امروزه بر همگان آشکار است که اینترنت در حال دگرگون سازی زندگی خانواده ها می باشد. دامنه این دگرگونیها از مخدوش ساختن مرزهای میان امر جهانی و امر محلی گرفته تا ایجاد مجراهای نوینی برای تعامل و همچنین انجام وظایف شغلی بهصورت شبکهای و... را شامل میشود.
در این راستا "مانوئل کاستلز" (نظریه پرداز حوزه فضای مجازی) معتقد است که: «ارتباطات مبتنی بر کامپیوتر» انقلابی در فرآیند ارتباطات ایجاد کرده است و گسترش اینترنت خود به خلق محیطهای جدیدی منجر شده که با عمومی شدن این فرصت، زنان نیز با وارد شدن به آن، شکل دیگری از حضور در اجتماع مدرن را تجربه میکنند. در حال حاضر، تغییراتی چون گسترش تامینکنندگان خدمات اینترنتی، ورود تکنولوژیهایی مثل گوشی و تبلت و همچنین سیمکارتهای تری جی و رایتل، باعث رشد چشمگیر کاربران اینترنتی و حضور آنها در شبکههای مجازی شده است. در واقع، طیف وسیعی از مردم، از حضور در این شبکهها استقبال فراوانی کردهاند.
با توجه به اینکه زنان ایرانی بخش قابل توجهی از کاربران اینترنتی را شکل میدهند و به حضور در فضای مجازی علاقه نشان دادهاند، در مورد پیوستن آنان به این شبکهها و پیامدهای آن، اخیرا بحثهای زیادی صورت گرفته است. از همین رو، این مقاله درصدد بررسی چگونگی حضور آنان و پیامدهای آن است.
بانوان پیشتاز حضور در فضای مجازی در کل دنیا
بانوان از فضای مجازی بیشتر برای فعالیتهای اجتماعی و سرگرمی استفاده میکنند. طی چند سال اخیر؛ بانوان بیشتر در فیسبوک، تلگرام و اینستاگرام فعالیت میکنند و این در حالی است که مردان بیشتر از شبکههای اقتصادی استفاده میکنند. طبق آخرین آمار منتشر شده، بانوان خانهدار در ایران بیشترین مخاطبان فضاهای مجازی را تشکیل میدهند.
مفسرینی که نسبت به این پدیده خوشبین هستند و حضور در فضای مجازی را فرصتی نوین تلقی میکنند. آنها معتقدند که این شبکهها، امکان ارتباطی نوینی است که میتواند تعاملهای یک فرد را تقویت یا تکمیل کند. همچنین آنها باور دارند که ارتباطات مجازی، بهدلیل تازگی تاریخی این رسانه و بهبود نسبی جایگاه قدرت برای گروههایی از قبیل زنان که از نظر سنتی زیر دست بودهاند، ممکن است فرصتی برای معکوس کردن بازیهای سنتی قدرت در فرآیند ارتباطات فراهم کند.
امانوئل کاستلز باور دارد که حضور گروههای مختلف جوامع از جمله زنان در این وسایل ارتباطی جدید، فرصت حضوری نو را فراهم کرده، فرصتی که افراد خود را آن گونه که مایل هستند به دیگران بشناسانند و این جنبه به لحاظ اجتماعی دارای اهمیت است.
دیدگاه دومی نیز از کسانی که نسبت به حضور زنان در شبکههای مجازی دیدگاه نقادانهای دارند، وجود دارد. آنها استدلال میکنند حضور زنان در این شبکهها، باعث میشود که آنها وقت کمتری را به تعامل در دنیای واقعی اختصاص دهند و از این رو این نوع ارتباطات منجر به انزوای اجتماعی میشود و از طرفی، این شبکهها عموما در حال تصرف زندگی خانگی است. بهعنوان مثال در یکی از بیلبوردهای شهر تهران، تصویری از یک خانواده که در یک سمت میز شوهر و فرزند خانواده و در طرف دیگر میز، زن با یک گوشی نشسته است، نصب شده است. وجه مشخصه این تصویر، طویل بودن میز است که بین زن با شوهر و فرزند فاصله ایجاد کرده است. این تصویر حاکی از رویکرد نقادانه به ارتباطات مجازی یک زن است و به صورت ضمنی، معتقد است که ارتباطات مجازی منجر به کاهش روابط خانوادگی شده است و پایههای بنیاد خانواده را در معرض خطر قرار میدهد. با کمرنگتر شدن محدودیتهای دسترسی به اینترنت و همچنین تغییرات رخداده در حوزههای اجتماعی، کاربران اینترنتی که در گذشته، محدود به دانشجویان و افرادی با سطح سواد بالا و مشاغل خاص میشد، اکنون شامل طیف وسیعی از مردم، از روستاهای کوچک تا کلانشهرهایی مانند تهران و از شاغلان گرفته تا زنان خانهدار و کودکان و... شده است.
