بحث بر سر حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان همچنان داغ است
روزنامه وقایع اتفاقیه نوشت: همين موضوع دليل مراجعه آنها به نهادهاي مربوط به ثبت احوال بوده و البته دليلي براي اينکه حميد درخشاننيا، رئيس سازمان ثبت احوال اعلام کند پيشنويس حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان تدوين و آماده ارائه به مجلس شده است.
او مدتي پيش گفت: «درحالحاضر بهلحاظ قانوني فقط واژه طلاق از شناسنامه خانمهايي که عقد کرده و دوشيزه هستند، حذف ميشود. يکبار مسئله حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان مطلقه در مجلس شوراي اسلامي مطرح و رد شد اما هماکنون ما پيشنويس آن را تهيه کردهايم.»
اين خبر واکنشهاي مختلفي را در بين مردم عادي، کارشناسان و جامعهشناسان داشت. عدهاي از اين کار استقبال کرده و آن را راهي براي فشار کمتر به زنان مطلقه از سوي جامعه و در نتيجه کاهش اضطراب آنها عنوان کردند و عدهاي ديگر با محکومکردن اين کار آن را ترويج دروغ دانستند. بعضيها هم از منظري ديگر به ماجرا نگاه کردند و گفتند به جاي اين کار که پاککردن صورتمسئله است بايد با کار فرهنگي تأثيرات اجتماعي طلاق بر زنان را کم کرد. گويا نمايندههاي مجلس بهويژه زنان نماينده هم چندان نظر مساعدي نسبت به اين طرح ندارند. تعدادي از آنها بر اين باورند که مشکل معضل طلاق ثبت يا عدم ثبت آن در شناسنامه نيست؛ لذا حذف واژه طلاق از شناسنامه را تنها پاککردن صورتمسئله دانسته و راهکار حل مشکل را مقابله با آن با تحت پوشش بسته حمايت اجتماعي قراردادن زنان ميدانند. آنها در گفتوگو با خانه ملت دلايلشان را براي مخالفت تشريح کردند.
قدم در راه حلالکردن دروغ
سهيلا جلودارزاده درباره حذف واژه طلاق از شناسنامه، گفت: «هرچند پيشنهاد چنين طرحي از سر خيرخواهي بوده اما مجوز دروغ را در جامعه صادر ميکند. وقتي کسي زندگي قبلي داشته و طلاق گرفته، بايد در شناسنامه ثبت شود زيرا عدم ثبت به معناي پايهگذاري زندگي جديد بر مبناي دروغ است. به نظر ميرسد هر دختري که در زندگي خانوادگي دچار شکست شود، نبايد آن را عيب دانسته و به دنبال پنهانکردن آن باشد زيرا اين اتفاق منشأ استرسها و آسيبهاي دائمي خواهد شد.»
نماينده مردم تهران ادامه داد: «فرهنگ مقابله با پديده طلاق و برخورد با زنان مطلقه که در زندگي اول خود به دلايل مختلف شکست خوردهاند بايد در جامعه تغيير کند. بسياري از زنان به دلايل اعتياد مردان يا بيماري يا آسيبهاي مختلف طلاق گرفتهاند و حتي برخي از آنها در شکست اوليه زندگي مقصر هستند. در هر حال براي عبور از اين مرحله شکست نيازي به پنهانکردن يا حذف واژه طلاق از شناسنامه نیست. مروجان فرهنگي کشور در اين خصوص بايد گامهایي اساسي بردارند. حذف واژه طلاق به معني صدور مجوز و حلالکردن دروغ است که به هيچ عنوان نبايد انجام گيرد. کما اينکه طرح نپختهاي است زيرا در هر حال ازدواجها و در صورت داشتن فرزند، اسامي فرزندان در شناسنامه ثبت ميشود. ضمن اينکه بايد توجه داشت بنانهادن زندگي بر پايه دروغ، ظلم به هر دو طرف در ازدواجهاي مجدد است. به جاي اين موارد بايد شکست در ازدواج پذيرفته شود تا بدبيني و آسيبهاي ديگر بروز پيدا نکند.»
