رویکردی برای کنترل اضطراب

 تأمین سلامتی اقشار مختلف جامعه از مهم‌ترین مسـائل اساسی هر کشوری است. بررسی‌های همه‌گیرشناسی نشـان می‌دهند که حجم مسـائل رفتـاری و روانـی در کشـورهای درحال‌توسعه ماننـد ایـران رو بـه ازدیـاد اسـت و ایـن افـزایش می‌تواند در افراد مختلف بالأخص زنان، با مسائل متعددی ازجمله پدیـده اضـطراب همراه باشد. اضطراب عبارت اسـت از واکـنش به یک تهدید ناشناخته، درونی، مُبهم، ناخوشایند و فراگیر کـه در اکثر مواقع با علائمی مانند سردرد، عرق کـردن، تپش قلـب و درد قفسه سینه همراه است. محققان معتقدند کارکرد خـانواده مهم‌ترین عامل محیطی است که در شکل‌گیری یـا حفـظ و تشدید اضطراب نقش دارد.
 

بنا بر گفته متخصصان، در راسـتای کـاهش اضــطراب و بهبـود کـارکرد خـانواده، طرح‌ها و آموزش‌های متعددی بر اساس رویکردهـای متفـاوت مطرح شده است. باوجود شواهد محکمی کـه در رابطـه بـا اثربخشی درمان‌های شناخته‌شده و اسـتاندارد وجـود دارد، نتایج پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهند به‌کارگیری آن‌ها مـثلاً درمان شناختی-رفتـاری بـرای تعـداد زیـادی از درمـانگران و مراجعان دشوار است و اغلب این مـداخلات بـا پاسـخ درمـانی مناسبی روبه‌رو نمی‌شوند و به‌شدت متـأثر از زمینه‌های فرهنگی هستند. ازاین‌رو توجهات به‌سوی بررسی عوامل دیگر مؤثر بر این پدیده جلب شده است.

در این خصوص، محققانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خمین، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن از آموزش حس شوخ‌طبعی به‌عنوان عاملی برای کاهش اضطراب و بهبود کارکرد زنان متأهل در خانواده استفاده شده است.

این مطالعه پژوهشی بر روی ۵۰ تن از زنان متأهل مراجعه‌کننده به خانه‌های سلامت شهر تهران انجام شده است و برای گروهی از این زنان، دوره آموزش حس شوخ‌طبعی در هشت جلسه به‌صورت هفته‌ای یک جلسه و هر جلسه به‌مدت ۱ ساعت اجرا شده است.

نتایج این پژوهش جالب بر اساس مقایسه افراد آموزش‌دیده و افراد عادی نشان می‌دهد که آموزش حس شوخ‌طبعی بر کاهش اضطراب و بهبود کارکرد خانواده زنان متأهل تأثیرات بسزایی دارد.

بر این اساس به نظر می‌رسد در نظر گرفتن آموزش حس شوخ‌طبعی در برنامه‌ریزی‌های پیشگیری از مشکلات سلامت روان و بهبود کارکرد خانواده، امری ضروری است.

در این رابطه، سمانه عباسی، پژوهشگر گروه مشاوره دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خمین و دو همکار دیگرش در این تحقیق بیان داشته‌اند: «شوخ‌طبعی، مکانیزم دفاعی رشد یافته‌ای است که بـه افـراد کمک می‌کند بـا تعارضات هیجـانی یـا عوامـل تنش‌زای محیطی از طریق تمرکز بر جنبه‌های طنزآمیز و سرگرم‌کننده مقابله کنند».

به گفته این کارشناسان، «شوخ‌طبعی مفهـوم فراگیـر و چندگانه‌ای دارد. شوخ‌طبعی را تفاوت‌های افـراد در رفتارهـا، تجـارب، عواطف، بازخوردها و توانایی‌های فـرد درزمینه سـرگرمی، خندیدن و اهل شوخی بودن تعریف کرده‌اند».

آن‌ها معتقدند: «یافته‌های حاصل از پـژوهش ما، اثربخشـی آموزش حس شوخ‌طبعی را بـر کاهش میزان اضطراب و بهبود کارکرد خـانواده در بـین زنـان تأیید می‌کند».

طبق یافته‌های این پژوهش، «آموزش حس شوخ‌طبعی بـه دلیـل ارزان بـودن، مؤثر بودن، در دسترس و کاربردی بودن می‌تواند در مراکـز و کلینیک‌های خدمات بهداشتی-درمانی خانواده، مراکز درمـانی و روان‌شناختی جهـت بهبـود کارکردهـای خـانواده و افـزایش بهزیستی روانی زنان متأهل در کنار سـایر روش‌های شناخته‌شده آموزشی و درمانی استفاده گردد».

این نتایج علمی پژوهشی که بر اهمیت حس شوخ‌طبعی در بهبود کارکردهای روانی افراد تأکید دارند، در فصل‌نامه «سلامت جامعه» متعلق به دانشکده پرستاری مامایی و پیراپزشکی رفسنجان منتشر شده‌اند.