دانشگاه فردوسي در برزخ حال و آينده
نگاهي به تلاش دانشگاه براي تبديل شدن به دومين دانشگاه جامع کشور
دانشگاه فردوسي مشهد که بر اساس رتبه بندي هاي سازمان هاي مرتبط در جايگاه هفتم تا يازدهم قرار دارد با سابقه اي ۶۲ ساله در عرصه علم و تحقيق، در پي کسب عنوان دومين دانشگاه جامع کشور است.
صاحب نظران و کارشناسان بر اساس سابقه ۶ دهه فعاليت اين مرکز آموزش عالي، برخورداري اين دانشگاه از مدرسان و اعضاي هيئت علمي برجسته را نقطه قوت و شاخص بالقوه اي براي توسعه و ارتقاي سطح علمي و کسب عنوان دانشگاه برتر کشور بيان مي کنند و براي تحقق اين مهم بر بهره گيري صحيح از استعدادها و امکانات، مديريت هدفمند، تعامل با نهادها و سازمان ها و ارتقاي شاخص هاي علمي منطبق با استانداردهاي بين المللي تأکيد دارند.
با شرايط مطلوب فاصله داريم
شنيدن نظر چند نفر از استادان دانشگاه فردوسي مي تواند براي بررسي جايگاه علمي اين دانشگاه به ما کمک کند.
دکتر «غلامرضا حسني» از اعضاي گروه علوم اجتماعي دانشگاه فردوسي يکي از استادان اين دانشگاه است که وضعيت علمي دانشگاه را در گفت و گو با او به بحث مي گذاريم.
دکتر حسني ابتدا ضمن تأکيد بر اين نکته که بررسي جايگاه علمي دانشگاه امروزه بايد بر اساس شاخص هاي معتبر بين المللي انجام شود، مي گويد: «ما تا زماني که شاخص سازي بومي انجام ندهيم و براي تطبيق شاخص هاي بين المللي با شاخص هاي بومي اقدام نکنيم، نمي توانيم قضاوت دقيقي در اين زمينه داشته باشيم. بلکه فقط مي توانيم به صورت کلي صحبت کنيم.»
او سپس تراز بالاي مورد نياز براي پذيرش دانشجويان در دانشگاه فردوسي را ملاکي براي نشان دادن جايگاه علمي مناسب اين دانشگاه عنوان مي کند و مي افزايد: «اين موضوع هر چند حاکي از جايگاه مطلوب دانشگاه فردوسي نيست، اما در مجموع نشان مي دهد که اين دانشگاه در ميان دانشگاه هاي کشور از جايگاه شايسته اي برخوردار است.»
اين محقق علوم اجتماعي در ادامه درباره وضعيت کنوني دانشگاه فردوسي در زمينه هاي علمي چنين اظهارنظر مي کند: «ما تا رسيدن به شرايط مطلوب فاصله داريم، اما تلاش هاي زيادي براي ارتقاي شاخص هاي علمي در دانشگاه انجام شده است و مي توانم بگويم هم اکنون با توجه به ظرفيت هاي موجود شرايط مناسبي داريم»
نبايد قانع باشيم
دکتر «محمدحسن حائري» استاد گروه الهيات دانشگاه فردوسي يکي ديگر از استادان دانشگاه است که در اين باره با او گفت وگو مي کنيم.
او نيز در مجموع جايگاه علمي دانشگاه را در شرايط کنوني مناسب مي داند و مي گويد: «هم اکنون وضعيت علمي دانشگاه در مقايسه با ديگر مراکز آموزش عالي و حتي دانشگاه هاي بزرگ کشور خوب است ولي هنوز تا رسيدن به شرايط مطلوب فاصله داريم و به هيچ عنوان نبايد به وضعيت موجود قانع باشيم».
دکتر «محمد حسن حائري» فاصله موجود تا شرايط مطلوب را «قابل توجه» مي داند و تاکيد مي کند: «براي ارتقاي علمي دانشگاه و رسيدن به اين جايگاه به تلاش هاي جهادگونه نياز است.»
فضاي بسته!
يکي از مباحثي که درباره دانشگاه فردوسي مشهد مطرح مي شود« فضاي بسته براي حضور استادان جوان» است گويا نظام حاکم بر اين محيط دانشگاهي به گونه اي است که اجازه ورود به استادان مبرز و جديد را نمي دهد و برخي استادان مشهدي و خراساني ناچار راهي ديگر شهرهاي کشور شده و در مراکز آموزش عالي مشغول تدريس شده اند.
