میگنا: درباره ارشد
رشته بهداشت روان آینده شغلی و بازاركار و نحوه تدريس و شرايط اين رشته در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه ها چه مي دانيد؟
در اين مقاله سعي خواهيم كرد اطلاعات كاملي درباره رشته جديد بهداشت روان كه اخيرا در وزارت بهداشت به تصويب رسيده است ارائه دهيم:
بحران های اخیر اجتماعی مانند، اعتیاد، طلاق، خودکشی، خشونتهای اجتماعی، بحران هویت، بیماری ایدز، بیماریهای روانی، ناتوانی های ذهنی و کودکان خیابانی، همگی برنامه ریزان و مدیران بخش سلامت رابه تاسیس این رشته ترغیب نموده است. با توجه به شیوع قابل توجه آسیب های روانی و بار بالای این بیماری ها در کشور ما با جمعیت عظیم نیازمند ارائه خدمات مواجه هستیم و علاوه بر گروههای در معرض خطر و آسیب پذیر مانند زنان سرپرست خانوار، کودکان و زنان قربانی خشونت، کودکان کار و خیابان و با توجه به این نکته که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متولی ارتقاء بهداشت روان در جمعیت سالم نیز هست، تربیت نیروی ماهر برای ارتقای بهداشت روان افراد، خانواده ها و جامعه و همچنین کاهش بار بیماریهای روانی از ضروریات به شمار می رود. دراین برنامه سعی شده که با تلفیق نظریه ها واصول روانشناختی، علوم رفتاری و جامعه شناختی به تربیت نیروهایی مبادرت شودتا قادر به پاسخگویی به نیازهای فوق باشند.
تعریف رشته:
رشته بهداشت روان رشته ای است که دانش آموختگان آن بااستفاده از علوم رفتاری و روانشناختی، با توجه خاص به ویژگیهای فرهنگ جامعه، در سطوح مختلف پیشگیری به ارتقاء سلامت روان افراد، خانواده ها و جامعه کمک می کنند.
تاریخچه مختصر رشته در دنیا:
نهضت بهداشت روان در دنیا تاریخچه طولانی دارد. اصطلاح بهداشت رو
ان(mental health) اولین بار در سال 1843 توسط ویلیام سویتزر(sweetzer) بکار برده شد. بعد از آن موضوع بهداشت روان بالاخص آموزش بهداشت روان در سطح جامعه مورد توجه بیشتری قرار گرفت. جنگ جهانی اول و دوم ضرورت تربیت متخصصین بیشتری را درحیطه روانپزشکی و روانشناسی ایجاب نمود و مشکلات اجتماعی در آمریکا دردهه 1960 منجر به شکل گیری رشته روانشناسی جامعه نگر شد. دراین دهه تعدادی از متخصصین بهداشت روان، روانشناسان بالینی و روانپزشکان به این نتیجه رسیدند که تنها درمان فردی یا گروهی در مطب ها کافی نبوده و ضرورت دارد روانشناسان و روانپزشکان درمحیط زندگی مردم حضور یافته و خدمات خود را در محیط زندگی مردم به آنها عرضه نمایند. کنفرانس کلورادو منجر به تولد روانشناسی جامعه نگر شد که در پی آن برنامه های مختلفی درارتباط باآموزش بهداشت روان پدید آمد و از سال های دهه 1950 در دانشگاه ها درمقاطع کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری تخصصی (Ph.D.) دوره بهداشت روان وهمچنین مشاوره بهداشت روان برگزار می گردد.
