رفتار های پر خطر در جوانان

مقدمه:
رويكرد نوين و بين‌المللي ارتقاي سلامت برخاسته از نياز تاريخي به تغييرات بنيادي در راهكارهاي دستيابي به سلامتي كامل بوده و به منظور تأمين، حفظ و ارتقاي سلامت بوجود آمده است. در زمانهاي گذشته دغدغه اصلي متوليان سلامتي مردم، بيماريهاي عفوني بود و آنها با تنها راهكار مؤثري كه به ذهنشان خطور مي‌كرد يعني تقويت مقاومت مردم از طريق واكسيناسيون سعي در حل مشكلات بهداشتي و سلامتي مردم را داشتند. ليكن در دوره‌هاي بعدي مشكلات و دغدغه ديگري مطرح گرديد كه ناشي از شرايطي بود كه مردم بر اثر ورود به دوره صنعتي با آنها مواجه ‌شدند.
تحولات فرهنگي، جمعيت شناختي، سياسي و ريشه شناسي بيماريها و مشكلاتي نظير بيماريهاي رواني،‌ انواع سرطانها، حوادث و سوانح، بيماريهاي قلبي- عروقي و استعمال دخانيات ديگر مربوط به ويروسها و باكتريها نبوده و با تقويت مقاومت افراد و تجويز دارو قابل پيشگيري و درمان نبوده و نياز به راهكارهاي جديد احساس مي‌شد. درواقع جنبش نوين ارتقاي سلامت در پاسخ به اين نياز مطرح شده است. براساس رويكرد ارتقاي سلامت، مردم مي‌بايست به نوعي توانمند شوند كه بتوانند مسووليت سلامتي خود را بپذيرند و شيوه زندگي سالمي را اتخاذ نمايند. به عبارت ديگر، توانمند سازي افراد و گروهها جهت اتخاذ شيوه زندگي سالم راه رسيدن به سلامت و ارتقاي آن است. برخی از رفتارها که تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم عمیقی بر سلامت فرد و جامعه می گذارند و عواقب منفی در بردارند " رفتارهای پر خطر " می نامند . در صورت ثبات این رفتارها در شخصیت فرد ، سبک زندگی او ناسالم نامیده می شوند.
رفتارهای پر خطر سنین نوجوانی و جوانی عمدتا شامل استعمال دخانیات ، اعتیاد و سوء مصرف مواد ، رفتارهای مرتبط با صدمات و جراحات ( مثل خشونت ) ، رفتارهای جنسی ناسالم ، الگوهای ناسالم تغذیه و الگوی تحرک کم بدنی می باشند. شناخت این الگوهای رفتاری غلط و اجتناب از بروز این رفتارها و یا تداوم این رفتارها در نوجوانان و جوانان منجر به فراهم شدن زندگی سالم و کسب سلامتی و توانمندی این گروه خواهد شد . در این مجموعه سعی شده است رفتارهای پر خطر به اجمال توضیح داده شود.

استعمال دخانیات ( سیگار):
سیگار یکی از تهدید کننده های جدی سلامت است که سالانه حدود 5 میلیون نفر را در سطح جهان به کام مرگ می کشد و حاصلی جز به هدر رفتن منابع اقتصادی و بیماریهای خطرناک در پی ندارد. در ایران حدود 15 میلیون نفر به مصرف آن روی آورده اند . گرایش به سیگاری شدن ، به سرعت در بین نوجوانان در حال افزایش است . داشتن اطلاعات لازم در زمینه عواقب و آثار مصرف سیگار و سایر دخانیات و اطلاعاتی در زمینه چگونگی حفاظت فرد شاید گامی باشد در جهت کمتر شدن گرایش نوجوانان و جوانان در این خصوص که در این بخش به آن پرداخته خواهد شد.

اثرات سیگار بر سلامت :
 گازها ، بخارات و ذرات موجود در دود سیگار با گازها و بخارها و ذرات موجود در هوا تفاوت دارند. شخص معتاد به سیگار ، علاوه بر گازهای موجود در هوا – مقدار زیادی از گازهای حاصل از سوختن سیگار را نیز به درون ریه خود می کشد. گاز دی اکسید نیتروژن و منو اکسید کربن دو نوع از این گازها هستند که بسیار خطرناکند. گاز دی اکسید نیتروژن (2NO ) در دود خودروها نیز وجود دارد. اگر چه در دود سیگار مقدار اندکی از این گاز وجود دارد اما همین مقدار موجب صدمه دیدن بدن انسان می شود. گاز خطرناک منو اکسید کربن نیز در دود سیگار وجود دارد. تحقیقات نشان می دهد که در خون یک فرد سیگاری ، 5 تا 10 درصد منو اکسید کربن وجود دارد. ذرات جامد در دود سیگار همان هایی هستند که از سوختن توتون حاصل می شوند. این ذرات و گازها با همان تشکیل ترکیبی قهوه ای رنگ را می دهند که " قطران" نامیده می شود و همین ماده باعث زرد و تیره رنگ شدن انگشتان و دندان های وی می شود. قطران دارای بیش از 10 نوع ماده سرطان زاست.

