ریشه‌های روانی کودک آزاری در تجربه های تلخ گذشته
میگنا: کودک آزاری، یکی از اصلی ترین اقسام خشونت به شمار می رود و این پدیده در سال های اخیر مورد بحث بسیاری از صاحب نظران قرار گرفته است؛ این مفهوم که در حقیقت به بدرفتاری های فیزیکی_عاطفی، سوءاستفاده های جنسی، غفلت و بی‌توجهی، استثمار تجاری و سایر اشکال استثمار اشاره می کند، منجر به آسیب های احتمالی و واقعی به سلامت، بقا، رشد و کرامت کودک در زمینه روابط اجتماعی و بین فردی، اعتماد، مسئولیت و قدرت می شود.
براساس آمارهای جهانی از هر هزار کودک ۲۰ خردسال در معرض این خشونت قرار می گیرد؛ که این آمار در جامعه ایران به‌رغم افزایش ۲۰ درصدی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶، همچنان نسبت به آمارهای جهانی کمتر است اما از آنجا که کودکان بی دفاع ترین اقشار جامعه در مقابل خشونت به شمار می روند، باید به این موضوع به طور جدی توجه کرد.
این آسیب که اقسام متعددی مانند آسیب های عاطفی، جسمی، جنسی و بی توجهی را در بر می گیرد، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران اجتماعی و روان‌شناختی به علت اختلالات روحی و روانی، تجربه های تلخ دوران کودکی و نوجوانی و همچنین اعتیاد به مواد مخدر والدین رخ می دهد.
امروزه در بسیاری از جوامع به منظور جلوگیری از کودک آزاری، قوانین متعددی تدوین شده است. به عنوان مثال در کشور آلمان کودک آزار به شرط داشتن حداقل ۲۵ سال سن با موافقت کمیسیون پزشکی با بهره گیری از دارو عقیم می شود؛ در برخی از کشورها مانند فرانسه، سوئد و اسپانیا نیز ضوابط مشابهی حاکم است. در ایالات متحده آمریکا هم کودک آزاری جرمی بسیار جدی تلقی می شود و مجرمان به احکام تعلیقی و گاه حبس ابد محکوم می شوند.
در ایران نیز طبق ماده ۱۱ لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، قتل و ضرب و جرح عمدی کودک و نوجوان در صورت عدم قصاص موظف بر پرداخت دیه و بیش از دو سوم حداکثر مجازات مقرر قانونی است. سازمان اورژانس اجتماعی بهزیستی، صدای یارا (خط تلفنی انجمن حمایت از حقوق کودکان) و دادستانی استان‌ها نیز از مراکز مسئول در حمایت از کودکان به شمار می روند.
کودک‌آزاری؛ رتبه نخست خشونت های خانگی
رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در این باره می گوید: براساس آمارها کودک‌آزاری در رتبه نخست خشونت های خانگی قرار گرفته است؛ همچنین همسر آزاری، سالمند آزاری و معلول آزاری نیز به تربیت در رتبه های دوم، سوم و چهارم خشونت های خانگی دیده می شود.
به گفته رضا جعفری، اختلالات روانی و همچنین اعتیاد به مواد دخانی از اصلی ترین دلایل این خشونت به شمار می رود. وی تصریح کرد: زنان و کودکان به علت ضعف جسمانی و همچنین وابستگی های اقتصادی مهم ترین گروه های در معرض خطر محسوب می شوند.
این مقام مسئول افزود: کودک آزاری از نوع غفلت و بی توجهی، کودک آزاری جسمانی، روحی- روانی و عاطفی و همچنین خشونت های جنسی از عمده ترین اشکال این خشونت به شمار می روند.
جعفری با بیان این که خشونت خانگی یک پدیده پنهان است که در فضای خصوصی انجام می پذیرد، خاطرنشان کرد: توسعه و گسترش اورژانس اجتماعی بر اساس برنامه ششم توسعه کشور امکان شناسایی و کشف اقسام خشونت را بیش از پیش امکان پذیر کرده است اما به طور کل امکان مداخله تا به هنگام گزارش این پدیده وجود نخواهد داشت.
به عقیده رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور مسئولیت پذیری شهروندان به منظور گزارش هر عملکرد مشکوک در محیط های آموزشی و خانوادگی نیز بسیار حائز اهمیت است.
وی در پایان یادآور شد: بر اساس برخی از مطالعات، کودک آزاری نزدیک به ۹۰ درصد توسط والدین و اقوام و نزدیک به ۱۰ درصد از جانب بیگانگان رخ می دهد. به گفته وی همچنین این آسیب در پدران بیش از مادران و در والدین بیش از پدران و مادران ناتنی گزارش شده است.