براي بررسي اين ادعا، نظر يکي از استادان اين دانشگاه را جويا مي شويم. عضو هيئت علمي دانشکده علوم تربيتي و روان شناسي دانشگاه فردوسي مشهد مي گويد: خودم از استادان جوان هستم که بعد از دريافت مدرک دکترا بورسيه و عضو هيئت علمي شدم و بسته بودن فضا اين گونه که مطرح مي شود حقيقت ندارد، البته قاعده کلي براي پذيرش اعضاي هيئت علمي در دانشگاه ها فرآيندي زمان بر و داراي مراحل رسمي و غيررسمي پيچيده اي است. اگرچه گروهي که هم اکنون به عنوان مدرس و عضو هيئت علمي مشغول هستند نسبت به توانايي افرادي که مي توانند همکار جديد آن ها شوند حساس هستند ولي در دانشگاه فردوسي مشهد فرآيند خاص جذب استاد و عضو هيئت علمي سخت گيرانه است و ارزيابي هاي درسي و تاييديه هاي علمي نيز لحاظ مي شود.
وي مي افزايد: در برخي رشته ها به علت اين که تعداد دکتراي خروجي از دانشگاه ها پايين است يا در برخي گروه ها خروجي ها بالاست کساني که براي عضويت در هيئت علمي دانشگاه متقاضي مي شوند گاه شرايط لازم را ندارند. ضمن اين که دانشگاه هاي دولتي عمدتا از دکتراي دانشگاه آزاد يا خروجي ساير دانشگاه ها کمتر جذب مي کنند که من موافق اين موضوع نيستم ولي معتقدم براي گزينش کساني که قصد خدمت دارند بايد آزمون رسمي تاييد صلاحيت برگزار شود.
اين مدرس دانشگاه فردوسي مشهد با بيان اين که، دانشگاه فردوسي جزو دانشگاه هاي مادر و درجه يک محسوب مي شود افزود: پس کسي که شايستگي علمي لازم را دارد بايد عضو هيئت علمي شود و با توجه به رتبه و جايگاه علمي، حجم دانشجو و تنوع رشته ها و تخصص هاي اين دانشگاه بعيد مي دانم کسي با توانمندي هاي علمي مناسب و درخواست عضويت در هيئت علمي جذب نشود.
اين استاد علوم تربيتي و روان شناسي تصريح مي کند: کار علمي به گونه اي است که توانايي هاي افراد معرف کارشان است و تا به حال هم به تناسب عرضه و تقاضا از ظرفيت هاي موجود استفاده و پذيرش استاد هم در سال هاي اخير زياد شده است.
به گفته او مسائل اجتماعي و سياسي هم در پذيرش مدرس و عضو هيئت علمي موثر است، در کسوت مدرس و استادي بايد حداقل هايي رعايت شود و از لحاظ سياسي هم گرايش ها در راستاي اهداف و آرمان هاي نظام باشد.
وي با ذکر نمونه اي از تقاضاهاي عضويت در هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد مي گويد: يک دانشجوي رشته دکتراي دانشگاه آزاد که براي بورسيه دانشگاه فردوسي مشهد اقدام کرده با پاسخ منفي مواجه شد و موافقت نشد ولي امکان جذب همين فرد در دانشگاه آزاد و يا در شهر ديگري که دانشگاه آن رتبه پايين تري دارد وجود دارد.
چالش هاي علمي
اما دانشگاه فردوسي مشهد نيز با سابقه درخشاني که در آموزش وپژوهش دارد مانند ديگر دانشگاه هاي کشور با چالش اساسي در موضوع کارهاي بنيادي مواجه است و آموزش عالي ما مسئله محور و جامعه محور نيست.
عضو هيئت علمي يکي از دانشکده هاي دانشگاه فردوسي مشهد به خراسان مي گويد: موضوعي که در دانشگاه فردوسي و در کل آموزش عالي به عنوان يک چالش مشهود است اين است که آموزش عالي ما مسئله محور و جامعه محور نيست. فضاي بنيادي دانشگاه کارکردهاي نظري و حرفه اي است و در دوره هاي کارشناسي و ارشد بايد مسئله روز جامعه، شهر و محله ها و کشور را به عنوان مسائل روز به چالش بکشيم و با نهادها و سازمان هاي بيرون از دانشگاه تعامل کنيم.
دکتر «اصغري نکاح» مي افزايد: در اين زمينه دانشگاه فردوسي مشهد تعداد زيادي تفاهم نامه و قرارداد را با نهادها و از جمله شهرداري منعقد کرده ولي آن طور که بايد و شايد اين طرح ها و پژوهش ها محقق نشده يا نمود لازم را در کارکردهاي شهري- اجتماعي نداشته است.
وي مي افزايد: معاونت هاي پژوهشي و آموزشي دانشگاه بيشتر بايد با صنعت و جامعه مرتبط باشند و به نظر من جامعه محور بودن و توجه به شهر و مسائل آن در فعاليت هاي آموزشي و پژوهشي بايد جدي گرفته شود و هر کسي در رشته و کار خودش به سمت آن برود چرا که براي جامعه بهره اجتماعي، فرهنگي و علمي خواهد داشت.