زنانِ غرق در تلگرام
با ورود فضای مجازی و شبکه های اجتماعی تا حدود زیادی جوامع به حالت راحتی درآمده و بسیاری از امور نیز تسهیل گردید. در کنار این تسهیل بیشتر موارد زنان و خانواده نیز دچار دگرگونی های شدند، زنان غرق فضای مجازی و خانواده ها نیز در گیر و دار این فضای افسونگر مجازی به تباهی کشیده شدند. فضای مجازی ابعاد مختلفی دارد که ابتدا از واژه ی اینترنت شروع شده و در نهایت واژه های دیگری را مثل واتساپ، وایبر، تانگو، فیس بوک، موبوگرام، فلوگرام و تلگرام را در خود جای داده است. در این میان نفوذ فرهنگی؛ جنگ نرم و تهاجم دشمن در قالب همین شبکه های اجتماعی شکل گرفته و خانواده ها را به عنوان هدف اصلی نشانه رفته است.
متاسفانه در کنار تمام خوبی های که تلگرام دارد، بدی های زیادی را هم با خود به یدک می کشد، اثراتی به مراتب بدتر از هر مرگ زجرآوری که در گوشی همراه جای گرفته و همواره هم با شخص همراه است. این پیام رسان اجتماعی در ایران به دلیل وجود گوشی همراه برای همه افراد و راحتی استفاده از اینترنت به مراتب خطرسازتر بوده و آسیب های به مراتب سخت تر را برای زنان و در نهایت خانواده ها ایجاد می کند. با توجه به گستردگی امکانات تلگرام که در اختیار فرد قرار دارد، اگر فرهنگ درست استفاده کردن از این پیام رسان قوی را نداشته باشیم، به راحتی در مسیر توطئه قرار گرفته و دچار آسیب می شویم.
تا حدودی لازم است که به صورت کامل با تمام امکانات تلگرام آشنا باشیم تا راه های مقابله با آسیب های احتمالی را بشناسیم، لازم است که زمانبندی مناسب را رعایت کنیم تا وقت گرانبهای خود را هم از دست ندهیم.
بی برنامگی در ورود و خروج به تلگرام و دیگر شبکه های اجتماعی مشکلاتی بوجود می آورد که بر همه اعضای خانواده اثر نامطلوب می گذارد و اعتیادآور بوده که در نهایت اوقات فراغت با اعضای خانواده و ایجاد فضای صمیمی، خصوصا گفتگوهای محبت آمیز، فرهنگ سازی صحیح و درست را از افراد می رباید.
پس باید با توجهی بیش از پیش و برنامه ریزی دقیق برای حضور در این فضا، تهدیدها را به فرصت تبدیل کرده و از بروز هرگونه آسیبی جلوگیری نماییم و از آنجایی که خانم ها به طور کلی در جامعه در مقایسه با مردان در برابر اتفاقات آسیب پذیرتر هستند برهمین اساس آثار شبکه های اجتماعی بیشتر متوجه خانمها می شود و سوء استفاده ممکن است این فضا را برای خانمها آسیب پذیرتر کند، که در نهایت با توجه به درگیری زنان با خانواده منجر به تخریب و به یغما کشاندن خانواده ها هم می شود. باید توجه داشت که فضای مجازی به مانند یک شمشیر دولبه بوده و ارزش های انسانی و آموزه های دینی را با هم تخریب می کند و تمام محتوای ضد اخلاقی و ضد انسانی آن متوجه خانواده و جامعه خواهد شد.
منابع:
تبيان
-خبرگزاری ایسنا
-دنیای اقتصاد