عروسک جان تو می دانی
کودک همسری و راهکارهای قانونی برای مواجهه با آن
فقط 12 سال داشت که پای سفره عقد نشست، حتی نمی دانست، سفره ای که چیده شده برای ورود به زندگی مشترک است به دوستانش که آنها نیز همسن و سالش بودند، زیر لب و در لباس عروسی لبخند می زد، در دلش خنده ای بود اما هیچ کس نمی دانست که این خنده برای ازدواجش نیست و از سر بچگی و برای شوخی با دوستانش است و شیطنت های دوران کودکی اش را در پای سفره عقد تجربه می کند.
همه چیز از اینجا شروع شد. در یک روستای دورافتاده و کوچک زندگی می کند، رسم و سنت این گونه است که دختر باید زود ازدواج کند، زود یعنی زیر 15 سال. اما نمی دانند که شاید این دختر هنوز از نظر عقلی و شرایط زندگی به حدی نرسیده است که بتواند یک زندگی مشترک را آغاز کند و شاید هم در آینده ای نه چندان دور، در کودکی مادری را تجربه کند. اما باید تن به این ازدواج بدهد.
مناقشه برای ازدواج دختران زیاد است برخی با ازدواج دختران زیر 18 سال، برخی زیر 15 و برخی دیگر زیر 13 سال مخالفت دارند اما هنوز ازدواج های زیادی حتی در سن 9 سالگی هم اتفاق می افتد که از نظر جامعه شناسان و کارشناسان اجتماعی بسیار نگران کننده است.
حرف و حدیث ها بسیار است اما وقتی برخی حرف ها از زبان مسئولان شنیده می شود، دردها و رنج ها دوچندان می شود. چندی پیش شهربانو امانی، عضو شورای شهر تهران اعلام کرده بود که 15 هزار دختر بیوه زیر 15 سال در کشور به سر می برند. آماری نگران کننده.
آمارهای متفاوتی از ازدواج دختران وجود دارد. آخرین و جدیدترین آمارها نشان می دهد که خراسان رضوی رتبه اول و آذربایجان شرقی در موضوع ازدواج کودکان 10 تا 15 سال، رتبه دوم را در کشور دارد.
فرهنگ های غلط موجب ازدواج دختران 10 تا 15 سال می شود. دلیل اصلی آن، اجبار والدین این کودکان است. مگر می شود یک دختر 10 یا 12 ساله توانایی حفظ یک خانواده را داشته باشد. پیچیدگی های زندگی آن قدر هست که یک دختر 30 ساله گاهی با اتفاقاتی خوش یا ناخوش نمی داند که چگونه برخورد کند آن وقت یک دخترک کوچک بی گناه که تنها در زندگی اش تا بوده شیطنت کودکی و بازی با عروسک را تجربه کرده اما باید زندگی زناشویی را هم به خوبی بگذراند. آیا می تواند؟ این سوال خیلی هاست.
براساس آمار اعلام شده در سالنامه آماری سازمان ثبت احوال کشور درباره وضعیت ازدواج در گروه سنی 14 سال و کمتر در پنج سال اخیر، تعداد کل ازدواج های ثبت شده در این گروه های سنی 40 هزار و 651 مورد، در سال 1392 نیز میزان این ازدواج ها 41 هزار و 437 مورد، در سال 1393 نیز 40 هزار و 404 مورد، در سال 94 نیز آمار ازدواج ها 37 هزار و 117 مورد و در سال 95 تعداد ازدواج های 14 سال و کمتر به 39 هزار و 279 مورد رسید.
بسیاری از کارشناسان اجتماعی و جامعه شناسان معتقدند ازدواج باید زمانی انجام شود که هر دو فرد (زن و مرد) شرایط لازم برای ازدواج را داشته باشند.
براساس اعلام سازمان ثبت احوال کشور درسال 96، شمار ازدواج های ثبت شده 608هزار و 977 مورد بوده است.
* کودکی را به مسلخ می برند
سهیلا صادقی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران می گوید: «باور قطعی من این است که ازدواج در بچگی، «ذبح بچگی» است و بچگی را داریم ذبح می کنیم. همین الان هم بچه ها، بدون ازدواج زودهنگام در حال ذبح شدن هستند که یکی از عوامل آن سیستم آموزش و پرورش است.
به عبارت دیگر این سیستم و درس گرایی چنان بچه ها را در استیلای خود قرار داده است که بچگی آنها در حال ذبح شدن است؛ چرا که بچه های ما با این سیستم بچگی نمی کنند؛ یعنی بازی نمی کنند و اوقات فراغت ندارند. در واقع تحت تاثیر سیطره درس گرایی هستند و حالا شما ازدواج کودکان را نیز اضافه کنید و بعد ببینید چه معجونی ایجاد می شود.»
این جامعه شناس از سوی دیگر به پیدایش خانوده ای تحت عنوان «خانواده انگلی» اشاره می کند که در پی ازدواج بچه ها پیش می آید. وقتی کودکی، از کودکی خود خروج زودرس دارد در واقع یک خانواده انگلی تشکیل می دهد و از میزبان خود (خانواده ای که از آنها حمایت می کند) تغذیه می کند. این خانواده ها (خانواده های انگلی) سالیان سال طول می کشد که هویت یک خانواده را پیدا کنند.