v تاثیر سیگار بر سلامت جسمی :
وقتی که فرد سیگار می کشد ، مواد و ذرات تنباکو به داخل مجرای تنفسی و ریه های او هدایت می شود و به آنها آسیب می رساند. کشیدن تنها یک سیگار توسط نوجوان ، باعث می شود حرارت پوستش پایین افتد، جریان قلبش سریعتر شود و فشار خونش بالاتر رود . در صورت کشیدن سیگارهای بعدی ، دهانش بد بو شده ، دندان هایش به تدریج زرد شود، لطافت و شادابی چهره اش از بین برود و در ادامه دچار چین و چروک اطراف دهان و کاهش درخشندگی چشم ها شده و بسیاری از دستگاههای داخلی بدنش آسیب ببیند.
به طور خلاصه می توان گفت که مهمترین آثار زیانبار توتون از این قرارند:
* افزایش سرعت ضربان قلب
* افزایش فشار خون
* کاهش قابلیت تغذیه و اکسیژن رسانی ماهیچه قلب
* افراد سیگاری بیشتر از سایر افراد می شوند و کمتر از سایر افراد عمر می کنند
* فرد سیگاری با کشیدن با هر نخ سیگار به طور متوسط 5/5 دقیقه از عمرش را از دست می دهد.

v تاثیر سیگار بر بهداشت روانی :
وابستگی روانی ( اعتیاد ) به مصرف دخانیات را می توان از مهمترین پیامد های روانی آن دانست . اگر چه استفاده از دخانیات ( به دلیل وجود نیکوتین ) موجب آرامش کاذب می شود ولی این موضوع باعث می شود که فرد نتواند آن را به راحتی کنار بگذارد . این عادت روانی باعث می شود که شخص تصور کند که مصرف دخانیات عامل محرکی برای انجام کارها و رفع خستگی می باشد. اگر چه خستگی با جوانی همساز نیست و نیروی سر شار این مرحله از زندگی باید مانع از تجربه خستگی باشد ولی زمینه های بروز خستگی ( از جمله افسردگی و اضطراب ) می تواند تصور عملکرد خستگی زدایی سیگار را در کودکان و نوجوانان تقویت کند.

مقابله با وسوسه سیگار کشیدن
تحقیقات متعدد نشان داده است که ترک و درمان مصرف دخانیات دشوار و زمان بر است. بنابر گزارش مجله پزشکی مجله پزشکی پیشگیری ا ز بیماریها در امریکا ، تنها 5/1 درصد نوجوانانی که سیگار را به طور تفننی مصرف کرده اند توانسته اند ، با موفقیت آن را ترک کنند. توصیه های زیر می تواند در پیشگیری مصرف دخانیات ، در کودکان و نوجوانان راه گشا باشد: کسب مهارتهای زندگی :مهارت های مقابله با استرس ، خشم ، مهارتهای ارتباط و سازگاری با دیگران ، دوست یابی ، اظهار وجود و ارتباط موثر سالم ، حل کردن مسایل و مشکلات و " نه" گفتن را بیاموزید و به کار ببندید.

شرکت در فعالیت های اجتماعی : تشکیل گروه های مقابله با دخانیات در محله یا مدرسه و انجام تبلیغات در این زمینه ، مشارکت در گروه های حافظ محیط زیست ، مبارزه با آلودگی هوا ، جمعیت های امدادی مانند حلال احمر و عضویت در موسسات خیریه از نمونه فعالیت های اجتماعی است که می تواند به قوام شخصیتی شما و تقویت سپر محافظت شما در برابر سیگار کمک به سزایی بکند. انجام فعالیت های جایگزین : ورزش ، فراگیری مهارت های فنی و حرفه ای ، اشتغال به صنایع کوچک خانگی ، سرگرمی های فکری و .... از شما یک نیروی مولد می سازد تا نیازی به سیگار کشیدن نداشته باشید.

اعتیاد و سوء مصرف مواد:
 " اعتیاد " یعنی وابستگی به مواد؛ این مواد شامل همه ترکیباتی است که باعث تغییر کار کرد مغز به صورت هیجان ، افسردگی ، رفتار نابهنجار و عصبانیت یا اختلال یا اختلال در قضاوت و شعور بشود. " وابستگی" یعنی تمایل شدید فرد به ادامه مصرف یک ماده ؛ وابستگی باعث بروز برخی رفتارها و حالت های غیر عادی زیر در فرد می شود : · فرد وابسته برای رسیدن به حالت نشئه مجبور است ، به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد.( تحمل) · فرد وابسته، در صورت عدم مصرف ماده، به عوارض ناراحت کننده ای دچار می شود که به آن " خماری " می گویند . ( ترک) · به تدریج نسبت به آداب و مسئولیت های خانوادگی و اجتماعی خود بی تفاوت می شود. · فرد وابسته گاهی به ترک ماده تمایل پیدا می کند ، اما نمی تواند آنرا ترک کند.
" سوء مصرف مواد " بدین معنا است که اگر چه فرد نسبت به مواد اعتیاد ندارد ، ولی آن را مصرف می کند یعنی : · استفاده از ماده ای که مصرف آن غیر قانونی است.
· استفاده از ماده ای که مصرف آن باعث بروز تغییرات روحی در فرد می شود.
· استفاده از ماده ای که به خود فرد یا دیگران ضرر می رساند. ( مثال : مصرف تریاک در کشور ما غیر قانونی است ، پس حتی یکبار کشیدن آن سوء مصرف است . مصرف حشیش باعث به هم خوردن شعور فرد می شود، پس کشیدن سوء مصرف است.
مصرف مشروبات الکلی ، گاهی باعث بروز عصبانیت و پرخاشگری می شود، پس نوشیدن آن سوء مصرف است. )