کودک آزاری نیازمند تدوین قانون جامع
یک کارشناس ارشد مشاوره در این رابطه به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: اختلالات روحی و روانی یکی از اساسی ترین دلایل کودک آزاری به شمار می رود. مهدی عسگری پور افزود: برخی والدین در دوران کودکی و نوجوانی مورد ظلم و ستم قرار می گیرند؛ تجارب تلخی را پشت سر می گذارند و بر این اساس خود نیز اقدام به کودک آزاری می کنند.
وی با اشاره به یکی از متجاوزان پایتخت در سال های دور (خفاش شب) عنوان کرد: این فرد که در شهرهای تهران، ورامین و اسلام شهر اقدام به تجاوز به زنان و کودکان می کرد؛ در دوران کودکی خود مورد تعرض قرار گرفته بود. این مشاور ادامه داد: به عبارت دیگر این متجاوز به منظور تخلیه روانی و کنترل هیجان به کودک آزاری و تجاوز زنان اقدام می کرد. بنابراین تجارب تلخ والدین در بروز کودک آزاری، نقشی حیاتی ایفا می کند.
عسگری پور در ادامه، ضعف قوانین حاکم بر جامعه را یکی دیگر از دلایل اساسی کودک آزاری برشمرد و گفت: در زمینه خانواده و کودک قوانین جامعی تدوین نشده است؛ بر این اساس والدین به منظور فرزند آزاری مورد مجازات قرار نمی گیرند و این امر در درازمدت منجر به گسترش کودک آزاری است.
وی همچنین به عدم آگاهی کودکان اشاره کرد و افزود: بسیاری از سوء رفتارها مانند آزارهای جنسی، برای کودکان به جهت ناآگاهی، آزار قلمداد نمی شود و این مهم نیازمند آموزش است.
این کارشناس ارشد مشاوره خاطرنشان کرد: کودک آزاری برای والدین دارای اختلالات روانی موجب دستیابی به آرامش است؛ به عبارت دیگر این اقدام به طور موقت تنش و اضطراب را تسکین می دهد؛ اما تکرار آن در درازمدت سبب لذت می شود.
عسگری پور ادامه داد: بر این اساس بیمار با آزاررسانی به فرزندان آرام نمی شود و اقدام به کودک آزاری در سطح جامعه می کند؛ در این شرایط این آسیب به کل کشور تعمیم داده می شود.
وی در پایان تاکید کرد: برای کاهش و رفع آسیب اجتماعی کودک آزاری، برخی از مهارت های زندگی مانند فرزندپروری باید آموزش داده شود و قوانین و ضوابط جامعی در این زمینه در کشور تدوین شود.
گزارش: الهام دربان
براساس آمارهای جهانی از هر هزار کودک ۲۰ خردسال در معرض این خشونت قرار می گیرد؛ که این آمار در جامعه ایران به‌رغم افزایش ۲۰ درصدی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶، همچنان نسبت به آمارهای جهانی کمتر است اما از آنجا که کودکان بی دفاع ترین اقشار جامعه در مقابل خشونت به شمار می روند، باید به این موضوع به طور جدی توجه کرد.
این آسیب که اقسام متعددی مانند آسیب های عاطفی، جسمی، جنسی و بی توجهی را در بر می گیرد، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران اجتماعی و روان‌شناختی به علت اختلالات روحی و روانی، تجربه های تلخ دوران کودکی و نوجوانی و همچنین اعتیاد به مواد مخدر والدین رخ می دهد.
امروزه در بسیاری از جوامع به منظور جلوگیری از کودک آزاری، قوانین متعددی تدوین شده است. به عنوان مثال در کشور آلمان کودک آزار به شرط داشتن حداقل ۲۵ سال سن با موافقت کمیسیون پزشکی با بهره گیری از دارو عقیم می شود؛ در برخی از کشورها مانند فرانسه، سوئد و اسپانیا نیز ضوابط مشابهی حاکم است. در ایالات متحده آمریکا هم کودک آزاری جرمی بسیار جدی تلقی می شود و مجرمان به احکام تعلیقی و گاه حبس ابد محکوم می شوند.
در ایران نیز طبق ماده ۱۱ لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، قتل و ضرب و جرح عمدی کودک و نوجوان در صورت عدم قصاص موظف بر پرداخت دیه و بیش از دو سوم حداکثر مجازات مقرر قانونی است. سازمان اورژانس اجتماعی بهزیستی، صدای یارا (خط تلفنی انجمن حمایت از حقوق کودکان) و دادستانی استان‌ها نیز از مراکز مسئول در حمایت از کودکان به شمار می روند.
