بهبود فریبا که در قسمت جدید سریال پایتخت از آفریقا بازگشت دچار بیماری نادری شده است. در این سریال نشان داده شد که دست آن قدر بی قرار شده بود که در حال خفه کردن ارسطو بود! باید گفت همچین چیزی واقعیت ندارد و تنها شوخی نویسندگان سریال پایتخت بود و اثرات
سندرم دست بی قرار در این حد نمی باشد. اما اگر بخواهیم دقیق باشیم باید بگوییم که اطلاق
سندرم دست بیقرار اشتباه است و بهتر است از اصطلاح
سندرم دست بیگانه یا Alien hand syndrome (AHS) استفاده کنیم.
سندرم دست بیگانه یا سندرم دکتر استرنجلاو یک اختلال عصبی است که در آن یکی یا در مواردی هر دو دست شخص مبتلا بر خلاف میل و بدون کنترل شخص حرکت کند و کار انجام دهد. این به این معنی نیست که شخص بیمار بهطور کامل کنترل دستانش را از دست میدهد. ظهور این اختلال میتواند در مواقعی چون صرع شدید، سکته مغزی، تومور مغزی و پسایند جراحی مغز رخ دهد.
البته در بیماریهایی مثل تشنج، لرزش دست یا اختلالات خرکتی مثل کره، دیستونی و آتتوز هم دست بیاختیار حرکت میکند. اما این موارد را زیرمجموعه سندرم دست بیگانه نیستند. چون در این بیماریهای دست حرکاتی بیهدف دارد، اما حرکات دست در سندرم دست بیگانه هدفدار هستند.
دکتر کن هیلمن، یکی از نورولوژیستهای دانشگاه کالیفرنیا، موارد جالبی از این سندرم را به خاطر میآورد: مثلا او بیماری را به یاد میآورد که در هنگام خرید با دست چپش که دست بیگانه بود، کفش قرمزی را انتخاب میکرد ولی دست راستش، آن کفش را سر جایش میگذاشت و کفشی آبی را برمیداشت! نخستین بار یک نورولوژیست آلمانی به نام دکتر کورت گلداشتاین در سال ۱۹۰۸، موردی از سندرم دست بیگانه را گزارش کرد. دست چپ بیمار او هر کاری که دلش میخواست انجام میداد و حتی یک بار میخواست خفهاش کند!
بیماری دست بی قرار یا دست بیگانه چیست؟
در این اختلال عصبی – روانپزشکی به صورت مختصر و مفید، یک دست سرخود و بی اختیار فرد عمل میکند، گویی که تحت اراده مغزی جدا از مغز بیمار است.
سندرم دست بی قرار همانند سندرم پای بی قرار با احساس سوزش ناخوشایند، به ویژه در زمان استراحت تعریف می شود. بر همین اساس، دست و پای بی قرار مشکلی جدی در زمان خواب محسوب می شوند.
علائم رایج دست بی قرار شامل موارد زیر می شوند:
- احساس سوزش هنگام استراحت
- احساس نیاز به حرکت دادن دست ها
- خارش
- احساس سوزن سوزن شدن در دست ها
حرکت دادن دست ها احساس تسکین را فراهم خواهد کرد. علائم به طور معمول هنگامی که فرد در حالت نشسته یا خوابیده قرار دارد، به ویژه شب در زمان خواب تشدید می شوند. به طور معمول این شرایط به اختلالات خواب و بی خوابی منجر می شود.
اگر شب به خوبی نخوابید، روز بعد انرژی و توانایی کافی برای انجام کارهای خود را نخواهید داشت. احساس سرگیجه در طول روز نیز شایع است.
اگر علائم افزون بر شب، در طول روز نیز پدیدار شوند، این به معنای آن است که شرایط پیشرفت کرده و وخیمتر شده است. بنابر برآوردهای صورت گرفته، تقریبا 50 درصد بیمارانی که از سندرم دست بی قرار رنج می برند، به سندرم پای بی قرار نیز مبتلا می شوند.
شدت سندرم دست بی قرار در سه حالت خفیف، متوسط و شدید دسته بندی می شود.