- عوامل موثر در شروع مصرف مواد
 به دنبال شرایط زمینه ساز ، عواملی وجود دارند که در شروع مصرف مواد تاثیر دارند و لازم است فرد آمادگی لازم برای مقابله با چنین شرایطی را داشته باشد . این آمادگی ها شامل توانایی در " نه" گفتن، مهارت مقابله با استرس ، اطلاع از عوارض مصرف مواد و شرکت در فعالیت های اجتماعی سالم می باشد. اگر فردی چنین آمادگی هایی را نداشته باشد ، ممکن است در برخورد با این عوامل با یک اقدام نسنجیده که ناشی از ناپختگی وی می باشد دچار مشکلات بزرگی شود.

× فشار گروه هم سن و سال ( دوستان) : یکی از مهمترین عوامل در شروع مصرف می باشد. افراد مصرف کننده برای اینکه رفتار خود را تاکید کنند، سعی می کنند دوستان خود را وادار به همراهی نمایند. فرد برای اینکه از جمع دوستان طرد نشود ( یک ترس ناخودآگاه ) و نیاز تعلق به جمع را ارضاء نماید ، نمی تواند در مقابل اصرار دوستان مقاومت نماید. فرد باید برای رد چنین پیشنهاد هایی همیشه آماده باشد.

× ارضای کنجکاوی : گروهی از افراد ممکن است درباره دانستن مطالبی راجع به مواد کنجکاو باشند و همین علت در شروع مصرف مواد نقش داشته باشد. بهترین راه برای دانستن مطالب در خصوص این مواد مطالعه کتاب ، پایگاه های اطلاع رسانی الکترونیک ( اینترنت) و مراجعه به سازمان های مرتبط ، مثل سازمان بهزیستی می باشد.
× نا آگاهی از خطرات ناشی از مصرف : بعضی افراد آگاهی لازم را ندارند و درک آنها از احتمال خطرات ناشی از مصرف کمتر از واقعیت است . بنابراین امکان مبادرت به مصرف مواد در آنها افزایش می یابد.
× مقابله با استرس ، احساس بزرگی ، احساس تعلق و ریسک کردن : این عوامل به تنهایی یا در یک همبستگی با یکدیگر ممکن است فرد را در معرض خطر مصرف قرار دهند. در نهایت ، فردی که برای فرار از مشکلات راه غلط را انتخاب می کند، فکر می کند با مصرف مواد فرد بزرگی می شود ؛ از طرد شدن توسط گروه دوستان هراس دارد و نمی تواند خطرات چنین ریسکی را برآورد کند؛ ممکن است به سمت مصرف مواد سوق داده شود.

عوامل موثر در ادامه مصرف
حال موقعی است که فردی ، مصرف را امتحان کرده است . اکنون گاه گاهی و به طور نامنظم مصرف کننده مواد است . او به غلط معتقد است که اراده وی مانع ا اعتیاد وی می شود ( همانطور که در ابتدا گفتیم ، هیچکس قصد معتاد شدن ندارد) . او قبلا به علت عدم رشد مناسب عواطف و عدم رشد شخصیت به این دام افتاده است، اکنون با مصرف مواد تکامل شخصیت وی بیشتر به عقب می افتد و در نتیجه به انکار و دروغ گویی می پردازد. بعضی افراد و عوامل محیطی که فرد را احاطه کرده اند ، ممکن است با عدم واکنش یا حتی همراهی با او باعث شوند که رفتارهای مصرف مواد و اعتیاد وی بیشتر تقویت شود.