چشم انداز ۱۰ ساله
اما آن طور که دکتر مهرداد مهري مدير پژوهش دانشگاه فردوسي مي گويد: جايگاه کنوني دانشگاه فردوسي از نظر مديران و متوليان آن نيز مطلوب به نظر نمي آيد و به همين دليل آن ها با تدوين چشم اندازي ۱۰ ساله، کسب رتبه دوم در ميان دانشگاه هاي جامع کشور را هدف گذاري کرده اند. نگاهي به اين سند تا حدي رويکرد دانشگاه در زمينه توسعه علمي را مشخص مي کند.
در ابتداي چشم انداز ۱۰ ساله دانشگاه فردوسي اين طور آمده است: «دانشگاه فردوسي مشهد يکي از ۲ دانشگاه برتر جامع کشور در توليد علم، نظريه پردازي و توسعه فناوري، برخوردار از جايگاه معتبر در بين ۱۰ دانشگاه اول جهان اسلام و جزو ۵۰۰ دانشگاه ممتاز جهان با هويتي اسلامي- ايراني است».
در قالب اين چشم انداز ماموريت ۱۰ ساله دانشگاه هم چنين تعريف شده است: «دانشگاه فردوسي مشهد به عنوان دانشگاه جامع و منحصر به فرد در نيمه شرقي کشور، برخوردار از قطب هاي علمي ممتاز، با التزام به اصول متعالي دين مبين اسلام، رعايت اخلاق حرفه اي و بهبود مستمر و با اتکا به سرمايه هاي انساني و اجتماعي کارآمد به تربيت انسان هاي متعهد، خلاق، متخصص، پژوهشگر و کارآفرين براي پاسخ گويي به نيازهاي جامعه و اعتلاي فرهنگي آن اهتمام مي ورزد و با به کارگيري فناوري هاي پيشرفته و استانداردهاي جهاني و تقويت همکاري با مراکز علمي و فرهنگي در راستاي توليد و ترويج علم نافع در سطح ملي و بين المللي تلاش مي کند».
همچنين در اين چشم انداز ۹ ارزش محوري و ۱۱ هدف کلان براي افق ۱۰ ساله دانشگاه معين شده است که از جمله آن اهداف مي توان به اين موارد اشاره کرد:
* افزايش جذب دانشجويان نخبه و مستعد، دست يابي به جايگاه ممتاز آموزش به ويژه در تحصيلات تکميلي، توسعه محيط يادگيري خلاق و جذاب، ارتقاي اثربخشي آموزش، ايجاد رشته ها و حوزه هاي بين رشته اي جديد، تربيت متخصصان، پژوهشگران و کارآفرينان توانمند و متعهد متناسب با نيازهاي جامعه
* افزايش توليدات علمي، گسترش مراکز و نهادهاي پژوهشي و دست يابي به جايگاه پژوهشي ممتاز در سطح ملي و فراملي
* توليد و توسعه دانش فني، بهره گيري از فناوري هاي پيشرفته، کاربردي کردن يافته هاي علمي در جامعه و تجاري سازي دستاوردهاي پژوهشي و افزايش ثبت اختراعات.
* مديريت موثر منابع، جذب منابع مالي متنوع و پايدار و گسترش زمينه هاي استقلال مالي
* ارتقاي خدمات دانشجويي متناسب با استانداردهاي علمي
بازدهي کافي نداريم
بازدهي کافي نداريم؛ اين موضوعي است که دکتر مهري مدير پژوهش دانشگاه فردوسي ضمن تشريح نکاتي، از آن به عنوان مهم ترين علت تدوين برنامه ۱۰ ساله دانشگاه ياد مي کند.
او براي توضيح اين موضوع به اختصاص بودجه هاي محدود پژوهش به دانشگاه ها اشاره مي کند و اين طور مي گويد: «با توجه به محدوديت بودجه هاي پژوهش، اين که ما بتوانيم از اين منابع محدود بيشترين استفاده را بکنيم به معناي بهره وري است. به طور طبيعي هر قدر ما بهره وري را افزايش دهيم، توليدات پژوهشي مان هم افزايش پيدا مي کند. شکي نيست که براي تحقق اين موضوع به يک برنامه ريزي مدون نياز داريم.»
دکتر مهري تاکيد مي کند: «ما هم اکنون مي دانيم که بازده کافي نداريم.چرا که نمي توانيم از بودجه هاي پژوهشي مان خوب استفاده کنيم.از اين رو اين برنامه ريزي انجام شد تا در حوزه هاي گوناگون فعاليت دانشگاه، از جمله بخش پژوهش منابع را ساماندهي کنيم و بتوانيم بهترين بهره وري را داشته باشيم».
