پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - 28 Mar 2024
تاریخ انتشار :
يکشنبه ۸ بهمن ۱۳۹۶ / ۲۲:۳۳
کد مطلب: 43274
۴

بازی؛ گم‌شده دنیای کودکان

بازی؛ گم‌شده دنیای کودکان
میگنا: کوچه، چندسال پیش کارکردی متفاوت از امروز داشت؛ سروصدای بچه‎ها و تصویر گل‎کوچک‎ و هفت‎سنگ بازی کردن آن‎ها بخشی از تعریف و هویت کوچه‎های قدیمی بود. کوچه‌ها تا همین چندسال پیش، اصلی‎ترین و گاهی تنها محل بازی بچه‎ها بودند. بچه‎ها توی کوچه ارتباط برقرار کردن با دیگری را یاد می‎گرفتند؛ یاد می‎گرفتند برای بودن توی تیم فوتبال محله تک‎روی و توپ را برداشتن و فرار کردن ممنوع است؛ یاد می‎گرفتند اگر توپشان شیشه پنجره همسایه را شکست، پشت دوستشان را خالی نکنند و پول‎هایشان را روی هم بگذارند برای راضی کردن همسایه. کوچه، دعوا و قهر و دنبال راه حل گشتن و آشتی کردن داشت؛ حمایت کردن و حمایت شدن و دوست داشتن و دوست داشته‎شدن داشت. بعد کم‎کم شهرها، به شهرهای ماشینی و آهنی تبدیل شدند که دیگر جایی برای بچه‎ها نداشتند؛ از یک‎روزی به‎بعد هم خبرهای بد آن‎قدر راحت و سریع دست‎به‎دست شدند که پدر و مادرها از تصور بازی کردن فرزندشان در کوچه هم به وحشت افتادند. اما حالا تکلیف بچه‎های محروم‎شده از آن بازی‎‎ها و امتیازات شان چیست؟
 
گفت‎وگو با یک روان‎شناس کودک و نوجوان 
درباره دلایل و ملاحظات بازی‎های بیرون از خانه کودکان

 
این روزها تصور این‎که بچه‎ها در کوچه و خیابان بازی کنند پدر و مادرها را به وحشت می‌اندازد، با این حال منکر مزایای بازی‎های خیابانی که خودشان در کودکی داشته‎اند نیستند؛ خود والدین تجربه چنین بازی‎هایی را در کودکی داشته‎اند و صرف نظر از آگاهی‎شان درباره مزایای آن‎ها، دست‎کم خاطرات خوشی در ذهنشان باقی مانده‎است. اضافه وزن، کم‎تحرکی و مشکلات ارتباطی هم در بچه‎های امروز انکارناپذیر است، پس چه باید کرد؟

«اکرم جمشیدی‎فر»، کارشناس ارشد روان‎شناسی بالینی کودک و نوجوان، به این سوالات جواب داده‎است؛ او نگرانی والدین از بازی کردن فرزندانشان در کوچه را به‎حق می‎داند و راهکارهای جایگزین خوبی هم پیشنهاد کرده‎است.

 
نگرانی والدین طبیعی است
اکرم جمشیدی‎فر درباره دلایل نگرانی والدین از بازی کردن فرزندانشان در کوچه می‎گوید: «در خلال درمان و یافتن راه‎حل با والدینِ کودکانی که از لحاظ اجتماعی رشد کافی ندارند، گاه ناخودآگاه به گذشته می‎رویم و حال‎وهوای بازی‎های خیابانی را به یاد می‎آوریم؛ از آسیب‎ها و نقاط مثبت آن با خنده‎ای تلخ می‎گذریم و در نهایت می‎پذیریم که متأسفانه خیابان‎ها این روزها فقط برای رفت‌وآمد خودرو‎ها مجهز می‎شوند و کمتر کسی به کودکی فکر می‎کند که کوچه را فقط از پشت پنجره لمس کرده و شهر را فقط از پشت شیشه ماشین بلد شده‎است. بله درست است این روزها والدین به این‎که بچه‎هایشان در خیابان بازی کنند حتی فکر هم نمی‎کنند و اکثراً برای بهبود روابط اجتماعی فرزندشان تنها چشم امید به مهدهای کودک و مدارس دوخته‎اند. در شکل‎گیری این تفکر و درواقع در محروم شدن کودکان از بازی‎های خیابانی عوامل زیادی دست‎به‌دست هم داده‎اند: نامناسب بودن فضای شهری و دسترسی کم مردم به پارک‎ها، ناامنی و آسیب‎های اجتماعی که اخبارش در شبکه‎های مجازی تن همه را لرزانده است و البته آلودگی هوا! پس نگرانی والدین تا این‎جا منطقی و قابل درک است. ضمن این‎که شرایط خانواده‎ها هم بی تأثیر نیست. الان معمولا هردو والد شاغل هستند و امکان حضور همیشگی و مراقبت کردن ندارند؛ شکل گسترده‎ خانواده‎ها در گذشته اجازه می‎داد بزرگ ترهای دیگری غیر از پدر و مادر کنار و مراقب بچه‎ها بمانند؛ حتی در یک محله ممکن بود همسایه‎ها با هم فامیل باشند و ارتباط نزدیک‎تری با هم داشته‎باشند که فضای قابل‎ اعتمادتری به‎وجود می‌آورد». 