عوامل موثر در باقی ماندن
به تدریج ، فرد به مصرف مواد وابسته می گردد. عواطف ، علایق ، تجارب و نگرش های فرد به علت مصرف مواد تغییر می کند. در ارتباط خود با دیگران دچار مشکل می شود و نمی تواند علت این مشکلات و مشکلات دیگر ایجاد شده به علت مصرف مواد را ببیند. کماکان اعتیاد خود را انکار می کند و حتی به صورت هذیانی ( باور غیر ممکن ) معتقد است که توانایی کنترل مصرف خود را دارد. به دنبال آن دوستان خود را از دست می دهد و با خانواده اش مشکلات زیادی می گردد؛ در کار تحصیل ناموفق می شود و احساس تنهایی و انزوا کرده و فشار عاطفی شدیدی را تحمل می کند . در یک چرخه معیوب ، مجددا برای حفظ دوستان جدید ( دوستان مصرف کننده مواد ) و فرار از مشکلات ایجاد شده ، بیشتر در دام گرفتار شده و اصرار به باقی ماندن در این حالت را دارد.
نهایت کار ( نتایج گرفتاری در چرخه معیوب مصرف مواد)
  فرد در دام اعتیاد گرفتار شده و از خانواده و دوستان قدیمی طرد شده است . در کار و تحصیل ناموفق بوده و هزینه های زیادی را برای مصرف مواد صرف می کند. مصرف مواد باعث ایجاد بیماری در وی می گردد و شاید نیاز به بستری در بیمارستان نیز پیدا کند . به علت مشکلات ناشی از مصرف مواد و هزینه های آن ، دچار مشکلات قانونی می گردد و حتی زندان هم دور از انتظار نیست . پیامد نهایی گرفتاری در چنین مسیری می تواند حتی به مرگ نیز بیانجامد.

عوامل محافظت کننده در مقابل اعتیاد
 × عوامل فردی: صفات مثبت شخصیتی ، داشتن مهارت ، باورها و ارزش ها ، موفقیت ها ü عوامل شخصیتی: داشتن اعتماد به نفس بالا و مهارتهای اجتماعی ، علاوه بر کاهش استرس های محیطی ناشی از ارتباط با دیگران باعث توانایی مقاومت در مقابل خواسته های خلاف دیگران و اصرار دوستان برای مصرف می شود. همچنین مهارتهای انطباقی موجب می شود که فرد هنگام برخورد با استرس برای حل مشکلات و تطابق با آن شیوه های مناسبی استفاده نماید.

باورها و ارزش ها: اعتقادات و باورهای راسخ دینی و مذهبی ، فرد را در مقابل مصرف مواد محافظت می کند . نگرش منفی به مواد ، شامل باور به اعتیاد آور بودن و اثرات تخریبی مواد ، احتمال مصرف آن را کاهش می دهد. ü موفقیت ها : موفقیت های تحصیلی ، شغلی و اجتماعی با افزایش اعتماد به نفس ، ایجاد ثبات و هدفمندی در مسیر زندگی و کسب حمایت های لازم ، فرد را از خطر مواد مخدر حفاظت می نماید.

× عوامل محیطی و اجتماعی : خانواده سالم و همبسته ، حمایت کافی اطرافیان ، ضد ارزش بودن مصرف مواد ، دسترسی به خدمات حمایتی – مشاوره ای و درمانی ، عدم دسترسی به مواد 

داشتن خانواده سالم و همبسته : پیوند و تعامل مثبت بین فرد و والدین از سنین کودکی موجب ارضای نیازهای عاطفی – روانی کودک می شود. این افراد با تجربه روابط منطقی و قابل پیش بینی ، کمتر دچار انحرافات شخصیتی می شوند و مهارتهای گوناگونی را که لازمه برقراری روابط سالم بین فردی و اجتماعی است می آموزند و با داشتن حس تعلق و وابستگی ، کمتر احساس تنهایی و انزوا نموده به دامن اعتیاد کشیده نمی شوند.

هشیاری و حمایت خانواده ، مدرسه و اطرافیان : هشیاری و آگاهیوالدین از خطر مصرف مواد مخدر و احتمال اعتیاد فرزندان ، کنترل و مراقبت کافی و تامین حمایت و راهنمایی لازم از طرف خانواده ، مدرسه ، اطرافیان و دوستان سالم و صمیمی ، به هنگام نیاز ، احتمال مصرف مواد و یا سوء مصرف و اعتیاد را کاهش می دهد.

ضد ارزش بودن مصرف مواد : در محیط ها و جوامعی که به وضوح هرگونه مصرف مواد نهی می شود و اعتبار موقعیت فردی ، خانوادگی ، شغلی و اجتماعی افراد مصرف کننده تنزل می یابد ، نگرش منفی افراد به مواد به کاهش شیوع اعتیاد می انجامد.

دسترسی به خدمات : دسترسی به خدمات حمایتی ( هنگام بروز مشکلاتی مانند بی سرپرستی و از دست دادن شغل ) ، خدمات مشاوره ای ( هنگام بروز مشکلات عاطفی یا اتخاذ تصمیمات مهم ) و خدمات درمانی ( برای بیمارانی که تمایل به ترک اعتیاد دارند ) موجب می شود تا عوامل مخاطره آمیزی که فرد ممکن است در طی زندگی با آنها روبرو شود ، تشدید نشوند.
عدم دسترسی به مواد: هر قدر مواد در محیط زندگی فرد نایاب تر و یا گرا نتر باشد احتمال مواجه و مصرف کاهش می یابد.