مدير پژوهش دانشگاه فردوسي سپس از اهميت هدفمند شدن توليدات علمي به عنوان موضوع مهم ديگر در برنامه هاي دانشگاه سخن مي گويد:« دانشجويان تحصيلات تکميلي و اعضاي هيئت علمي ما بايد بتوانند مشکلات جامعه را شناسايي کنند و در راستاي رفع آن ها گام بردارند. البته يک نکته مهم در اين زمينه که خيلي بايد مورد توجه باشد، اين است که ما بايد براي توليد علوم در زمينه هاي گوناگون فعال باشيم و علاوه بر رفع مشکلات جامعه در راستاي عبور از مرزهاي دانش نيز گام برداريم».
افزايش ۲ برابري توليدات علمي طي ۴ سال
يکي ديگر از معيارهايي که مي توان برپايه آن وضعيت علمي دانشگاه فردوسي را مورد بررسي قرارداد تعداد مقاله هاي ثبت شده از اين دانشگاه در پايگاه هاي معتبر بين المللي مانند ISI و «اسکوپوس» است. زماني که وضعيت مقاله هاي ثبت شده طي سال هاي اخير در پايگاه اسکوپوس را مورد بررسي قرار مي دهيم به اين نتيجه مي رسيم که طي سال هاي ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ به ترتيب 635،۵۸۹،447 و ۸۱۸ مقاله از دانشگاه فردوسي به ثبت رسيده است.
اين موضوع نشان مي دهد که هماهنگ با رشد علمي کشورمان، توليد علم در دانشگاه فردوسي نيز طي اين سال ها يک روند صعودي را طي کرده و طي ۴ سال حدود ۲ برابر افزايش داشته است.
نکته قابل توجه در اين زمينه نيز آن است که طبق گفته مدير پژوهش دانشگاه، افزايش ۱۸۳ موردي توليدات پژوهشي در سال ۲۰۱۱ نسبت به ۲۰۱۰ با وجود وضع محدوديت هايي در راستاي کيفي شدن پژوهش ها به وقوع پيوسته است: «ما در سال جاري طرح هايي را در زمينه افزايش کيفيت پژوهش ها به برنامه ها اضافه کرديم و بر اين اساس پيش بيني مي کرديم که از نظر تعداد مقاله ها نسبت به سال قبل کاهش داشته باشيم. اما با اين تعداد نسبت به سال قبل بيشتر هم شد».
راهبردهاي ارتقاي جايگاه علمي
دکتر مهري همچنين در پاسخ به سوال خراسان درباره راهبردهاي اصلي دانشگاه فردوسي براي ارتقاي جايگاه علمي، از تسهيل روند پژوهش به عنوان راهبرد اصلي سخن مي گويد: «ما در وهله اول قصد داريم که روند پژوهش را تسهيل کنيم. يعني استاد و دانشجو از نظر تامين بودجه هاي پژوهشي کافي و امکانات سخت افزاري با مشکل مواجه نباشند. از ديگر سو نظارتمان را نيز با دقت اعمال خواهيم کرد تا پژوهش ها هدفمند و در عين حال کيفي باشد».
اميد است با تحقق اهداف و ماموريت هاي مشخص شده شاهد ارتقاي جايگاه علمي و پژوهشي دانشگاه فردوسي مشهد به عنوان يکي از بزرگ ترين دانشگاه هاي کشور و کسب رتبه دومين دانشگاه جامع کشور توسط اين مرکز آموزش عالي باشيم.
چکيده گزارش
اعتبار علمي و جايگاه دانشگاه فردوسي مشهد که بر اساس تازه ترين رتبه بندي هاي ISC در جايگاه يازدهم قرار دارد و از بزرگترين دانشگاه هاي کشور است اگرچه با برخي کمبودها و محدوديت ها هرگز خدشه دار نخواهد شد ولي مدرسان و فعالان اين مرکز آموزش عالي بر ارتقاي جايگاه و رتبه هاي علمي اين واحد و نزديک شدن به شاخص هاي معتبر بين المللي تأکيد دارند. هنوز قطب عظيم علمي، فرهنگي و شاخص آموزش عالي شمال شرق کشور با شرايط مطلوب فاصله دارد و هرگز نبايد به شرايط موجود قانع بود. به گفته مسئولان دانشگاه در چشم انداز ۱۰ ساله اي که براي توسعه اين دانشگاه طراحي و تدوين شده است دانشگاه فردوسي مشهد بايد به دومين دانشگاه جامع کشور تبديل شود و تحقق اين مهم در سايه حمايت هاي دولت، همت مديران و تلاش استادان و دانشجويان امکان پذير خواهد بود.
