همین است که روزانه جوانانی با این رویا به جرگه کسانی می پیوندند که خود را با عکس و تصویرشان به جهان شهرت معرفی می کنند تا شاید روزی به واسطه این عکس ها معروف شوند.

کافی است سری کوتاه به اینستاگرام بزنید تا ببینید افسون مدل شدن چقدر طرفدارانی را جذب خود کرده است. دختران و پسرانی که در بخش مربوط به مشخصات شان نوشته اند: «Work at Modeling». به همین سادگی. مدل هایی همه یک شکل و یک فرم.


مدلینگ؛ راحت تر از آب خوردن

دختر عمویش مزون لباس های مجلسی دارد. لباس ها را یکی پس از دیگری می پوشد و جلوی آینه راه می رود تا بلکه یکی را بپسندد، دوستش هم چیلیق پیلیق با تلفن همراه عکس می اندازد که به قول معروف بگذارند برای اینستا.

دختر عمویش از گلایه مشتری ها نسبت به اینکه چرا ژورنال ندارد صحبت می کند. «ژورنال؟ خب بیا این همه عکس چاپ کن برا ژورنالت دیگه، روشم بزن ژورنال اختصاصی مزون. اسم عکاس هم فراموش نشود. همچنین اسم من به عنوان مدل کارهات». به همین سادگی.

ملزومات مدلینگ در ایران خیلی ساده تر از اینهاست. یعنی نیازی به هیچ کلاس و دوره و پروسه خاصی نیست. تنها کافیست قد و وزنی مناسب داشته باشید. حتی اگر صورت تان در نگاه اول زیبا به نظر نرسد، مهم نیست چرا که انواع و اقسام اعمال جراحی زیبایی وجود دارد که شما را از این رو به آن رو کند.

یک عکاس و آتلیه و چند دست لباس مارک دار و البته یک پیج در اینستاگرام؛ برای آن که کلاس کار هم حفظ شود می توانید یک سایت رسمی هم داشته باشی.

اگر شما هم فاکتورهای مذکور را دارید یا فکر می کنید می توانید خود را به فاکتورهای مذکور برسانید، تبریک می گویم شما پتانسیل مدل شدن را دارد. پس ورود شما را به دنیای پر زرق و برق مدلینگ خوش آمد می گوییم.

اما چرا در ایران از سر و روی شبکه های اجتماعی مدل می بارد؟ مدل هایی که بیش از اینکه مدل باشند به افسون این رویا گرفتار شده و درگیر نوعی احساس خود مدل پنداری هستند. احساس عجیب و غریبی که به سرعت در حال گسترش است و در نتیجه آن هر روز تعداد دیگری به این مدلینگ ها اضافه می شود؛ غافل از اینکه تفاوت داشتن در فرم چهره و طبیعی بودن از ملاک های اولیه در این کار، البته نه در ایران است اما آنچه در نخستین نگاه از مدل های اینستاگرامی برمی آید این است که گویا برخی از جوانان تعریف درستی از مدلینگ و الگوی تبلیغاتی شدن ندارند و معیارشان وابسته به تعداد لایک هایی است که به چند عکس معمولی در این شبکه تقدیم می شود.

مرا ببین و دیگر هیچ!

محمد حسین قزاقی 21 ساله دانشجوی رشته مهندسی عمران در پاسخ به این سوال می گوید: «پدیده مدلینگ نوعی از هنر است و تاریخچه ای طولانی و در هم تنیده با نقاشی و مجسمه سازی دارد. در جوامع هنری مدرن قرن حاضر، مدلینگ نمایش نوعی از فرم فیزیکی ایده آل انسان در حیطه طراحی و تجارت البسه تعریف می شود و فردی را که شغلش ارائه چنین قالبی باشد، مدل می نامند اما برداشت نادرست و نداشتن اطلاعات و آگاهی از این مهم، باعث ایجاد جریاناتی در شبکه های اجتماعی شده که افراد مدعی مدل بودن و فشن برای افزایش لایک و کسب شهرتی مجازی از آن استفاده می کنند.» به گفته وی این رفتار همچون دیگر رفتارهای وارداتی که فرم ایرانی به خود ندارند، مشکلاتی برای جوانان به وجود می آورد.

