کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

radiatuon therapy

رادیوتراپی چیست و چگونه سرطان را درمان می کند؟

ویترین , 6 اسفند 1398 ساعت 22:53

رادیوتراپی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان به کار می‌رود. در رادیوتراپی از دز بالایی از پرتوهای ایکس به منظور از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک نمودن آنها استفاده می‌شود.


میگنا: رادیوتراپی یا رادیاسیون انکولوژی استفاده از پرتوهای یونیزان (این پرتو ها با عبور از ماده یونیزاسیون کرده و در ماده تولید یون های مثبت و منفی می‌کند) به عنوان عاملی برای درمان سرطان و کنترل یا کشتن سلول‌های بدخیم است.

رادیوتراپی با ایجاد اختلال در عملکرد DNA موجب کاهش سرعت رشد سلول‌های سرطانی می‌شود. در اثر اختلالات DNA، تقسیم‌های متوالی سلولی متوقف می‌شوند و در نهایت سلول‌ها می‌میرند. با توجه به اینکه در رادیوتراپی اول DNA سلول‌ها آسیب می‌بینند و پس از چند هفته و یا چند ماه به طور کامل از بین می‌روند، پرتودرمانی پروسه‌ای زمان‌بر محسوب می‌شود.

رادیوتراپی با آسیب به DNA سلول های تومورال، تأثیر خود را می گذارد. این آسیب به DNA توسط یکی از دو صورت انرژی، فوتون یا ذرات باردار ، ایجاد می شود. این آسیب می تواند به صورت یونیزاسیون مستقیم یا غیر مستقیم زنجیرۀ DNA را تحت تأثیر قرار دهد.

رادیوتراپی می تواند بعضی از سرطان هایی که محدود به قسمتی از بدن هستند را درمان و معالجه کند. هم چنین رادیوتراپی می تواند به عنوان قسمتی از معالجه باشد و از عود تومور بعد از جراحی برداشت تومور بدخیم (برای مثال ، مراحل اولیه سرطان پستان) جلوگیری کند. پرتودرمانی اثر شیمی درمانی را افزایش می دهد و در تومورهای حساس، قبل، بعد و همزمان با شیمی درمانی استفاده می شود.


به علت توانایی دستگاه رادیوتراپی در کنترل رشد سلول، از آن در درمان سرطان استفاده می گردد. پرتوهای یونیزان، به دلیل تولید یون های مثبت و منفی به DNA بافتی که تحت تابش قرار دارد آسیب می زند و درنهایت باعث مرگ سلولی می شود. حال می دانید که اکثر تومورهای سرطانی در قسمت های داخلی بدن قرار دارند و برای اینکه تابش ها به بافت سرطانی برسند باید از اعضا و اندامهای مختلف عبور کنند. برای حفظ بافت سالم (مانند پوست یا ارگان هایی که در مسیر تابش پرتو به تومور هستند) باریکه های پرتوی شکل داده شده در زوایای مختلف به تومور تابیده می شود تا بیشترین میزان دز در تومور جذب شود نه بافت های سالم اطراف.


انواع روش های رادیوتراپی یا پرتودرمانی
به طور کلی دو نوع مختلف رادیوتراپی داریم: پرتودهی داخلی و خارجی
نوع پرتودرمانی که ممکن است استفاده گردد بستگی به عوامل بسیاری از جمله موارد زیر دارد:
- نوع سرطان 
- سایز تومور
- مکان تومور در بدن
- توده سرطانی چقدر به بافت های سالم نرمال نزدیک است که نسبت به تابش حساس هستند.
- سلامت کلی و تارخچه پزشکی بیمار
- سن بیمار و سایر شرایط پزشکی بیمار


رادیوتراپی خارجی:
در این نوع از رادیوتراپی پرتوهای خارجی از دستگاهی که هدف پرتودهی آن توده سرطانی فرد می باشد خارج می شود. این دستگاه بسیار بزرگ و در حین کار بسیار پر سر و صدا است و هیچ تماسی با فرد نداشته اما به دور بیمار می چرخد و پرتوهایی را که به قسمتی از بدن از جهات مختلف می فرستد. 
 
 
رادیوتراپی با پرتوهای داخلی یک روش درمانی موضعی است چشمه پرتوها در داخل بدن بیمار قرار داده می شود. این چشمه ممکن است که جامد یا مایع باشد. رادیوتراپی داخلی با چشمه جامد براکی تراپی نام دارد. در این روش درمان، دانه هایی و یا کپسول به عنوان چشمه پرتو در داخل بدن، یا نزدیکی تومور قرار می گیرد. همانند رادیوسرجری به روش خارجی، براکی تراپی نیز یک نوع درمان موضعی بوده و درمان فقط در قسمت های خاصی از بدن انجام می شود. با استفاده از درمان براکی تراپی، ممکن است که چشمه پرتوها بدون تشعشع باشد. 
 
