بی‌اختیاری ادرار چیست ؟
«بي اختياري ادرار» به دفع مكرر ادرار در لباس يا رختخواب گفته مي‌شود كه معمولا به صــورت «شب ادراري» است ، يعني كودك در روز دفع ادرار را كنترل ميكند اما در شب و هنگام خواب قادر به اين‌كنترل نخواهد بود.
البته سني كه شب‌ادراري به عنوان يك پديده غيرطبيعي تلقي مي‌شود به چندين عامل بستگي‌دارد كه عبارتند از: سني كه كودك كنترل ادرار را فراگرفته است. جنسيت وي ، الگو و دفعات بي اختياري و انتظار والدين از كودك. عدم کنترل ادرار یک علامت روان تنی شایع است که هم به تنهایی و هم همراه با سایر اختلالات کودکان و نوجوانان تظاهر می‌یابد و زمانی این اختلال مطرح می‌باشد که کودکی که حداقل سن او ٥ سال می‌باشد، هنوز کنترل ادرار خود را به طور کامل بدست نیاورده است و در رختخواب یا لباس خودش ادرار می‌کند که این عدم کنترل ممکن است فقط در شب (تنوع شبانه)، فقط در روز (نوع روزانه) یا در هر دو زمان (نوع مختلط) باشد، ممکن است این رفتار کودک عمدی یا غیرعمد باشد.
از بین این کودکان کسانی هستند که در مرحله‌ای از سن خود حداقل به مدت ٦ ماه تا یکسال کنترل ادرار خود را بدست آورده‌اند و پس از آن مجدد دچار مشکل شده‌اند (نوع ثانویه) ولی کودکانی نیز هستند که هیچگاه کنترل ادرار خود را بدست نیاورده‌اند که این نوع شب ادراری اولیه می‌نامیم و شایع‌تر از نوع ثانویه می‌باشد.
شیوع این بیماری در پسران ١٥-٦ درصد و در دختران ١٢-٣ درصد می‌باشد. با افزایش سن شویع آن کاهش می‌یابد و در سن ١٤ سالگی شیوع آن بین ٥ ٪ - ٥ / ١ ٪ می‌باشد. شب ادراری در پسران شیوع بیشتری نسبت به دختران دارد. در بزرگسالان شیوع شب ادراری به یک درصد (١٪) می‌رسد.
-
درصد بالایی از کودکانی که مبتلا به شب ادراری هستند در بستگان درجه یک خود افرادی را دارند که مبتلا به شب ادراری بوده‌اند و همچنین چنانچه یکی از والدین تارخچه مثبت شب ادراری داشته باشند، احتمال ابتلاء فرزند آنها بیشتر از جمعیت عادی است و چنانچه هر دو والد سابقه مثبت داشته باشند احتمال ابتلاء کودک واضحا افزایش می‌یابد و این مسئله بعد ژنتیک را در این بیماری پررنگتر می‌کند.
کودکان در چه سنی باید کنترل ادرار را به دست بیاورند ؟
توانايي کنترل ادرار و مدفوع نيزجزء رشد حرکتي - رواني کودک محسوب مي شود. معمولاً کودکان در حدود ۱۵ ماهگي مي توانند نياز به اجابت مزاج خود را بگويند. درحدود ۲۰ ماهگي، طي روز، ادرار خود را کنترل مي کنند و در ۳۶ ماهگي نيز مهارت کنترل شبانه ادرار را کسب مي کنند. اما در صورتي که فرزند شما نسبت به حدود سني ذکر شده تأخير نشان مي دهد، نبايد او را مورد سرزنش قرار داده يا حتي به تنبيه متوسل شويد. زيرا تنها خواست و اراده کودک نيست که او را قادر به کنترل ادرار و يا مدفوع مي کند، بلکه فاکتورهاي پيچيده ديگري نظير عوامل ارثي، محيطي که کودک در آن زندگي مي کند، وضعيت سلامت عمومي و سير رشد او در اين امر مؤثر مي باشند.
در پيش گرفتن رفتاري محبت آميز به همراه درک کودک، مي تواند در به دست آوردن مهارت کافي جهت کنترل مثانه به او کمک نمايد و برعکس، رفتار خشونت آميز به همراه سرزنش و تحقير، نه تنها مؤثر نيست، بلکه از نظر رواني تأثيري منفي داشته و نوعي احساس طرد شدگي را در کودک بر مي انگيزد.
