کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

در مواجهه با بیماری ها، آیا فقط باید از علم پزشکی استفاده کرد یا دعا و نیایش هم کاربرد دارد؟

وحید پاریاو

10 فروردين 1399 ساعت 0:26

انسان موجودی است که از دو ساحت مادی و غیر مادی برخوردار است. ساحت یا بُعد غیر مادی انسان، همان جسم قابل مشاهده و لمس اوست. اما بُعد غیر مادی، با دو مفهوم روح و روان، قابل بحث است.


مساله روح و نفس، چیزی است که در حوزه دین، مطرح شده و بعدها فلاسفه و حکما به اثبات عقلی آن پرداخته اند. از جمله ابوعلی سینا که با مثال «انسان مُعلّق» در صدد اثبات وجود بُعد غیر مادی انسان برآمده است. البته در مورد روح، آنطور که قرآن مجید فرموده: ((امر پروردگار است)) و ماهیت آن برای بشر روشن نیست. ( و درباره روح از تو می پرسند، بگو: از فرمان پروردگار من است. و به شما از دانش، جز اندکی داده نشده است- مبارکه إسراء آیه 85)

اما مفهوم روان که در دانش روان شناسی مورد بحث قرار میگیرد، عبارت است از تفکر و فرآیندهای ذهنی که بر اساس نظر صاحب نظران و دانشمندان این حوزه (یعنی در روان شناسی نوین که طی حدود 140 سال گذشته شکل گرفته است) توسط عضوی از اعضای بدن به نام مغز با خصوصیات مادّی مشخص، پدیدار میشود.

ارتباط بین روان که یک پدیده غیرمادی (نرم افزاری) است با بدن یا جسم که یک پدیده مادی (سخت افزاری) است، تاکنون برای بشر، در حد زیادی ناشناخته باقی مانده است. به این معنی که سلول به چه شکل فکر میکند؟! یا فعل و انفعالات مادی و شیمیایی، چگونه تفکر و تعقل را پدید می آورند؟ طبعا برای زنده نگه داشتن ماده، نیازمند به منبع انرژی متناسب، یعنی ماده هستیم. بعنوان مثال یک گیاه برای رشد و ادامه حیاط نیاز به آب، خاک، اکسیژن و نور دارد که تماما اشکال مختلفی از ماده هستند. یا حیوانات نیز برای رشد و زنده بودن نیاز به غذای مناسب، اکسیژن و .... دارند. همچنین اگر یک حیوان دچار یک بیماری یا عارضه جسمی شود، ترمیم و اصلاح جسم حیوان توسط ماده یا موادی که دارای طول و عرض و ارتفاع و جرم حجمی هستند، صورت میگیرد. در مورد بُعد یا ساحت مادی انسان نیز همینطور است. برای تغذیه یا درمان جسم انسانی، نیازمند به ماده و امور فیزیکی هستیم. (اعم از استفاده از خوراکی ها، ورزش، دارو، فیزیوتراپی و ...). طبیعتا بُعد و جنبه غیرمادی انسان، برای تغذیه و برطرف نمودن و یا تسکین تعارضات و تألّمات خویش، میبایست به امور غیر مادی بپردازد. البته منظور این نیست که رفتارهای فیزیکی و جسمی، هیچگونه تاثیری در بُعد غیر مادی (روح یا روان) ندارند.

در ارتباط و تأثیر و تأثر جسم و روح یا روانِ انسان بر یکدیگر، شکی نیست. مثلا نشاط و سرزندگی که از ورزش کردن، بر انسان عارض میشود. یا بیماری های روان-تنی، که عارضه ای جسمانی، منشأ ذهنی دارد. اما خوراک مستقیم و بی واسطه عرصه غیرمادی انسان، مسائل غیرمادی است. یعنی آنچه که بطور کل با تعقل، تفکر و شناخت انسان سروکار دارد. حال اینکه این فرآیند تفکر و تعقل و شناخت، توسط مغز انجام میگیرد و یا روح انسانی، محل بحث نیست.

با این مقدمه این سوال مطرح است که: در مواجهه با بیماری ها، آیا فقط باید از علم تجربی و دانش پزشکی استفاده کرد، یا دعا و نیایش هم کاربرد دارد؟ اینکه آیا تفکر و افعال روحانی، میتوانند باعث ترمیم و اصلاح بُعد مادی انسان شوند، نیاز به بررسی علمی در حوزه های مختلف دارد. اما جواب این سوال حتی اگر منفی هم باشد، رها کردن جنبه غیرمادی و غیرفیزیکی انسان و صرفا در پیِ ساحت مادی بودن، یعنی رها کردن بخش مهمی از وجود انسانی. بخشی که میتواند در صورت بروز مشکلات و مسائل و عوارض برای بدن انسان، به زندگی آدمی، جهت و معنا و مفهوم ببخشد و مانعی شود در برابر حملات و عوارض استرس و اضطراب ناشی از مشکلات جسمانی. خصوصا زمانی که بیماری و مشکلات جسمانی، عارض نشده و صرفا احتمال درگیر شدن انسان با آن، داده میشود.