 
بازی‎های بیرون از خانه، جایگزین بازی‎های خیابانی 
اما چه کار می‎شود کرد؟ باید بچه‎ها را به این دلایل از بازی‎های پرتحرک بیرون از خانه محروم کنیم؟ جمشیدی‎فر پاسخ می‎دهد: «از ویژگی‌های مثبت بازی‏های کوچه و خیابان، می‏توان به این موارد اشاره کرد: بیرون از فضای خانه و در محیطی گسترده شکل می‎گرفتند، گروهی انجام می‎شدند، بدون ساختِ از پیش مشخص و کاملا باز بودند و مهم‎تر از همه آن‎که هیچ‎وقت با نیت آموزش نبودند؛ فقط بازی بودند و البته از بزرگ‎ترهایی که به دنبال آموزش باشند هم در آن‌ها خبری نبود. اگر می‎خواهیم فرزندانمان از چنین امتیازاتی بی‎بهره نمانند، باید از فراهم کردن فضای مناسب برای بازی آ‌ن‌ها غافل نشویم. می‎توانیم بازی‎های خیابانی را به بازی‎های بیرون از خانه تبدیل کنیم؛ هم اکنون در دسترس‎ترین مکان‎ها برای این بازی‎ها، پارک‌ها، کلوب‎های بازی و مراکز مادر و کودک (مراکزی که مادران می‎توانند همراه فرزندانشان به‌صورت دسته‎جمعی بازی کنند) هستند که در نقاط مختلف شهر وجود دارند. مساجد و پایگاه‎های فرهنگی هم می‎توانند گزینه خوبی باشند به‎شرط این‎که همه هدف و تمرکزشان روی آموزش نباشد؛ آموزش کودکان از طریق بازی انجام می‎شود و لازم نیست این همه به آموزش‎های مستقیم اهمیت و اولویت بدهیم. از همه این‌ها بهتر و آماده‎تر مدارس طبیعت هستند؛ مدارس طبیعت محیط‎های بسیار مناسبی هستند که شرایط شان مشابه سبک بازی‎های خیابانی و حتی بهتر از آن‎هاست. این مدارس، بیرون از شهر قرار دارند، پس با معضل آلودگی هوا مواجه نیستیم، ضمن این‎که ابزار بازی در آن‎جا عناصر طبیعی مثل خاک و چوب و حتی حیوانات اهلی است که به‌حق فضای بسیار مناسبی برای بازی کودکان است. عنوان «مدرسه» البته کمی گول‎زننده است و ذهن را به سمت یک محیط آموزشی مثل مدرسه می‎برد اما در واقع آن‌چه کودک تجربه می‎کند و می‎آموزد فراتر از کلاس درس است چراکه طبیعت آموزگار آن‎ها خواهد بود؛ اگر امکان استفاده از هیچ‎کدامِ این محیط‌ها وجود ندارد، والدین می‎توانند فعالانه وارد عمل شوند؛ مهمانی‎ها فرصت خوبی است تا به کودکان یاد بدهیم به‌جای کنار هم نشستن و با گوشی و تبلت بازی کردن می‎توانند چه بازی‎‌هایی انجام دهند؛ باید حوصله کرد و به کودکان بازی‎های دسته‎جمعی را آموزش داد نه این‎که با تبلت خودمان را خلاص و آن‎ها را ساکت کنیم.
 

 
5 دلیل اصلی برای حذف نکردن بازی‎های بیرون از خانه 
بر‎گردیم به سوال اول که اصلا چرا باید بچه‎ها بیرون از خانه بازی کنند؟ 
جمشیدی‎فر، وجه اشتراک بازی‎های خیابانی قدیم و بازی‌های بیرون از خانه امروز را توضیح می‌دهد.
 