صادقی، خانواده انگلی را فقط به کودکان متاهل محدود نمی کند و آن را به جوان هایی تسری می دهد که در 23 یا 24 سالگی ازدواج کرده اند اما خانواده های آنان فکر می کنند که عروس و داماد هنوز بچه اند. انگار بچه ای به بچه ها اضافه شده است؛ این در حالی است که قرار نیست با ازدواج ها، بچه ای به بچه ها اضافه شود بلکه قرار است اینان، خانواده مستقلی تشکیل دهند. حالا شما ببینید که در سنین پایین تر چقدر این فرایند که زن و شوهر کودک، هویت یک خانواده مستقل را پیدا کنند طول می کشد و زمان می برد.
* افزایش حاملگی های پر خطر
«مطلب دیگر جدایی و ترس از خانواده برای بچه هاست به عبارتی ما دختر بچه ها را با احساس ترس و عدم امنیت وارد خانواده همسران می کنیم این در حالی است که بچگی آنها نصفه و نیمه می ماند و از همه مهمتر اینکه حاملگی های پر خطر هم جان «کودک مادر» و هم جان بچه ها را به خطر می اندازد. براساس نتایج مطالعات بین المللی از جمله یونیسف، میزان مرگ و میر بچه هایی که زیر 15 سال حامله می شوند 61 درصد بیشتر از مرگ و میری است که در بالای 20 سال اتفاق می افتد.»
«از طرفی آیا به این قضیه فکر کرده اید که وقتی بچه 13 ساله را روانه خانه شوهر می کنیم. قرار است این بچه، چه نسلی را تربیت کند در حالی که تحصیل خود را رها کرده و بچگی خود را تکمیل نکرده است. بچه ای که خودش تصوری از آزادی و مدیریت ندارد قرار است چه نسلی را تربیت کند؟ نسلی که در این فضا شکل می گیرد چه ویژگی هایی خواهد داشت؟ الان بسیاری از بچه ها که در دامن پدر و مادر تحصیلکرده بزرگ شده اند مشکل دارند آیا می توانید جایی که مادر از سرمایه های فرهنگی، اجتماعی و هویتی خود جدا مانده و درک از خودش به دلیل بچگی، تکمیل نشده است، چه کودکی را قرار است تربیت کند؟
* قانونگذار ازدواج زیر 18 سال ممنوع کند
این جامعه شناس تاکید می کند که نه تنها منع ازدواج کودکان را باید گفتمان سازی کنیم که حتی قانون گذار هم باید موارد مربوط به ازدواج کودکان را اصلاح کند و ازدواج های زیر سن 18 سال را به لحاظ قانونی منع کند؛ برای اینکه تبعات جدی دارد.
دیگر آنکه همین الان که میانگین سنی ازدواج در کشور 25 ، 26 سال است تقریبا هفت، هشت سال بین بلوغ جنسی و ازدواج فاصله داریم و ما برای این موضوع ها فکر نمی کنیم و بعد می خواهیم از بچه ها دفاع کنیم. این مساله باید از دستور کار خارج شود و اتفاقا قانونگذار تحت بحث های کارشناسی اصلاحات را انجام دهد.
نمونه های زیادی از ازدواج دختران زیر 14 یا 15 سال در کشور وجود دارد اما دردناک تر آن است که دختری یتیم را راهی خانه ای کنند که حتی کودکی اش را هنوز به خاطر نمی آورد.
هفته گذشته خبری در شبکه ها و فضای مجازی مبنی بر اعتراض مردم و لغو عروسی برای دختر یتیم 9 ساله انتشار یافت که از یک طرف جای خوشحالی است. از طرفی دیگر دردی به دنبال دارد که فقط باید گفت آن دختر کوچک زمانی که لباس عروسی می خواستند بر تنش کنند، چه ها کشیده است.
با دریافت خبری از شهروندان مبنی بر برگزاری مجلس عروسی یک دختر 9 ساله فاقد ولی با یک فرد بزرگسال که اختلاف سنی زیادی دارد در یکی از تالارهای مشهد، بلافاصله با دستور قضایی معاون دادستان مشهد در ساعت 11 شب تیم اورژانس اجتماعی و کلانتری به محل برگزاری مراسم اعزام شدند.
بزرگان خانواده عروس و داماد ملزم به حفاظت از دختر تا بررسی دقیق موضوع شدند. متعاقب آن دستور لازم برای اعزام دختر به مراکز نگهداری بهزیستی صادر شد تا اطمینان کامل از تامین مصلحت کودک شود. چون بر اساس قانون ازدواج کودکان زیر سن قانونی ممنوع است و مدعی العموم موظف است به لحاظ رعایت حقوق کودکان با قانون شکنان برخورد کند.
