سال‌‌ هاست که عنوان جدیدی در « مرگ ‌ومیر ایرانیان » مطرح شده است و نام آن را « مرگ خاموش » یا مرگ توسط « قاتل نامرئی » گذاشته‌ اند .
« قاتل نامریی » نامی است که مردم و مسوولان روی « گاز دی‌اکسید کربن » گذاشته‌ اند و معمولا به خاطر « عدم نصب مناسب » لوله ‌های « خروج گاز » از « آبگرمکن » و « بخاری در فضا » پخش شده و باعث « مرگ شهروندان » می ‌شود . متأسفانه تعدادی از شهروندان به « توصیه‌ های ایمنی » در باره نصب صحیح « لوله‌ های انتقال گاز » ، « عدم نصب بخاری‌ های گازسوز » در محل‌ های « خطرناک » مانند حمام‌ ها و دیگر توصیه‌ ها توجه نمی ‌کنند و با آغاز « فصل سرما » شاهد افزایش نگران‌ کننده « مرگ‌ و میر » ‌های اینچنینی هستیم .
سردرد، گیجی و خواب آلودگی از علائم تماس طولانی با گاز منوکسیدکربن است. فرد در تماس طولانی با منوکسید کربن، دچار تهوع، استفراغ و تپش قلب می شود و تماس با مقادیر بالای co می تواند سبب کاهش هوشیاری  برای جلوگیری از مسمومیت با منوکسید کربن ، از نگهداری کودک در داخل خودروی روشن ودر پارکینگ های طبقاتی خودداری کنید و به محض رسیدن به این نوع پارکینگ ها، کودک را از خودرو خارج کرده و به فضای آزاد ببرید.
در دود سیگار مقادیری از گاز منوکسید کربن موجود است و این گاز می تواند در اثر مصرف طولانی مدت سیگار سبب بروز مسمویت مزمن در افراد سیگاری شود. مسمومیت با گاز منوکسید کربن یکی از مرگبارترین انواع مسمویت ها است و تماس طولانی مدت با این گاز به ویژه در کودکان می‌تواند با بروز اختلالات رفتاری و کاهش حافظه و ضریب هوشی همراه باشد.
  بخاری ‌های بدون دودکش ، قاتلان نامریی جدید چند سالی است که نوعی از « بخاری ‌های گازسوز » بدون نیاز به « دودکش روانه » بازار شده است که به گفته بسیاری از فروشندگان و تولید کنندگان بیشتر برای محل‌ هایی مناسب است که تردد و « انتقال اکسیژن » در آنها بالا است و نگرانی بابت اینکه « گاز منواکسید کربن » در آن فضا متراکم شود وجود ندارد . اما برخی از شهروندان بدون توجه به این موضوع ، اینگونه « بخاری ‌های گازسوز » را برای « مصارف خانگی » انتخاب می ‌کنند و متأسفانه فروشندگان هم کمتر در باره این موضوع اطلاع ‌رسانی می ‌کنند .  
استفاده از بخاری‌های بدون دودکش تنها در محیط هایی که دارای تهویه و جریان مناسب هوا می‌باشند مجاز است و افراد با جدی گرفتن هشدارهای مربوط به استفاده از وسایل گرمایی، می‌توانند خانواده خود را از معرض مرگ خاموش در امان نگه دارند. سردرد، گیجی و خواب آلودگی از علائم تماس طولانی با گاز مونوکسیدکربن است. افراد در تماس طولانی با منوکسید کربن، دچار تهوع، استفراغ و تپش قلب می‍ شوند و تماس با مقادیر بالای co می‌تواند سبب کاهش هوشیاری و مرگ شود. در هنگام استفاده از بخاری‌های نفتی و گازی، جهت پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسید کربن، اطمینان از نصب صحیح و کارکرد مناسب دودکش ها الزامی است.