عوارض مصرف طولانی مدت مواد بر سلامت فرد ، خانواده و جامعه
 مصرف طولانی مدت مواد موجب اختلال در بهداشت و سلامت جسمی و روانی فرد می شود که با بروز بسیاری از بیماریهای مزمن و خطرناک همراه است. به علاوه از آنجا که اعتیاد بیشتر به هنگام ایجاد و ساخت خانواده و در ارزشمند ترین سال های زندگی ، از نظر میزان کارآیی ، رخ می دهد ، مشکلات رفتاری ناشی از اعتیاد بیشترین تاثیر را بر زندگی خانوادگی و شغلی فرد می گذارد. مواد مخدر تنها بر مصرف کننده آسیب نمی رساند بلکه به هر کس که با آن در تماس باشد آسیب می رساند ؛ و زمانی که تعداد معتادان فراتر از حد قابل جبران باشد ، جامعه صدمه می بیند . اعتیاد خسارات و هزینه های بسیاری را به جامعه تحمیل می کند .
بنابراین عوارض ناشی از اعتیاد شامل عوارض فردی ، خانوادگی ، شغلی ، اجتماعی و اقتصادی می باشد.
1) عوارض اعتیاد بر سلامت جسمی و روانی فرد
کاهش وزن ، سوء تغذیه ، اختلالات گوارشی متعدد، آسیب های عضلانی ، اختلالات کبدی و کلیوی ، عفونت های خطرناک ( ایدز ، هپاتیت ، کزاز )، بیماریهای مزمن تنفسی ، اختلالات قلبی – عروقی ، سکته های قلبی و مغزی ، آتروفی مغزی، ناتوانی جنسی و عقیمی ، اختلال خواب ، افسردگی ، اختلالات روانی شدید و پایدار

2) عوارض خانوادگی
 خشونت در خانواده شامل کودک آزاری و همسر آزاری ، غفلت از فرزندان ، مشکلات تحصیلی ، اختلالات روانی و خود کشی فرزندان ، نابسامانی و آشفتگی خانواده ، محدودیت در روابط سالم خارج از خانواده ، افت سطح اقتصادی و اجتماعی خانواده ، بی کفایتی در سرپرستی خانواده ، طلاق
3) عوارض شغلی
  افت اعتبار فردی و موقعیت شغلی، سوانح و حوادث حین کار ، غیبت از کار ، کاهش کارایی ، اخراج و بیکاری.
4) عوارض اقتصادی
خسارات ناشی از کاهش نیروی مولد و افزایش نیروی مصرف کننده جامعه ، هزینه های تحمیل شده به نیروهای انتظامی و جمع آوری امکانات لازم برای مبارزه با جرایم مستقیم و غیر مستقیم ناشی از مواد مخدر ، صرف وقت دادگاه ها و نیروهای قضایی، هزینه نگهداری مجرمین مواد مخدر و معتادان در زندان ها ، هزینه مراکز بازپروری و درمانگاه های ترک اعتیاد، هزینه ها و خسارات ناشی از مراقبت های بهداشتی ثانویه شامل بیمارستانها و درمانگاهها

5) عوارض اجتماعی
ضعف پای بندی به اصول اخلاقی و مذهبی ، انواع جرایم مثل سرقت ، فحشا، خشونت ، تجاوز و قتل، افزایش مشاغل کاذب و بیکاری ، بی خانمی و فقر مهارت های ترک اعتیاد