علل بیماری سندرم دست بی قرار چیست؟
آسیب به ناحیهای از مغز به نام کورپوس کالوزوم که دو نیمکره مغز را به هم متصل میکند، میتواند باعث سندرم دست بیگانه شود. این آسیب میتواند در طی جراحیهایی که برای کنترل تشنج انجام میشود یا بعد از سکته مغزی رخ دهد. معمولا دست چپ، بیگانه میشود، چون دست چپ از از نیمکره راست فرمان میگیرد.
یک نوع شایعتر ولی کمتر عجیبتر سندرم دست بیگانه، بیماری است که در گرفتن اشیا و اجسام توسط دست غیر قابل کنترل میشود. در این نوع بیماری، شخص ممکن است هر چیزی را که جلویش باشد، با دست محکم بگیرد و رها نکند. این نوع بیماری، به خاطر آسیب به لوب پیشانی مغز رخ میدهد، چون این قسمت از مغز به موازات بالغ شدن مغز، رفلکس طبیعی چنک زدن را مهار میکند.
آسیب به قسمت خلفی جانبی لوب آهیانه یا لوب خلفی مغز هم میتواند باعث سندرم دست بیگانه شود. در این نوع از بیماری حرکات دست خشنتر است و شخص ناخودآگاه کف دستش را طوری موقعیت میدهد که از تماس با اشیای مجاور، پرهیز کند. در بیماریهای پیشرونده تحلیلبرنده عصبی مثل کروتزفلد جاکوب و زوال قشری قاعدهای ، هم سندرم دست بیگانه دیده میشود.
هر چند علل این بیماری شناخته شده نیست ولی نقش عوامل زیر ثابت شدهاست: در بعضی خانوادهها به صورت ارثی این حالت بیشتر دیده میشود.
در حاملگی بخصوص در ماههای آخر بیشتر دیده میشود. معمولاً بعد از زایمان مشکل بیمار بر طرف میشود.
کم خونی و پایین بودن سطح آهن خون. بیماریهای مزمن مثل نارسایی کلیوی، دیابت، آرتریت روماتویید (التهاب مفاصل) و نوروپاتیهای محیطی (بیماریهای مربوط به سیستم عصبی).
مصرف قهوه و ترکیبات حاوی کافئین. افراد مسن و سالمند بیشتر به این بیماری مستعدند.
قطع مصرف اپیوییدها ( درصورت وجود وابستگی ) که ممکن است این بیماری به صورت بسیار شدید ظاهر گردد تشخیص این بیماری بر اساس شرح حال، معاینات و پاراکلینیک است که توسط پزشک داده میشود و بر اساس عوامل مؤثر، درمان آن صورت میگیرد
دلایل احتمالی سندرم دست بی قرار چه چیزهایی هستند؟
دلیل اصلی بروز این شرایط همانند پاتوفیزیولوژی آن همچنان نامعلوم است. باور بر این است که فوق تحریک پذیری نامنظم در کل نخاع یا بخش های مشخص از ستون فقرات به حرکات گاه و بیگاه دست و پا منجر می شود.
یافته های دیگر حاکی از آن هستند که فعالیت دوپامینرژیک و درگیری مرکزی می تواند به سندرم دست بی قرار منجر شود.
کمبود آهن یا مشکلات در جذب آهن می توانند به بروز سندرم دست بی قرار منجر شوند. زمانی که موضوع کمبود آهن مطرح می شود، باور بر این است که این شرایط سنتز دوپامین، پیوند گیرنده های دوپامین یا انتقال دوپامین را مختل می کند. با این وجود، تاکنون هیچ اختلال نورولوژیک در ابتلا به سندرم دست بی قرار شناسایی نشده است.
در قسمت جدید سریال پایتخت به شکل اغراق آمیز بیماری سندرم دست بیقرار بهبود فریبا اشاره میشود.اما جالب است بدانید که این مشکل منحصر به این فیلم نیست و سندرمی به نام سندرم دست بیگانه یا سندرم دکتر استرنجلاو وجود دارد! اما این بیماری چیست؟
عوامل تحریک کننده
برخی عوامل می توانند سندرم دست بی قرار را تحریک کنند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کمبود خواب، سندرم بی قراری را وخیمتر کرده یا آن را تحریک می کند
مصرف الکل
کم خونی ناشی از فقر آهن
نارسایی کلیوی
دیابت
اختلال عصبی محیطی
بیماری پارکینسون
استفاده از برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روانپریشی، داروهای ضد آلرژی، و داروهای ضد التهاب
بارداری، به ویژه در سه ماه آخر بارداری
چگونه سندرم دست بی قرار را مدیریت کنیم؟
هدف درمان در موارد سندرم دست بی قرار، و همچنین سندم پای بی قرار بر کاهش علائم از طریق کاهش تکرر و شدت آن است. اگر علائم کاهش یابند، سپس فرد می تواند خواب بهتری داشته باشد.