رادیوتراپی داخلی با چشمه مایع، رادیوتراپی سیستماتیک نام دارد. سیستماتیک بدان معناست که درمان از طریق حرکت در خون به بافت های بدن بیمار رسیده و به دنبال یافتن  یا از بین بردن سلول های سرطانی می پردازد. فرد با بلعیدن و یا تزریق از طریق ورید از IV می تواند این چشمه پرتو را دریافت کند. با تابش سیستماتیک، مایعات بدن بیمار مانند ادرار، عرق و بزاق به مدت زمان طولانی ممکن است دارای تشعشع باشد. 
 
چرا افراد مبتلا به سرطان رادیوتراپی می شوند؟
برای بعضی از افراد تابش ممکن است که تنها راه درمان باشد و اما برای سایر افراد ممکن است که برای درمان سرطان روش هایی نظیر جراحی، شیمی درمانی و ایمونوتراپی مناسب باشد. پرتودرمانی ممکن است که پیش از درمان، پس از آن ویا در طی درمان در جهت بهبود شانس درمان انجام شود. زمان شروع پرتودرمانی بستگی به نوع سرطان دارد و این موضوع بسیار حائز اهمیت است که آیا هدف پرتودرمانی درمان سرطان و یا کاهش علایم می باشد یا خیر.


زمانی که پرتودرمانی با جراحی ترکیب شود می تواند:  
- قبل از جراحی بوده و جهت کوچک کردن سایز تومور انجام شود. سپس با انجام جراحی می توان به طور کامل برداشته شود تا کمتر احتمال بازگرداندن داشته باشد. 
- هنگام جراحی: به طوری که پرتو مستقیم به توده سرطان بدون عبور از پوست برسد. در رادیوتراپی از این روش استفاده می شود که آن را تابش در حین عمل جراحی (intraoperative radiation) می نامند. با این تکنیک دکتر می تواند خیلی به راحتی از بافت نرمال نزدیک توده سرطانی از پرتودهی محافظت کند. 
- پس از جراحی: برای از بین بردن هر سلول سرطانی برجامانده پس از جراحی مناسب است.
 
محدودیت های طول عمر دز پرتو:
محدودیت هایی در مقدار اشعه و آن قسمت از بدن بیمار که پرتودهی می شود وجود دارد که بستگی به اینکه چه مقدار اشعه بر بافت مورد نظر تابیده است و باید دقت شود که برای بار دوم ممکن است بدن بیمار از جهت استاندارد های تابش پرتو توانایی دریافت دز اشعه به آن قسمت از بدن را نداشته باشد. اما اگر یک قسمت از بدن مقدار دز پرتوی مناسبی را دریافت کرده باشد، قسمت دیگر اگر به اندازه کافی دور از قسمت پرتودهی باشد می تواند اشعه ببیند. 


آیا پرتودهی ممکن است که باعث ایجاد عوارض جانبی شود؟
رادیوتراپی نه تنها سلول های سرطانی را از بین می برد و سرعت رشد آنها را کند می کند، بلکه تاثیراتی بر سلول های بافت های سالم اطراف توده سرطانی و پرتو دیده ایجاد می کند. آسیب دیدن سلول های سالم یکی از عوارض جانبی رادیوتراپی است. 

آیا در حین رادیوتراپی افراد نیازمند رژیم غذایی خاصی هستند؟
پرتوهایی که برای درمان استفاده می شوند باعث ایجاد عوارض جانبی نظیر سخت شدن خوردن غذا، حالت تهوع، زخم دهان و مشکلات گوارشی می شود. 
به دلیل اینکه بدن بیمار از انرژی بسیار زیادی در طول درمان استفاده می کند، در نتیجه بسیار مهم است که کالری و پروتئین به اندازه کافی به بدن برسد تا وزن بیمار ثابت نگه داشته شود. در نتیجه اگر فرد در هنگام خوردن و یا در ثابت نگه داشتن وزن خود به مشکل بر بخورد، باید پرستار و یا پزشک خود را در جریان قرار دهد. 


آیا در هنگام دوره رادیوتراپی فرد بیمار می تواند کار کند؟ 
بعضی از افراد توانایی کار کردن تمام وقت را در طی درمان رادیوتراپی دارا هستند در حالی که افراد دیگر اجازه کار نیمه وقت و یا اینکه اصلا اجازه کار نخواهند داشت. 

فرد ممکن است که به اندازه کافی احساس خوبی در حین کار طی جلسات اول درمان داشته باشد. با گذر زمان ممکن است که فرد از اینکه به طور ناگهانی زود خسته و بی انرژی و یا احساس ضعف می کند متعجب می شود. پس از پایان دوره درمان، ممکن است که تنها چند هفته پس از درمان احساس خوبی در فرد بوجود آید و یا اینکه ماه ها به طول بیانجامد.   
 
تفاوت شیمی درمانی و رادیوتراپی در چیست؟
مردم از شنیدن واژه شیمی درمانی(Chemotherapy) وحشت دارند و بر این باورند فردی که شیمی درمانی می‌‌شود، به بیماری سرطان و درمان ‌ناپذیری مبتلا است و به‌ زودی زندگی را وداع خواهد کرد، در حالی که چنین نیست. سرطان وقتی رخ می‌دهد که سلول ‌های بدن به‌ صورت غیر طبیعی و غیر قابل کنترل تکثیر شوند.

