آندوسکوپ وسیله ای است که جهت تشخیص، برای مشاهده درون بدن فرد از آن استفاده می شود . از آندوسکوپی برای مشاهده درونی مری، معده و دوازدهه(اثنی عشر)، بررسي زخم ها و
تشخيص سرطان استفاده می شود.
نحوه انجام آندوسکوپی انجام عمل اندوسکوپی بسیار ساده و سرپایی انجام میشود و نیازی به بستری شدن بیمار نیست. همواره انجام آندوسکوپی نیاز به
معده خالی دارد در نتیجه فرد بایستی
ناشتا باشد، چنانچه آندوسکوپی را در تایم صبح انجام می دهید بعد از میل نمودن شامی سبک از خوردن بپرهیزید و چنانچه در بعد از ظهر انجام می دهید بعد از داشتن صبحانه ای سبک از میل نمودن میان روز تا زمان آندوسکوپی بپرهیزید.
بعد از آماده شدن فرد، پزشک سر آندوسکوپ را روی زبان قرار داده و به سمت گلو هدایت می کند و از بیمار می خواهد که آن را قورت دهد. با این کار مری باز شده آندوسکوپ داخل شده و به سمت معده میرود. در صورت مشاهده موارد مشکوک و یا اطمینان خاطر پزشک از سلامت فرد، پزشک از بافت معده نمونه برداری می کند که به ان
بیوپسی معده گفته می شود، البته این نمونه برداری فاقد هر گونه درد یا ناراحتی می باشد.
اکثر افراد پس از حدود نیم ساعت استراحت بعد از اندوسکوپی میتوانند با هوشیاری و وضعبت بالینی معمولی به خانه بازگردند.
*با توجه به نقش اندوسکوپی در تشخیص و درمان بیماریهای دستگاه گوارش و احتمال بسیار پایین انتقال بیماریها به وسیله آن، هرگز نباید از انجام آن خودداری کرد.
با توجه به نقش اندوسکوپی در تشخیص و درمان بیماریهای دستگاه گوارش و احتمال بسیار پایین انتقال بیماریها به وسیله آن، هرگز نباید به دلیل ترس از انتقال بیماری، در مواقعی که پزشک انجام این روش را صلاح میداند، از انجام آن خودداری کرد، ولی اندوسکوپی حتما باید زیر نظر پزشک فوقتخصص گوارش انجام شود و باید از ضدعفونی کردن دستگاه مطمئن شد.
بیمار میتواند از پزشک بخواهد غوطهوری دستگاه اندوسکوپ و ضمائم آن در ماده ضدعفونی را به او نشان دهد.
انجام اندوسکوپی در مطبها یا بیمارستانهای مجهز به ماشین اتوماتیک شستشوی دستگاههای اندوسکوپی، مطمئنتر است.
-
قبل از اندوسکوپی - قبل از انجام آندوسکوپی، بیمار باید روش انجام آن را بداند و نسبت به آن آگاهی داشته باشد، زیرا همکاری بیمار با پزشک از اصول کار است.
- پزشک باید از مشکلات قلبی- ریوی و دیگر مشکلات بیمار آگاه باشد، چون در برخی موارد نیاز است قبل از آندوسکوپی، آنتیبیوتیک تجویز شود، مانند بیماری انسداد دریچهای قلب.
- از شش تا هشت ساعت قبل از انجام اندوسکوپی، از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید.
- در موارد اورژانسی، محتویات معده توسط دستگاه مکنده (ساکشن) تخلیه خواهد شد.
- طبق نظر پزشک از مصرف داروهایی نظیر رانیتیدین، سایمتدین، امپرازول و غیره که جهت ناراحتی معده شما تجویز شده است خودداری نمایید .
شیوه انجام اندوسکوپی - ابتدا شما روی تخت دراز خواهید کشید. در صورتی که نیاز به تزریق داروهای آرامبخش باشد، پرستار برای شما یک راه وریدی باز می کند (رگ می گیرد) و آن رابه سرم وصل خواهد کرد که البته در غالب موارد، اندوسکوپی بدون نیاز به تزریق داروهای آرامبخش انجام می شود.
- در مرحله بعد، داروی بی حسی به درون حلق شما اسپری خواهد شد تا حالت تهوع در حین اندوسکوپی کم شود. این دارو مزه بدی دارد و ممکن است احساس بی حسی و ورم در حلق داشته باشید. داروی بی حسی، توانایی بلعیدن و قورت دادن را از بین خواهد برد.
- مطمئن باشید در حین انجام اندوسکوپی، تنفس شما دچار مشکل نخواهد شد.
- با قرار دادن یک محافظ در دهان، از دندان های شما محافظت خواهد شد.
- به هنگام وارد شدن لوله اندوسکوپ و انجام معاینه در شکم، احساس پری و فشار خواهید کرد.