 v چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنیم
 انسان ها همواره نیازمند ارتباط با دیگران می باشند. انسان موجودی اجتماعی است و از دیر باز به دنبال برقراری ارتباط بوده است . ابتدا با دود ، سپس با زبان تصویر و در ادامه زبان ( کلام ) به وجود آمده است . عصر حاضر عصر ارتباطات نام گرفته است که نشان دهنده ، اهمیت روز افزون ارتباط است . ما روزانه 75 درصد اوقات خود را در ارتباط و تماس با دیگران می گذرانیم و به همین دلیل کیفیت زندگی ما وابسته به کیفیت روابط ما با دیگران است. روابط سالم و صمیمی با انسان های دیگران باعث ایجاد آرامش ، آسایش خیال و اعتماد می گردد. زندگی هر شخصی خواه ناخواه دچار مشکلات می گردد و دوره هایی سخت را برای او پیش می آورد .
می توان به هنگام مواجهه با شرایط سخت با داشتن دوستان صمیمی ، خانواده ای گرم و آشنایان دلسوز از بار مشکلات کاست و راه حل هایی برای مشکلات پیدا نمود . پیوندها ، روابط و معاشرت های اجتماعی مانند سپری در برابر ناملایمات از انسان دفاع می کند و او را در برابر گرفتار شدن به اعتیاد حمایت می کند . برای اینکه بتوان از این مواهب بهره مند شد بایستی مهارت هایی را کسب نمود ؛ البته باید توجه داشت مهارت های ارتباطی بر اساس آداب و رسوم و فرهنگ هر جامعه باید در نظر گرفته شود.
برای فراگیری این مهارتها تمرین عملی بسیار حائز اهمیت است ؛ این مهارت را بهتر است نوجوانان و جوانان فرا گیرند و آنها را برای بکار بستن تمرین کنند:
مهارت های اصلی ارتباط با دیگران :
در این قسمت چند نکته که برای بر قراری ارتباط موثر هستند ، بیان می شود :
J به چشمان مخاطب نگاه کنید. نگاه کردن به فرد مخاطب شما هنگام صحبت ، باعث ایجاد حس صمیمیت می گردد.
J از لحن مناسب استفاده کنید. لحن محبت آمیز و مناسب ، افراد را به برقراری ارتباط شفاف تر و بهتر ترغیب می کند ، سعی کنید با صدای آرام و کلمات شمرده صحبت کنید.
J در شروع مکالمه پیشقدم شوید . گاهی برای ایجاد یک ارتباط مناسب با دیگران ، لازم است که پیشقدم شویم . یک هم صحبت پیدا کنید و مکالمه را شروع کنید تا زمینه را برای شروع ارتباط اجتماعی آماده کنید.
J به گوینده نگاه کنید و کاملا به او توجه داشته باشید. سعی کنید به صحبت های طرف مقابلتان گوش دهید . گوش دادن ، به معنی شنیدن نمی باشد . شما در گوش دادن به صحبت ، آگاهانه و با توجه و بدون اینکه به کاری دیگری مشغول باشید ، به سخنان مخاطب گوش می دهید.
J درباره مسائل مشترک صحبت کنید . وقتی با دیگران ارتباط برقرار می کنید، سعی کنید که صحبت های شما شفاف و روشن باشد و در عین حال ، تلاش کنید که درباره مسایل و احساسات مشترک صحبت کنید تا به نقاط اشتراک و تشابهات دست یابید .
J سخن طرف مقابل را قطع نکنید. بی جهت سخن گوینده را قطع نکنید . برای پاسخ دادن منتظر تمام شدن مطلب مخاطب باشید.
J به دیگران هم اجازه صحبت کردن بدهید. در برقراری ارتباط با سایرین، باید بکوشید صحبت دو طرفه باشد و به عبارت دیگر نوبت را در رد و بدل کردن صحبت رعایت کنید تا حس خوشایندی برای پایه ریزی یک ارتباط مستحکم فراهم گردد.
J از سوال استفاده کنید . با مطرح کردن سوالات واضح در صحبت هایتان ، به مخاطب خود انگیزه تداوم این ارتباط و فرصت دادن پاسخ مورد نظر را بدهید.

مهارت های سازگاری با دیگران:
 در این بخش چند روش برای اینکه بتوانید در رابطه ایجاد شده با دیگران پایدار بمانید و سازگاری شما با سایرین افزایش یابد ، مطرح می شود:
J واژه های مودبانه به کار برید. سعی کنید از کلمات مناسب در زمان مناسب استفاده کنید .
J همدلی و همکاری داشته باشید. در انجام کارهای دسته جمعی با دیگران همکاری نمایید. همکاری احساس همدلی و نزدیکی بین افراد به وجود می آورد . سعی کنید ، عقاید ، باورها و احساس دیگران را درک کنید ( همدلی ) تا دیگران هم شما را با تمام ویژگی ها و خصلت ها بپذیرند.
J پایبند اصول مشخص باشید . در ارتباط تان با دیگران از اصول و قواعد مشخص پیروی کنید .
J به دیگران کمک کنید . در انجام کارهای مفید به دیگران یاری برسانید و اطمینان داشته باشید که موثر بوده و جبران خواهد شد.

مهارت های دوست یابی:
یکی دیگر از حیطه هایی که مهارت شما در آن در برابر برقراری ارتباط اهمیت دارد ، دوست یابی است . برای اینکه دوستان مناسب پیدا کنید علاوه بر این روش ها ، لازم است در انتخاب دوستان نیز دقت کنید.
به ظاهر خود اهمیت دهید . ظاهر آراسته ، تمیز و مرتب باعث ترغیب دیگران در برقراری ارتباط با شما خواهد شد و موجب می شود که بهتر پذیرفته شوید. لبخند را فراموش نکنید.
لبخند زدن روشی کم هزینه و پر سود برای جلب دیگران است. لبخند شما باعث می گردد که دیگران نیز با شما به راحتی ارتباط برقرار کنند.
پیشقدم شوید. در ایجاد رابطه دوستانه با فرد مناسب ، شما شروع کننده باشید. محبت خود را اظهار نمایید. بیان جملات محبت آمیز و انتقال حس مثبت شما به دیگران در ایجاد تحکیم روابط نقش دارد.

v اظهار وجود و ارتباط سالم
در یک ارتباط موثر سالم فرد باید بتواند اظهار وجود نماید. منظور از اظهار وجود این است که شخص بتواند:
× تقاضاهای نامعقول را رد کند.
 × احساسات مثبت دیگران را جلب نماید.
× درخواست های خود را مطرح کند. × گفتگو ها را شروع ، ادامه و خاتمه دهد. در واقع اظهار وجود رفتاری است که فرد را قادر می سازد منافع خود را تشخیص دهد و بر اساس آن عمل نماید . بدون اضطراب جدی ، بر حق خود پافشاری کند و احساسات واقعی خود را صادقانه بیان نماید و با در نظر گرفتن حقوق دیگران ( بدون پایمال کردن حقوق دیگران) حق خود را مطالبه کرده و بگیرد.