سهیلا صبوری 22 ساله کارشناس میکروبیولوژی می گوید: «به نظرم موارد بسیاری در این موضوع وجود دارد که مهمترینش حس دیدن و دیده شدن است. وقتی دوست داریم مردم به چشم خاص تر به ما نگاه و توجه کنند، قطعا این اتفاق رخ می دهد. مثلا چه کسی است که نخواهد توجه دیگران را به خود جلب کند. هر کسی برای پر کردن خلأهای روحی و فکری کاری انجام می دهد؛ مثل مدل شدن، نوع لباس پوشیدن، مدل مو یا هیکل و امثال اینها.»


علی جزایری، کیا طهماسبی و امین باقری نیز نداشتن اعتماد به نفس، چشم و هم چشمی و وجود برخی کمبودها، جلب توجه و البته بیکاری و رفاه زیاد را علت شیوع حس خود مدل پنداری در میان برخی از جوانان عنوان می کند.

شهریار اسدی 20 ساله نیز می گوید: «هر روز در اینستاگرام افرادی را می بینم که خودشان را به عنوان «مدل» معرفی می کنند در حالی که «مدلینگ» یک حرفه است و رابطه تنگاتنگی با عرصه های هنری دارد. هر کسی که صرفا زیبایی ظاهری داشته باشد، چه طبیعی و چه به صورت مصنوعی نمی تواند خود را مدل بداند. درست همانطور که هر کس نوشتن بلد است، نمی تواند خود را نویسنده بخواند. نکته دیگ راینکه برخی افراد مدام نیاز به تایید دیگران دارند، در نتیجه این قبیل خودنمایی ها در فضاهای مجازی و کسب «لایک»های فراوان می تواند وسیله ای باشد تا افراد خلأ به وجود آمده در این زمینه را در وجود خود را پر کنند.»

پدرام فکوری دانشجوی عمران دانشگاه شاهرود نیز می گوید: «ویژگی شهرت این است که برخی از مردم فکر می کنند کاری که فرد مشهور انجام می دهد دقیقا کار درستی است و در نتیجه سعی می کنند همانند او تبدیل به مدل شوند اما چون تمام اطلاعات شان از مدلینگ چیزی است که در رسانه ها می بینند، ناچار کارشان می شود تقلید کورکورانه. اتفاقا هزینه های هنگفت مثل همراه با مد بودن و جراحی و ... را هم می پذیرند تا بلکه بتوانند ظاهر و حتی بدتر از آن رفتار خودشان را هم تغییر بدهند و این حس را داشته باشند که تبدیل بشوند به مدل! در حالی که خیلی ها ظرفیت جسمی و روحی این موضوع را ندارند.»

شیما کاشانی 22 ساله دانشجوی مهندسی منابع است که در پروفایل اینستاگرام، خودش را مدل معرفی کرده. وقتی از او می پرسم که تعریفش از مدلینگ چیست، می گوید: «به نظر من همه می توانند مدل باشند. وقتی نوعی لباس پوشیدن را ارائه می دهیم، یعنی یک مدل را نشان می دهیمآ؛ پس می توان گفت هر فردی برای خودش مدل است و بقیه نیز می توانند از او الگوبرداری کنند. حالا یکی با گستره دید بیشتر و یکی کمتر. یعنی مثلا یک نفر معروف می شود و عکس یا کلیپش پخش می شود و همه می بینند، ولی یکی نه. طراحان مدل لباس هم از همین مردم تقلید می کنند. مدلینگ برندها فقط بیش از بقیه آدم های خوش تیپ دیده می شوند اما هستند کسانی که در جمع دوستان خودشان از آنها الگوبرداری می شود.»

وی ادامه می دهد: «به نظر من هنر در خون آدم هاست و مدل بودن هم هنری است که علم خاصی نمی خواهد و نیاز به آموزش زیادی ندارد. پس همه افراد می توانند مدل باشند و به تعداد همه افراد می توان مدل داشت. پس نباید به کسانی که از خودشان عکس می گذارند، خرده گرفت. فقط سطح ارائه کارها با هم فرق دارد. یکی برای برندهای معروف کار می کند که وجه تجاری و اقتصادی دارد، یکی هم نه.»

از سوی دیگر فرزان نجفی از مدل های ایرانی که به عنوان مدلی با استانداردهای بین المللی شناخته می شود و با برندهای مختلف ایرانی و خارجی کار کرده نیز می گوید: «من فکر می کنم حس خود مدل پنداری که در جوانان رو به افزایش است، به خاطر نداشتن اطلاعات کافی و ارتباط درست با چیزی است که واقعا در دنیا به عنوان مدلینگ شناخته می شود، است.»