کودک‌آزاری؛ رتبه نخست خشونت های خانگی
رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در این باره می گوید: براساس آمارها کودک‌آزاری در رتبه نخست خشونت های خانگی قرار گرفته است؛ همچنین همسر آزاری، سالمند آزاری و معلول آزاری نیز به تربیت در رتبه های دوم، سوم و چهارم خشونت های خانگی دیده می شود.
به گفته رضا جعفری، اختلالات روانی و همچنین اعتیاد به مواد دخانی از اصلی ترین دلایل این خشونت به شمار می رود. وی تصریح کرد: زنان و کودکان به علت ضعف جسمانی و همچنین وابستگی های اقتصادی مهم ترین گروه های در معرض خطر محسوب می شوند.
این مقام مسئول افزود: کودک آزاری از نوع غفلت و بی توجهی، کودک آزاری جسمانی، روحی- روانی و عاطفی و همچنین خشونت های جنسی از عمده ترین اشکال این خشونت به شمار می روند.
جعفری با بیان این که خشونت خانگی یک پدیده پنهان است که در فضای خصوصی انجام می پذیرد، خاطرنشان کرد: توسعه و گسترش اورژانس اجتماعی بر اساس برنامه ششم توسعه کشور امکان شناسایی و کشف اقسام خشونت را بیش از پیش امکان پذیر کرده است اما به طور کل امکان مداخله تا به هنگام گزارش این پدیده وجود نخواهد داشت.
به عقیده رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور مسئولیت پذیری شهروندان به منظور گزارش هر عملکرد مشکوک در محیط های آموزشی و خانوادگی نیز بسیار حائز اهمیت است.
وی در پایان یادآور شد: بر اساس برخی از مطالعات، کودک آزاری نزدیک به ۹۰ درصد توسط والدین و اقوام و نزدیک به ۱۰ درصد از جانب بیگانگان رخ می دهد. به گفته وی همچنین این آسیب در پدران بیش از مادران و در والدین بیش از پدران و مادران ناتنی گزارش شده است.
کودک آزاری نیازمند تدوین قانون جامع
یک کارشناس ارشد مشاوره در این رابطه به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: اختلالات روحی و روانی یکی از اساسی ترین دلایل کودک آزاری به شمار می رود. مهدی عسگری پور افزود: برخی والدین در دوران کودکی و نوجوانی مورد ظلم و ستم قرار می گیرند؛ تجارب تلخی را پشت سر می گذارند و بر این اساس خود نیز اقدام به کودک آزاری می کنند.
وی با اشاره به یکی از متجاوزان پایتخت در سال های دور (خفاش شب) عنوان کرد: این فرد که در شهرهای تهران، ورامین و اسلام شهر اقدام به تجاوز به زنان و کودکان می کرد؛ در دوران کودکی خود مورد تعرض قرار گرفته بود. این مشاور ادامه داد: به عبارت دیگر این متجاوز به منظور تخلیه روانی و کنترل هیجان به کودک آزاری و تجاوز زنان اقدام می کرد. بنابراین تجارب تلخ والدین در بروز کودک آزاری، نقشی حیاتی ایفا می کند.
عسگری پور در ادامه، ضعف قوانین حاکم بر جامعه را یکی دیگر از دلایل اساسی کودک آزاری برشمرد و گفت: در زمینه خانواده و کودک قوانین جامعی تدوین نشده است؛ بر این اساس والدین به منظور فرزند آزاری مورد مجازات قرار نمی گیرند و این امر در درازمدت منجر به گسترش کودک آزاری است.
وی همچنین به عدم آگاهی کودکان اشاره کرد و افزود: بسیاری از سوء رفتارها مانند آزارهای جنسی، برای کودکان به جهت ناآگاهی، آزار قلمداد نمی شود و این مهم نیازمند آموزش است.
این کارشناس ارشد مشاوره خاطرنشان کرد: کودک آزاری برای والدین دارای اختلالات روانی موجب دستیابی به آرامش است؛ به عبارت دیگر این اقدام به طور موقت تنش و اضطراب را تسکین می دهد؛ اما تکرار آن در درازمدت سبب لذت می شود.
عسگری پور ادامه داد: بر این اساس بیمار با آزاررسانی به فرزندان آرام نمی شود و اقدام به کودک آزاری در سطح جامعه می کند؛ در این شرایط این آسیب به کل کشور تعمیم داده می شود.
وی در پایان تاکید کرد: برای کاهش و رفع آسیب اجتماعی کودک آزاری، برخی از مهارت های زندگی مانند فرزندپروری باید آموزش داده شود و قوانین و ضوابط جامعی در این زمینه در کشور تدوین شود.
گزارش: الهام دربان
مرجع : ایرنا