علاوه بر اين، طفل به هنگام رفع حاجت دچار اضطراب و تشويش شده و نوعي احساس نارضايتي مي کند. در حالي که به اين نياز طبيعي بايستي با عکس العملي طبيعي پاسخ داده شود. اما اگر کودک حتي پس از چهار سالگي شب ادراري دارد، بايستي دليل آن مورد بررسي قرار گيرد.
رشد كنترل ادرار : زمان توانايي كنترل ادرار در كودكان متفاوت است و بسته به اين است كه چه وقتي سيستم ادراري آنها تكامل كافي براي اين موضوع را پيدا كند .يعني سيستم عصبي و عضلاني مثانه و مغز تكامل كافي را يافته باشند . كودك قبل از ۱۵ ماهگي به زحمت مي تواند حتي براي چند ثانيه ادرار خود را نگه دارد . اين موضوع تا ۵/۲ سالگي ادامه دارد . بعد از سن يك سالگي ، كودك به اصطلاح لجباز مي شود بنابراين اگر او را مجبور به كاري بكنيد ، منفي كاري ميكند و از اطاعت سر باز مي زند . بنابراين آموزش ادرار كردن و آداب دستشويي و يا نشستن روي لگن را زودتر از موعد شروع نكنيد . اگر زياد اصرار كنيد ، نتيجه معكوس مي گيريد . هيچ چيز بيشتر از اين كودك را راضي نمي كند با ادرار كردن بي موقع مادر دچار سر درگمي كند .
اجازه دهيد كودك متناسب با خصوصيات خود كم كم رشد كند و آداب دستشويي را بياموزد . هيچ راهي براي زودتر شروع كردن آداب دستشويي وجود ندارد . شما بايد براي كمك به كودكتان تنها زماني كه او نشان مي دهد كه مي خواهد ادرار كند سريعا براي او لگن بياوريد . البته اگر از موعد مقرر گذشت و كودك شما باز هم بي اختياري ادراري داشت و نحوه كنترل ادرار را نياموخت بايد نقص هاي عضوي و عصبي رد شود . ممكن است مثانه كم حجم ، انسداد پيشابراه و حالب نابجا وجود داشته باشد .
· تا حدود ۱۵ ماهگي كودك هيچ گونه احساسي از داشتن ادرار ندارد . در ۱۵ ماهگي كودك كم كم احساس دفع ادرار دارد ولي نمي تواند آنرا نگه دارد و بايد سريعا آنرا تخليه كند . در اين سن مي توانيد از او بپرسيد آيا نياز به دستشويي دارد يا خير و البته از هرگونه بي اختياري كه اتفاق مي افتد چشم پوشي كنيد .
در سن ۲۱ ماهگي كودك دچار تكرر ادرار مي شود و دفعات خيس كردن هم افزايش مي يابد . شما باز هم بايد صبر و حوصله به خرج دهيد و از جار و جنجال بپرهيزيد و صرفا لباس او را عوض كنيد . پرسش در مورد داشتن ادرار را ادامه دهيد و هر بار كه كودك شما با موفقيت از لگن استفاده كرد كاري كنيد كه بفهمد از اين موضوع راضي و خوشنود هستيد . از وسواس به خرج دادن بپرهيزيد و كودك خود را مجبور به نشستن روي لگن نكنيد چون نتيجه معكوس خواهيد گرفت .
در سن دو سالگي كودك شما مي تواند به تنهايي روي لگن بنشيند و از اين موضوع احساس غرور مي كند . حتي ممكن است از شما بخواهد او را تنها بگذاريد . شما بهتر است به اندازه كافي به كودك آزادي دهيد و از او حمايت كنيد . از اشتباهات او خرده نگيريد . با اينكار حس اعتماد به نفس را در كودكتان تقويت مي كنيد .
· در ۵/۲ تا۳ سالگي كودك مي تواند كنترل ادرار خود را به دست بياورد و شما با اطمينان مي توانيد اور ا روزها پوشك نكنيد . در ابتدا انتظار نداشته باشيد كه شبها هم خشك بماند ولي اگر سه شب متوالي خشك بود به او پوشك نپوشانيد و البته تا مدتي از لايه پلاستيكي در تشك كودك استفاده كنيد .
