نشانه های اضطراب جدایی و راهکارهای درمانی

میگنا: اگر جزو مادرانی هستید که فرزندتان همیشه به شما چسبیده و از ترس گریه و بیقراری او نمی‌توانید قدم از قدم بردارید، احتمالاً فرزندی مبتلا به اضطراب جدایی دارید.

اضطراب جدایی از حدود یک سالگی آغاز می شود و در این دوران کودک اگر والدین یا مراقبان خود را کنارش داشته باشد، احساس امنیت می‌کند. اما اگر در این دوره کودک را ترک کنید یا به هر دلیلی به نیازهای او پاسخ درستی ندهید، کودک برای همیشه با اضطراب جدایی و ترس از دست دادن شما و نگرانی‌های شدید بزرگ خواهد شد.

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی در مورد جدایی از خانه یا مراقبت‌کنندگان، اضطراب شدید و نامناسب دارند. کودکان مراحل رشدی را پشت سر می‌گذارند که خیلی از آنها در این مراحل، هنگام جدا شدن از مراقبت‌کنندگان خود مضطرب و سراسیمه می‌شوند. اما در اختلال اضطراب جدایی، این هیجانات به مدت طولانی‌تر از آنچه متناسب با سن باشد، ادامه می‌یابند.

تعریف
اختلال اضطراب جدایی، یک اختلال اضطراب است که در آن فرد به علت جدایی از خانه یا افرادی (برای مثال یک والد،خواهر یا برادر، یا دوست)که به آن ها اتصال عاطفی قوی دارد، اضطراب شدیدی را تجربه می کند.


نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی در کل بر ناراحتی هیجانی که، موقعیت‌هایی را شامل می‌شود که در آنها از مراقبت‌کنندگان خود جدا می‌شوند؛ استوارند.حتی تصور جدایی موجب اضطراب شدید می‌شود.

لازم به ذکراست که اختلال اضطراب جدایی در نوجوانان و بزرگسالان هم روی می‌دهد اما در کودکان شایع‌تر می‌باشد. افراد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی بعدها بیشتر در معرض خطر مبتلا شدن به اختلالات اضطرابی دیگر، مانند اختلال وحشتزدگی قرار دارند.


ملاک‌های تشخیص اختلال اضطراب جدایی:
نشانه ها
. ناراحتی بیش از حد مکرر هنگام پیش بینی یا تجربه کردن جدایی از خانه یا از اشخاص دلبسته ی اصلی.
. نگرانی مداوم و بیش از حد در مورد از دست دادن اشخاص دلبسته ی اصلی یا درباره ی وارد شدن صدمه ی احتمالی به آن ها ، مانند بیماری ،جراحت ، بلایا یا مرگ.

. نگرانی مداوم و بیش از حد در مورد واقعه ی ناگوار (مثل گم شدن، مورد آدم ربایی قرار گرفتن،تصادف کردن،مریض شدن) که موجب جدایی از شخص دلبسته ی اصلی می شود.

. اکراه یا امتناع مداوم از بیرون رفتن،دورشدن از خانه، رفتن به مدرسه ، رفتن به محل کار یا جای دیگر به علت ترس از جدایی.

. ترس یا بی میلی مداوم و بیش از حد در مورد تنها یا بدون اشخاص دلبسته ی اصلی بودن در خانه یا محیط های دیگر.

. بی میلی یا امتناع مداوم در خوابیدن دور از خانه یا به خواب رفتن بدون نزدیک بودن به شخص دلبسته ی اصلی.
. کابوس های مکرر که موضوعات جدایی را در بردارند.

. شکایت های مکرر نشانه های جسمانی(مثل سردرد،دل درد،تهوع ، استفراغ)وقتی جدایی از اشخاص دلبسته اصلی روی می دهد یا انتظار می رود.

. این ترس، اضطراب یا اجتناب مداوم است. حداقل 4 هفته در کودکان و نوجوانان و معمولا 6 ماه یا بیشتر در بزرگسالان ادامه می یابد.

. کودکان مبتلا به این اختلال اغلب موقع خواب مشکل دارند و ممکن است اصرار کنند که کسی نزد آن ها بماند تا به خواب روند.

. کودکان ممکن است از رفتن به اردوها، خوابیدن در خانه ی دوستان یا پی فرمان کسی رفتن اکراه داشته یا از آن امتناع ورزند.

. نشانه های قلبی – عروقی مانند تپش قلب، سرگیجه و احساس ضعف در کودکان خردسال نادرند، اما ممکن است در نوجوانان یا بزرگسالان روی دهند.
 