تاریخچه مختصر رشته در ایران
در ایران تا کنون رشته ای به این نام تاسیس نشده است. اما فعالیت هایی در زمینه درمان بیماران روانی
از حدود یک قرن پیش درایران شروع شده است. مثلا اولین مرکز نگهداری بیماران روانی در ایران در سال 1267 میلادی (666 هجری قمری)، به دستور خواجه نصیرالدین طوسی در بخشی در کنار دارالشفای عمومی در یزد تاسیس شد و در سال 1293 در بیمارستان هزار تختخوابی تهران بخشی به بیماران روانی اختصاص داده شد. در سال 1318 کرسی بیماریهای روانی در دانشکده پزشکی تهران ایجاد شد و در سال 1325 بیمارستانی در تهران شروع به ارائه خدمات روانپزشکی به بیماران روانی نمود. درسال 1336 پخش برنامه های بهداشت روانی از رادیو آغاز شد و در سال 1338 اداره بهداشت روان در اداره کل بهداشت وزارت بهداری وقت تشکیل گردید. مرکز سرپایی بهداشت روان در سال 1343 در خیابان هدایت تاسیس شد و از سال 1355 مراکز مجتمع روانپزشکی منطقه ای درتهران تاسیس شد. در سال 1365 برنامه کشوری بهداشت روان تدوین و درسال 1367 به مورد اجراء درآمد و به عنوان نهمین جزء خدمات بهداشتی اولیه (PHC) درنظام شبکه بهداشتی درمانی کشور ادغام شد. در برنامه کشوری بهداشت روان، بهورزان، پزشکان عمومی و رابطین داوطلب بهداشتی در شناسایی بیماران و ارائه خدمات بهداشت روان در مناطق روستایی آموزش داده شدند.
جایگاه شغلی دانش آموختگان:
دانش آموختگان این دوره می توانند در جایگاه های زیرانجام وظیفه نمایند:
دانش آموختگان این رشته می توانند در نظام بهداشتی کشور و در سه حیطه ارائه خدمات بهداشت روان در مراکز بهداشت روان روستایی وشهری، آموزش وپژوهش انجام وظیفه نمایند
فلسفه (ارزش ها و باورها):
در آموزش این رشته اخلاق، احترام، ارتباط، سازگاری، رعایت ارزشهای فرهنگی، معنوی ودینی که از اصول اولیه انجام فعالیت های بهداشت روان برای مخاطبین است به دانشجویان آموزش داده می شود. همچنین رفتار سالم، سبک زندگی سالم، دانش و مهارت های زندگی سالم، سازگاری با استرس، خودشناسی و حفظ هویت از ارزشهای مهم ومرتبط با سلامت است که در این رشته مورد نظر میباشد.
دور نما(چشم انداز):
پیش بینی می شود در 10 سال آینده، این رشته با تربیت نیروهای کارآمد، علاوه بر دستیابی به بالاترین استانداردهای خدماتی و آموزشی، با ارائه خدمات جامعه نگر، پیشگیرانه و حمایتی، شرایط کاهش آسیبهای اجتماعی و ارتقا سلامت جامعه را فراهم نماید.
رسالت (ماموریت):
رسالت این رشته، تربیت نیروی انسانی آگاه، توانمند ومتعهد است که آموخته های خود را در زمینه های خدمات بهداشت روان، پژوهش و آموزش درنظام سلامت، در اختیار افراد، خانواده ها و جامعه قرار می دهند.
پیامدهای مورد انتظار از دانش آموختگان:
انتظار می رود که دانش آموختگان بتوانند با استفاده از دانش، توانمندیها ومهارت های کسب شده، نقش موثری در پیشگیری و ارائه مداخلات روانشناختی و ارتقاء دانش از طریق انجام پژوهش های علمی در حیطه بهداشت روان ایفا نمایند. همچنین انتظار می رود که دانش آموختگان بتوانند نقش مدیریت برنامه های بهداشت روان در مراکز بهداشتی درمانی را به عهده بگیرند.