1-تقویت و بهبود روابط اجتماعی
کودکان در این نوع بازی‎ها، دوست‎یابی را یاد می‎گیرند؛ آن‎ها یاد می‎گیرند برای انتخاب شدن و عضو یک گروه شدن، چگونه باید تلاش کنند، همچنین کار تیمی به‎خوبی یاد گرفته می‎شود. قبلا در بازی‎های خیابانی، یک شبکه اجتماعی داخل کوچه شکل می‎گرفت؛ اگر کسی توی کوچه نمی‌آمد از آخرین اخبار و جدیدترین خوراکی‎ها و دیدن تازه‎ترین اسباب‎بازی‎ها غافل می‎ماند. علاوه بر این طرز برخورد با گروه های مختلف سنی را یاد می‎گرفت و حتی فرصت آشنا شدن با آدم‎های جدید هم فراهم بود مثلاً یادتان است آوردن بچه‎های مهمان و نشان دادن محله و دوست‎ها به او یک افتخار محسوب می‎شد؟ 
 
2-فعالیت بدنی
محیط بیرون از خانه، فضایی مناسب برای تخلیه انرژی کودکان است. جنب‎وجوش و کنجکاوی در کودک یک غریزه است اما متأسفانه گاه از آن غافل می‎شویم و حتی سرکوبش می‎کنیم. جست‎وخیز کردن کودکان در فضای باز مثل همان کوچه و خیابان چند فایده داشت؛ اول این‎که برچسب بیش‎فعالی به کودک زده نمی‎شد؛ در فضای آپارتمانی، انرژی کودک تخلیه نمی‎شود و حتی جنب‎وجوشِ معمول او گاه بیش‎فعالی تلقی می‎شود، نهی شدن از جنب‎و‎جوش هم سبب نافرمانی در کودک می‎شود. تحرک بدنی در بازی همچنین برای کودک حکم ورزش را دارد؛ سوخت‌وسازش بالا می‎رود، عضلاتش پرورش پیدا می‎کند و اکسیژن بیشتری نصیبش می‎شود. من خیلی با نگاه آموزشی به بازی موافق نیستم، چون بازی جزئی از ذات کودک است و از طریق آن به شناخت خود می‎رسد که کمترین فایده‎اش آماده شدن برای خواندن و نوشتن است. اما اگر بخواهیم از جنبه آموزشی و آماده شدن برای مدرسه به ماجرا نگاه کنیم، بازی در فضای بیرون از خانه محرک‎های زیادی در اختیار کودک قرار می‎دهد؛ همین باعث رشد مغزی بیشتر و عملکرد بهتر درسی در مدرسه است؛ اگر جزئی‏تر مثال بزنم یک بازی ساده مثل «لی‎لی» با هوش فضایی در ارتباط است که رد پای این هوش در درسی مثل ریاضی دیده می‎شود.
 
 
3-بالابردن قدرت تطابق و انعطاف‎پذیری
در بازی‎های خیابانی و بیرون از منزل، کودکان در یک چهارچوب و فضای از پیش تعیین‎شده محصور نیستند. درباره بازی‎های رایانه‎ای که امروزه محبوبیت و رواج زیادی برای کودکان پیدا کرده‎است، ادعا می‎کنیم کودک فعالیت ذهنی انجام می‎دهد اما باید بپذیریم که در قیاس با بازی‎های بیرون از خانه به نوعی منفعل است. خطرپذیری و ماجراجویی، حل مسئله فعال و توانایی کشف کردن از دیگر مزایای بازی‎های بیرون از خانه و خارج از فضای بدون ساخت است.
 
 
4-ارتباط با عناصر طبیعی
تحقیقات پزشکی نشان می‎دهد کودکانی که در محیط‎های به شدت ایزوله و کنترل‎شده رشد می‎کنند، واکنش‎های آلرژیک بیشتری نشان می‎دهند. یکی از دلایلی که هم اکنون کودکان بیشتر از قبل در معرض سرماخوردگی و آلرژی هستند، غیر از آلودگی‎های سربی، می تواند محیط کنترل‎شده و بسیار پاکیزه خانه باشد. بازی‌های بیرون از خانه، بچه‎ها را دربرابر چنین بیماری‎هایی مقاوم و سیستم ایمنی را فعال می‎کند. تماس با مواد طبیعی مثل گِل، سنگ، خاک، چوب و مانند آن‎ها، برای رشد طبیعی ضروری است و به پرورش خلاقیت کمک می‎کند. کودکان در گذشته با چنین چیزهایی برای خود اسباب‎بازی می ساختند و این زمینه‌ساز پرورش خلاقیت بود. کارشناسان معتقدند اسباب بازی‎هایی که از عناصر طبیعی به‌ویژه چوب ساخته می‎شوند آثار مثبتی بر شخصیت و پرورش خلاقیت کودکان دارند و باید آن‎ها را به اسباب بازی‎های پلاستیکی ترجیح داد.
 
