سازمان جهانی بهداشت: افزایش شیوع مصرف در سنین بالای ۱۵ سال

بنا بر گزارش سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با بهداشت، قلیان تهدیدی دخانیاتی در قرن ۲۱ است. هر ساله بیش‌از هفت میلیون مرگ بر اثر مصرف دخانیات و همجواری با افراد مصرف‌کننده مواد دخانی، اتفاق می‌افتد. این ارقام در کشورهای در حال‌توسعه خاورمیانه به‌ویژه ایران از اهمیت بیشتری برخوردار است.

به گزارش ایسنا، طبق نتایج مطالعات انجام شده در خصوص وضعیت استعمال دخانیات در بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله طی سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶، شیوع مصرف قلیان بین پسران از ۱۶ به ۳۲ و در دختران از ۸.۹ به ۱۹ درصد افزایش پیدا کرده است. به عبارت دیگر مصرف کلی قلیان در سال‌های یاد شده از ۱۲.۱ به ۲۶.۱ درصد رسیده است. در این بازه زمانی مصرف سیگار از دو درصد به سه درصد افزایش یافته است.

بر اساس این تحقیق تجربه اولین مصرف سیگار در سن ۱۰ سالگی بین سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶ از ۱۷.۶ به ۳۶.۱ درصد افزایش پیدا کرد که بیشتر در گروه پسران و از ۱۵.۱ به ۴۰.۷ درصد رسیده است. در تحلیل این افزایش قابل توجه می‌توان به ارتباط افزایش مصرف قلیان با پایین رفتن سن شروع مصرف سیگار اشاره داشت که در صورت عدم برخورد به موقع و مناسب، این روند همواره ادامه پیدا می‌کند. خطر پایین رفتن سن شروع مصرف سیگار و قلیان در نوجوانان تهدیدی جدی برای سلامت نسل آینده خواهد بود. با وجود تمهیدات قانونی به کار گرفته شده، طبق مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است، در حال حاضر نیمی از افراد غیرمصرف کننده مواد دخانی در اماکن عمومی در معرض تماس با دود دخانیات دیگران قرار دارند. میزان شیوع مصرف روزانه قلیان در گروه سنی بالای ۱۵ سال از سال ۸۸ تا سال ۹۵، به میزان ۵۰ درصد افزایش یافته است. نزدیک به ۸۰ درصد یا بیش از یک میلیارد نفر از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر مصرف کننده دخانیات در دنیا، در کشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط زندگی می‌کنند.

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت با هر وعده مصرف قلیان دودی معادل مصرف پنج تا ۱۰ پاکت سیگار یعنی ۱۰۰ تا ۲۰۰ نخ، وارد ریه فرد می‌شود. میزان مواجهه با دود قلیان برای اطرافیان معادل پنج تا ۱۰ سیگار برآورد شده است. تماس و مواجهه با دود دست دوم قلیان و نشستن در کنار جمع کسانی که قلیان می‌کشند برای اطرافیان و به خصوص کودکان بسیار خطرناک و آسیب‌رسان است.

رسوب بقایای دود قلیان روی فرش، دیوارهای محل مصرف قلیان و لوازم شخصی باعث انتقال سموم سرطان‌زا به فرزندان و اطرافیان از طریق تماس پوستی می‌شود. بیش از ۹۰ درصد افراد سیگاری و قلیانی قبل از ۱۸ سالگی با این مواد دخانی مواجهه داشته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهند ارتباط معنی‌داری بین مصرف قلیان وسرطان‌های ریه، دهان، مری، معده و مثانه، بیماری‌های انسداد مزمن ریوی، قلبی - عروقی، سکته مغزی، ناباروری مردان، ریفلاکس دستگاه گوارش و اختلالات سلامت روان نشان می‌دهد.

ارتباط طغیان بیماری سل در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت نیز با مصرف قلیان گزارش شده است. ۷۵ درصد موارد سرطان لب و حفره دهانی ناشی از مصرف دخانیات است که دلیل اصلی آن دربرداشتن عوامل سرطان‌زا و تماس مستقیم مخاط دهان با آن است. افزایش ۴۰ تا ۸۰ درصدی ابتلا به سرطان معده در افراد مصرف کننده مواد دخانی، بسته به میزان مصرف به دلیل رسوب مواد سرطان‌زا در مخاط دهان و بلع گزارش شده است. این نوع سرطان در افرادی که به صورت توام از الکل و مواد دخانی مصرف می‌کنند شیوع بیشتری دارند.

باورهای نادرستی درباره بی‌خطر بودن مصرف قلیان برای قلب و سلامت جسم و روان وجود دارد که تاکید می‌کنند عبور دود از آب باعث سم‌زدایی آن می‌شود. وجود اسانس میوه‌ای نیز به گسترش قلیان در جامعه دامن می‌زند. هرچند میزان شیوع بیماری‌های قلبی در افراد مسن نسبت به جوانان بیشتر است، اما در سال‌های اخیر شیوع این بیماری‌ها در جوانان نیز افزایش داشته است. مصرف دخانیات در افراد ورزشکار نیز عوارض خود را به دنبال دارد و این باور که اگر فردی دخانیات مصرف کند و همزمان ورزش کند، از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در امان است، صحت ندارد.

بنابر اعلام مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، افراد مصرف کننده دخانیات ۹۰ درصد موارد سرطان ریه را تشکیل می‌دهند. نیکوتین در آب قابل حل نیست و سموم موجود در دود قلیان نیز محلول در آب نیستند. به همین دلیل آب موجود در ابزار قلیان تاثیری بر کاهش سمی بودن آن وسرطان‌زایی دود قلیان ندارد. نیکوتین ماده‌ای بسیار اعتیادآور است؛ مقادیر قابل توجهی از فلزات سنگین، ترکیبات آروماتیک و مواد سمی در دود حاصل از احتراق زغال، شناسایی شده است که علاوه بر مواد سمی و سرطان‌زای موجود در تنباکو، آسیب‌های مصرف قلیان را افزایش می‌دهد.