اثرات
. کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی، وقتی از مراقب یا اشخاص دلبسته اصلی خود جدا می شوند، ممکن است گوشه گیری اجتماعی، بی تفاوتی، غمگینی یا مشکل تمرکز کردن بر کار یا بازی نشان دهند.

. برخی افراد گرفتار غم غربت می شوندو وقتی دور از خانه هستند تا حد فلاکت ناراحت می شوند.

. اضطراب جدایی در کودکان می تواند به امتناع از مدرسه منجر شود که به نوبه ی خود به مشکلات تحصیلی و انزوای اجتماعی می انجامد.

. کودکان وقتی که از پیش بینی جدایی بسیار ناراحت می شوند، ممکن است به کسی که موجب جدایی شده ، خشم یا گاهی پرخاشگری نشان دهند.

. افراد متلا به اختلال اضطراب جدایی اغلب، فعالیت های مستقل دورازخانه یا اشخاص دلبسته را محدود می کنند.( برای مثال، در کودکان اجتناب از مدرسه، نرفتن به اردو ، مشکل تنها خوابیدن؛ در نوجوانان نرفتن به کالج؛ در بزرگسالان ترک نکردن خانه پدری،نرفن به مسافرت ، کار نکردن خارج از خانه)
 

شکل گیری
اضطراب جدایی از اشخاص دلبسته ،بخش طبیعی رشد اولیه ی افراد محسوب می شود.مثلا در حدود یک سالگی ، زمانی که کودکان از اضطراب حضور غریبه رنج می برند.شروع اختلال اضطراب جدایی ممکن است در سنین پیش دبستانی باشد و در هر زمانی در طول دوره کودکی و به ندرت در نوجوانی، روی دهد. معمولا دوره های تشدید و بهبود وجود دارند. خیلی از بزرگسالان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی شروع اختلال اضطراب جدایی در کودکی را به یاد نمی آورند، هر چند ممکن است نشانه هایی از آن را به یاد آورند.جلوه های اختلال اضطراب جدایی با افزایش سن تفاوت دارند.


عوامل تاثیرگذار
محیطی
اختلال اضطراب جدایی اغلب پس از استرس زندگی، مخصوصا فقدان ، ایجاد می شود( مثل مرگ یک خویشاوند یا حیوان دست آموز؛ بیماری فرد یا خویشاوند؛ تغییر مدارس؛ طلاق والدین؛ نقل مکان به محل جدید؛ مهاجرت؛ فاجعه ای که دوره های جدایی از اشخاص دلبسته را در بردارد). در جوانان، نمونه های دیگری از استرس زندگی عبارت اند از ترک کردن خانه پدری،آغاز کردن روابط رمانتیک،پدر- مادر شدن، محافظت بیش از حد و مزاحمت والدین می تواند با اختلال اضطراب جدایی ارتباط داشته باشد.

ژنتیکی و فیزیولوژیکی
اختلال اضطراب جدایی در کودکان ممکن است ارثی باشد.

فرهنگ
در این که تحمل کردن جدایی تا چه اندازه ای مطلوب انگاشته می شود، تفاوت های فرهنگی وجود دارد.برای مثال ، در کشور ها و فرهنگ های مختلف، در رابطه با سنی که انتظار می رود فرزندان باید خانه ی پدری را ترک کنند، تفاوت های زیادی وجود دارد.متمایز کردن اختلال اضطراب جدایی از ارزش زیادی که برخی فرهنگ ها برای استقلال نیرومند در اعضای خانواده قایل هستند، اهمیت دارد.

جنسیت
دخترها بیشتر از پسرها از رفتن به مدرسه اکراه دارند یا اجتناب از آن می کنند.ابراز غیرمستقیم ترس از جدایی در مردها شایع تر از زن هاست.مثلا با فعالیت مستقل محدود، اکراه در تنها بودن دور از خانه، یا ناراحتی به هنگامی که همسر یا فرزندان کارهایی را به طور مستقل انجام دهند یا زمانی که تماس با همسر یا فرزندان امکان پذیر نیست.

خطر خودکشی
اختلال اضطراب جدایی در کودکان ممکن است با افزایش خطر خودکشی ارتباط داشته باشد.

همزمانی اختلالات
در کودکان، اختلال  اضطراب جدایی همزمانی بالایی با اختلال اضطراب فراگیر و فوبی خاص دارد. در بزرگسالان، اختلالات همزمان معمول عبارت اند از فوبی خاص ، اختلال پس از سانحه،اختلال وحشت زدگی، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال وسواس فکری – عملی و اختلالات شخصیت.