5-آزادی
کودکان در فضای بیرون از خانه، یعنی بیرون از چهارچوب همیشگی، امکان ابراز وجود پیدا می‎کنند، استقلال بیشتر و وابستگی کمتری به والدین خواهند داشت. در بازی‎های خیابانی این خود کودک بود که نوع بازی را انتخاب می‎کرد؛ نکته مهم این‎که با آن چندساعت دور بودن از مادر نه‎تنها مشکلی به‎وجود نمی‎آمد بلکه مسیر شکل‎گیری دلبستگی ایمن هم فراهم بود. بعضی از والدین بر این باورند که محیط مدرسه می‎تواند کمبود بازی‎های بیرون از خانه را جبران کند؛ بچه‌ها در مدرسه روابط اجتماعی و دوست‎یابی را کم‎و‎بیش یاد خواهندگرفت امادر مدارس ما، آموزش بیش از هرچیزی هدف است و به ندرت به کودک‎ فرصت و امکان آزاد بازی کردن و بهره‎مندی از مزایای آن داده می‎شود.

 
۲ نکته مهم
با بدآموزی بازی‎های دسته‎جمعی چه کنیم؟
والدین در مسئله بازی‎های جمعی معمولا بین دو انتخاب دچار تعارض می‎شوند؛ ارتباط برقرار کردن فرزندشان با بچه‎های دیگر مهم‎تر است یا مراقبت از آن‎ها دربرابر بدآموزی‎های احتمالی مثل یادگرفتن حرف بد و دعوا کردن و ... . نظر کارشناس ما را در این‎باره بخوانید: «ما از برقراری روابط اجتماعی ناگزیریم؛ این ارتباطات از زندگی‎ ما حذف شدنی نیستند؛ خواه ناخواه هر کودکی در معرض حرف زشت، دعوا و آسیب قرار می‎گیرد. پس آیا بهتر نیست نترسیم و به فرزندمان در این‎باره نکاتی بگوییم؟ گاه پدر و مادرها، می‎خواهند مدینه فاضله‎ای برای فرزندشان بسازند که اولاً ممکن نیست، ثانیاً فایده‎ای ندارد. این آسیب‎ها، ویروس‎هایی هستند که به‎شرط مدیریت درست والدین، فرزند را مقاوم می‎کنند».

 
پیشنهادهایی برای مراقبت بیشتر از بچه‎ها هنگام بازی خارج از منزل
بعضی از خانواده‎ها در مجتمع‎های مسکونی زندگی‎ می‎کنند و ممکن است دوست داشته‎باشند فرزندِ محرومشان از کوچه و خیابان، حداقل در فضای مجتمع محل سکونت بازی کند. چنین آزادی‎هایی چه ملاحظات و مراقبت‎هایی لازم دارد؟ جمشیدی‎فر توضیح می‎دهد: «نه تنها برای موقعیت خوبی که مثال زدید بلکه به‎طور کلی لازم است هر کودکی مجهز به رفتارهای خودمحافظتی باشد؛ مثلاً مهم است که فرزندتان حتما شماره تلفن یکی از والدین را بلد باشد و آدرس و شماره تلفن خانه را همراه داشته‎باشد. او باید بداند هرگز از غریبه‎ها چیزی نگیرد، با آن‎ها حرف نزند و سوار ماشین شان نشود. به فرزندتان بیاموزید که اگر او را دنبال کردند به نزدیک‎ترین مغازه وارد شود و از فروشنده بخواهد که به خانه زنگ بزند. اگر کسی خواست به بدنش دست بزند یا بغلش کند، فریاد زدن و فرار کردن را بلد باشد. حوالی خانه و خارج از مجتمع مسکونی را با هم بگردید و آدرس خانه را با چند نشانه به او بیاموزید. محوطه مجتمع‎های مسکونی می‎تواند فضای خوبی برای بازی کردن به سبک قدیم باشد، اگر کودک به نکاتی که گفته شد مجهز شود. علاوه‎بر این با بزرگ ترهای قابل اطمینان در بین همسایه‎ها توافق کنید هربار یک نفر هنگام بازی مراقب بچه‎ها باشد. نکته خیلی مهم این است که بچه‎ها مراقبت از خودشان را یاد بگیرند».
 
 
 
مرجع : روزنامه خراسان
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
بادها می وزند، عده ای در مقابل آن دیوار می سازند و تعدادی آسیاب به پا می کنند