● مهمترین نکات در پیشگیری از مسمومیت ناشی از گاز منوکسید کربن
1-  علایم تماس طولانی با منوکسید کربن، سردرد، گیجی و خواب آلودگی می باشد. در ادامه تماس، فرد مسموم دچار تهوع، استفراغ و تپش قلب می شود. تماس با مقادیر بالای CO می تواند سبب کاهش هوشیاری و مرگ شود.
 2- در هنگام استفاده از بخاری های نفتی و گازی، جهت پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسید کربن ، اطمینان از نصب صحیح و کارکرد مناسب دودکش ها الزامی است.
3- منوکسید کربن گازی بی رنگ، بی بو، بی مزه و غیر محرک است که در اثر سوختن ناقص سوخت های قسیلی مانند نفت، گاز، بنزین ، گازوئیل و ذغال چوب حاصل می شود.
 4-  مسمومیت با منوکسید کربن یکی از مرگبارترین انواع مسمومیت ها می باشد. برای پیشگیری از بروز آن توصیه های ایمنی در مورد استفاده از وسایل حرارتی را رعایت نمایید.
5-  آیا می دانید علایم و نشانه های مسمومیت با گاز منوکسید کربن می تواند به صورت بسیار متفاوت در افراد ظاهر شود؟
6- آیا می دانید در برخی موارد علایم ونشانه های مسمومیت با گاز منوکسید کربن به صورت اختلالات گوارشی مانند تهوع و استفراغ در فرد ظاهر می شوند؟
 
7-  آیا می دانید تماس طولانی مدت با مقادیر کم گاز منوکسید کربن می تواند فرد را به بیماری های قلبی- عروقی مبتلا سازد؟
8- تماس طولانی مدت با گاز منوکسید کربن بویژه در کودکان، می تواند با بروز اختلالات رفتاری و کاهش حافظه و ضریب هوشی همراه باشد.
9-  برای جلوگیری از مسمومیت با منوکسیدکربن، از نگهداری کودک در داخل خودروی روشن و در پارکینگهای طبقاتی خودداری کنید.
10- برای جلوگیری از مسمومیت با منوکسیدکربن، به محض رسیدن به پارکینگهای طبقاتی زیرزمینی یا سرپوشیده، کودک را از خودرو خارج کرده و به فضای آزاد ببرید.
11- آیا می دانید در دود سیگار مقادیری از گاز منوکسید کربن موجود است و این گاز می تواند در اثر مصرف طولانی مدت سیگار سبب بروز مسمومیت مزمن در افراد سیگاری گردد؟
12-  آیا می دانید مواردی از مسمومیت های کشنده با منوکسید کربن در رانندگانی گزارش شده است که برای گرم کردن خودروی خود در فصول سرد سال از گاز پیک نیکی استفاده نموده اند.
13-  استفاده از بخاری های بدون دودکش تنها در محیط هایی که دارای تهویه و جریان مناسب هوا می باشند مجاز است. از بکار بردن این وسایل در محیط های بسته و فاقد جریان هوا خودداری نمایید.
14-  آیا می دانید حضور در پارکینگ های در بسته که در آن اتومبیل با موتور روشن وجود دارد خطر بروز مسمومیت با منوکسید کربن را به همراه دارد؟
  15-  با جدی گرفتن هشدارهای مربوط به استفاده درست از وسایل گرمایی، خانواده خود را از معرض ” مرگ خاموش ” مصون نگه دارید.
پیشگیری از مسمومیت با گاز CO بسیار ساده است:
۱) استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت از اهمیت بالایی برخوردار است و بخاری های بدون دودکش به هیچ عنوان از تولید گاز CO جلوگیری نمی کند.
۲) کنترل و انسداد منافذ مسیر دودکش قبل از راه اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می رود.
۳) دقت و توجه به داغ بودن دودکش نیز بهترین آزمایش سلامت دودکش است. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی ازدودکش است دراین صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی ازدر یا پنجره تهویه در محیط ایجاد نمائید.