- تنفس و فشار خون شما در طی انجام اندوسکوپی، تحت نظر خواهد بود.
- مدت زمان بررسی دقیق دستگاه گوارش از چند دقیقه تا حداکثر 20 دقیقه (در موارد نمونهبرداریها) میباشد.
پس از اندوسکوپی - تا یک ساعت بعد از انجام اندوسکوپی، قادر به قورت دادن غذا نخواهید بود.
- زمانی که توانایی بلعیدن و قورت دادن را بدست آوردید می توانید غذا بخورید.
- ممکن است تا چند روز گلودرد داشته باشید.
-
پیشگیری و غربالگری سرطان
برخی از انواع آندوسکوپ برای بررسی سرطان در افرادی بکار می رود که هیچ نشانهای دال بر وجود سرطان ندارند. به عنوان مثال، کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی برای غربالگری سرطان روده و مقعد استفاده می شود. چنین روش هایی می توانند در پیشگیری از سرطان مفید باشند، زیرا با استفاده از آنها پزشکان می توانند پولیپ ها را به موقع شناسایی نموده و بردارند، چرا که با گذشت زمان امکان سرطانی شدن پولیپ ها وجود دارد.
شناسایی سرطان
در مراحل اولیه گاهی اوقات می توان آندوسکوپی را برای شناسایی سرطان در مراحل اولیه، یعنی قبل از رشد و گسترش سرطان مورد استفاده قرار داد.
-
آندوسکوپی روده برای انجام کولونوسکوپی (آندوسکوپی روده بزرگ) مواد مدفوعی روده باید تخلیه شود و روده بهطور کامل تمیز باشد تا راحت و بیخطرتر باشد. بنابراین بهطور معمول 24 تا 48 ساعت قبل از آن، از مایعات صاف شده و انواع ملینها و تنقیهها استفاده میکنند تا درون رودهها تمیز باشد.
در کولونوسکوپی، دستگاه آندوسکوپی را از راه مقعد وارد میکنیم و با تزریق هوا به داخل روده بزرگ، امکان دید و عبور از پیچوخمهای روده بزرگ فراهم میشود. در بیشتر موارد نیازی به بیهوشی نیست، ولی در برخی افراد بدون بیهوشی و تزریق آرامبخش قادر به انجام کار نیستیم. در حین کولونوسکوپی، پزشک نواحی مورد نظر را بررسی میکند و اگر ضایعهای دید، نمونهبرداری میکند یا اگر پولیپ دید، با وسایل خاص برمیدارد. مدت زمان انجام کار بسته به پزشک و بیمار کاملا متفاوت است و حتی شاید تا یک ساعت طول بکشد. آندوسکوپی با کپسول، روشی برای بررسی روده باریک است. دستگاه مخصوصی در داخل کپسول کوچکی تعبیه شده و به وسیله بیمار خورده میشود. این دستگاه در حین عبور از لوله گوارشی، تصاویر ویدیویی را ارسال میکند که از سوی دستگاه گیرنده در خارج شکم قابل دریافت و بررسی است. این روش روزمره نیست و تنها در برخی موارد خاص انجام میشود.
درباره کولونوسکوپی توصیه میشود هر فرد بالای 50 سال بهعنوان چکاپ، به خصوص اگر سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان کولون (روده بزرگ) را دارد، آن را انجام دهد. در موارد یبوست یا اسهال مزمن و طول کشیده، خونریزیهای آشکار و نهان گوارشی و بسیاری علایم دیگر، ممکن است پزشکتان تصمیم بگیرد، بررسی شوید. حتی کاهش وزن شدید، کمخونی فقرآهن یا سابقه پولیپ روده دلایلی بر انجام کونولوسکوپی است.
آندوسکوپی با کپسول یا Capsule Endoscopy چیست؟ آندوسکوپی با کپسول، روشی برای بررسی روده باریک است. دستگاه مخصوصی در داخل کپسول کوچکی تعبیه شده و به وسیله بیمار خورده میشود. این دستگاه در حین عبور از لوله گوارشی، تصاویر ویدیویی را ارسال میکند که از سوی دستگاه گیرنده در خارج شکم قابل دریافت و بررسی است. این روش روزمره نیست و تنها در برخی موارد خاص انجام میشود.
سوالات متداول بیماران در بخش آندوسکوپی
قبل از آندوسکوپی چه کاری لازم است انجام داد؟ تنها لازم است بیمار از 10 ساعت قبل از آندوسکوپی مواد جامد و از 4 ساعت قبل از آن مایعات مصرف نکرده باشد. در بیماران دیابتی، قلبی، ریوی و بیماری زمینه ای دیگر لازم است بیمار پزشک متخصص مربوطه و همینطور متخصص گوارش انجام دهنده آندوسکوپی را در جریان و مشاوره قرار دهد.