* نفس در سینه حبس می شود
نفس در سینه حبس می شود وقتی این خبرها به گوش می رسد. خدایا دخترک 9 ساله درک و شعوری از ازدواج ندارد. آن مرد که چندین سال از دخترک بزرگتر است چرا تن به چنین کاری می دهد. حتی یک لحظه با خودش فکر نمی کند که دختر خردسال خودش چنین شرایطی برایش رخ دهد چه باید بکند؟
اما برای ازدواج دختران زیر 18 سال مناقشات جدی وجود دارد برخی موافق و برخی مخالف هستند. در حالی که اکثر مسئولان و کارشناسان با ازدواج کودکان مخالف هستند، کبری خزعلی، عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده شوای عالی انقلاب فرهنگی نظر دیگری دارد.
* خزعلی: ازدواج زیر 18 سال را ممنوع نکنید
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، با بیان برخی مشکلات دخترانی که در سنین زیر 18 سالگی ازدواج می کنند، خواستار رفع ممنوعیت ثبت ازدواج در این سنین شد.
بر اساس ماده 1041 قانون مدنی در سال 1313 نکاح اناث قبل از رسیدن به سن 15 سال و ذکور قبل از 18 سالگی ممنوع است. از سال 1313 تا 1353 این قانون به مدت 40 سال اجرا شد اما پس از آن، قانون حمایت از خانواده در ماده 23 در مورد زنان، سن 18 سال و در مردان سن 20 سال را برای ازدواج تعیین کرد.
به گفته علی کاظمی حقوقدان و مشاور معاون حقوقی قوه قضاییه، بعد از انقلاب ماده 1041 تغییر کرد و سن بلوغ برای دختر 9 سال و برای پسر 15 سال در نظرگرفته شد که پس از آن لایحه اصلاح ماده مذکور تقدیم مجلس شورای اسلامی شد و سن ازدواج برای دختران 13 و برای پسران 15 سال تعیین شد.
فاطمه ذوالقدر، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز اخیرا اعلام کرده که بر اساس طرحی که فراکسیون زنان مجلس تهیه کرده است، سن ازدواج پسران 18 سال و دختران 16 سال تعیین می شود و ازدواج بین 13 تا 15 سال تنها با شرایطی همچون اذن پدر و مصلحت دادگاه امکانپذیر خواهد بود.
وی ازدواج دختران و پسران در سنین پایین را که هنوز در دوران کودکی به سر می برند، ولی مجبور به ازدواج می شوند، یکی از معضلات امروز جامعه می داند.
کبری خزعلی درباره ازدواج دختران به خبرنگار اجتماعی ایرنا می گوید: به هیچکس بی موقع چه در سن 15 و چه در سن 25 سالگی اگر آمادگی ازدواج نداشته باشد، نباید ازدواج تحمیل شود بلکه باید با خواست خود دختران و پسران ازدواج صورت گیرد. همچنین باید زمینه ازدواج ساده، آگاهانه و متناسب با شرایط فرد فراهم شود و حدی برای سن ازدواج انتخاب نشود.
وی با طرح این سوال که با چه دلیل و منطقی راه را برای ازدواج دختران در سنینی که می توانند ازدواج کنند، می بندیم، اضافه می کند: هر کسی برای سن ازدواج دختران در جامعه یک سنی را اعلام می کند، از 15 تا 20 سالگی مورد مناقشه است. مطرح کردن سن 18سالگی برای ازدواج از کجا آمده است؟ دین می گوید از سنی که بلوغ واقع می شود و از نظر پزشکی از سنی که تغییرات بلوغ آغاز می شود، توانایی ورود به زندگی و زوجیت وجود دارد و اگر تغییرات فیزیکی ایجاد شود، امکان ازدواج و فرزندآوری هم فراهم است.
خزعلی می افزاید: البته این مسائل به رشد فرد هم بستگی دارد؛ به عنوان نمونه ممکن است یک دختر در سن 18 سالگی، دختری دیگر در سن 15 یا حتی 13 سالگی به این مرحله برسد و از نظر روانشناسی نیز با بررسی که انجام می شود، این دختران آمادگی لازم برای ازدواج را خواهند داشت.
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده می گوید: سوال این است؛ آنهایی که می گویند سن ازدواج را باید بالای 18 سال ببریم در حالی که دین اجازه این کار را نداده و از نظر روانشناسی هم تایید نشده است و همچنین اینکه در دنیا ازدواج در سنین مختلف وجود دارد مانند اینکه در آمریکا و فرانسه و کشورهای مختلف سن ازدواج 15 یا 16 سالگی و سن کار 11 یا 12 است، آیا احتمال بزهکاری این افراد را نیز بررسی کرده اند.
خزعلی می گوید: چطور می شود که سن ازدواج را روی 18 سال قرار می دهند و بعد معلوم می شود که بر اساس سن و میزان رشد، سن های مختلفی برای ازدواج در تمام دنیا مطرح است اما برای بررسی بزهکاری برنامه ای وجود ندارد.
