وظایف مشاوران در مدارس؛ از هدایت تحصیلی تا ارتقای علمی/ لزوم تغییر نگرش نسبت به نقش مشاوران
میگنا: مشاوره رابطه ای است منحصر به فرد که در آن به مراجعه کننده فرصت یادگرفتن، احساس کردن، فکر کردن، تجربه کردن و تغییر دادن به شیوه ای متناسب با خود داده می شود و بر نیاز فرد به رشد، سازگاری، تصمیم گیری و حل مشکل تاکید دارد.
مشاوره و راهنمایی در مدارس یکی از شاخص های مدنیت و پیشرفت های علمی جامعه است. بررسی ها نشان می دهد که وظایف متعددی بر عهده مشاوران مدارس است که از جمله می توان به اطلاع رسانی و راهنمایی، حمایت، پیشگیری و ارتقای بهداشت روانی،امور اجرایی و دفتری، توانایی به کارگیری آزمون های روان شناختی، ایجاد یک شبکه محکم میان کارکنان مدرسه و سایر متخصصان مراکز خارج از مدرسه، والدین و دانش آموزان، حفظ اسرار مراجعان، ارجاع به موقع و مناسب، نظارت بر فعالیت های فوق برنامه، برقراری ارتباط مناسب و توام با علاقه با والدین، مشاوره گروهی، هدایت تحصیلی دانش آموزان، ضبط و ثبت ارجاعات اشاره کرد.
دیدگاه و نگرش غلط مديران به نقش مشاوران
علی پورروستا مشاور یکی از مدارس در این زمینه با بیان این که با توجه به مشکلاتی که در اجرای وظایف مشاوران وجود دارد، می توان آن ها را به 5 دسته طبقه بندی کرد؛ گفت: نگرش مدیران و مسئولین نسبت به مشاوره، در جایگاه مشاور در مدرسه نقش کلیدی دارد. مدیران پذیرا تسهیل کننده و کمک کننده به ارتقای جایگاه مشاور در مدارس هستند.
از آنجا که فعالیت ها و تلاش مشاور در مدرسه، تظاهر خاصی ندارد این مشاور تصریح کرد: ممکن است چندین ساعت در روز برای مشاوره با دانش آموزان وقت گذاشته شود ولی چون جایی مطرح نمی شود، مدیر و همکاران دیگر تصور می کنند که مشاوران بیکار هستند اما معلمی که بسته اوراق امتحانی زیر بغلش است، ممکن است نمود بیشتری داشته باشد.
وی با بیان این که نگرش مثبت مدیر و آگاهی آنان از فعالیت های مشاوره نقش کلیدی در ارائه خدمات بهتر به جامعه هدف دارد؛ افزود: عدم توجیه مدیر مدرسه در مورد کار مشاوره باعث می شود که هر زمان مشاور را بیکار ببینند، کارهایی خارج از وظایف وی مثل اداره کلاس بدون معلم به او بدهند و در تصمیم گیری های مهم و مدرسه در ارتباط با دانش آموزان، از مشاور نظرخواهی نشود.
پورروستا با اشاره به این که بعضاً مشاهده می شود مدیران مدارس نگرش و دیدگاه محدود و تک بعدی به مشاوره دارند افزود: بعضی مدیران نگرش انضباطی و پلیسی دارند که مشاور باید کشف کند که کدام دانش آموز نظم مدرسه و کلاس را به هم ریخته یا در دعوای بین دو دانش‌آموز کدامیک مقصرند.
وی ادامه داد: بعضی نگرش تحصیلی دارند و معتقدند وظیفه مشاوره شناسایی دانش آموزان از لحاظ تحصیلی ضعیف و رفع مشکل آن هاست و توجه و اهمیتی به مسایل تربیتی،سازشی و روانی دانش آموزان ندارند. این مشاور دومین مانع بر سرراه مشاور را نگرش دانش آموزان به مشاوران دانست و گفت: عدم آگاهی دانش‌آموزان از نقش مشاور مدرسه، حوزه فعالیت ها، توانمندی ها و اینکه مشاور در چه زمینه ای می تواند به آن ها کمک کند، عدم اعتماد به رازداری مشاور مدرسه باعث نگرش منفی و عدم مراجعه به مشاور می شود.
