سه باور نادرست درباره مصرف «علف»
از قرار معلوم میزان مصرف این ماده روان‌گردان در دنیا و از جمله ایران بالاگرفته است. از دید محققین روان‌شناس نگرش افراد به مصرف یک ماده یا دارو و ادراک آن به‌صورت خطرناک یا بی‌خطر، روی گرایش به مصرف آن ماده یا دارو مؤثر است. یعنی احتمال بیشتری وجود دارد که اگر فردی پیامدهای مصرف یک ماده را خطرناک بداند، در مقایسه با فردی که خطری برای مصرف آن ماده متصور نیست، از مصرف آن ماده خاص خودداری کند.
تجارب بالینی بسیاری درمانگران ایرانی نشان می‌دهد که مصرف‌کنندگان علف، باورهای نادرستی درباره عدم اعتیادآوری این ماده و خطرناک نبودن آن دارند. این باور‌ها هم به‌عنوان مجوزی برای ادامه مصرف در نظر گرفته میشود و هم به‌عنوان مجوزی برای شروع مصرف نقش بازی می‌کند. در اینجا نگاهی به سه باور در این باره و صحت‌وسقم آنها خواهیم داشت.
باور اول: علف اعتیاد ندارد
ابتدا ببینیم تعریف اعتیاد چیست؟!
از نگاه متخصصین اعتیاد، این بیماری پاسخ فیزیولوژیک بدن به مصرف مکرر مواد اعتیادآور است. این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد شده و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات باعث جست‌وجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن میشود. در چنین شرایطی فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا می‌کند و مجبور است به‌تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد.
حالا سؤال این است که تأثیرات جسمی و روان‌شناختی مصرف علف با تعریفی که از اعتیاد ارائه شد، چه شباهتی دارد؟
مصرف علف، تأثیرات مختلفی روی مصرف‌کننده می‌گذارد؛ یعنی هم باعث آرامش و کاهش اضطراب میشود، هم او را سرخوش و شوخ‌طبع می‌کند و هم باعث افزایش شور جنسی‌اش میشود. ترجمه فیزیولوژیکی همه این حس‌ها، فعالیت سامانه پاداش در مغز است. به خاطر فعالیت این سامانه که همان لذت حاصل از مصرف است، فردی که علف مصرف می‌کند بعد از اتمام این اثرات خوشایند، به‌طور مکرر به دنبال مصرف آن می‌رود. با توجه به پژوهش‌هایی که درباره خاصیت اعتیادآفرینی علف انجام‌شده، می‌توان گفت که مصرف مداوم این ماده، هم اعتیاد روانی و هم اعتیاد جسمی به بار می?آورد.
باور دوم: چون مصرف علف اثر جسمی ندارد، پس مشکلی ندارد
در بررسی باور نادرست اول، تا حدودی به این موضوع پرداختیم؛ اما اگر بخواهیم دقیق‌تر این باور را بررسی کنیم، باید باز هم سری به دنیای پژوهش‌های اعتیاد بزنیم و ببینیم آزمایش‌های علمی درباره اثرات جسمی علف چه چیزی برای گفتن دارند. بر اساس این پژوهش‌ها، مصرف علف در کوتاه‌مدت این نتایج را به بار می‌آورد:
افراد پس از مصرف ماری‌جوانا، در مواردی نظیر ردیابی، توجه، زمان واکنش، حافظه کوتاه‌مدت، هماهنگی دست و چشم، گوش‌به‌زنگی، درک زمان و مسافت، تصمیم‌گیری و تمرکز دچار اختلال می‌شوند. به‌علاوه مصرف علف در کوتاه‌مدت باعث اضطراب، بدبینی، افزایش ضربان قلب و کاهش فشارخون هم میشود. با این اوصاف، می‌توانیم به‌روشنی نتیجه بگیریم که باور دوم هم نادرست است.
باور سوم: چون در بعضی ایالت‌های آمریکا مصرف علف آزاد شده است، پس مصرف آن مشکلی ندارد
قسمت اول این باور، یعنی آزادبودن مصرف علف در بعضی ایالت‌های آمریکا، صحیح است؛ اما نتیجه‌ای که از آن گرفته میشود، غلط است. ممکن است این تصمیم سیاست‌گذاران آمریکا، به این خاطر است، که فکر می‌کنند به این شیوه، می‌توانند کنترل بهتری روی مصرف علف داشته باشند؛ اما این تصمیم ربطی به اعتیادآور بودن و یا دیگر مضرات بهداشتی این ماده ندارد.
بنا به شواهدی که قبلاً ارائه شد مصرف علف وابستگی جسمی و روانی به بار می‌آورد. به‌علاوه پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف دود ناشی از استنشاق علف مشکلات سلامتی مختلفی نظیر سرفه و خلط سینه ایجاد می‌کند؛ به‌علاوه در گزارش بنیاد ریه بریتانیا در سال ۲۰۱۲ شواهد و مدارکی ارائه شد که نشان می‌داد، خطر ابتلا به سرطان ریه بر اثر کشیدن سیگارهای علف رایج، حدوداً ۲۰ بار بیشتر از کشیدن سیگارهای تنباکو است.
نتایج یک مطالعه دیگر در آمریکا نشان داد، استفاده درازمدت از علف، با افزایش ۷۰ درصدی در ابتلا به سرطان بیضه ارتباط دارد و در نتیجه مصرف این ماده، برای سیستم غدد و تولیدمثل انسان مضر است. مطالعه دیگری به این نتیجه رسیده که مصرف علف حین حاملگی، رشد جنین را با اختلال همراه می‌کند. شواهد دیگری هم وجود دارند که بر اساس آنها، کودکان مادرانی که علف مصرف می‌کنند، در مقایسه با سایر کودکان هم سن و با زمینه اجتماعی مشابه، به مقدار بیشتری در معرض نواقص شناختی دائم، اختلال در تمرکز، بیش‌فعالی و ارتباط اجتماعی مختلف هستند.
در نهایت پژوهش‌ها نشان می‌دهد که خطر خودکشی در افرادی که به مصرف علف وابستگی دارند، دو برابر بیشتر از افراد غیر وابسته است. با توجه به مقدار بسیار زیاد شواهدی که نشان‌دهندهی اثرات مضر مصرف علف، روی جنبه های متفاوت سلامتی است، می‌توانیم بگوییم که باور سوم هم نادرست است.