علت این بیماری چیست؟
حقیقتا نمی‌توان علت واحدی را برای این اختلال مطرح کرد. در نوع اولیه ممکن است تاخیر تکاملی و رشدی مطرح باشد و بعد ژنتیک نیز به عنوان عامل قوی دیگر در نظر گرفته شود. نوع ثانویه که معمولا در سن ٧-٥ سالگی شروع میشود می‌تواند تظاهری از وجود استرس کودک باشد مانند: تولد نوازد جدید، مهاجرت و نقل مکان، دعواهای خانوادگی، اختلاف، جدایی و طلاق والدین، تعویض مدرسه و روود به مدرسه جدید… مواردی از همراهی شب ادراری با سایر اختلالات روانپزشکی مانند: تاخیر تکاملی، اختلال بیش فعالی – کم توجهی و اختلالات رفتاری دیده میشود. در مورد بیماری‌های جسمی مانند دیابت، کم کاری تیروئید و علل ساختمانی و نقایض آناتومیک از کودکان مبتلا، این مشکلات را داشته باشند در نتیجه بررسی آنها به طور معمول پیشنهاد نمی‌شود و بررسی‌های پرهزینه، تهاجمی و دردناک بستگی به نتیجه معاینه فیزیکی، شرح حال اخذ شده از بیمار و یافته‌های بالینی دارد ولی بهتر است عفونت ادراری بخصوص در دختران مبتلا مورد بررسی قرار گیرد.
بررسی نوار مغزی علیرغم انجام زیاد آن در کودکان مبتلا به شب ادراری فقط در صورتی توصیه میشود که در شرح حال و معاینه و تاریخچه کودک یافته‌ای به نفع صرع پیدا شود. گاه دیده میشود که شب ادراری متعاقب مصرف برخی از داروهای روانپزشکی رخ می‌دهد در نتیجه بهتر است در این مورد نیز دقت نماییم. کودکانی نیز هستند که بنا به بعضی دلایل روانشناختی، آب و مایعات زیادی مصرف می‌کنند که متعاقب آن دچار شب ادراری می‌شوند.
آینده این کودکان چگونه است؟
شب ادراری به طور کلی یک بیماری خوش خیم و خودبخود محدود شونده است. بهبودی بخصوص در سن ٧-٥ سالگی و پس از ١٢ سالگی رخ می‌دهد. در صورتی که درمانی انجام نشود میزان بهبودی ٢٠-١٠ درصد در سال می‌باشد.
آیا شب ادراری نیاز به درمان دارد؟
معمولا در مواردی که وقایع و حوادث استرس‌زایی چون اختلاف، جدایی و طلاق والدین، تولد فرزند جیدد، مرگ، از دست دادن عضوی از خانواده و … مطرح می‌باشد، توجه و مداخله مناسب برای حل آنها لازم است. همچنین نباید تاثیر منفی بیماری را بر اعتماد به نفس کودک از نظر دور داشت و چنانچه اعتماد به نفس کودک آسیب دیده باشد و یا کودک دچار افسردگی و اضطراب شده باش باید به این جنبه‌ها جایگاه ویژه‌ای در درمان شب ادراری دارند و باید به عنوان راه‌های اولیه درمانی انتخاب شوند باید از تشویق و تنبیه مناسب در مورد کودک استفاده شود و به شب‌هایی که کودک خودش را خیس نکرده و خشک گذرانده است پاداشی مناسب که واقعا کودک را خوشحال کند، داده شود. می‌توان جدولی برای کودک تشکیل داد که به ازای هر شب خشک، در صبح روز بعد یک ستاره یا صورتک خندان به جدول او چسبانده شود. استفاده از زنگ و تشکچه یک انتخاب قابل قبول به عنوان خط اول درمان با توجه به شرایط سنی کودک می‌باشد.