وی یکی دیگر از موانع را نگرش مشاوران به خود و رشته خود مطرح کرد و ابراز داشت: بعضی از مشاوران کار مشاوره را قبول ندارند یا در بکارگیری مشاوره در مدارس اعتماد به نفس کافی را ندارند بنابراین نمی توانند مشاور خوبی باشند و موقعیت مشاوره را دچار مشکل می کنند.
پورروستا چهارمین مانع را آمیختن نقش مشاور با نقش های دیگر عنوان کرد و گفت: نقش مشاور در مدارس با نقش مربی تربیتی، مربی بهداشت و معاون پرورشی بعضا اشتباه در نظر گرفته می شود، از سوی دیگر حجم کار مشاور در مدارس بسیار بالاست.
این مشاور مدرسه در ادامه مهمترین مانع مشاوره در مدارس را نگرش اجتماع بیان و خاطر نشان کرد: جامعه از مشاوره انتظارات بالا و غیر واقع گرایانه دارد. مثلا توقع دارند که یک مشاور در ظرف یک ساعت، یک فرد بی انگیزه و بی علاقه به تحصیل را به درس خواندن وادارد یا دانش آموز پرخاشگر را با نیم ساعت مشاوره به یک دانش آموز مطیع و آرام تبدیل سازد وگرنه مشاور و مشاوره به درد نمی خورند.
سید محمد اکبری یکی دیگر از مشاوران در این زمینه گفت: گروهی همواره نیاز به مشاوره دارند، اکثریت گروهی ما انسان ها در این دسته قرار می گیریم همیشه نیاز داریم کسی ما را متوجه موقعیت و وضعیت خویش بکند و اینکه از بیرون نگاهی به ما بشود تا نتیجه ی تاثیرات بیرونی را برایمان روشن بکند.
وی افزود: عده ای برای اینکه کسی ایشان را از این آزادی رها بکند پول خرج می کند و هزینه می دهد و انتظار دارد در قبال این هزینه به او بگویند که چه کار بکند و یا نکند.
این مشاور ابراز داشت: حق انتخاب داشتن و آزادی برای این عده یک نوع بیماری است و از مشاور خویش انتظار دارد که او را با دستورالعمل ها معالجه کند. اکبری با بیان این که گروهی از مشاورین متأسفانه صرفاً برای کسب در آمد اقدام به مشاور دادن غلط و دورغ می کنند، یادآور شد: مشاور در حالی که تنها وظیفه اش روشنگری است اغلب مسائلی که درخواست مشاوره زیادی دارد، تربیت فرزندان و ازدواج است.
وی تأکید کرد: یک مشاوره اشتباه می تواند بنیان زندگی فرد و اساس جامعه را مورد تهدید خویش قرار دهد، از آنجایی که همه پدیده های اجتماعی اغلب به این جهت که بدون تماس برهم تاثیر می گذارند این مشاوره بی پایه و دروغ می تواند جامعه انسانی را دچار مشکل بکند.
وی در ادامه افزود: این مشاوره بی اساس در مقام توهین به انسان نیز می باشد، انسانی که با آزادی ،امکانات و اهداف خویش سعی داشت از مقام حیوانی رهایی پیدا کند، تجویز نسخه صدرصد درمانی برای "چالش های انتخاب های شخصی" دروغ است.
رودابه خلیلی کیا نیز در این رابطه گفت: این افراد زمانی که وارد بازار کار می شوند به دلیل نداشتن دانش، تجارب کافی و نگذراندن دوره های تخصصی بر پیکره این حرفه صدمه و لطمه های جبران ناپذیری وارد می کنند.
وی ادامه داد: ضربه ای که این افراد می توانند به قشر حساس و آسیب پذیر یعنی جوانان و نوجوانان بزنند خطرناک است چرا که این گروه در دوره ای سیر می کنند که نیاز به مشاوران باتجربه و با دانش کافی نیاز دارند.
این مشاور کودکان بیان داشت: متأسفانه کار برخی از مشاوران کاغذبازی و پر کردن سیاه های است که عملا تأثیری برای دانش آموزان در مدارس ندارد.
در پایان باید خاطر نشان کرد که اگر نگرش غلط خود مشاور به مشاوره وجود داشته باشد، باعث می شود که آن ها بیشتر پند و اندرز بدهند و کمتر از تکنیک های علمی مشاوره و روانشناسی استفاده کنند، همینطور بعضاً مشاهده می شود که بعضی از مشاوران نسبت به رشته و وظایفشان آشنا نیستند و این می تواند به ماهیت مشاوره در مدارس ضربه وارد سازد.