v چگونه با مشکلات و مسایل خود برخورد کنیم؟
هر روز مشکلاتی به وجود می آید که باید آنها را حل کرد. این وضعیت از کودکی شروع می گردد و هر چه بزرگتر می گردد و هر چه بزرگتر می شویم، مسایل بیشتری برای ما ایجاد می گردد که ناچار به مواجهه با آن هستیم . مشکلات و مسایل اجتناب نا پذیرند و باید بدانیم که برای همه ، مشکلات وجود دارد . آنچه اهمیت دارد نحوه برخورد ما با مشکلات است . بعضی در برابر مشکلات آشفته ، ناراحت و پر خاشگر می شوند و چه بسا زمینه هایی برای مشکلاتی نظیر مصرف مواد مخدر نیز برای آنها ایجاد گردد. در مقابل ، عده ای سخت ترین مشکلات را پشت سر می گذارند و با تجربه تر نیز می شوند.

v چگونه مشکلات را حل کنیم ؟
نکات زیر را به خاطر بسپاریم :
این واقعیت ها کمک می کند با مشکلات بهتر روبرو شد:
× وجود مشکلات در زندگی طبیعی است از آن فرار نکنیم ؛
× وجود مشکلات دلیل بی کفایتی فرد نیست ، بنابراین نباید خود را سرزنش نمود؛
× نباید عجله کرد . پیدا کردن راه حل مناسب ممکن است وقت گیر باشد؛
× نباید در مقابل مشکلات نا امید شد ، همیشه راهی وجود دارد حتی اگر راه اول به نتیجه نرسد؛ علت اینکه عده ای در مواجهه با مشکلات دچار آشفتگی و ناراحتی می شوند ، این است که نمی توانند برای مشکلات خود راه حل مناسبی بیابند . حل موفقیت آمیز مسایل به اعتماد به نفس بیشتر ، آرامش و روحیه بهتر می انجامد .

در مواجهه با مشکل برای حل مسئله مراحل زیر را به کار برید :
 مرحله اول : نسبت به مسئله یک جهت گیری کلی بکنید. در ذهن خود واقعیت " وجود مشکلات برای همه " را مرور کنید و فراموش نکنید که مشکل لازمه زندگی طبیعی است . تصمیم بگیرید و بگویید که مشکل را حل می کنید . سعی کنید آرام باشید ( آرامش ذهنی ) و فراموش نکنید که مشکل برای همه پیش می آید و برای شما هم پیش آمده است. اکنون ذهن شما آماده حل مشکل است.
مرحله دوم : مشکل را کاملا شناسایی کنید. در مورد مشکل خوب فکر کنید و مشکل را کاملا مشخص کنید . عوامل موثر در ایجاد آن و زمان شروع آن را به خاطر آورید. عواملی که باعث ایجاد مشکل شده است را تعیین کنید . عوامل موثر در ایجاد مشکل را بررسی کنید.
مرحله سوم: راه حل های مختلف را پیدا کنید. در شرایط آرام ، به ذهن خود اجازه فکر کردن بدهید . مشکل ، عوامل آن و ارتباط بین آنها را در یک مجموعه در نظر بگیرید . هر راه حل که به ذهنتان می رسد ( چه خوب ، چه بد ) را یادداشت کنید. در پایان این مرحله شما باید لیستی از راه حل های مشکل را در اختیار داشته باشید.
مرحله چهارم: راه حل ها را ارزیابی کنید. لیست راه حل های که دارید را بررسی و نتایج حاصل از انتخاب هر راه حل را در نظر بگیرید . ببینید هر راه حل برای شما و دیگران چه منافع و زیان هایی در پی دارد. راه حل های بی فایده و مضر را کنار گذاشته و بهترین راه حل را انتخاب کنید. اکثرا در این بررسی راه حل مناسب در ذهن شما جرقه خواهد زد.
مرحله پنجم: راه حل را بکار برید.
اکنون راه حل انتخاب شده را به کار برید، دقت کنید راه حل تان را به درستی اجرا نمایید. مرحله ششم: نتایج را بررسی کنید.
اگر مشکل شما حل شده است ، پس راه حل مناسبی انتخاب کرده اید . چنانچه مشکل برطرف نشده است ، از راه حل دیگری استفاده کنید . در صورت لزوم روش حل مسئله را مجددا انجام دهید. آنچه باید در این قسمت یاد آور شویم این است که مهارت حل مسئله به شما می آموزد که چگونه فکر کنید ، نه اینکه به چه مسئله ای فکر کنید . سعی کنید در این قسمت یک مسئله را مطرح کرده و این مراحل را روی آن پیاده کنید . با انجام تمرین در زندگی روزمره خود ، به تدریج مهارت کافی در حل مسئله پیدا خواهید کرد و در صورت بروز مشکلات برای شما ، کمتر ایجاد ناراحتی و اضطراب می شود. گاهی مشکلاتی پیش می آید که راه حل های کاملی برای آن وجود ندارد و نمی توان آنها را کاملا حل نمود. فردی که عزیزی را از دست داده یا در یک حادثه موقع کار ، نابینا شده است مشکل کاملا قابل حلی ندارد ولی باید با آن مقابله کند. منظور ما از مقابله ، یک سری فعالیت ها است که برای کاهش ، برطرف کردن و قابل تحمل ساختن مشکلات و ناراحتی های حاصل از مشکل به کار برده می شود و صورت های مختلف دارد.
گاهی روش احساسی استفاده می شود که فرد با اطرافیان خود درد دل می کند.، به مراسم مذهبی می رود ، گریه و بی قراری می کند و یا به تسکین خود می پردازد. گاهی از روش عاقلانه استفاده می گردد و فرد با در نظر گرفتن واقعیت ها ، مطالعه و برنامه ریزی برای کاهش اثر مشکل ، راه حل هایی می یابد.
این دو روش به جای خود به تنهایی و یا با ترکیب با هم ( بسته به نوع و شدت مسئله ) منطقی می باشند. یک روش نامناسب و غیر منطقی ، روش رویارویی ناساز گارانه است . در این روش فرد از راه های نامعقول و غیر منطقی برای کاهش ناراحتی خود استفاده می کند . فریاد زدن بر سر افراد خانواده ، شکستن وسایل و پناه بردن به خرافات ، از آن دسته واکنش ها می باشند. یکی از خطرناک ترین روش های رویارویی ناسازگارانه ، پناه بردن به مصرف مواد است. بنابراین آشنایی با مهارت های مقابله با مشکلات و مهارت های حل مسئله برای همه افراد مفید خواهد بود.