میزان موفقیت این روش ٧٥ درصد می‌باشد. با ریزش اولین قطرات ادرار، صدای زنگ باعث میشود کودک از خواب برخیزد و ادرار خود را نگه دارد. در صورت وجود مشکلات روانپزشکی همراه، استرس و مشکلات خانوادگی میزان موفقیت این روش کاهش می‌یابد. علاوه بر موراد فوق می‌توان از ساعت زنگ‌دار برای بیدار کردن کودک در طی شب و محدود کردن مصرف مایعات هنگام شب برای کودک استفاده کرد. استفاده از دارو در رده‌های بعدی درمانی قرار می‌گیرد. دارو باید تجویز پزشک مصرف شود و قطع آن نیز باید تدریجی باشد تا چنانچه علایم کودک پس از قطع دارو برگردد بنا به نظر پزشک دارو مجدد به دوز قبلی برگردانده شود و دوره جدیدی از درمان شروع شود.
نكات قابل توجه :
- دخترها معمولا زودتر از پسرها كنترل ادرار و مدفوع خود را به دست مي آورند . اكثر كودكان زودتر و يا ديرتر از موعد مقرر كنترل ادرار به دست مي آورند . بعد از ۱۸ ماهگي اكثر كودكان روز ها خود را خيس نگه نمي دارند ، بعد از دو سالگي نيمي از آنها شبها خود را خيس نمي كنند . بعد از سه سالگي(سه چهارم) كودكان شب و روز كنترل ادرار دارند . و ۹۰ در صد كودكان در سن ۵ سالگي شبانه روز خشك مي مانند .
- سير رشد كنترل ادرار تسريع نمي شود ولي توسط والدين مقرراتي يا وسواسي كند مي شود و يا توسط والديني كه اصلا اهميتي به آداب دستشويي رفتن نمي دهند .
- هرگز كودك را به خاطر اينكه خودش را خيس مي كند تنبيه نكنيد .
- وسواس بيش از حد در مورد آداب دفعي باعث مي شود كودك شما در آينده دچار اختلالات شخصيتي شود.
البته سني كه شب‌ادراري به عنوان يك پديده غيرطبيعي تلقي مي‌شود به چندين عامل بستگي‌دارد كه عبارتند از: سني كه كودك كنترل ادرار را فراگرفته است. جنسيت وي ، الگو و دفعات بي اختياري و انتظار والدين از كودك. عدم کنترل ادرار یک علامت روان تنی شایع است که هم به تنهایی و هم همراه با سایر اختلالات کودکان و نوجوانان تظاهر می‌یابد و زمانی این اختلال مطرح می‌باشد که کودکی که حداقل سن او ٥ سال می‌باشد، هنوز کنترل ادرار خود را به طور کامل بدست نیاورده است و در رختخواب یا لباس خودش ادرار می‌کند که این عدم کنترل ممکن است فقط در شب (تنوع شبانه)، فقط در روز (نوع روزانه) یا در هر دو زمان (نوع مختلط) باشد، ممکن است این رفتار کودک عمدی یا غیرعمد باشد.
از بین این کودکان کسانی هستند که در مرحله‌ای از سن خود حداقل به مدت ٦ ماه تا یکسال کنترل ادرار خود را بدست آورده‌اند و پس از آن مجدد دچار مشکل شده‌اند (نوع ثانویه) ولی کودکانی نیز هستند که هیچگاه کنترل ادرار خود را بدست نیاورده‌اند که این نوع شب ادراری اولیه می‌نامیم و شایع‌تر از نوع ثانویه می‌باشد.
شیوع این بیماری در پسران ١٥-٦ درصد و در دختران ١٢-٣ درصد می‌باشد. با افزایش سن شویع آن کاهش می‌یابد و در سن ١٤ سالگی شیوع آن بین ٥ ٪ - ٥ / ١ ٪ می‌باشد. شب ادراری در پسران شیوع بیشتری نسبت به دختران دارد. در بزرگسالان شیوع شب ادراری به یک درصد (١٪) می‌رسد.
-
درصد بالایی از کودکانی که مبتلا به شب ادراری هستند در بستگان درجه یک خود افرادی را دارند که مبتلا به شب ادراری بوده‌اند و همچنین چنانچه یکی از والدین تارخچه مثبت شب ادراری داشته باشند، احتمال ابتلاء فرزند آنها بیشتر از جمعیت عادی است و چنانچه هر دو والد سابقه مثبت داشته باشند احتمال ابتلاء کودک واضحا افزایش می‌یابد و این مسئله بعد ژنتیک را در این بیماری پررنگتر می‌کند.