وی اضافه می کند: چرا در کشور روی سن 18 تاکید می شود؟ حتی در سند حقوق کودک نیز آمده است که هر کشوری هر سنی را می تواند برای این منظور تعیین کند و نهایت آن 18سالگی است. هر کشوری مطابق با قانون خود سن ازدواج را مشخص می کند. اگر کسی تصمیم به ازدواج در سنین پایین گرفت و تغییرات جدی داشت، حق زورگویی بر آن فرد را نداریم و باید تغییرات را پزشک، روانشناس و مسئولان مشاور، خانواده و قاضی تائید کنند تا بتواند وارد زندگی شود.
خزعلی با بیان اینکه آمار ازدواج در سنین پایین در مناطق روستایی و حاشیه نشین زیاد است، می گوید: اینها ازدواج غیرقانونی دارند؛ وقتی ازدواج در سنین 13 یا 16 سالگی برای دختران غیرقانونی می شود، ازدواج آنها ثبت نمی شود و اگر همسر دختری مشکلی مانند اعتیاد داشته باشد، چه کار باید انجام دهد و مرد خانواده تا آخر عمر از پدر و مادر دختر باج می گیرد و طلاقش هم نمی دهد. باید تا چند سال صبر کند که طلاق بگیرد و دوباره بتواند ازدواج کند. در حالی که اگر ازدواج او ثبت شده باشد، همان ماه اول می تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه کند.
وی تصریح می کند: ما هر چه قانون را سخت تر می کنیم، قانون شکنی را بیشتر کرده ایم، دختری که می خواهد قانون از او حمایت کند، نمی تواند از حمایت قانونی برخوردار باشد؛ اگر بچه ای حاصل ازدواج او باشد، اثبات اینکه پدر بچه چه کسی است، بسیار سخت است و همچنین اینکه ممکن است این کودکان نتوانند از ارث پدر بهره مند شوند. این گونه موارد را می توان در حاشیه های تهران به وفور دید.
عضو شورای اجتماعی و فرهنگی زنان ادامه می دهد: مسئولان دبیرستان ها حق ندارند دختری را که ازدواج کرده است، از مدرسه محروم کنند، اطلاعات وسیع تر از اینکه ممکن است یک دختر باوقار ازدواج کرده داشته باشد، بچه های ما در فضای مجازی می بینند، باید آنها را اصلاح کرد به جای اینکه جلوی یک ازدواج قانونی را بگیریم.
سینا کلهر، رئیس دفتر فرهنگی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در یک نشست تخصصی با موضوع نگاهی نو به ازدواج زودهنگام، آمار مربوط به ازدواج کودکان را این گونه اعلام کرد؛ کل مناقشه ازدواج روی بازه سنی بین 10 تا 14 سال اس. مجموع این ازدواج ها در سال 94، حدود 37 هزار و 137 مورد بوده است.
به گفته وی؛ این ازدواج ها در تمام 31 استان کشور رخ داده است و به لحاظ نسبت این ازدواج با کل ازدواج های هر استان، استان زنجان اول است و به لحاظ تعداد، خراسان رضوی در کشور اول است.
لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس جمهوری نیز پیشتر در گفت و گو با ایرنا گفته بود که باید مجلس شورای اسلامی را برای تعیین حداقل 18 سال سن ازدواج برای دختران همسو کرد. برای همین موضوع در فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی روی موضوع سن ازدواج بالاتر برای این افراد بحث شده است تا سال بالاتر را برای حداقل سن ازدواج تعیین کنند که حدود 18 سال سن تاکنون مطرح است.
وی اظهار می کند: البته برخی مساله سن 15 سال را مطرح کردند، که هنوز روی آن نیز حرف هست، اگرچه سن 13 سال مورد مناقشه است و بسیاری روی آن ایراد گرفتند که باید تلاش شود تا سن ازدواج به حداقل 18 سال برسد. با ازدواج زودهنگام کودکان به ویژه دختران، فرصت تحصیل از این افراد گرفته می شود و در واقع آنها را از درس محروم می کنیم.
جنیدی معتقد است با این اقدام فرزندان لازم التعلیم این مملکت عملا از حق تحصیل و حمایت شان در عرصه درس محروم می شوند که به همین منظور تمهیداتی اندیشیده شود تا در زمان معقولی که هست فرصت تحصیل برای آنها وجود داشته باشد.
طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی نیز می گوید: در قالب طرح «کودک همسری» حداقل سن ازدواج برای دختران به 16 سال افزایش می یابد. در این طرح حداقل سن ازدواج برای دختران 16 سال و برای پسران 18 سال پیش بینی شده است.
وی در مورد جزئیات این طرح می افزاید: در حال حاضر حداقل سن ازدواج برای دختران 13 سال است و دختران زیر 13 سال تنها با مجوز دادگاه امکان ازدواج دارند اما در طرح جدید دختران بین 13 تا 16 سال برای ازدواج باید حکم قانونی از دادگاه دریافت کنند. در این طرح ازدواج دختران زیر 13 سال مطلقا ممنوع خواهد شد.