"دعا و نیایش"، نمونه ای از خوراک بُعد غیر مادی انسان است. در زمینه و مبنای این رفتار، باور به وجود نیرویی مافوق بشری است که قدرت و علم او، بر هرچیزی احاطه دارد و قادر به تصرف و تغییر در هرچیزی است. این باور، خود بعنوان پایگاهی مطمئن در حوزه تفکر و شناخت انسان عمل میکند که آدمی در هنگامه مشکلات، تهدیدات و اضطراب ها، به آن پناه میبرد. (البته این مهم، به میزان باور انسان بستگی دارد).

در این شرایط خاص که ویروس همه گیر کرونا، بسیاری از کشورها را درگیر خود کرده، عده ای بعنوان کادردرمانی و پزشکی، بنابر تخصص و دانش خود، مشغول تیمار و خدمت رسانی به بیماران هستند. یعنی تغذیه مادی و فیزیکیِ بدن های بیماران، با داروها و خوراک های متناسب. توصیه هایی هم از جانب متخصصین و مسئولین مربوطه در تمام کشورها به مردم میشود که برای ابتلا نشدن، چه کارهایی را انجام دهند. مثل حضور کمتر در اماکن عمومی، ضد عفونی کردن و شستن مکرر دستها و ...، که عمده این توصیه ها مربوط به بُعد جسمانی و مادی انسان است.

اما برای کاهش یا ممانعت از بروز استرس ها و اضطراب های ناشی از این بیماری، مردم می بایست رفتارهایی را انجام دهند که بخش زیادی از آن مرتبط با ساحت غیرمادی انسان است. از منظر روانشناسی، میتوان به انجام فعالیت های نشاط آور و لذت بخش، تن آرامی(ریلکسیشن)، کسب اطلاعات معتبر و علمی و دقیق از منابع معتبر، اجتناب از خواندن بیش از حد اخبار، تمرین خوشبینی و .... نام برد.

اما یکی از قدرتمند ترین فعالیت های مرتبط با بعد غیر مادی انسان (روح و روان)، دعا و نیایش است. علت اینکه از این رفتار بعنوان یکی از قدرتمندترین ها یاد کردیم، این است که همانطور که قبلا گفته شد، زمینه و باور ریشه ای آن، اعتقاد به وجودی است که قدرت و علم او، احاطه بر تمام هستی دارد و خصوصا بنابر نص صریح قرآن کریم، انسان را از جایی که گمان نمیبرد، روزی و نعمت می بخشد: (سوره طلاق، آیه 3). لذا باور به این موضوع و دعا و نیایش کردن با خدا، چون باور به یک قدرت مافوق بشری است، پنجره ای از امید و خوشبینی و مثبت اندیشی را به روی انسان میگشاید و انسان را، حتی در شرایط خاصی که بلحاظ مادی و فیزیکی، کاری از دستش ساخته نیست، از "حالت منفعلانه" خارج کرده و فعالیتی است که میتواند گذشته از خودِ شخص دعا کننده، برای تمام بشریت هم سودمند واقع شود و این خاصیت مهم ساحت غیرمادی بشریست.

به نظر نگارنده، نداشتن موضع منفعلانه در قبال یک مسأله، یعنی مکان کنترل درونی و جلوگیری از احساس درماندگی. یعنی اینکه فرد، در برطرف شدن مشکل، به ایفای نقش ميپردازد. این ایفای نقش، چون در اینجا در حوزه ساحت غیر مادی انسان و بر اساس ماوراء الطبيعه است، میتواند انرژى روانی زیادی تولید کند. از جمله احساس امید و خوشبینی.

همچنین بروز این احساس امید و خوشبینیِ در اثر دعا، خود، مانعی در برابر اضطراب و استرس ناشی از این پدیده استرس زا است.


وحید پاریاو
کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی


کد مطلب: 50030

آدرس مطلب :
https://www.migna.ir/news/50030/مواجهه-بیماری-آیا-فقط-باید-علم-پزشکی-استفاده-یا-دعا-نیایش-هم-کاربرد

میگنا
  https://www.migna.ir