نقش ازدواج‌های فامیلی در بروز بیماری قلبی کودکان/ زمان طلایی تشخیص بیماری
سؤال: لطفاً در خصوص بیماری‌های قلبی کودکان توضیح دهید، میزان شیوع این بیماری‌ها به چه میزان است؟
ـ بیماری‌های قلبی کودکان از جمله بیماری‌های ناشایع محسوب نمی‌شود و بنا بر آمارهای اعلام شده حدود یک درصد از نوزادان بعد از زمان تولد به بیماری‌های قلبی مواجه هستند این بیماری‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند که ویژگی عمده آنها این است که در زمان تشکیل قلب اختلالاتی در ساختار قلب ایجاد شده که منجر به بروز بیماری‌های مادرزادی قلبی کودکان میشود. این بیماری‌ها در مواقعی به قدری پیچیده بوده که نیازمند درمان‌های اختصاصی خود هستند.
سؤال: معمولاً بیماری‌های قلبی کودکان در چه سنی تشخیص داده می‌شوند؟
ـ بیماری‌های قلبی کودکان معمولاً از سنین نوزادی تا نوجوانی با علایم و نشانه‌های مختلف خود را نشان می‌دهند که طیف و نوع بیماری قلبی در نوزادان و کودکان متفاوت است. در برخی مواقع بیماری نوزاد پس از تولد بلافاصله تشخیص داده میشود اما در مواقعی نیز ممکن است این بیماری در سنین مدرسه رفتن و نوجوانی تشخیص داده شود. خوشبختانه در حال حاضر در کشور ما با روش‌های نوین درمانی و تشخیصی بسیاری از بیماری‌ها در دوره جنینی تشخیص داده شده که این موضوع می‌تواند نقش بسزایی در تعیین سرنوشت و همچنین درمان نوزاد ایفا کند.
سؤال: بیماری‌های قلبی نوزادان معمولاً با چه روشی تشخیص داده میشود؟
ـ این بیماری‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند، بیماری‌های ساختمانی قلب مثل وجود سوراخ در قلب کودکان، جابه‌جایی عروق و تنگی دریچه‌های قلبی از جمله بیماری‌های ساختمانی هستند. همچنین برخی از بیماری‌ها ممکن است به سیستم هدایت الکتریکی قلب و به ضربان قلب ارتباط داشته باشد و همچنین برخی دیگر از بیماری‌ها ممکن است به دلیل اختلال در سایر ارگان‌های بدن قلب را متأثر از خود قرار دهد. برای تشخیص مناسب بهترین مسأله این است که در بعد از تولد نوزاد معاینه دقیقی توسط پزشکان انجام شود. البته ابزارهای کمک تشخیصی مانند نوار قلب، عکس قفسه صدری و اکوکاردیوگرافی به تشخیص بیماری کمک می‌کند. همچنین گرفتن شرح حال از والدین نیز می‌تواند به این موضوع کمک کند.
سؤال: برای پیشگیری از بروز بیماری‌های مادرزادی قلبی کودکان چه باید کرد؟
ـ قلب یک ارگان بسیار پیچیده است و ژن‌ها در یک مسیر مشخص برای ساخت قلب با ساختاری سالم عمل می‌کند. یکسری از بیماری‌های قلبی قابل پیشگیری نیستند و دلیل اینکه در زمان تشکیل جنین و ساختار قلب ژنتیک مربوطه باعث ایجاد بیماری شده است اما تشخیص این بیماری‌ها به خانواده‌ها کمک زیادی خواهد کرد زیرا اگر نوزادی به دلیل بیماری قلبی قادر به ادامه حیات نباشد خانواده می‌تواند با توجه به احکام شرعی و قوانین کشور جمهوری اسلامی ایران اقدام به سقط جنین کنند.
سؤال: آیا ازدواج‌های فامیلی در بروز بیماری قلبی کودکان نقش دارد؟
ـ ازدواج‌های فامیلی و بحث بیماری‌های ژنتیکی می‌تواند در بروز بیماری‌های قلبی نقش ایفا کند اما همیشه این گونه نیست. انجام آزمایش‌های ژنتیک می‌تواند به تشخیص و پیشگیری از بیماری کمک شایانی کند ولی باید توجه داشته باشیم که هنوز در سراسر دنیا نتوانستند نقشه‌برداری دقیقی از ژنتیک افراد انجام دهند که بتوان تمام بیماری‌های قلبی را تشخیص داد.