کانال میگنامشاوره و راهنمایی در مدارس یکی از شاخص های مدنیت و پیشرفت های علمی جامعه است. بررسی ها نشان می دهد که وظایف متعددی بر عهده مشاوران مدارس است که از جمله می توان به اطلاع رسانی و راهنمایی، حمایت، پیشگیری و ارتقای بهداشت روانی،امور اجرایی و دفتری، توانایی به کارگیری آزمون های روان شناختی، ایجاد یک شبکه محکم میان کارکنان مدرسه و سایر متخصصان مراکز خارج از مدرسه، والدین و دانش آموزان، حفظ اسرار مراجعان، ارجاع به موقع و مناسب، نظارت بر فعالیت های فوق برنامه، برقراری ارتباط مناسب و توام با علاقه با والدین، مشاوره گروهی، هدایت تحصیلی دانش آموزان، ضبط و ثبت ارجاعات اشاره کرد.
دیدگاه و نگرش غلط مديران به نقش مشاوران
علی پورروستا مشاور یکی از مدارس در این زمینه با بیان این که با توجه به مشکلاتی که در اجرای وظایف مشاوران وجود دارد، می توان آن ها را به 5 دسته طبقه بندی کرد؛ گفت: نگرش مدیران و مسئولین نسبت به مشاوره، در جایگاه مشاور در مدرسه نقش کلیدی دارد. مدیران پذیرا تسهیل کننده و کمک کننده به ارتقای جایگاه مشاور در مدارس هستند.
از آنجا که فعالیت ها و تلاش مشاور در مدرسه، تظاهر خاصی ندارد این مشاور تصریح کرد: ممکن است چندین ساعت در روز برای مشاوره با دانش آموزان وقت گذاشته شود ولی چون جایی مطرح نمی شود، مدیر و همکاران دیگر تصور می کنند که مشاوران بیکار هستند اما معلمی که بسته اوراق امتحانی زیر بغلش است، ممکن است نمود بیشتری داشته باشد.
وی با بیان این که نگرش مثبت مدیر و آگاهی آنان از فعالیت های مشاوره نقش کلیدی در ارائه خدمات بهتر به جامعه هدف دارد؛ افزود: عدم توجیه مدیر مدرسه در مورد کار مشاوره باعث می شود که هر زمان مشاور را بیکار ببینند، کارهایی خارج از وظایف وی مثل اداره کلاس بدون معلم به او بدهند و در تصمیم گیری های مهم و مدرسه در ارتباط با دانش آموزان، از مشاور نظرخواهی نشود.
پورروستا با اشاره به این که بعضاً مشاهده می شود مدیران مدارس نگرش و دیدگاه محدود و تک بعدی به مشاوره دارند افزود: بعضی مدیران نگرش انضباطی و پلیسی دارند که مشاور باید کشف کند که کدام دانش آموز نظم مدرسه و کلاس را به هم ریخته یا در دعوای بین دو دانش‌آموز کدامیک مقصرند.
وی ادامه داد: بعضی نگرش تحصیلی دارند و معتقدند وظیفه مشاوره شناسایی دانش آموزان از لحاظ تحصیلی ضعیف و رفع مشکل آن هاست و توجه و اهمیتی به مسایل تربیتی،سازشی و روانی دانش آموزان ندارند. این مشاور دومین مانع بر سرراه مشاور را نگرش دانش آموزان به مشاوران دانست و گفت: عدم آگاهی دانش‌آموزان از نقش مشاور مدرسه، حوزه فعالیت ها، توانمندی ها و اینکه مشاور در چه زمینه ای می تواند به آن ها کمک کند، عدم اعتماد به رازداری مشاور مدرسه باعث نگرش منفی و عدم مراجعه به مشاور می شود.
وی یکی دیگر از موانع را نگرش مشاوران به خود و رشته خود مطرح کرد و ابراز داشت: بعضی از مشاوران کار مشاوره را قبول ندارند یا در بکارگیری مشاوره در مدارس اعتماد به نفس کافی را ندارند بنابراین نمی توانند مشاور خوبی باشند و موقعیت مشاوره را دچار مشکل می کنند.