شیمی درمانی با جلوگیری از تقسیم و تکثیر سلول‌های سرطانی موجب تخریب این روند می‌‌شود. ریزش مو یکی از عوارض شیمی‌ درمانی در استفاده از برخی داروها است.

ریزش مو در عین حال به طول مدت درمان و میزان مصرف دارو بستگی دارد. در این افراد ریزش مو ناشی از آسیب به پیاز مو است و ساقه مو مقاومت خود را در مقابل شستن، فشار و شانه ‌زدن از دست می‌‌دهد. به طور معمول ریزش مو حدود پس از ۲ هفته از روز شروع نخستین مرحله شیمی‌ درمانی شروع می‌‌شود و معمولا قابل برگشت است. اما نکته مهم در خصوص تفاوت روش‌های درمانی شیمی درمانی و رادیوتراپی است؛ در حالی که عده‌ای از افراد نسبت به تفاوت‌های آنها مُشرف نیستند و این امر برای کسب اطلاعات صحیح و از بین رفتن ابهامات ذهنی خالی از لطف نیست.


دکتر محمدرضا قوام نصیری، رییس انجمن رادیوتراپی آنکولوژی می‌گوید: شیمی درمانی عبارت است از استفاده داروهای درمانگر سرطان که گروه‌های خاصی دارند. داروهای قدیم با داروهای جدید تفاوت دارند و تفاوت این است که در حال حاضر از داروهای گروه هدفمند در درمان سرطان استفاده می‌شود که این دارو روی یک توده سرطانی بیشتر و بهتر اثر می‌گذارد، در حالی که عوارض آنها بر بافت‌های سالم بدن نیز کمتر است.

از آنجا که در شیمی درمانی اکثرا دارو از طریق خون وارد سیستم عمومی بدن می‌شود حتی اگر به صورت خوراکی هم داده شود، وارد سیستم عمومی بدن خواهد شد و در تمام بافت‌ها و ارگان‌های بدن اثر می‌گذارد؛ حال آن که در برخی بافت‌ها و ارگان‌ها حساسیت چشمگیری نسبت به داروهای شیمی درمانی مثل مغز استخوان، دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی نیز وجود دارد. در نهایت این درمان هدفمند برای کاهش عوارض روی بافت‌های حساس طراحی شده است.


زمانی که شیمی درمانی از راه خون به سلول‌های سرطانی رسید، از تکثیر این سلول‌ها جلوگیری می‌کند و در اکثر موارد هم توانایی از بین بردن یا مرگ سلولی را دارد. بنابراین توده موجود بدخیم کاهش حجم می‌یابد، کوچک می‌شود و یا اگر کوچک است به صورت کامل از بین رفتن به این معنی است که نمی‌توان آن را با تکنیک‌های تشخیصی مانند استفاده از رادیولوژی، سی اسکن، ام آر آی، پت اسکن و… لمس کرد.

از مزایای رادیوتراپی یا درمان با اشعه این است که به طور معمول نقطه خاصی از بدن یعنی جایی که توده قرار دارد نیز درمان می‌شود. بنابراین اکثر سطح و قسمت‌های بدن به دور از اثرات اشعه خواهد بود و دیگر عارضه‌ای در بافت‌های سالم مگر بافت‌های سالمی که در محدوده تومور بدخیم یا نزدیک بافت سرطانی قرار دارند، نخواهیم داشت؛ اما با این حال عوارض آن در مقایسه با عوارضی که داروهای شیمی درمانی ایجاد می‌کنند نیز بسیار کمتر است.

پس به طور کلی درمان رادیوتراپی عبارت است از پروتوهای یونیزکننده؛ نکته مهم آن که پرتوهای غیر یونیزان تقریبا استفاده‌ای در بحث رادیوتراپی ندارد؛ حال آن که پرتوها از دستگاه‌های مختلف متصاعد می‌شوند و در نهایت ما اشعه‌هایی داریم که در آنها ذرات متفاوتی مانند فوتون استفاده می‌شود. در ممالک پیشرفته با مراکز مجهز از ذرات نوترون استفاده می‌کنند؛ در رادیوتراپی حتی از ذرات پروتون هم استفاده می‌شود که البته درمان با پروتون یک علم و تکنیک خاصی خواهد داشت و برای این که به صورت روزمره و در تمام مراکز رادیوتراپی مورد استفاده قرار بگیرد، امر دشواری است. بنابراین در همه جا ذرات پروتون یا نوترون نداریم، اما در اکثر مراکز حتی در ایران نیز شاید دستگاه‌های شتاب دهنده خطی مجهز هستیم. وی در انتها اضافه کرد: رادیوتراپی بیشتر در تومورهای اولیه و با احتیاط در درمان‌های متاستازها قابل کاربرد است، در حالی که از شیمی درمان می‌شود برای جلوگیری از پیشرفت متاستازها راحت‌تر استفاده کرد.


کد مطلب: 49818

آدرس مطلب :
https://www.migna.ir/news/49818/رادیوتراپی-چیست-چگونه-سرطان-درمان-می-کند

میگنا
  https://www.migna.ir