کودکان در چه سنی باید کنترل ادرار را به دست بیاورند ؟
توانايي کنترل ادرار و مدفوع نيزجزء رشد حرکتي - رواني کودک محسوب مي شود. معمولاً کودکان در حدود ۱۵ ماهگي مي توانند نياز به اجابت مزاج خود را بگويند. درحدود ۲۰ ماهگي، طي روز، ادرار خود را کنترل مي کنند و در ۳۶ ماهگي نيز مهارت کنترل شبانه ادرار را کسب مي کنند. اما در صورتي که فرزند شما نسبت به حدود سني ذکر شده تأخير نشان مي دهد، نبايد او را مورد سرزنش قرار داده يا حتي به تنبيه متوسل شويد. زيرا تنها خواست و اراده کودک نيست که او را قادر به کنترل ادرار و يا مدفوع مي کند، بلکه فاکتورهاي پيچيده ديگري نظير عوامل ارثي، محيطي که کودک در آن زندگي مي کند، وضعيت سلامت عمومي و سير رشد او در اين امر مؤثر مي باشند.
در پيش گرفتن رفتاري محبت آميز به همراه درک کودک، مي تواند در به دست آوردن مهارت کافي جهت کنترل مثانه به او کمک نمايد و برعکس، رفتار خشونت آميز به همراه سرزنش و تحقير، نه تنها مؤثر نيست، بلکه از نظر رواني تأثيري منفي داشته و نوعي احساس طرد شدگي را در کودک بر مي انگيزد.
علاوه بر اين، طفل به هنگام رفع حاجت دچار اضطراب و تشويش شده و نوعي احساس نارضايتي مي کند. در حالي که به اين نياز طبيعي بايستي با عکس العملي طبيعي پاسخ داده شود. اما اگر کودک حتي پس از چهار سالگي شب ادراري دارد، بايستي دليل آن مورد بررسي قرار گيرد.
رشد كنترل ادرار : زمان توانايي كنترل ادرار در كودكان متفاوت است و بسته به اين است كه چه وقتي سيستم ادراري آنها تكامل كافي براي اين موضوع را پيدا كند .يعني سيستم عصبي و عضلاني مثانه و مغز تكامل كافي را يافته باشند . كودك قبل از ۱۵ ماهگي به زحمت مي تواند حتي براي چند ثانيه ادرار خود را نگه دارد . اين موضوع تا ۵/۲ سالگي ادامه دارد . بعد از سن يك سالگي ، كودك به اصطلاح لجباز مي شود بنابراين اگر او را مجبور به كاري بكنيد ، منفي كاري ميكند و از اطاعت سر باز مي زند . بنابراين آموزش ادرار كردن و آداب دستشويي و يا نشستن روي لگن را زودتر از موعد شروع نكنيد . اگر زياد اصرار كنيد ، نتيجه معكوس مي گيريد . هيچ چيز بيشتر از اين كودك را راضي نمي كند با ادرار كردن بي موقع مادر دچار سر درگمي كند .
اجازه دهيد كودك متناسب با خصوصيات خود كم كم رشد كند و آداب دستشويي را بياموزد . هيچ راهي براي زودتر شروع كردن آداب دستشويي وجود ندارد . شما بايد براي كمك به كودكتان تنها زماني كه او نشان مي دهد كه مي خواهد ادرار كند سريعا براي او لگن بياوريد . البته اگر از موعد مقرر گذشت و كودك شما باز هم بي اختياري ادراري داشت و نحوه كنترل ادرار را نياموخت بايد نقص هاي عضوي و عصبي رد شود . ممكن است مثانه كم حجم ، انسداد پيشابراه و حالب نابجا وجود داشته باشد .
· تا حدود ۱۵ ماهگي كودك هيچ گونه احساسي از داشتن ادرار ندارد . در ۱۵ ماهگي كودك كم كم احساس دفع ادرار دارد ولي نمي تواند آنرا نگه دارد و بايد سريعا آنرا تخليه كند . در اين سن مي توانيد از او بپرسيد آيا نياز به دستشويي دارد يا خير و البته از هرگونه بي اختياري كه اتفاق مي افتد چشم پوشي كنيد .