۴) همچنین داشتن کلاهک مخصوص برای دودکش در پشت بام ها برای جلوگیری از عدم بروز خاموشی بخاری و به دنبال آن انتشار گاز اهمیت بالایی دارد.
۵) رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز باید آبی باشد، و چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد و یا نارنجی باشد، حتما نقص در سوخت رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که سریعا باید تعمیر و سوخت رسانی شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممکن است هوای کافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منواکسید کربن کند.
migna.ir ۶) در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود.
۷) از نصب آبگرمکن در حمام، روشن کردن شعله های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری کرد.
۸) لوله شومینه مشترک برای چند واحد در صورت کوچک بودن سایز مجرای خروجی و لوله کشی آن باعث برگشت دود از شومینه روشن طبقات پایین به داخل آپارتمان در شومینه خاموش طبقات بالاتر می گردد. ۹) انتهای کلیه دودکش ها باید حداقل یک متر از سطح بام و حداقل یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته و دارای کلاهک مخصوص (به شکل H) باشد. ۱۰) دودکش و اتصالات آن باید از جنس مقاوم و بدون هیچگونه منفذ یا نشتی در سرتاسر آن باشد و به کارگیری لوله های آکاردئونی آلومینیومی مجاز نیست.
۱۱) شیب لوله های افقی درداخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله دربیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.
۱۲) قطر لوله دودکش باید مساوی یا بزرگتر از قطر لوله خروجی دستگاه گازسوز باشد.
۱۳) اگر فضای خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می کنید درزبندی و بستن منافذ به منظور جلوگیری ازاتلاف حرارتی بلاملانع می باشد.
۱۴) درصورتیکه از بخاری های گازسوز به منظور گرمایش محیط استفاده می کنید حتما مختصری تهویه از طریق درب یا پنجره در فضا ایجاد نمائید و از درزبندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.
۱۵) از قراردادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب جدا خودداری کنید.
۱۶) از به کار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودکش و یا دارای نقص در دودکش جدا خودداری کنید.
۱۷) آب گرمکن های دیواری گازی اگر به مدت طولانی روشن باشند خطرناک می شوند.
۱۸) به کارگیری آب گرمکن های دیواری درفضاهای بسته یا مکان های فاقد جریان هوا، مجاز نیست.
۱۹) هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد.
۲۰) سرتاسر مسیر دودکش ها را به منظور اطمینان از هدایت مناسب محصولات احتراق به فضای بیرون کنترل و اطمینان حاصل کنید.
۲۱) هیچگاه کباب پز یا منقل را درون خانه، گاراژ یا محوطه بسته استفاده نکنید.
۲۲) هیچگاه از چراغ یا بخاری نفتی یا گازی که فاقد دودکش است، درون خانه، به خصوص هنگام خواب استفاده نکنید. ۲۳) درون خانه، به خصوص در محل خواب تان دستگاه هشدار مونوکسید کربن نصب کنید.
۲۴) تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیر مجرب و بی تجربه و یا نصب آنها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می شود