او در خصوص نحوه ورود خودش به این عرصه می گوید: «در دوران نوجوانی بیشتر به فکر موسیقی بودم و مدلینگ هدف اصلی ام نبود، شاید بیشتر آینده خودم را موزیسین می دیدم تا یک مدلینگ اما علاقه من از جایی شروع شد که در نوجوانی مدلینگ فیتنس بودم و بعدها خیلی اتفاقی وارد یکی از برندهای لباس ایرانی شدم. یعنی از من برای مدل شدن درخواست کردند و من هم قبول کردم و از آن به بعد بود که سعی کردم خودم را به استانداردهای بین المللی نزدیک کنم و مطالعاتم را شروع کردم. الان 8 سال است که به طور حرفه ای کار مدلینگ را دنبال می کنم.»

این مدل مرد ایرانی متولد 65 است. وی در خصوص مراحل پیشرفت در کار مدلینگ می گوید: «من در هر مرحله از کار مدلینگ سعی کرده ام تا به لحاظ سایز و شکل بدن به روز باشم. در مدلینگ نیز مثل هر حرفه دیگری وقتی حرفه ای باشید، زمینه برای رشدتان ایجاد می شود. وقتی شما دیده شوید، می توانید کارهای بیشتری بگیرید و زمینه فعالیت هر چه بیشتر فراهم می شود.»

وی به عنوان مدلی خود ساخته که بر حسب علاقه وارد این حرفه شده اما بعدها به خاطر پتانسیل های مالی و ظاهری و البته به مدد برنامه ریزی توانسته است پیشرفت کند، می گوید: «مدلینگ می تواند به عنوان شغل و منبعی برای کسب درآمدهای خوب باشد اما به شرط آنکه استانداردهای این حرفه رعایت شود وگرنه شاهد آن اتفاقی هستیم که الان موضوع بحث شماست و آن چیزی نیست جز پدیده خود مدل پنداری یا توهم مدلینگ.»


فرزان با اشاره به اینکه با دیدن فیک مدل ها، لبخندی تعجب برانگیز می زند و البته گاهی برخی از آنها که خوب هستند اما راه را اشتباه رفته اند را تشویق هم می کند، در خصوص اعمال جراحی زیبایی برای نتیجه گیری در این رشته می گوید: «قاعده این است که مدل ها عمل زیبایی نداشته باشند اما اینجا عده ای بر موج مدلینگ بدون رعایت قواعد بازی سوار هستند.»

-
جوانان و تحرکات اجتماعی

دکتر مصطفی اقلیما عضو هیات علمی دانشگاه و رییس انجمن جامعه شناسی ایران در خصوص تب داغ مدلینگ در بین برخی از جوانان می گوید: «وقتی پدیده اجتماعی همه گیر می شود باید عوامل موثر در گسترش آن پدیده را توسط مردم بررسی کرد. باید دید ریشه در چیست و چرا برخی افراد، خطرات را به جان خریده و به دنبال آن پدیده می روند. مدلینگ شدن هم از این قاعده مستثنی نیست.»

وی با انتقاد از کسانی که این افراد را بیمار می کنند، می گوید: «آنها تنها به دنبال یک راه حل برای مشکلات خود هستند اما راه حل غلطی را انتخاب می کنند.»

وی می افزاید: «تا چند وقت پیش شاهد اپیدمی مدلینگ در میان جوانان نبودیم در حالی که امروز سایت های اینترنتی پر است از جوانان مدلینگ، باید دید که چه عاملی باعث شیوع این همه پدیده شده است. متاسفانه ما هیچ وقت علت ها را دنبال نمی کنیم، در حالی که باید در این موارد علت را به درستی بررسی کرد.

به گفته وی شیوع تب مدلینگ از شرایط و محیط جامعه نشأت می گیرد و بی تاثیر نیست.

دکتر اقلیما با اشاره به تاثیر بیکاری در گسترش پدیده هایی از این دست می گوید: «برخی جوانان ما از روی بیکاری به انواع و اقسام کارها روی می آورند تا اوقات خود را پر کنند. تنها سرگرمی جوانان ما فضای مجازی است در حالی که اگر جوانان ما صاحب شغل و کاری باشند وقت خود را صرف چرخیدن در فضای مجازی با همه جذابیت هایش نمی کنند. برخی از جوانان بیکار هدف و ایده خود را گم می کنند، پس برای بازیابی شخصیت خویش به کارهایی روی می آورند که به دیگران بگویند که هستند.»