در سن ۲۱ ماهگي كودك دچار تكرر ادرار مي شود و دفعات خيس كردن هم افزايش مي يابد . شما باز هم بايد صبر و حوصله به خرج دهيد و از جار و جنجال بپرهيزيد و صرفا لباس او را عوض كنيد . پرسش در مورد داشتن ادرار را ادامه دهيد و هر بار كه كودك شما با موفقيت از لگن استفاده كرد كاري كنيد كه بفهمد از اين موضوع راضي و خوشنود هستيد . از وسواس به خرج دادن بپرهيزيد و كودك خود را مجبور به نشستن روي لگن نكنيد چون نتيجه معكوس خواهيد گرفت .
در سن دو سالگي كودك شما مي تواند به تنهايي روي لگن بنشيند و از اين موضوع احساس غرور مي كند . حتي ممكن است از شما بخواهد او را تنها بگذاريد . شما بهتر است به اندازه كافي به كودك آزادي دهيد و از او حمايت كنيد . از اشتباهات او خرده نگيريد . با اينكار حس اعتماد به نفس را در كودكتان تقويت مي كنيد .
· در ۵/۲ تا۳ سالگي كودك مي تواند كنترل ادرار خود را به دست بياورد و شما با اطمينان مي توانيد اور ا روزها پوشك نكنيد . در ابتدا انتظار نداشته باشيد كه شبها هم خشك بماند ولي اگر سه شب متوالي خشك بود به او پوشك نپوشانيد و البته تا مدتي از لايه پلاستيكي در تشك كودك استفاده كنيد .
علت این بیماری چیست؟
حقیقتا نمی‌توان علت واحدی را برای این اختلال مطرح کرد. در نوع اولیه ممکن است تاخیر تکاملی و رشدی مطرح باشد و بعد ژنتیک نیز به عنوان عامل قوی دیگر در نظر گرفته شود. نوع ثانویه که معمولا در سن ٧-٥ سالگی شروع میشود می‌تواند تظاهری از وجود استرس کودک باشد مانند: تولد نوازد جدید، مهاجرت و نقل مکان، دعواهای خانوادگی، اختلاف، جدایی و طلاق والدین، تعویض مدرسه و روود به مدرسه جدید… مواردی از همراهی شب ادراری با سایر اختلالات روانپزشکی مانند: تاخیر تکاملی، اختلال بیش فعالی – کم توجهی و اختلالات رفتاری دیده میشود. در مورد بیماری‌های جسمی مانند دیابت، کم کاری تیروئید و علل ساختمانی و نقایض آناتومیک از کودکان مبتلا، این مشکلات را داشته باشند در نتیجه بررسی آنها به طور معمول پیشنهاد نمی‌شود و بررسی‌های پرهزینه، تهاجمی و دردناک بستگی به نتیجه معاینه فیزیکی، شرح حال اخذ شده از بیمار و یافته‌های بالینی دارد ولی بهتر است عفونت ادراری بخصوص در دختران مبتلا مورد بررسی قرار گیرد.
بررسی نوار مغزی علیرغم انجام زیاد آن در کودکان مبتلا به شب ادراری فقط در صورتی توصیه میشود که در شرح حال و معاینه و تاریخچه کودک یافته‌ای به نفع صرع پیدا شود. گاه دیده میشود که شب ادراری متعاقب مصرف برخی از داروهای روانپزشکی رخ می‌دهد در نتیجه بهتر است در این مورد نیز دقت نماییم. کودکانی نیز هستند که بنا به بعضی دلایل روانشناختی، آب و مایعات زیادی مصرف می‌کنند که متعاقب آن دچار شب ادراری می‌شوند.
آینده این کودکان چگونه است؟
شب ادراری به طور کلی یک بیماری خوش خیم و خودبخود محدود شونده است. بهبودی بخصوص در سن ٧-٥ سالگی و پس از ١٢ سالگی رخ می‌دهد. در صورتی که درمانی انجام نشود میزان بهبودی ٢٠-١٠ درصد در سال می‌باشد.