سابقه مرگ بر اثر بیماری‌های قلبی در سنین پایین یکی از مواردی است که پدر و مادر باید قبل از بارداری به آن توجه کنند و اگر در خانواده هر یک از افراد این موضوع وجود داشت بهتر است قبل از بارداری مشاوره ژنتیک انجام دهند. همچنین ارتباط و مشورت با متخصص قلب کودکان کمک شایانی به پیشگیری از بروز این عارضه خواهد کرد.
سؤال: من یک زایمان زودرس هشت ماهه داشته‌ام. بچه که به دنیا آمد مشکل تنفسی داشت. الان هم یک سوراخ خفیف در قلبش است. آیا زایمان زودرس به خاطر بیماری مادرزادی بوده است؟ آیا این سوراخ خوب میشود؟
ـ وجود سوراخ در قلب کودکان به تنهایی نمی‌تواند به علت زایمان زودرس باشد اما باید توجه داشت که برخی از سوراخ‌های قلب نوزادان بسیار بزرگ هستند که می‌تواند علت آن را تولد زودهنگام نوزاد دانست اما در این مورد خاص احتمالاً یک منشأ مشترک میان زایمان زودرس و همچنین یک دلیل دیگر باعث به وجود آمدن سوراخ در قلب نوزاد شده است. در بسیاری از موارد خانم‌های باردار در دوران بارداری به عفونت‌های ویروسی مبتلا می‌شوند که خود آنها نیز از این موضوع اطلاع پیدا نمی‌کنند و این عفونت‌ها می‌تواند نقش بسزایی در ایجاد ضایعات ساختاری قلب نوزادان داشته باشد.
سؤال: برای درمان سوراخ‌های قلب نوزادان باید چه کرد؟
ـ در ابتدا پزشک متخصص باید تشخیص دهد که این سوراخ‌ها بین حفرات بین بطنی ایجاد شده‌اند یا حفرات بین‌دهلیزی. همچنین به طور کلی سوراخ‌های قلب به سه دسته کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم‌بندی میشود و پزشک نیز باید تشخیص دهد که آیا این سوراخ منجر به تغییرات در قلب شده و همچنین باعث ایجاد فشار در قلب و فشار خون میشود یا خیر؟
اگر با تشخیص پزشک این عوامل وجود داشت با روش‌های مداخله‌ای می‌توان اقدامات درمانی را انجام داد که در کشور ما با روش‌های آنژیوگرافی و جراحی قلب این سوراخ‌ها درمان میشود اما باید توجه کنیم که این بیماری باید در زمان مناسب تشخیص داده شود و از زمان طلایی درمان فراتر نرود. معمولاً سوراخ‌های بزرگتر معمولاً در سن یک تا دو سالگی ترمیم شود اما سوراخ‌های قلبی کوچک را می‌توان با توجه به تشخیص پزشک در سنین بالاتر درمان کرد.
سؤال: دختر من که وقتی به دنیا آمد دو تا سوراخ در قلبش داشت. الان او سه سال دارد. الان سوراخ بطنش بسته شده ولی سوراخ دهلیز هنوز سه میلیمتر باز است و بسته نشده است. آیا او نیاز به دارو ندارد؟
ـ سوراخ بین‌بطنی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است که خوشبختانه در قلب این کودک این سوراخ بسته شده است اما باید توجه کنیم معمولاً سوراخ‌های بین بطنی در سنین پایین‌تر مشکلات زیادی را برای بیمار ایجاد می‌کند. در مورد سوراخ سه میلیمتری نیز می‌توان این گونه عنوان کرد که اگر این سوراخ‌ها در همین اندازه باقی بماند برای کودک مشکلی ایجاد نخواهد کرد اما باید توجه داشته باشیم معمولاً با افزایش سن کودکان اندازه سوراخ‌های قلبی نیز بزرگتر میشود لذا توصیه میشود سلامت قلب این کودک به صورت سالانه مورد بررسی قرار گیرد.