معضل طلاق ثبت در شناسنامه نيست
پروانه سلحشوري، ديگر نماينده تهران هم نظري مشابه جلودارزاده داشت و گفت: «گفته شده با حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان، براي شناسايي اينکه فرد ازدواج کرده يا خير از سازمان ثبت احوال استعلام ميشود. اين اقدام زشت و ناپسند نبايد عملياتي شود زيرا استعلام ازدواج به نوعي توهين به زنان محسوب ميشود. بهطور کلي حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان سياست غلطي است که نبايد اجازه قانونيشدن به آن داد. مردم از آغاز زندگي بايد طرف خود را از هر چيزي اعم از بيماري، ازدواج قبل و ... آگاه کنند تا زندگي صادقانهاي بنا نهاده شود. حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان از نظر اخلاقي درست نيست.»
او با بيان اينکه حذف واژه طلاق با هدف افزايش ازدواج مطرح شده، گفت: «هرچند اين اهداف براي اين تصميمات تعريف شده اما سياستهاي غلط و اشتباهي است که نبايد اجازه داد به قانون تبديل شود زيرا چنين کاري تأثيري بر تداوم ازدواجهاي موفق نخواهد داشت.»
سلحشوري گفت: «از منظر اخلاقي، عرفي و قانوني حذف واژه طلاق از شناسنامه درست نيست. در حقيقت مشکل معضل طلاق در جامعه امروزي ثبت يا عدم ثبت آن در شناسنامه نيست، اين اقدام به نوعي پاککردن صورتمسئله است. اين اقدام براي آينده همان زناني که اقدام به حذف واژه طلاق از شناسنامه خود ميکنند، مشکلساز ميشود، کما اينکه نبايد بُعد قانوني به آن داد. حال اگر فردي خواهان حذف واژه طلاق از شناسنامه است، ميتواند به ثبت احوال مراجعه کند اما نبايد اين موضوع به قانون عمومي تبديل شود.»
سلحشوري با بيان اينکه هرچند در جامعه ما واژه مطلقه براي زنان تبعاتي به همراه دارد، گفت: «فرهنگ طلاق هنوز در جامعه ما پذيرفته نشده و زنان مطلقه با مشکلاتي روبهرو هستند اما بايد باور داشت که ازدواجي صورت گرفته و به هر دليلي فرد طلاق گرفته است. حال اينکه واژه طلاق در شناسنامه باشد يا نباشد در کاهش اين مشکلات تأثيري ندارد؛ لذا اقدامات فرهنگي بايد انجام شود. زندگي بايد بر پايه صداقت پايهگذاري شود، ازهمينرو حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان مطلقه به معني پايهگذاري زندگي بر مبناي دروغ و فريبکاري بوده؛ بنابراين بهتر است نظراتی کارشناسي و حقوقي پيرامون اين موضوع قبل از تلاش براي تبديل به قانون، انجام گيرد.»
شانس زنان براي ازدواج مجدد يکنهم مردان است
ناهيد تاجالدين در کنار اشاره به معضلاتي که طلاق براي زنان ايجاد ميکند با چنين طرحي مخالف است. او هم درباره طرح حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان گفت: «اگر ما قائل به اين هستيم که طلاق آخرين راهحل اختلافات زناشويي است، پس نبايد عرصه اجتماعي را بر کساني که طلاق را بهعنوان يک راهحل در نظر گرفتهاند، تنگ کنيم.»