آیا شب ادراری نیاز به درمان دارد؟
معمولا در مواردی که وقایع و حوادث استرس‌زایی چون اختلاف، جدایی و طلاق والدین، تولد فرزند جیدد، مرگ، از دست دادن عضوی از خانواده و … مطرح می‌باشد، توجه و مداخله مناسب برای حل آنها لازم است. همچنین نباید تاثیر منفی بیماری را بر اعتماد به نفس کودک از نظر دور داشت و چنانچه اعتماد به نفس کودک آسیب دیده باشد و یا کودک دچار افسردگی و اضطراب شده باش باید به این جنبه‌ها جایگاه ویژه‌ای در درمان شب ادراری دارند و باید به عنوان راه‌های اولیه درمانی انتخاب شوند باید از تشویق و تنبیه مناسب در مورد کودک استفاده شود و به شب‌هایی که کودک خودش را خیس نکرده و خشک گذرانده است پاداشی مناسب که واقعا کودک را خوشحال کند، داده شود. می‌توان جدولی برای کودک تشکیل داد که به ازای هر شب خشک، در صبح روز بعد یک ستاره یا صورتک خندان به جدول او چسبانده شود. استفاده از زنگ و تشکچه یک انتخاب قابل قبول به عنوان خط اول درمان با توجه به شرایط سنی کودک می‌باشد.
میزان موفقیت این روش ٧٥ درصد می‌باشد. با ریزش اولین قطرات ادرار، صدای زنگ باعث میشود کودک از خواب برخیزد و ادرار خود را نگه دارد. در صورت وجود مشکلات روانپزشکی همراه، استرس و مشکلات خانوادگی میزان موفقیت این روش کاهش می‌یابد. علاوه بر موراد فوق می‌توان از ساعت زنگ‌دار برای بیدار کردن کودک در طی شب و محدود کردن مصرف مایعات هنگام شب برای کودک استفاده کرد. استفاده از دارو در رده‌های بعدی درمانی قرار می‌گیرد. دارو باید تجویز پزشک مصرف شود و قطع آن نیز باید تدریجی باشد تا چنانچه علایم کودک پس از قطع دارو برگردد بنا به نظر پزشک دارو مجدد به دوز قبلی برگردانده شود و دوره جدیدی از درمان شروع شود.
نكات قابل توجه :
- دخترها معمولا زودتر از پسرها كنترل ادرار و مدفوع خود را به دست مي آورند . اكثر كودكان زودتر و يا ديرتر از موعد مقرر كنترل ادرار به دست مي آورند . بعد از ۱۸ ماهگي اكثر كودكان روز ها خود را خيس نگه نمي دارند ، بعد از دو سالگي نيمي از آنها شبها خود را خيس نمي كنند . بعد از سه سالگي(سه چهارم) كودكان شب و روز كنترل ادرار دارند . و ۹۰ در صد كودكان در سن ۵ سالگي شبانه روز خشك مي مانند .
- سير رشد كنترل ادرار تسريع نمي شود ولي توسط والدين مقرراتي يا وسواسي كند مي شود و يا توسط والديني كه اصلا اهميتي به آداب دستشويي رفتن نمي دهند .
- هرگز كودك را به خاطر اينكه خودش را خيس مي كند تنبيه نكنيد .
- وسواس بيش از حد در مورد آداب دفعي باعث مي شود كودك شما در آينده دچار اختلالات شخصيتي شود.
شب ادراری علل بروز شب ادراري
۱- ناپايداري مثانه: كاهش‌ظرفيت مثانه و در نتيجه تخليه زود به‌زود ادرار در بسياري از كودكان مبتلابه «بي‌اختياري در شب و روز» ثابت‌شده است. اين كودكان معمولا علايم‌ديگري چون تكرر ادرار و فوريت دردفع ادرار نيز دارند و با مصرف‌داروهاي ضد اعصاب احشايي مثانه‌بهبود مي‌يابند.
۲ - تأخير در تكامل مغزي: كنترل ادرار يعني تكامل مغز براي اينكه بتواند دريچه پيشابراه را كه درست‌زير مجراي خروجي مثانه قرار دارد به‌اراده شخص منقبض يا شل كند و به‌اين ترتيب تخليه ادرار با اراده وخواست شخص انجام شود. اين درواقع بخشي از تكامل عمومي كودك‌است و بايد به تدريج كسب شود.
عوامل داخلي يا خارجي مي‌توانندتكامل اين بخش را به تأخير بيندازنددر نتيجه كودك به علت تأخير درتكامل مغزي قادر به كنترل صحيح‌ادرار خود نيست. سالهاي دوم تا چهارم زندگي دوره نسبتا حساس زندگي در تكامل كنترل‌ادرار مي‌باشد. فشارهاي اجتماعي واسترس به عنوان عامل خارجي كنترل‌ادراري را به تعويق انداخته بي‌اختياري‌ادراري ثانويه را تشديد ميكند.