سیاوشی اضافه می کند: این موضوع مخالفانی در کشور دارد اما با شورای فرهنگی اجتماعی زنان در مورد ممنوعیت ازدواج دختران زیر 13 سال به توافق رسیده ایم. این طرح با قید دو فوریت قرار است و در مجلس شورای اسلامی مطرح شود.
گزارش از مهناز بیرانوند- خبرگزاري ايرنا
همه چیز از اینجا شروع شد. در یک روستای دورافتاده و کوچک زندگی می کند، رسم و سنت این گونه است که دختر باید زود ازدواج کند، زود یعنی زیر 15 سال. اما نمی دانند که شاید این دختر هنوز از نظر عقلی و شرایط زندگی به حدی نرسیده است که بتواند یک زندگی مشترک را آغاز کند و شاید هم در آینده ای نه چندان دور، در کودکی مادری را تجربه کند. اما باید تن به این ازدواج بدهد.
مناقشه برای ازدواج دختران زیاد است برخی با ازدواج دختران زیر 18 سال، برخی زیر 15 و برخی دیگر زیر 13 سال مخالفت دارند اما هنوز ازدواج های زیادی حتی در سن 9 سالگی هم اتفاق می افتد که از نظر جامعه شناسان و کارشناسان اجتماعی بسیار نگران کننده است.
حرف و حدیث ها بسیار است اما وقتی برخی حرف ها از زبان مسئولان شنیده می شود، دردها و رنج ها دوچندان می شود. چندی پیش شهربانو امانی، عضو شورای شهر تهران اعلام کرده بود که 15 هزار دختر بیوه زیر 15 سال در کشور به سر می برند. آماری نگران کننده.
آمارهای متفاوتی از ازدواج دختران وجود دارد. آخرین و جدیدترین آمارها نشان می دهد که خراسان رضوی رتبه اول و آذربایجان شرقی در موضوع ازدواج کودکان 10 تا 15 سال، رتبه دوم را در کشور دارد.
فرهنگ های غلط موجب ازدواج دختران 10 تا 15 سال می شود. دلیل اصلی آن، اجبار والدین این کودکان است. مگر می شود یک دختر 10 یا 12 ساله توانایی حفظ یک خانواده را داشته باشد. پیچیدگی های زندگی آن قدر هست که یک دختر 30 ساله گاهی با اتفاقاتی خوش یا ناخوش نمی داند که چگونه برخورد کند آن وقت یک دخترک کوچک بی گناه که تنها در زندگی اش تا بوده شیطنت کودکی و بازی با عروسک را تجربه کرده اما باید زندگی زناشویی را هم به خوبی بگذراند. آیا می تواند؟ این سوال خیلی هاست.
براساس آمار اعلام شده در سالنامه آماری سازمان ثبت احوال کشور درباره وضعیت ازدواج در گروه سنی 14 سال و کمتر در پنج سال اخیر، تعداد کل ازدواج های ثبت شده در این گروه های سنی 40 هزار و 651 مورد، در سال 1392 نیز میزان این ازدواج ها 41 هزار و 437 مورد، در سال 1393 نیز 40 هزار و 404 مورد، در سال 94 نیز آمار ازدواج ها 37 هزار و 117 مورد و در سال 95 تعداد ازدواج های 14 سال و کمتر به 39 هزار و 279 مورد رسید.
بسیاری از کارشناسان اجتماعی و جامعه شناسان معتقدند ازدواج باید زمانی انجام شود که هر دو فرد (زن و مرد) شرایط لازم برای ازدواج را داشته باشند.
براساس اعلام سازمان ثبت احوال کشور درسال 96، شمار ازدواج های ثبت شده 608هزار و 977 مورد بوده است.
* کودکی را به مسلخ می برند
سهیلا صادقی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران می گوید: «باور قطعی من این است که ازدواج در بچگی، «ذبح بچگی» است و بچگی را داریم ذبح می کنیم. همین الان هم بچه ها، بدون ازدواج زودهنگام در حال ذبح شدن هستند که یکی از عوامل آن سیستم آموزش و پرورش است.
به عبارت دیگر این سیستم و درس گرایی چنان بچه ها را در استیلای خود قرار داده است که بچگی آنها در حال ذبح شدن است؛ چرا که بچه های ما با این سیستم بچگی نمی کنند؛ یعنی بازی نمی کنند و اوقات فراغت ندارند. در واقع تحت تاثیر سیطره درس گرایی هستند و حالا شما ازدواج کودکان را نیز اضافه کنید و بعد ببینید چه معجونی ایجاد می شود.»
این جامعه شناس از سوی دیگر به پیدایش خانوده ای تحت عنوان «خانواده انگلی» اشاره می کند که در پی ازدواج بچه ها پیش می آید. وقتی کودکی، از کودکی خود خروج زودرس دارد در واقع یک خانواده انگلی تشکیل می دهد و از میزبان خود (خانواده ای که از آنها حمایت می کند) تغذیه می کند. این خانواده ها (خانواده های انگلی) سالیان سال طول می کشد که هویت یک خانواده را پیدا کنند.