نماينده مردم اصفهان درمجلس شوراي اسلامي، ادامه داد: «برچسب طلاق يک برچسب اجتماعي منفي بوده و بار رواني فراواني بهويژه روي زنان دارد. آمارها نشان ميدهند 90 درصد زنان پس از طلاق ازدواج نميکنند. اين در حالي است که 90 درصد مردان پس از طلاق مجددا ازدواج خواهند کرد. در حقيقت شانس زنان براي ازدواج مجدد يکنهم مردان است. از طرف ديگر برخي ديگر از آمارها حاکي است پس از گذشت يک سال از طلاق زوجين، ۹۰ درصد خانمها علاقهمند به بازگشت به زندگي هستند. مجموعه اين آمار نشان ميدهد که بار رواني روي زنان مطلقه بسيار زياد است. از يک سو علاقه آنها به ازسرگرفتن ازدواج قبلي بالا بوده و از ديگر سو شانس تشکيل زندگي جديد برايشان پايين است. از طرف ديگر برخي آمار نيز حاکي از اين است که حدود ٧١ درصد زنان مطلقه و بيوه صاحب فرزند يا فرزنداني هستند و اين افراد به مراتب کمتر ميتوانند در مورد ازدواج قبليشان پنهانکاري کنند؛ لذا حذف نام همسر از شناسنامه آنها صرفا ميتواند بار رواني طلاق را از روي آنها کم کند. با همه اينها بايد بدانيم که بسياري از آسيبهاي زنان مطلقه مربوط به مسائل فرهنگي است و حذف نام همسر از شناسنامه نميتواند همه مسائل فرهنگي را حل کند.»
تاجالدين گفت: «اين قانون ايرادات زيادي دارد که بايد رفع شود، ضمن آنکه تنها ضمانت اجرايي آن عرف اجتماعي است و بايد هرچه بيشتر اين قانون عرفيتر شود. همانطور که امروز به اعتياد بهعنوان يک بيماري مينگريم، به طلاق نيز ميتوان صرفا بهعنوان يک تجربه تلخ نگاه کرد؛ تجربهاي که شايسته نيست فرد بار تلخي آن را تا آخر عمر بر دوش بکشد. بعضا نوع نگاهي که جامعه به زنان مطلقه دارد، باعث ميشود که از شانس آنها براي ازدواج با افراد مناسب کاسته شود و ازسويديگر، تجربه نشان داده است بيشتر زنان در ازدواج دوم مجبور به ازدواج با مرداني ميشوند که 10 تا 15 سال از خودشان بزرگتر هستند و اين باعث نوعي فرسايش اجتماعي در ميان زنان مطلقه ميشود.»
عضو هيأترئيسه کميسيون اجتماعي گفت: «لازم داريم با آسيب اجتماعيای چون طلاق در قالب يک بسته حمايت اجتماعي برخورد کنيم و در کنار مواردي مانند حذف نام همسر از شناسنامه طرحهايي چون بازگشت به زندگي را نيز عملياتي کنيم.»
تنها پاککردن صورتمسئله
زهرا ساعي، نماينده مردم تبريز، اسکو و آذرشهر در مجلس شوراي اسلامي هم درباره حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان مطلقه، گفت: «نگاه و فرهنگ طلاق در کشور ما مذموم است. در گذشته به هيچ عنوان خانوادهها حاضر به طلاق فرزندان خود نميشدند اما هماکنون به راحتي اتفاق ميافتد، درواقع در سالهاي اخير قباحت اين کار نسبت به گذشته کمتر شده است. بااينحال، پديده طلاق هنوز بهلحاظ پذيرش اجتماعي با مشکلاتي روبهروست. حذف واژه طلاق از شناسنامه هم جهت رفع نگاههاي متفاوت و کاهش فشارهاي اجتماعي مطرح شده، درحاليکه اين اقدام خود آسيبزاست. در حقيقت، حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان موضوعات ديگر را تحتالشعاع قرار ميدهد، بهويژه اعتماد عمومي و ازدواجهاي مجدد را خدشهدار ميکند؛ لذا براي جلوگيري از افزايش شک و ترديدها به موضوع ازدواج بايد از حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان صرفنظر شود.»
او ادامه داد: «حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان تنها پاککردن صورتمسئله است زيرا کسي که طلاق گرفته بايد اين موضوع را بپذيرد و با پاککردن اين واژه از شناسنامه، تغييري در احوال و نگاهها به اين افراد صورت نميگيرد. مسئولان سازمان ثبت احوال بايد کارشناسانه و با تأمل به اين موضوع بپردازند. حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان مشکلي از مشکلات زنان مطلقه کم نميکند.»