دربچه‌هاي كوچك بروز شب ادراري رابطه‌اي خاص با تولد خواهر و برادر،بستري شدن در بيمارستان بين ۲ تا۴ سالگي، شروع مدرسه، از هم‌گسستگي خانواده به علت طلاق يامرگ و نقل مكان به خانه‌اي جديددارد. معمولا اين كودكان با گذشت زمان‌و تكامل مغز بهبود مي‌يابند.
۳ - ارث: ا حتمال بروز شب‌ادراري در كودكاني كه والدين آنهاخود مبتلا به شب ادراري بوده‌اند بيشتراست و اكثريت كودكان مبتلا يكي ازبستگان آنان نيز دچار اين اختلال بوده‌يا مي‌باشند.
۴ - خواب: بعضي‌ها عقيده دارندشب ادراري به اين دليل اتفاق مي‌افتدكه كودك خواب عميق‌تري نسبت به‌ساير كودكان دارد در نتيجه متوجه‌پربودن مثانه و خروج ادرار نمي‌شود.اما مطالعات نشان مي‌دهد كه خواب‌اين كودكان مانند سايرين بوده وبي‌اختياري در هر مرحله از خواب (چه‌مرحله خواب عميق و چه مرحله خواب‌سبك) اتفاق مي‌افتد. معمولا شب‌ادراري در ساعات اوليه خواب روي‌مي‌دهد.
۵ - اختلالات رواني: اختلال‌رواني فقط در ۲۰ درصد اين كودكان‌وجود دارد. در صورت باقي ماندن‌مشكل شب ادراري در سنين بالاتراحتمال وجود اين اختلالات بيشترخواهد بود.
۶- علل عضوي: در صورت‌وجود اختلال عضوي در دستگاه‌ادراري عمدتا كودك دچار«بي‌اختياري در روز» و «بي‌اختياري‌اوليه» مي‌باشد، به عبارت ديگر اين‌كودكان هيچ وقت كنترل ادرار رافرانگرفته‌اند. بنابراين كودك مبتلا به‌بي‌اختياري در روز بايد به پزشك‌ارجاع شود تا در صورت وجود علل‌عضوي، با رفع آن، بي‌اختياري كودك‌نيز رفع گردد.
درمان شب ادراری :
بي‌اختياري ادرار معمولا با گذشت‌زمان بهبود مي‌يابد. ۹۹ درصد ازبچه‌هاي مبتلا به شب ادراري تا سن ۱۵سالگي بهبود خواهند يافت، هر چند درصورت وجود اختلال عضوي دستگاه‌ادراري، بهبود بي‌اختياري مستلزم‌درمان و رفع اشكال عضوي است. چندين روش درماني براي شب‌ادراري وجود دارد كه با موفقيتهايي نيزهمراه بوده است. ابتدا لازم است آموزش مناسب آداب تخليه همراه باتشويق ازطرف والدين به خصوص دركودكاني كه بي‌اختياري اوليه دارندصورت گيرد. تهيه يادداشت از وضعيت كنترل ادرار كودك هم براي‌تعيين وضعيت اوليه اختلال و هم پيگيري پيشرفت كودك كمك كننده‌است. محدود ساختن مصرف مايعات‌از ساعات عصر به بعد و بيداركردن‌شبانه كودك براي رفع ادرار مي‌تواندمفيد واقع شود.
استفاده از تشكچه‌هاي مخصوص‌كه با رسيدن اندك رطوبت به آن زنگ‌به صدا درمي‌آيد سبب بيداري كودك‌هنگام شروع دفع ادرار و كنترل آن‌مي‌گردد. اين روش در بيش از ۵۰درصد موارد موجب كنترل ادرار دركودكان مبتلا به «شب ادراري» شده‌است. از داروها بندرت و فقط به عنوان‌آخرين وسيله و در موارد شديداستفاده مي‌شود. اكثر اين كودكان بامصرف دارو بهتر مي‌شوند و تقريبايك سوم آنان بهبودي كامل خواهديافت، اما احتمال تحمل دارويي و عودشب ادراري در برخي نيز وجود دارد.