صادقی، خانواده انگلی را فقط به کودکان متاهل محدود نمی کند و آن را به جوان هایی تسری می دهد که در 23 یا 24 سالگی ازدواج کرده اند اما خانواده های آنان فکر می کنند که عروس و داماد هنوز بچه اند. انگار بچه ای به بچه ها اضافه شده است؛ این در حالی است که قرار نیست با ازدواج ها، بچه ای به بچه ها اضافه شود بلکه قرار است اینان، خانواده مستقلی تشکیل دهند. حالا شما ببینید که در سنین پایین تر چقدر این فرایند که زن و شوهر کودک، هویت یک خانواده مستقل را پیدا کنند طول می کشد و زمان می برد.
* افزایش حاملگی های پر خطر
«مطلب دیگر جدایی و ترس از خانواده برای بچه هاست به عبارتی ما دختر بچه ها را با احساس ترس و عدم امنیت وارد خانواده همسران می کنیم این در حالی است که بچگی آنها نصفه و نیمه می ماند و از همه مهمتر اینکه حاملگی های پر خطر هم جان «کودک مادر» و هم جان بچه ها را به خطر می اندازد. براساس نتایج مطالعات بین المللی از جمله یونیسف، میزان مرگ و میر بچه هایی که زیر 15 سال حامله می شوند 61 درصد بیشتر از مرگ و میری است که در بالای 20 سال اتفاق می افتد.»
«از طرفی آیا به این قضیه فکر کرده اید که وقتی بچه 13 ساله را روانه خانه شوهر می کنیم. قرار است این بچه، چه نسلی را تربیت کند در حالی که تحصیل خود را رها کرده و بچگی خود را تکمیل نکرده است. بچه ای که خودش تصوری از آزادی و مدیریت ندارد قرار است چه نسلی را تربیت کند؟ نسلی که در این فضا شکل می گیرد چه ویژگی هایی خواهد داشت؟ الان بسیاری از بچه ها که در دامن پدر و مادر تحصیلکرده بزرگ شده اند مشکل دارند آیا می توانید جایی که مادر از سرمایه های فرهنگی، اجتماعی و هویتی خود جدا مانده و درک از خودش به دلیل بچگی، تکمیل نشده است، چه کودکی را قرار است تربیت کند؟
* قانونگذار ازدواج زیر 18 سال ممنوع کند
این جامعه شناس تاکید می کند که نه تنها منع ازدواج کودکان را باید گفتمان سازی کنیم که حتی قانون گذار هم باید موارد مربوط به ازدواج کودکان را اصلاح کند و ازدواج های زیر سن 18 سال را به لحاظ قانونی منع کند؛ برای اینکه تبعات جدی دارد.
دیگر آنکه همین الان که میانگین سنی ازدواج در کشور 25 ، 26 سال است تقریبا هفت، هشت سال بین بلوغ جنسی و ازدواج فاصله داریم و ما برای این موضوع ها فکر نمی کنیم و بعد می خواهیم از بچه ها دفاع کنیم. این مساله باید از دستور کار خارج شود و اتفاقا قانونگذار تحت بحث های کارشناسی اصلاحات را انجام دهد.
نمونه های زیادی از ازدواج دختران زیر 14 یا 15 سال در کشور وجود دارد اما دردناک تر آن است که دختری یتیم را راهی خانه ای کنند که حتی کودکی اش را هنوز به خاطر نمی آورد.
هفته گذشته خبری در شبکه ها و فضای مجازی مبنی بر اعتراض مردم و لغو عروسی برای دختر یتیم 9 ساله انتشار یافت که از یک طرف جای خوشحالی است. از طرفی دیگر دردی به دنبال دارد که فقط باید گفت آن دختر کوچک زمانی که لباس عروسی می خواستند بر تنش کنند، چه ها کشیده است.
با دریافت خبری از شهروندان مبنی بر برگزاری مجلس عروسی یک دختر 9 ساله فاقد ولی با یک فرد بزرگسال که اختلاف سنی زیادی دارد در یکی از تالارهای مشهد، بلافاصله با دستور قضایی معاون دادستان مشهد در ساعت 11 شب تیم اورژانس اجتماعی و کلانتری به محل برگزاری مراسم اعزام شدند.
بزرگان خانواده عروس و داماد ملزم به حفاظت از دختر تا بررسی دقیق موضوع شدند. متعاقب آن دستور لازم برای اعزام دختر به مراکز نگهداری بهزیستی صادر شد تا اطمینان کامل از تامین مصلحت کودک شود. چون بر اساس قانون ازدواج کودکان زیر سن قانونی ممنوع است و مدعی العموم موظف است به لحاظ رعایت حقوق کودکان با قانون شکنان برخورد کند.
* نفس در سینه حبس می شود
نفس در سینه حبس می شود وقتی این خبرها به گوش می رسد. خدایا دخترک 9 ساله درک و شعوری از ازدواج ندارد. آن مرد که چندین سال از دخترک بزرگتر است چرا تن به چنین کاری می دهد. حتی یک لحظه با خودش فکر نمی کند که دختر خردسال خودش چنین شرایطی برایش رخ دهد چه باید بکند؟
اما برای ازدواج دختران زیر 18 سال مناقشات جدی وجود دارد برخی موافق و برخی مخالف هستند. در حالی که اکثر مسئولان و کارشناسان با ازدواج کودکان مخالف هستند، کبری خزعلی، عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده شوای عالی انقلاب فرهنگی نظر دیگری دارد.