خراسان - مورخ سه‌شنبه 1390/11/18 شماره انتشار 18049
نويسنده: حاتمي- هوشمند
دانشگاه فردوسي مشهد که بر اساس رتبه بندي هاي سازمان هاي مرتبط در جايگاه هفتم تا يازدهم قرار دارد با سابقه اي ۶۲ ساله در عرصه علم و تحقيق، در پي کسب عنوان دومين دانشگاه جامع کشور است.صاحب نظران و کارشناسان بر اساس سابقه ۶ دهه فعاليت اين مرکز آموزش عالي، برخورداري اين دانشگاه از مدرسان و اعضاي هيئت علمي برجسته را نقطه قوت و شاخص بالقوه اي براي توسعه و ارتقاي سطح علمي و کسب عنوان دانشگاه برتر کشور بيان مي کنند و براي تحقق اين مهم بر بهره گيري صحيح از استعدادها و امکانات، مديريت هدفمند، تعامل با نهادها و سازمان ها و ارتقاي شاخص هاي علمي منطبق با استانداردهاي بين المللي تأکيد دارند.
با شرايط مطلوب فاصله داريم
شنيدن نظر چند نفر از استادان دانشگاه فردوسي مي تواند براي بررسي جايگاه علمي اين دانشگاه به ما کمک کند.
دکتر «غلامرضا حسني» از اعضاي گروه علوم اجتماعي دانشگاه فردوسي يکي از استادان اين دانشگاه است که وضعيت علمي دانشگاه را در گفت و گو با او به بحث مي گذاريم.
دکتر حسني ابتدا ضمن تأکيد بر اين نکته که بررسي جايگاه علمي دانشگاه امروزه بايد بر اساس شاخص هاي معتبر بين المللي انجام شود، مي گويد: «ما تا زماني که شاخص سازي بومي انجام ندهيم و براي تطبيق شاخص هاي بين المللي با شاخص هاي بومي اقدام نکنيم، نمي توانيم قضاوت دقيقي در اين زمينه داشته باشيم. بلکه فقط مي توانيم به صورت کلي صحبت کنيم.»
او سپس تراز بالاي مورد نياز براي پذيرش دانشجويان در دانشگاه فردوسي را ملاکي براي نشان دادن جايگاه علمي مناسب اين دانشگاه عنوان مي کند و مي افزايد: «اين موضوع هر چند حاکي از جايگاه مطلوب دانشگاه فردوسي نيست، اما در مجموع نشان مي دهد که اين دانشگاه در ميان دانشگاه هاي کشور از جايگاه شايسته اي برخوردار است.»
اين محقق علوم اجتماعي در ادامه درباره وضعيت کنوني دانشگاه فردوسي در زمينه هاي علمي چنين اظهارنظر مي کند: «ما تا رسيدن به شرايط مطلوب فاصله داريم، اما تلاش هاي زيادي براي ارتقاي شاخص هاي علمي در دانشگاه انجام شده است و مي توانم بگويم هم اکنون با توجه به ظرفيت هاي موجود شرايط مناسبي داريم»
نبايد قانع باشيم
دکتر «محمدحسن حائري» استاد گروه الهيات دانشگاه فردوسي يکي ديگر از استادان دانشگاه است که در اين باره با او گفت وگو مي کنيم.
او نيز در مجموع جايگاه علمي دانشگاه را در شرايط کنوني مناسب مي داند و مي گويد: «هم اکنون وضعيت علمي دانشگاه در مقايسه با ديگر مراکز آموزش عالي و حتي دانشگاه هاي بزرگ کشور خوب است ولي هنوز تا رسيدن به شرايط مطلوب فاصله داريم و به هيچ عنوان نبايد به وضعيت موجود قانع باشيم».
دکتر «محمد حسن حائري» فاصله موجود تا شرايط مطلوب را «قابل توجه» مي داند و تاکيد مي کند: «براي ارتقاي علمي دانشگاه و رسيدن به اين جايگاه به تلاش هاي جهادگونه نياز است.»
فضاي بسته!
يکي از مباحثي که درباره دانشگاه فردوسي مشهد مطرح مي شود« فضاي بسته براي حضور استادان جوان» است گويا نظام حاکم بر اين محيط دانشگاهي به گونه اي است که اجازه ورود به استادان مبرز و جديد را نمي دهد و برخي استادان مشهدي و خراساني ناچار راهي ديگر شهرهاي کشور شده و در مراکز آموزش عالي مشغول تدريس شده اند.
