می آورد و مخل آرامش روح و روان می شود.

گرچه نمی توان گفت که همه دانش آموزان و محصلان گرفتار استرس شب امتحان می شوند، اما درصد قابل توجهی، این شب را کابوسی تلخ قلمداد کرده و اذعان دارند که انگار مغزشان از کار می افتد.

روانشناسان از استرس به عنوان یک مقوله ذهنی و فشار روانی یاد می کنند که در اثر عوامل مختلف درونی و بیرونی در فرد پدیدار می شود.

به باور برخی کارشناسان، استرس ذاتا مقوله بدی نیست و زیرا مشوق انسانها برای حرکت است، به عنوان نمونه همان استرس است که فرد را از خواب بیدار کرده و صبح روانه محل کار می کند.

اما آنچه که باید مورد تمیز قرار گیرد، استرس خوب و استرس بد است.

اگر مثال در سطر بالا را موردی از استرس خوب بدانیم، یقینا استرسی که باعث بن بست در اراده، عمل و رفتار انسان می شود، باید استرس بد بنامیم.

در این پیوند، افرادی که شب امتحان را در پیش دارند باید با کنترل استرس، مانع از فعال شدن جنبه بد آن شوند و با غلبه بر آن آزمون موفقی را سپری کنند.

گرچه برای غلبه بر استرس بد شب امتحان، همواره توصیه های مطرح شده، اما خبرنگار گروه اجتماعی ایرنا برای تبیین علل و راه های مهار این استرس، نظر دو روانشناس و کارشناس مسایل تربیتی را جویا شده که در پی می آید:



** شب های امتحان زمان یادگیری دروس نیست

روانشناس و تحلیلگر مسایل اجتماعی می گوید: امتحان در فضای ذهنی مردم طوری نمود یافته که قرار است افرادی ما را قضاوت و داوری کنند، در صورتیکه ممکن است آن امتحان تاثیر زیادی در زندگی انسان نداشته باشد، اما آن ترس بصورت ناخودآگاه انسان را در یک فشار روانی قرار می دهد.

افشین طباطبایی ادامه می دهد: اگر می دانستیم با امتحانی که می دهیم، قرار نیست مورد داوری و قضاوت قرار بگیریم، هرگز دچار استرس نمی شدیم.

وی می افزاید: شب های امتحان، زمان یادگیری دروس نیست و در این شب ها فقط باید به مرور درس ها پرداخته شود.

طباطبایی می گوید: دانش آموزان باید مدتی پیش از روز امتحان، کتاب درسی را به چند قسمت تقسیم کنند و هر روز قسمتی از آن را بیاموزند و آموخته های خود را در جایی یادداشت کرده تا در فرصت های مختلف بتوانند آنها را مرور کنند.

به گفته وی، دانشجو و دانش آموزی که تا شب امتحان درس نخوانده مسلم است که در شب امتحان دچار مشکل می شود و یک ترس و استرس برای امتحان را خواهد داشت، برای چنین فردی کاری نمی شود کرد مگر اینکه فرد خود را به بیخیالی بزند چون از او نمی توان انتظار داشت که نمره بالایی بگیرد.

طباطبایی همچنین به والدین توصیه می کند که در شب امتحان با ایجاد فضای امن در خانه و حمایت از فرزندان، از ایجاد استرس بیشتر در آنها جلوگیری کنند.


** دانش آموزان را با روش صحیح مطالعه آشنا کنیم

کارشناس خانواده و مدرس مهارت های زندگی نیز می گوید: برای اینکه استرس دانش آموزان در شب امتحان کاهش یابد و آنها به تمرکز واقعی برسند، رعایت موارد زیر در خانواده، مدرسه و از طرف خود دانش آموز الزامی است.

حسین علیزاده(کوزه کنان) می افزاید: دانش آموز باید خود را شایسته آموختن بداند و بر توانایی و ضعف های خود آشنایی داشته باشد تا بتواند خود را مدیریت کند، خانواده و معلمان نیز باید از مقایسه دانش آموز با نمره و توانایی های دیگران پرهیز کنند.

وی با بیان اینکه دانش آموز باید با روش مطالعه صحیح آشنا باشد تا آموخته های او و زمان یادگیری به هدر نرود، ادامه می دهد: یادگیری واقعی و ماندگار بصورت تدریجی اتفاق می افتد نه در شب امتحان، پس یادگیری تکوینی لازم است. از سوی دیگر تشویق دانش آموزان از سوی خانواده و احترام گذاشتن به توانایی های کنونی او، دانش آموز را به یادگیری های بعدی ترغیب می کند.

این کارشناس خانواده و مدرس مهارت های زندگی می افزاید: یکی از علت های استرس و اضطراب در امتحان، انتظار موفقیت بیش از حد توان فرد است، پس بهتر است در حد توان او از نتایج امتحانات انتظار داشته باشند.

علیزاده تصریح می کند: دانش آموز باید یاد بگیرد که اخذ نمره کم مهم نیست، بلکه چگونه جبران کردن آن مهم است.

وی با بیان اینکه هرگز دانش آموز را از امتحان نترسانیم بلکه راههای کنار آمدن با آن را به فرزندان خود یاد دهیم، می افزاید: بهتر است دانش آموز درباره امتحان اینگونه فکر کند که من شایسته آموختن هستم و تلاشم را در حد کافی انجام داده ام و انشاالله موفق خواهم شد.

این کارشناس خانواده و مدرس مهارت های زندگی ادامه می دهد: دانش آموزی که خود را شایسته آموختن نمی داند، ذهن او برای یادگیری و حتی یادآوری مطالب با مشکل مواجه خواهد شد.

علیزاده می افزاید: دانش آموزان ما مشکل هوشی، استعداد و معلم ندارند، بلکه آنچه که دانش آموزان را از ادامه تحصیل و یادگیری باز می دارد نوع نگرش و خود پنداره ای است که درباره خود دارند.

وی ادامه می دهد: این اصل تربیتی را باید یاد بگیریم که «یادگیری، یادگیری می آورد» یعنی تا دانش آموز برنامه ریزی نکند، در متن کار وارد نشود و مدیریت یادگیری را بدست نگیرید، مشکل رفوزه شدن، تجدید شدن، فرار از مدرسه، ترک تحصیل و استرس امتحان ادامه خواهد داشت.

این کارشناس مسایل تربیتی تصریح می کند: مولفه های خانواده، معلم و خود دانش آموز در بروز استرس مهم هستند و اگر در رفتار این مولفه ها دقت بیشتری شود، دانش آموز آرامش را در روز امتحان تجربه خواهد کرد.

سخن آخر اینکه، دوران تحصیل از جمله دوران های مهم برای هر فرد است و ملاحظات مرتبط و خاص خود را دارد.

والدین موفقیت فرزندان خود را در گرو موفقیت آنان در پیمودن مسیر مقاطع مختلف تحصیلی می دانند و در آزمون های نهایی، توقعی ویژه را از آنان طلب می کنند، بدون آنکه به ظرفیت و توانایی فرزندان خود توجهی داشته باشند.

همین انتظار بیش از حد، در مواقعی سبب شکل گیری استرس در وجود فرزندانی که دوران تحصیل و بزنگاه «شب امتحان» را سپری می کنند، خواهد شد.

از این رو به والدین توصیه می شود، با رفتارهای غلط، روند ناکامی در فرزندان را از برهه سرنوشت ساز تحصیل رقم نزنند و آنها را با روحیه ای مصمم و عزم جزم به مصاف آزمون های بسیار دشوار زندگی سوق دهند.

از: راضیه زمانی دهکردی