* خزعلی: ازدواج زیر 18 سال را ممنوع نکنید
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، با بیان برخی مشکلات دخترانی که در سنین زیر 18 سالگی ازدواج می کنند، خواستار رفع ممنوعیت ثبت ازدواج در این سنین شد.
بر اساس ماده 1041 قانون مدنی در سال 1313 نکاح اناث قبل از رسیدن به سن 15 سال و ذکور قبل از 18 سالگی ممنوع است. از سال 1313 تا 1353 این قانون به مدت 40 سال اجرا شد اما پس از آن، قانون حمایت از خانواده در ماده 23 در مورد زنان، سن 18 سال و در مردان سن 20 سال را برای ازدواج تعیین کرد.
به گفته علی کاظمی حقوقدان و مشاور معاون حقوقی قوه قضاییه، بعد از انقلاب ماده 1041 تغییر کرد و سن بلوغ برای دختر 9 سال و برای پسر 15 سال در نظرگرفته شد که پس از آن لایحه اصلاح ماده مذکور تقدیم مجلس شورای اسلامی شد و سن ازدواج برای دختران 13 و برای پسران 15 سال تعیین شد.
فاطمه ذوالقدر، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز اخیرا اعلام کرده که بر اساس طرحی که فراکسیون زنان مجلس تهیه کرده است، سن ازدواج پسران 18 سال و دختران 16 سال تعیین می شود و ازدواج بین 13 تا 15 سال تنها با شرایطی همچون اذن پدر و مصلحت دادگاه امکانپذیر خواهد بود.
وی ازدواج دختران و پسران در سنین پایین را که هنوز در دوران کودکی به سر می برند، ولی مجبور به ازدواج می شوند، یکی از معضلات امروز جامعه می داند.
کبری خزعلی درباره ازدواج دختران به خبرنگار اجتماعی ایرنا می گوید: به هیچکس بی موقع چه در سن 15 و چه در سن 25 سالگی اگر آمادگی ازدواج نداشته باشد، نباید ازدواج تحمیل شود بلکه باید با خواست خود دختران و پسران ازدواج صورت گیرد. همچنین باید زمینه ازدواج ساده، آگاهانه و متناسب با شرایط فرد فراهم شود و حدی برای سن ازدواج انتخاب نشود.
وی با طرح این سوال که با چه دلیل و منطقی راه را برای ازدواج دختران در سنینی که می توانند ازدواج کنند، می بندیم، اضافه می کند: هر کسی برای سن ازدواج دختران در جامعه یک سنی را اعلام می کند، از 15 تا 20 سالگی مورد مناقشه است. مطرح کردن سن 18سالگی برای ازدواج از کجا آمده است؟ دین می گوید از سنی که بلوغ واقع می شود و از نظر پزشکی از سنی که تغییرات بلوغ آغاز می شود، توانایی ورود به زندگی و زوجیت وجود دارد و اگر تغییرات فیزیکی ایجاد شود، امکان ازدواج و فرزندآوری هم فراهم است.
خزعلی می افزاید: البته این مسائل به رشد فرد هم بستگی دارد؛ به عنوان نمونه ممکن است یک دختر در سن 18 سالگی، دختری دیگر در سن 15 یا حتی 13 سالگی به این مرحله برسد و از نظر روانشناسی نیز با بررسی که انجام می شود، این دختران آمادگی لازم برای ازدواج را خواهند داشت.
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده می گوید: سوال این است؛ آنهایی که می گویند سن ازدواج را باید بالای 18 سال ببریم در حالی که دین اجازه این کار را نداده و از نظر روانشناسی هم تایید نشده است و همچنین اینکه در دنیا ازدواج در سنین مختلف وجود دارد مانند اینکه در آمریکا و فرانسه و کشورهای مختلف سن ازدواج 15 یا 16 سالگی و سن کار 11 یا 12 است، آیا احتمال بزهکاری این افراد را نیز بررسی کرده اند.
خزعلی می گوید: چطور می شود که سن ازدواج را روی 18 سال قرار می دهند و بعد معلوم می شود که بر اساس سن و میزان رشد، سن های مختلفی برای ازدواج در تمام دنیا مطرح است اما برای بررسی بزهکاری برنامه ای وجود ندارد.
وی اضافه می کند: چرا در کشور روی سن 18 تاکید می شود؟ حتی در سند حقوق کودک نیز آمده است که هر کشوری هر سنی را می تواند برای این منظور تعیین کند و نهایت آن 18سالگی است. هر کشوری مطابق با قانون خود سن ازدواج را مشخص می کند. اگر کسی تصمیم به ازدواج در سنین پایین گرفت و تغییرات جدی داشت، حق زورگویی بر آن فرد را نداریم و باید تغییرات را پزشک، روانشناس و مسئولان مشاور، خانواده و قاضی تائید کنند تا بتواند وارد زندگی شود.