ممکن است لازم باشد قبل از آندوسکوپی تغییراتی در مصرف داروهای بیمار مثل قطع آسپیرین و وارفارین داده شود.
آندوسکوپی چگونه انجام میشود؟ بیمار پس از استفاده از پیشبند یکبار مصرف جهت جلوگیری از آلودگی لباسها و بدن با ترشحات دهان و یا محتویات معده، به
پهلوی چپ روی تخت دراز میکشد. پرستار کمکی آندوسکوپی از اسپری لیدوکایین داخل دهان برای بی حسی حلق استفاده میکند. لوله آندوسکوپ به آرامی وارد دهان میشود و زمانیکه به ته حلق رسید از بیمار خواسته میشود عمل بلع انجام دهد تا آندوسکوپ به راحتی وارد مری شود. سپس اندوسکوپ به تدریج وارد معده و سپس ابتدای روده باریک یا همان دوازدهه میشود. در پایان لوله آندوسکوپ از دستگاه گوارش فوقانی و دهان خارج میگردد.
آیا امکان استفاده از وسیله آندوسکوپ یکبار مصرف وجود دارد؟ جواب: خیر. دستگاه آندوسکوپ فوق العاده گران است و امکان تعویض آن وجود ندارد اما مثل هر ابزار پزشکی بعد از هر بیمار، آندوسکوپ توسط ضد عفونی کننده های قوی (اصطلاحا سطح بالا) به روش استاندارد ضد عفونی میشود و امکان انتقال میکروب وجود ندارد. البته امکان استفاده از پنس نمونه برداری یکبار مصرف وجود دارد که بیمار میبایست قبل از آندوسکوپی با منشی بخش هماهنگی کند.
آیا لازم است بیمار کسی را همراه بیاورد؟ ترجیحا بله. در مواردی که قرار است بیمار داروی آرامبخش وریدی دریافت کند وجود همراه ضروری است.
آیا همراه بیمار میتواند در حین آندوسکوپی در کنار بیمار باشد؟ خیر. حضور همراه نیازی نیست و کمکی نمیکند و باعث شلوغی اتاق آندوسکوپی شده و چه بسا موجب استرس و ناراحتی وی شود. در هر صورت آندوسکوپی یک کار تخصصی است و تشخیص بیماری برای همراه بیمار دشوار است. پزشک و پرستار در حین انجام آندوسکوپی مراقب بیمار هستند و جای نگرانی نیست.
آیا آندوسکوپی دردناک است؟ خیر. آندوسکوپی درد ندارد اما در هر صورت یک عمل تهاجمی است و باعث استرس و چندین بار اق زدن بیمار میشود. میتوان بخصوص برای بیماران مضطرب و دچار استرس شدید از داروی آرامبخش وریدی استفاده کرد که در این شرائط آن احساس ناخوشایند اق زدن بسیار کمتر میشود.
مدت زمان آندوسکوپی چقدر است؟ بسته به شرایط بیمار، بیماری دستگاه گوارش، گرفتن نمونه (بیوپسی) یا اقدام درمانی معمولا بین 5 تا 30 دقیقه طول میکشد.
چه مدت بعد از آندوسکوپی میتوان غذا یا مایعات خورد؟ در صورت عدم استفاده از داروهای آرامبخش، پس از از بین رفتن بی حسی حلق (حدود بیست الی سی دقیقه) میتوان اقدام به خوردن و آشامیدن نمود.
آیا آندوسکوپی با بیهوشی انجام میشود؟ در شرایط کشور ما اغلب نیازی به به بیهوشی نیست و همان
اسپری لیدوکایین برای بی حسی حلق کافیست. اما در هر صورت بخصوص برای بیماران مضطرب و دچار استرس شدید میتوان از داروی آرامبخش وریدی استفاده کرد که در واقع مثل بیهوشی اتاق عمل نیست و بیمار نسبتا هوشیار است.
نمونه برداری چیست و آیا ایجاد درد و خونریزی میکند؟ به کندن و جدا کردن قسمت کوچکی از بافت داخل بدن توسط وسیله مخصوصی بنام
پنس بیوپسی نمونه برداری یا بیوپسی میگویند. نمونه برداری کاملا بدون درد و بدون خطر است و خونریزی جزیی داخلی میکند که اهمیتی ندارد و خودبخود بند می آید.
در صورت استفاده از داروهای آرامبخش چه اقداماتی لازم است بعد از آندوسکوپی انجام دهیم؟ در صورت استفاده از داروهای آرامبخش، بیمار میبایست تا زمان هوشیاری کافی با نظر پرستار و پزشک در محل ریکاوری باقی بماند و پس از آن تا هوشیاری کامل از خوردن، آشامیدن، رانندگی، پیاده روی و کارهای دیگر پرهیز کند و با کمک همراه خود به منزل رفته و استراحت کند. این زمان ممکن است تا 6 ساعت و در بعضی موارد حتی بیشتر طول بکشد.