براي بررسي اين ادعا، نظر يکي از استادان اين دانشگاه را جويا مي شويم. عضو هيئت علمي دانشکده علوم تربيتي و روان شناسي دانشگاه فردوسي مشهد مي گويد: خودم از استادان جوان هستم که بعد از دريافت مدرک دکترا بورسيه و عضو هيئت علمي شدم و بسته بودن فضا اين گونه که مطرح مي شود حقيقت ندارد، البته قاعده کلي براي پذيرش اعضاي هيئت علمي در دانشگاه ها فرآيندي زمان بر و داراي مراحل رسمي و غيررسمي پيچيده اي است. اگرچه گروهي که هم اکنون به عنوان مدرس و عضو هيئت علمي مشغول هستند نسبت به توانايي افرادي که مي توانند همکار جديد آن ها شوند حساس هستند ولي در دانشگاه فردوسي مشهد فرآيند خاص جذب استاد و عضو هيئت علمي سخت گيرانه است و ارزيابي هاي درسي و تاييديه هاي علمي نيز لحاظ مي شود.
وي مي افزايد: در برخي رشته ها به علت اين که تعداد دکتراي خروجي از دانشگاه ها پايين است يا در برخي گروه ها خروجي ها بالاست کساني که براي عضويت در هيئت علمي دانشگاه متقاضي مي شوند گاه شرايط لازم را ندارند. ضمن اين که دانشگاه هاي دولتي عمدتا از دکتراي دانشگاه آزاد يا خروجي ساير دانشگاه ها کمتر جذب مي کنند که من موافق اين موضوع نيستم ولي معتقدم براي گزينش کساني که قصد خدمت دارند بايد آزمون رسمي تاييد صلاحيت برگزار شود.
اين مدرس دانشگاه فردوسي مشهد با بيان اين که، دانشگاه فردوسي جزو دانشگاه هاي مادر و درجه يک محسوب مي شود افزود: پس کسي که شايستگي علمي لازم را دارد بايد عضو هيئت علمي شود و با توجه به رتبه و جايگاه علمي، حجم دانشجو و تنوع رشته ها و تخصص هاي اين دانشگاه بعيد مي دانم کسي با توانمندي هاي علمي مناسب و درخواست عضويت در هيئت علمي جذب نشود.
اين استاد علوم تربيتي و روان شناسي تصريح مي کند: کار علمي به گونه اي است که توانايي هاي افراد معرف کارشان است و تا به حال هم به تناسب عرضه و تقاضا از ظرفيت هاي موجود استفاده و پذيرش استاد هم در سال هاي اخير زياد شده است.
به گفته او مسائل اجتماعي و سياسي هم در پذيرش مدرس و عضو هيئت علمي موثر است، در کسوت مدرس و استادي بايد حداقل هايي رعايت شود و از لحاظ سياسي هم گرايش ها در راستاي اهداف و آرمان هاي نظام باشد.
وي با ذکر نمونه اي از تقاضاهاي عضويت در هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد مي گويد: يک دانشجوي رشته دکتراي دانشگاه آزاد که براي بورسيه دانشگاه فردوسي مشهد اقدام کرده با پاسخ منفي مواجه شد و موافقت نشد ولي امکان جذب همين فرد در دانشگاه آزاد و يا در شهر ديگري که دانشگاه آن رتبه پايين تري دارد وجود دارد.
چالش هاي علمي
اما دانشگاه فردوسي مشهد نيز با سابقه درخشاني که در آموزش وپژوهش دارد مانند ديگر دانشگاه هاي کشور با چالش اساسي در موضوع کارهاي بنيادي مواجه است و آموزش عالي ما مسئله محور و جامعه محور نيست.
عضو هيئت علمي يکي از دانشکده هاي دانشگاه فردوسي مشهد به خراسان مي گويد: موضوعي که در دانشگاه فردوسي و در کل آموزش عالي به عنوان يک چالش مشهود است اين است که آموزش عالي ما مسئله محور و جامعه محور نيست. فضاي بنيادي دانشگاه کارکردهاي نظري و حرفه اي است و در دوره هاي کارشناسي و ارشد بايد مسئله روز جامعه، شهر و محله ها و کشور را به عنوان مسائل روز به چالش بکشيم و با نهادها و سازمان هاي بيرون از دانشگاه تعامل کنيم.
دکتر «اصغري نکاح» مي افزايد: در اين زمينه دانشگاه فردوسي مشهد تعداد زيادي تفاهم نامه و قرارداد را با نهادها و از جمله شهرداري منعقد کرده ولي آن طور که بايد و شايد اين طرح ها و پژوهش ها محقق نشده يا نمود لازم را در کارکردهاي شهري- اجتماعي نداشته است.
وي مي افزايد: معاونت هاي پژوهشي و آموزشي دانشگاه بيشتر بايد با صنعت و جامعه مرتبط باشند و به نظر من جامعه محور بودن و توجه به شهر و مسائل آن در فعاليت هاي آموزشي و پژوهشي بايد جدي گرفته شود و هر کسي در رشته و کار خودش به سمت آن برود چرا که براي جامعه بهره اجتماعي، فرهنگي و علمي خواهد داشت.