نقش های دانش آموختگان در جامعه:
آموزشی پژوهشی مشاوره ای تشخیصی
درمانی مراقبتی پیشگیری خدمات آزمایشگاهی
مولد مدیریتی خدماتی
وظایف حرفه ای دانش آموختگان به ترتیب هر نقش به شرح زیر است:
در نقش آموزشی
- نیاز سنجی، طراحی و برگزاری جلسات و دوره های آموزشی در حیطه مسائل بهداشت روان برای کارکنان بهداشتی و همچنین گروه های هدف خاص
- مشارکت در تدوین دستورالعمل های آموزشی مرتبط با بهداشت روان در برنامه های حاکمیت بالینی نظام سلامت
در نقش پژوهشی
- ارزیابی نیازهای جامعه در زمینه بهداشت روان، مشارکت در طراحی واجرای پژوهشهای بهداشت روان براساس نیازها
- انجام پژوهشهای کاربردی خدمات بهداشتی(HSR) در حوزه برنامه های بهداشت روان
در نقش خدماتی:
- آموزش خانواده ها در زمینه های مختلف بهداشت روان
- ارزیابی دانش آموزان مدارس از نظر هوش، استعداد، علایق ورفتار و ارائه گزارش به والدین وارجاع موارد مشکل دار به متخصص
- ارزیابی وضعیت سلامت روان جامعه در سطح پایه، ناهنجاریهای اجتماعی، تاثیر تبلیغات و رسانه ها در بهداشت روان، وضعیت روانی گروه های آسیب دیده در بحران و تشخیص خطر در جمعیت های تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی و ارائه راهکارهای اصلاحی به مسئولین مربوطه
- ارزیابی رشد و نمو وسلامت روان (Mental health) کودکان زیر پنج سال تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی و ارائه راهکارهای اصلاحی و ارجاع موارد مشکل دار به متخصص
- اجرای برنامه های کشوری بهداشت روان در جمعیت های تحت پوشش نظام سلامت
- مشارکت در اجرای برنامه های مصوب بهداشت روان در گروهها و مراکز خاص
- مشارکت در نظارت، ارزشیابی وارائه باز خورد فعالیت ها در زمینه برنامه های کشوری بهداشت روان در سطوح مختلف خدمات
- شناسایی بحرانهای روانی – اجتماعی و ارائه خدمات موثر مرتبط با هماهنگی مسئولیت ذیربط
- شناسایی و بهره گیری از تسهیلات عمومی و اختصاصی موجود محلی در جهت ارتقاء بهداشت روان فردی واجتماعی
- شناسایی، ارجاع و پیگیری بیماران روانپزشکی و ارائه گزارش به مسئولین مربوطه
- انجام مداخلات اولیه و راهنماییهای لازم در زمینه پیشگیری
از مشکلات مانند خودکشی، اعتیاد و آسیب های اجتماعی وارجاع موارد برحسب ضرورت
درنقش پیشگیری
- شناسایی گروه های در معرض خطر و ارائه برنامه های موثر جهت پیشگیری از مشکلات روانی- اجتماعی
- پیشگیری از مشکلاتی مانند خودکشی، اعتیاد و آسیب های اجتماعی باارائه راهنمایی های لازم به عموم مردم
در نقش مدیریتی
- اجرای برنامه های کشوری بهداشت روان در جمعیت های تحت پوشش نظام سلامت
- مشارکت در اجرای برنامه های مصوب بهداشت روان در گروه ها و مراکز خاص
- مشارکت در نظارت، ارزشیابی وارائه بازخورد فعالیت ها در زمینه برنامه های کشوری بهداشت روان در سطوح مختلف خدمات
توانمندی ها و مهارت های اصلی مورد انتظار
الف: توانمندی های عمومی مورد انتظار:
توانمندیهای عمومی مورد انتظار برای دانش آموختگان این مقطع عبارتند از:
• مهارت های ارتباطی
• آموزش
• پژوهش و نگارش مقالات علمی
• تفکر نقادانه ومهارت های حل مسئله
• مهارت های مدیریت (سیاستگذاری، برنامه ریزی، سازماندهی، پایش، نظارت و کنترل و ارزشیابی)مبتنی بر شواهد
• حرفه ای گرایی
ب: توانمندی های اختصاصی مورد انتظار:
توانمندی های اختصاصی مورد انتظار برای دانش آموختگان این مقطع عبارتند از:
• برقراری ارتباط
• انجام مصاحبه روانی
• ارزیابی وضعیت سلامت روان در جامعه
• ارزیابی اولیه هوش، شخصیت، استعدادها وعلایق و رفتار فردی و گروهی
• کار با نرم افزارهای اختصاصی
• ارزیابی فرد و جامعه از نظر اختلالات روانی
• ارزیابی ناهنجاریهای اجتماعی
• ارزیابی تاثیرات روانی اجتماعی رسانه ها در جامعه
• ارزیابی وضعیت سلامت روان جمعیت های آسیب دیده در بحران ها
• آموزش بهداشت روان در جمعیت های خاص
• پژوهش شامل: جستجوی متون، تدوین پروپوزال، تدوین پرسش نامه، گردآوری و آنالیز داده ها، مدیریت و گزارش تحقیق و نگارش مقالات علمی
• آموزش مهارت های زندگی و فرزند پروری
• پایش وضعیت بیماران روانی، تشخیص خطر و ارجاع
• ارزیابی رشد و نمو و وضعیت ذهنی کودکان