پورروستا چهارمین مانع را آمیختن نقش مشاور با نقش های دیگر عنوان کرد و گفت: نقش مشاور در مدارس با نقش مربی تربیتی، مربی بهداشت و معاون پرورشی بعضا اشتباه در نظر گرفته می شود، از سوی دیگر حجم کار مشاور در مدارس بسیار بالاست.
این مشاور مدرسه در ادامه مهمترین مانع مشاوره در مدارس را نگرش اجتماع بیان و خاطر نشان کرد: جامعه از مشاوره انتظارات بالا و غیر واقع گرایانه دارد. مثلا توقع دارند که یک مشاور در ظرف یک ساعت، یک فرد بی انگیزه و بی علاقه به تحصیل را به درس خواندن وادارد یا دانش آموز پرخاشگر را با نیم ساعت مشاوره به یک دانش آموز مطیع و آرام تبدیل سازد وگرنه مشاور و مشاوره به درد نمی خورند.
سید محمد اکبری یکی دیگر از مشاوران در این زمینه گفت: گروهی همواره نیاز به مشاوره دارند، اکثریت گروهی ما انسان ها در این دسته قرار می گیریم همیشه نیاز داریم کسی ما را متوجه موقعیت و وضعیت خویش بکند و اینکه از بیرون نگاهی به ما بشود تا نتیجه ی تاثیرات بیرونی را برایمان روشن بکند.
وی افزود: عده ای برای اینکه کسی ایشان را از این آزادی رها بکند پول خرج می کند و هزینه می دهد و انتظار دارد در قبال این هزینه به او بگویند که چه کار بکند و یا نکند.
این مشاور ابراز داشت: حق انتخاب داشتن و آزادی برای این عده یک نوع بیماری است و از مشاور خویش انتظار دارد که او را با دستورالعمل ها معالجه کند. اکبری با بیان این که گروهی از مشاورین متأسفانه صرفاً برای کسب در آمد اقدام به مشاور دادن غلط و دورغ می کنند، یادآور شد: مشاور در حالی که تنها وظیفه اش روشنگری است اغلب مسائلی که درخواست مشاوره زیادی دارد، تربیت فرزندان و ازدواج است.
وی تأکید کرد: یک مشاوره اشتباه می تواند بنیان زندگی فرد و اساس جامعه را مورد تهدید خویش قرار دهد، از آنجایی که همه پدیده های اجتماعی اغلب به این جهت که بدون تماس برهم تاثیر می گذارند این مشاوره بی پایه و دروغ می تواند جامعه انسانی را دچار مشکل بکند.
وی در ادامه افزود: این مشاوره بی اساس در مقام توهین به انسان نیز می باشد، انسانی که با آزادی ،امکانات و اهداف خویش سعی داشت از مقام حیوانی رهایی پیدا کند، تجویز نسخه صدرصد درمانی برای "چالش های انتخاب های شخصی" دروغ است.
رودابه خلیلی کیا نیز در این رابطه گفت: این افراد زمانی که وارد بازار کار می شوند به دلیل نداشتن دانش، تجارب کافی و نگذراندن دوره های تخصصی بر پیکره این حرفه صدمه و لطمه های جبران ناپذیری وارد می کنند.
وی ادامه داد: ضربه ای که این افراد می توانند به قشر حساس و آسیب پذیر یعنی جوانان و نوجوانان بزنند خطرناک است چرا که این گروه در دوره ای سیر می کنند که نیاز به مشاوران باتجربه و با دانش کافی نیاز دارند.
این مشاور کودکان بیان داشت: متأسفانه کار برخی از مشاوران کاغذبازی و پر کردن سیاه های است که عملا تأثیری برای دانش آموزان در مدارس ندارد.
در پایان باید خاطر نشان کرد که اگر نگرش غلط خود مشاور به مشاوره وجود داشته باشد، باعث می شود که آن ها بیشتر پند و اندرز بدهند و کمتر از تکنیک های علمی مشاوره و روانشناسی استفاده کنند، همینطور بعضاً مشاهده می شود که بعضی از مشاوران نسبت به رشته و وظایفشان آشنا نیستند و این می تواند به ماهیت مشاوره در مدارس ضربه وارد سازد.
-
سیده زینب حیدری