چشم انداز ۱۰ ساله
اما آن طور که دکتر مهرداد مهري مدير پژوهش دانشگاه فردوسي مي گويد: جايگاه کنوني دانشگاه فردوسي از نظر مديران و متوليان آن نيز مطلوب به نظر نمي آيد و به همين دليل آن ها با تدوين چشم اندازي ۱۰ ساله، کسب رتبه دوم در ميان دانشگاه هاي جامع کشور را هدف گذاري کرده اند. نگاهي به اين سند تا حدي رويکرد دانشگاه در زمينه توسعه علمي را مشخص مي کند.
در ابتداي چشم انداز ۱۰ ساله دانشگاه فردوسي اين طور آمده است: «دانشگاه فردوسي مشهد يکي از ۲ دانشگاه برتر جامع کشور در توليد علم، نظريه پردازي و توسعه فناوري، برخوردار از جايگاه معتبر در بين ۱۰ دانشگاه اول جهان اسلام و جزو ۵۰۰ دانشگاه ممتاز جهان با هويتي اسلامي- ايراني است».
در قالب اين چشم انداز ماموريت ۱۰ ساله دانشگاه هم چنين تعريف شده است: «دانشگاه فردوسي مشهد به عنوان دانشگاه جامع و منحصر به فرد در نيمه شرقي کشور، برخوردار از قطب هاي علمي ممتاز، با التزام به اصول متعالي دين مبين اسلام، رعايت اخلاق حرفه اي و بهبود مستمر و با اتکا به سرمايه هاي انساني و اجتماعي کارآمد به تربيت انسان هاي متعهد، خلاق، متخصص، پژوهشگر و کارآفرين براي پاسخ گويي به نيازهاي جامعه و اعتلاي فرهنگي آن اهتمام مي ورزد و با به کارگيري فناوري هاي پيشرفته و استانداردهاي جهاني و تقويت همکاري با مراکز علمي و فرهنگي در راستاي توليد و ترويج علم نافع در سطح ملي و بين المللي تلاش مي کند».
همچنين در اين چشم انداز ۹ ارزش محوري و ۱۱ هدف کلان براي افق ۱۰ ساله دانشگاه معين شده است که از جمله آن اهداف مي توان به اين موارد اشاره کرد:
* افزايش جذب دانشجويان نخبه و مستعد، دست يابي به جايگاه ممتاز آموزش به ويژه در تحصيلات تکميلي، توسعه محيط يادگيري خلاق و جذاب، ارتقاي اثربخشي آموزش، ايجاد رشته ها و حوزه هاي بين رشته اي جديد، تربيت متخصصان، پژوهشگران و کارآفرينان توانمند و متعهد متناسب با نيازهاي جامعه
* افزايش توليدات علمي، گسترش مراکز و نهادهاي پژوهشي و دست يابي به جايگاه پژوهشي ممتاز در سطح ملي و فراملي
* توليد و توسعه دانش فني، بهره گيري از فناوري هاي پيشرفته، کاربردي کردن يافته هاي علمي در جامعه و تجاري سازي دستاوردهاي پژوهشي و افزايش ثبت اختراعات.
* مديريت موثر منابع، جذب منابع مالي متنوع و پايدار و گسترش زمينه هاي استقلال مالي
* ارتقاي خدمات دانشجويي متناسب با استانداردهاي علمي
بازدهي کافي نداريم
بازدهي کافي نداريم؛ اين موضوعي است که دکتر مهري مدير پژوهش دانشگاه فردوسي ضمن تشريح نکاتي، از آن به عنوان مهم ترين علت تدوين برنامه ۱۰ ساله دانشگاه ياد مي کند.
او براي توضيح اين موضوع به اختصاص بودجه هاي محدود پژوهش به دانشگاه ها اشاره مي کند و اين طور مي گويد: «با توجه به محدوديت بودجه هاي پژوهش، اين که ما بتوانيم از اين منابع محدود بيشترين استفاده را بکنيم به معناي بهره وري است. به طور طبيعي هر قدر ما بهره وري را افزايش دهيم، توليدات پژوهشي مان هم افزايش پيدا مي کند. شکي نيست که براي تحقق اين موضوع به يک برنامه ريزي مدون نياز داريم.»
دکتر مهري تاکيد مي کند: «ما هم اکنون مي دانيم که بازده کافي نداريم.چرا که نمي توانيم از بودجه هاي پژوهشي مان خوب استفاده کنيم.از اين رو اين برنامه ريزي انجام شد تا در حوزه هاي گوناگون فعاليت دانشگاه، از جمله بخش پژوهش منابع را ساماندهي کنيم و بتوانيم بهترين بهره وري را داشته باشيم».