خزعلی با بیان اینکه آمار ازدواج در سنین پایین در مناطق روستایی و حاشیه نشین زیاد است، می گوید: اینها ازدواج غیرقانونی دارند؛ وقتی ازدواج در سنین 13 یا 16 سالگی برای دختران غیرقانونی می شود، ازدواج آنها ثبت نمی شود و اگر همسر دختری مشکلی مانند اعتیاد داشته باشد، چه کار باید انجام دهد و مرد خانواده تا آخر عمر از پدر و مادر دختر باج می گیرد و طلاقش هم نمی دهد. باید تا چند سال صبر کند که طلاق بگیرد و دوباره بتواند ازدواج کند. در حالی که اگر ازدواج او ثبت شده باشد، همان ماه اول می تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه کند.
وی تصریح می کند: ما هر چه قانون را سخت تر می کنیم، قانون شکنی را بیشتر کرده ایم، دختری که می خواهد قانون از او حمایت کند، نمی تواند از حمایت قانونی برخوردار باشد؛ اگر بچه ای حاصل ازدواج او باشد، اثبات اینکه پدر بچه چه کسی است، بسیار سخت است و همچنین اینکه ممکن است این کودکان نتوانند از ارث پدر بهره مند شوند. این گونه موارد را می توان در حاشیه های تهران به وفور دید.
عضو شورای اجتماعی و فرهنگی زنان ادامه می دهد: مسئولان دبیرستان ها حق ندارند دختری را که ازدواج کرده است، از مدرسه محروم کنند، اطلاعات وسیع تر از اینکه ممکن است یک دختر باوقار ازدواج کرده داشته باشد، بچه های ما در فضای مجازی می بینند، باید آنها را اصلاح کرد به جای اینکه جلوی یک ازدواج قانونی را بگیریم.
سینا کلهر، رئیس دفتر فرهنگی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در یک نشست تخصصی با موضوع نگاهی نو به ازدواج زودهنگام، آمار مربوط به ازدواج کودکان را این گونه اعلام کرد؛ کل مناقشه ازدواج روی بازه سنی بین 10 تا 14 سال اس. مجموع این ازدواج ها در سال 94، حدود 37 هزار و 137 مورد بوده است.
به گفته وی؛ این ازدواج ها در تمام 31 استان کشور رخ داده است و به لحاظ نسبت این ازدواج با کل ازدواج های هر استان، استان زنجان اول است و به لحاظ تعداد، خراسان رضوی در کشور اول است.
لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس جمهوری نیز پیشتر در گفت و گو با ایرنا گفته بود که باید مجلس شورای اسلامی را برای تعیین حداقل 18 سال سن ازدواج برای دختران همسو کرد. برای همین موضوع در فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی روی موضوع سن ازدواج بالاتر برای این افراد بحث شده است تا سال بالاتر را برای حداقل سن ازدواج تعیین کنند که حدود 18 سال سن تاکنون مطرح است.
وی اظهار می کند: البته برخی مساله سن 15 سال را مطرح کردند، که هنوز روی آن نیز حرف هست، اگرچه سن 13 سال مورد مناقشه است و بسیاری روی آن ایراد گرفتند که باید تلاش شود تا سن ازدواج به حداقل 18 سال برسد. با ازدواج زودهنگام کودکان به ویژه دختران، فرصت تحصیل از این افراد گرفته می شود و در واقع آنها را از درس محروم می کنیم.
جنیدی معتقد است با این اقدام فرزندان لازم التعلیم این مملکت عملا از حق تحصیل و حمایت شان در عرصه درس محروم می شوند که به همین منظور تمهیداتی اندیشیده شود تا در زمان معقولی که هست فرصت تحصیل برای آنها وجود داشته باشد.
طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی نیز می گوید: در قالب طرح «کودک همسری» حداقل سن ازدواج برای دختران به 16 سال افزایش می یابد. در این طرح حداقل سن ازدواج برای دختران 16 سال و برای پسران 18 سال پیش بینی شده است.
وی در مورد جزئیات این طرح می افزاید: در حال حاضر حداقل سن ازدواج برای دختران 13 سال است و دختران زیر 13 سال تنها با مجوز دادگاه امکان ازدواج دارند اما در طرح جدید دختران بین 13 تا 16 سال برای ازدواج باید حکم قانونی از دادگاه دریافت کنند. در این طرح ازدواج دختران زیر 13 سال مطلقا ممنوع خواهد شد.
سیاوشی اضافه می کند: این موضوع مخالفانی در کشور دارد اما با شورای فرهنگی اجتماعی زنان در مورد ممنوعیت ازدواج دختران زیر 13 سال به توافق رسیده ایم. این طرح با قید دو فوریت قرار است و در مجلس شورای اسلامی مطرح شود.
گزارش از مهناز بیرانوند- خبرگزاري ايرنا