درمان
هیچ درمان دارویی برای این اختلال وجود ندارد هر چند تکنیکهای متفاوتی برای متوقف کردن این اختلال وجود دارد:
۱- مشغول کردن دست بیگانه به انجام کار برای مثال نگه داشتن یک جسم.
۲- قرار دادن دست بین دو پا.
۳- از دست دادن تمرکز و کمبود اعتماد به نفس مواردی هستند که به پیشرفت این اختلال کمک میکنند در نتیجه تمرینهایی که به تمرکز بالا احتیاج دارند نتیجه میدهد لازم است ذکر شود که در این تمرینات دست بیگانه باید مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال قرار دادن جسمی روی دست بیگانه و از بیمار بخواهید تا چه مدت بدون انداختن جسم میتواند دست را نگه دارد.
اما از گزینه های درمانی احتمالی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تجویز داروهایی مانند عوامل دوپامینرژیک برای درمان سندرم دست بی قرار شایع است زیرا آنها سطوح دوپامین را کاهش می دهند و از این طریق کار می کنند. از داروهای دیگر که برای درمان سندرم دست بی قرار تجویز می شوند می توان به شبه افیونی ها، ضد تشنج ها، و لوودوپا اشاره کرد.
درمانهای دیگر که تاثیر محدودی دارند، استفاده از بوتاکس و داروهای بلوک کننده اتصال عصب و عضله، داروهای بنزودیازپینی و شیوههای رفتاردرمانی هستند.
مکمل هایی مانند مکمل های آهن، منیزیم، و فولات می توانند شدت و سختی سندرم دست بی قرار را کاهش دهند.
بر آنچه مصرف می کنید باید نظارت داشته باشید و مصرف تنباکو، الکل و کافئین را محدود کنید. اگر از سندرم دست بی قرار رنج می برید باید پس از ساعت 6 بعد از ظهر به طور کامل از این مواد پرهیز کنید.
یک الگوی خواب منظم داشته باشید تا علائم سندرم دست بی قرار تا حد امکان کاهش یابند. در زمانی مشخص به تخت خواب بروید و در ساعتی مشخص از خواب بیدار شوید. کار خود را به تخت خواب نبرید یا با تلفن همراه خود کار نکنید. برای افزایش کیفتی خواب در اتاقی با دمای مناسب بخوابید. شما می توانید سابقه شرایط خواب خود را ثبت کنید تا ردیابی الگوی خواب تسهیل شود.
دست های خود را ماساژ دهید زیرا ماساژ می تواند به کاهش علائم سندرم دست بی قرار کمک کند.
گاهی اوقات حرکت دادن دست تحت تاثیر قرار گرفته می تواند به تسکین علائم کمک کند. با این وجود، این علائم اغلب بلافاصله پس از توقف حرکت دست باز می گردند.
از کمپرس گرم یا سرد روی دست های خود استفاده کنید زیرا ممکن است برای مدیریت سندرم دست بی قرار مفید باشد. به خاطر داشته باشید که کمپرس سرد یا گرم را برای مدت زمانی طولانی استفاده نکنید زیرا ممکن است موجب بروز جراحت شود.
ورزش منظم و کشش عضلانی طی روز می تواند به کنترل و پیشگیری از سندرم دست بی قرار در طول شب کمک کند. شما می توانید حتی پیش از خواب نیز حرکات کششی را انجام دهید.
حمام یا دوش گرم یا سرد می تواند برای برخی افراد مفید باشد.
بیماری زمینه ای را درمان کنید. سندرم دست بی قرار گاهی اوقات به واسطه یک شرایط پزشکی مزمن مانند دیابت، مشکلات کلیوی، یا بیماری پارکینسون شکل می گیرد. درمان این بیماری ها و کنترل خوب می تواند علائم سندرم دست بی قرار را کاهش دهد.