مدير پژوهش دانشگاه فردوسي سپس از اهميت هدفمند شدن توليدات علمي به عنوان موضوع مهم ديگر در برنامه هاي دانشگاه سخن مي گويد:« دانشجويان تحصيلات تکميلي و اعضاي هيئت علمي ما بايد بتوانند مشکلات جامعه را شناسايي کنند و در راستاي رفع آن ها گام بردارند. البته يک نکته مهم در اين زمينه که خيلي بايد مورد توجه باشد، اين است که ما بايد براي توليد علوم در زمينه هاي گوناگون فعال باشيم و علاوه بر رفع مشکلات جامعه در راستاي عبور از مرزهاي دانش نيز گام برداريم».
افزايش ۲ برابري توليدات علمي طي ۴ سال
يکي ديگر از معيارهايي که مي توان برپايه آن وضعيت علمي دانشگاه فردوسي را مورد بررسي قرارداد تعداد مقاله هاي ثبت شده از اين دانشگاه در پايگاه هاي معتبر بين المللي مانند ISI و «اسکوپوس» است. زماني که وضعيت مقاله هاي ثبت شده طي سال هاي اخير در پايگاه اسکوپوس را مورد بررسي قرار مي دهيم به اين نتيجه مي رسيم که طي سال هاي ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ به ترتيب 635،۵۸۹،447 و ۸۱۸ مقاله از دانشگاه فردوسي به ثبت رسيده است.
اين موضوع نشان مي دهد که هماهنگ با رشد علمي کشورمان، توليد علم در دانشگاه فردوسي نيز طي اين سال ها يک روند صعودي را طي کرده و طي ۴ سال حدود ۲ برابر افزايش داشته است.
نکته قابل توجه در اين زمينه نيز آن است که طبق گفته مدير پژوهش دانشگاه، افزايش ۱۸۳ موردي توليدات پژوهشي در سال ۲۰۱۱ نسبت به ۲۰۱۰ با وجود وضع محدوديت هايي در راستاي کيفي شدن پژوهش ها به وقوع پيوسته است: «ما در سال جاري طرح هايي را در زمينه افزايش کيفيت پژوهش ها به برنامه ها اضافه کرديم و بر اين اساس پيش بيني مي کرديم که از نظر تعداد مقاله ها نسبت به سال قبل کاهش داشته باشيم. اما با اين تعداد نسبت به سال قبل بيشتر هم شد».
راهبردهاي ارتقاي جايگاه علمي
دکتر مهري همچنين در پاسخ به سوال خراسان درباره راهبردهاي اصلي دانشگاه فردوسي براي ارتقاي جايگاه علمي، از تسهيل روند پژوهش به عنوان راهبرد اصلي سخن مي گويد: «ما در وهله اول قصد داريم که روند پژوهش را تسهيل کنيم. يعني استاد و دانشجو از نظر تامين بودجه هاي پژوهشي کافي و امکانات سخت افزاري با مشکل مواجه نباشند. از ديگر سو نظارتمان را نيز با دقت اعمال خواهيم کرد تا پژوهش ها هدفمند و در عين حال کيفي باشد».
اميد است با تحقق اهداف و ماموريت هاي مشخص شده شاهد ارتقاي جايگاه علمي و پژوهشي دانشگاه فردوسي مشهد به عنوان يکي از بزرگ ترين دانشگاه هاي کشور و کسب رتبه دومين دانشگاه جامع کشور توسط اين مرکز آموزش عالي باشيم.
چکيده گزارش
اعتبار علمي و جايگاه دانشگاه فردوسي مشهد که بر اساس تازه ترين رتبه بندي هاي ISC در جايگاه يازدهم قرار دارد و از بزرگترين دانشگاه هاي کشور است اگرچه با برخي کمبودها و محدوديت ها هرگز خدشه دار نخواهد شد ولي مدرسان و فعالان اين مرکز آموزش عالي بر ارتقاي جايگاه و رتبه هاي علمي اين واحد و نزديک شدن به شاخص هاي معتبر بين المللي تأکيد دارند. هنوز قطب عظيم علمي، فرهنگي و شاخص آموزش عالي شمال شرق کشور با شرايط مطلوب فاصله دارد و هرگز نبايد به شرايط موجود قانع بود. به گفته مسئولان دانشگاه در چشم انداز ۱۰ ساله اي که براي توسعه اين دانشگاه طراحي و تدوين شده است دانشگاه فردوسي مشهد بايد به دومين دانشگاه جامع کشور تبديل شود و تحقق اين مهم در سايه حمايت هاي دولت، همت مديران و تلاش استادان و دانشجويان امکان پذير خواهد بود.
خراسان - مورخ سه‌شنبه 1390/11/18 شماره انتشار 18049
نويسنده: حاتمي- هوشمند