چند راهکار:
اگر فرزندتان با این ترس بزرگ شده و دوست دارد همیشه به شما بچسبد، بکارگیری روش‌های زیر می‌تواند تا حد زیادی به هر دو شما کمک کند.

1-‌ اضطراب کودک را مسخره نکنید و او را به خاطر احساساتش سرزنش نکنید. به جای آن در دسترسش باشید و با محبت به او بگویید که چطور می‌تواند به شما دسترسی داشته باشد.
2- قبل از آنکه کودک را در محل جدید ترک کرده و تنها بگذارید، کمک کنید تا کودک با محیط و مردم جدید آشنا شود.
3- به فرزندتان بگویید که می‌دانید جدا شدن از کسی که دوستش دارید، حتی برای چند ساعت، چقدر سخت است. با او همدردی کنید اما بگویید که این دوران موقتی است و خیلی زود بعد از چند ساعت که مدرسه او یا کار شما تمام شد باز یکدیگر را می‌بینید.
4- وقتی کودک سعی می‌کند با گریه و قشقرق به پا کردن شما را از رفتن منصرف کند، تسلیم خواسته او نشوید و به او بفهمانید که در امنیت و سلامت خواهد بود. سخت است اما باید کمی منطقی‌تر و جدی‌تر رفتار کنید و موقتاً برای چندساعت رفتار پرمهر مادری را با رفتار مهربان و قاطع عوض کنید. این برای هر دو شما بهتر است.
5- در هیچ شرایطی عشق، محبت و علاقه بی‌قید و شرط خود را از کودک دریغ نکنید. به هیچ وجه به‌عنوان تنبیه با کودک قهر نکنید یا نگویید تو را می‌گذاریم توی خیابان، تو را می‌دهیم به فلانی و....
6- وقتی فرزندتان را به مهد یا مدرسه می‌سپارید، هنگام ترک کودک او را ببوسید و نوازش کوتاهی کرده و با خوشرویی از او خداحافظی کنید. مراسم خداحافظی و ترک کودک را خیلی طولانی نکنید و هرگز دزدکی و یواشکی کودک را ترک نکنید.
7- خداحافظی کردن را در بازی‌ها تمرین کنید. مثلاً با او قایم باشک ساده بازی کنید. طوری که بداند نیستید اما بسادگی بتواند پیدایتان کند. یا در بازی نقش مادر یا فرزندی را ایفا کنید که از خانه بیرون می‌رود و زود برمی‌گردد، به سفر ، مدرسه و دانشگاه می‌رود و.... بگذارید فرزندتان معنای رفتن و دوباره برگشتن را یاد بگیرد و تمرین کند.



 درمان
روان درمانی

متخصصان بالینی به کودکان کمک می‌کنند بر موقعیت‌های اضطراب آور کنترل کسب کنند. فنون رفتاری که متخصصان بالینی برای درمان کردن ترس‌ها و اضطراب‌ها در کودکان به‌کار می‌برند، حساسیت زدایی منظم، مواجهه طولانی و سرمشق گیری را شامل می‌شوند.

*یادگیری مشاهده ای
*شرطی سازی عامل: تشویق و پاداش دادن، تقویت مثبت، تقویت منفی، غرقه سازی

مدیریت وابستگی و مدیریت شخصی نیز در آموزش دادن به کودکان برای واکنش نشان دادن به موقعیت ترس برانگیز مفید هستند.

متخصصان بالینی می‌توانند فنون رفتاری را به‌صورت تکی یا ترکیبی اجرا کنند. (برای مثال کودک مبتلا به اختلال اضطراب جدایی می‌تواند روش‌های آرمیدگی را همراه با راهبرد‌های شناختی برای فکرکردن مثبت‌تر به جدایی یاد بگیرد.)

بنظر می‌رسد درمان شناختی-رفتاری (CBT) نوید بخش‌ترین درمان برای کودکان مبتلا به این اختلال است.

دارو درمانی
اگر درمانگر نیاز بداند که دارودرمانی نیز انجام شود از داروهایی ضد اضطراب بهره گرفته می‌شود. دارودرمانی اختلال اضطراب جدایی بیش‌تر با SSRI ها ( مهارکننده‌های بازجذب سروتونین) انجام می‌شود. ( داروها به روند بهبودی بیمار کمک می‌کنند اما برای درمان به‌تنهایی کافی نیستند.)