● علائم مسمومیت با گاز منواکسید کربن
علائم مسمومیت با منواکسید کربن می تواند طیف وسیعی از علائم را شامل شود که در بیماری های مختلفی دیده می شود. متاسفانه بسیاری از این علائم شبیه به علائم سرماخوردگی است و اکثر افراد فکر می کنند به دلیل سردی هوا دچار سرماخوردگی شده اند؛ سعی در خوابیدن می کنند. ابتلای تمام افراد خانواده به علایمی شبیه به آنفلوآنزا، بروز مسمومیت در افراد را نشان می دهد.
۱) سردرد
۲) ضعف جسمانی
۳) سرگیجه و بی قراری
۴) تهوع و استفراغ
۵) خمیازه کشیدن بیش از حد
۶) کاهش دید از علایم عمومی مسمومیت ها هستند.
۷) حالت خواب آلودگی شدید، کسلی، خستگی و کاهش قدرت عضلانی از جمله علایم اولیه مسمومیت در افراد به شمار می روند.
چنانچه افراد در این مرحله متوجه چنین علایمی شدند، با خارج شدن از فضای آلوده می توانند از پیشرفت مسمومیت پیشگیری کنند.

● علائم مراحل پایانی و نزدیک به مرگ
کبودی دست، دور لب ها و نوک انگشتان از علایم پایانی مسمومیت با گاز CO به شمار می روند که در نهایت فرد دچار تنگی نفس شده و فوت می کند.
● گروه های در معرض خطر تمامی افراد در معرض خطر قرار دارند ولی کودکان، زنان باردار و سالمندان جزو گروه آسیب پذیر و در معرض خطر بیشتری با منواکسید کربن هستند و علایم مسمومیت در آنها سریع و با شدت بیشتری ایجاد می شود. همچنین غلظت گاز منواکسید کربن در فضای اتاق در ایجاد مسمومیت بسیار موثر است.

● چگونگی برخورد با افراد مسموم شده با گاز منواکسید کربن
۱) فرد مسموم را از محیط آلوده به هوای آزاد منتقل کنید.
۲) یقه پیراهن و کمربند و لباس های تنگ افراد مسموم را باز کنید.
۳) درصورت امکان اکسیژن دهی به فرد مسموم شده
۴) باز نگه داشتن راه های هوایی و تماس با اورژانس ۱۱۵ در مراحل بعدی درمانی باید مورد توجه قرار گیرد.
به یاد داشته باشید که خارج کردن افراد مصدوم از محیط آلوده و قرار گرفتن در محیط باز از مهمترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می شود  

فرق خفگی منواكسیدكربن با دی اكسیدكربن از نظرعلائم چیست؟
منواکسیدکربن گازی است بسیار خطرناک، که علائم حاصل از مسمومیت با این گاز عمدتا" شامل سردرد، سرگیجه، ضعف، تهوع، گیجی و استفراغ است و مقادیر زیاد این گاز می‌تواند منجر به بیهوشی و مرگ شود.
منواکسیدکربن گازی است بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه که هیچ اثر تحریکی نیز ندارد.
این گاز در اثر سوخت ناقص مواد آلی ایجاد می‌شود به طوری که با سوخت بخاری‌های نفتی یا زغالی و یا هر وسیله دیگری که طی آن ترکیبات آلی هیدروکربن‌ها بسوزند این گاز خطرناک تولید می‌شود.
هرگاه فشار گاز دی اكسید كربن كه در حالت عادی برابر با 0.3 میلی متر جیوه ( برابربا 0.04 درصد حجمی هوا)است به بالاتر از 50 میلی متر جیوه (حدود 7 درصد حجمی هوا )افزایش یابد تغییرات بسیار شدید و افزایش فشار گاز دی اكسید كربن بر حسب میلیمتر جیوه با سپری شدن زمان در یك اتاق سه در چهار كه هفت نفر فرد بالغ در آن تنفس می كنند ولی بدون روشن بودن هر گونه وسایل گرمازای گاز سوز اگربه هر دلیلی فشار گاز دی اكسید كربن در هوای محیط افزایش یابد و یا از فشار گاز اكسیژن كاسته گردد ، مشكلات جدی تنفسی ،خفگی و مــــــــرگ ، می تواند اتفاق بیافتد .
افزایش و تجمع گاز دی اكسید كربن در بدن كه اصطلاحاً به آن هیپركاپنی گفته می شود ،می تواند باعث ضعف عمومی سیستم عصبی مركزی از جمله مركز كنترل تنفس شده ، سردرد ، اغتشاش شعور(كانفیوژن ) ، كٌما و حتی مـــــــرگ را به دنبال داشته باشد.
خفگی و گاز گرفتگی همیشه ناشی از افزایش گاز دی اكسید كربن و یا كاهش گاز اكسیژن درهوای محیط نیست ،بلكه گاهی اوقات خفگی و گاز گرفتگی ناشی از استنشاق گازهای سمّی می باشد.
یكی از خطرناك ترین این گازها كه می تواند سبب مسمومیت تنفسی و مرگ گردد ، گاز مونواكسید كربن می باشد. در واقع مونواکسید کربن جای اکسیژن را درخون گرفته وباعث خفگی میگردد ولی دی اکسید کربن با کاهش اکسیژن محیط سبب مرگ میگردد.    

پزشکان بدون مرز
سیمرغ
میگنا