عوارض آندوسکوپی چیست؟ عوارض آندوسکوپی نادر است و بیشتر در مواردی که یک اقدام درمانی مثل گشادکردن مجرا و غیره انجام میشود و یا در بیماران پرخطر مثل بیماران قلبی و ریوی، ممکن است اتفاق بیفتد که حتی آنهم در موارد کمی رخ میدهد. عوارض شامل عفونت، خونریزی و سوراخ شدن دستگاه گوارش فوقانی (حلق، مری، معده و دوازدهه)، عوارض داروهای آرامبخش مثل حساسیت، ورود ترشحات دهان و محتویات معده به داخل ریه و عفونت ریه، عوارض قلبی و تنفسی و در موارد بسیار نادر مرگ.
در چه شرایطی احتمال عارضه آندوسکوپی مطرح میشود و بیمار بایستی چه کاری انجام دهد؟ در صورت درد شدید در قفسه سینه و شکم، استفراغ خونی، مدفوع خونی شدید یا سیاه و شل، تب بالا، سرگیجه، افت فشار خون، تنگی نفس و خارش بدن و ضایعات پوستی جدید بیمار میباست سریعا به پزشک خود و در صورت دردسترس نبودن وی به نزدیکترین اورژانس مراجعه کند.
جواب آندوسکوپی کی آماده میشود؟ بلافاصله بعد از انجام آندوسکوپی جواب و گزارش بصورت پرینت کاغذی همراه با تصاویر داخلی توسط پزشک مربوطه تهیه و تحویل بیمار داده میشود و پزشک توضیحات لازم را به بیمار یا همراه وی میدهد. بدیهی است بیماری که داروی آرامبخش دریافت کرده وضعیت مناسبی برای درک و به خاطر سپردن توضیحات پزشک را ندارد و اغلب آنها را فراموش خواهد کرد لذا توصیه های لازم به همراه وی داده میشود و اگر خود بیمار بخواهد از نتیجه آندوسکوپی و روند درمانش اطلاع پیدا کند میبایست روز بعد مراجعه کند. در صورت اصرار بیمار به تهیه CD میبایست قبل از آندوسکوپی به کارکنان بخش آندوسکوپی اطلاع دهد.
آیا از روش دیگری می توان به جای اندوسکوپی استفاده کرد؟ در جواب باید بگوییم خیر. اطلاعاتی که این روش به ما میدهد به هیچ عنوان با سونوگرافی قابل دریافت نیست و حتی در برخی موارد برای سونوگرافی درون دستگاه گوارش، از انواعی آندوسکوپ به نام آندوسونوگرافی کمک میگیریم. روشهایی مانند رادیوگرافی نیز دقت آندوسکوپی را ندارند و در ثانی امکان نمونهبرداری و یا برخی اقدامات مانند برداشتن پولیپها را ندارد.
عوارض احتمالی آندوسکوپی در موارد بسیار نادری، احتمال بروز خونریزی و آسیب به روده، معده و مری وجود دارد.
-
دانستنی های لازم جهت انجام آندوسکوپی
■در صورتی که مبتلا به هپاتیت یا ایدز هستید حتما پزشک آندوسکوپ را در جریان قرار دهید ، تا برای پرهیز از هرگونه انتقال بیماری به فرد دیگر از آندوسکوپ مخصوص شما استفاده گردد.
■گزارش کاملی از تمامی داروهای مصرفی خود به پزشک ارائه دهید . داروهای ضد انعقاد از ضرورت بیشتری برخوردار هستند .
■چنانچه به اختلالات عامل خونریزی مبتلا هستید حتما پزشک را در جریان قرار دهید تا آمادگی جهت انجام اقدامات لازم را فراهم نماید .
■مدارک پزشکی خود را همراه داشته باشید .
■داشتن همراه و فرد توانا ، شرط احتیاط است .
■چنانچه پزشک خواستار جواب پاتولوژی شما و گزارش میکروسکوپی نمونه بیوپسی شما میباشد ، حتما پیگیری نماید.
■اگر بعد از آندوسکوپی عوارضی مانند خونریزی، درد شدید، تهوع و استفراغ یا تب شدید شدید که مرتبط به آندوسکوپی دانستید حتما پزشک معالج خود را در جریان قرار دهید .
-
هزینه آندسکوپی معده
هزینه آندسکوپی معده با توجه به روش، پزشک و بیمارستان تعیین می شود و قیمت های متفاوتی دارد. البته آندسکوپی به دلیل کاربرد برای درمان شامل بیمه خواهد شد و می توان هزینه آن را از بیمه دریافت کرد.
- دكتر امير طاهري