چگونه بگوییم " نه"
 همه ما روزی به دنیا آمده ایم ، به تدریج رشد کرده ایم و با حمایت والدین یا دیگر افراد بزرگ شده ایم. همه زمانی را به یاد می آوریم که برای دستیابی به نیازهای خود ، به دیگران متکی بوده ایم، به کمک دیگران غذا می خوردیم ، برای رفتن به مدرسه نیاز به همراهی داشتیم . والدین در انجام هر کاری مراقب ما بودند و بسیاری از تصمیمات ما را تایید یا رد می کردند . اما پس از طی شدن دوران کودکی که فرد تکامل بیشتری می یابد به تدریج تمام این وظایف را خود به عهده می گیرد . خودش تصمیم می گیرد و کارهایش را انجام می دهد .
در بسیاری از موارد کسی مراقب او نیست . دوستانش را خودش انتخاب می کند و در بسیاری از موارد تنها تصمیم گیرنده است . بنابراین چون خود مسئول مراقبت از خود است ، مسئول است که در مواقع مورد نیاز بگوید " نه". مواردی به وجود می آید که دیگران ( دوستان، آشنایان و ...) شما نوجوان عزیز را به صرف و همراهی در مصرف مواد تشویق و دعوت می کنند. این مسئولیت شماست که در برابر فشارهای پیشنهادی نادرست مقاومت کنید و تسلیم پیشنهادات نادرست دیگران نشوید .
تاکید بر این نکته لازم است که در بسیاری از موارد ، مصرف م.اد به دنبال گرفتار شدن افراد در قبول تعارفات و خواهش های نادرست دیگران است . این نکته یادآوری می شود که افراد مصرف کننده ( به خصوص دوستان و گروه هم سن ) برای توجیه کار خود و تایید خودشان ، علاقه دارند دیگران را نیز به مصرف وا دارند. توانایی مناسب و مهارت لازم برای مواجهه با این شرایط ، آن است که شما بتوانید بدون در گیر شدن ، با ارایه استدلال های منطقی و روشن و نیز رفتارهای اصلاحی و تکمیلی در زمینه امتناع ، از خود پایداری نشان دهید.

چگونه به مصرف مواد بگوییم " نه"
 در ادامه برای اینکه بتوان به سهولت با چنین شرایطی روبرو شد ، مواردی برای گفتن « نه » به مصرف مواد ذکر می شود.؛ که بایستی مراحل آن به شرح زیر نوجوان آموزش داده شود :
1. شرایط را درک کنید. متوجه باشید که چه اتفاقی در حال رخ دادن است . یک فرد از شما می خواهد که مواد مصرف کنید ، تشخیص دهید که این وضعیت جدی است ؛
2. در ذهنتان دلایل خود برای « نه » گفتن را مرور کنید. مصرف مواد غیر قانونی است ، به مغز و بدن شما ضرر می رساند و درنهایت شما را گرفتار می نماید؛
3. بگویید« نه ». نه گفتن شما در موقعیت صحیح نشان دهنده قدرت شماست . ممکن است همه افراد مثل شما جرات آن را نداشته باشند.
4. پیشنهاد دیگری بدهید. اگر دوست شما است و می خواهید دوستی تان را ادامه دهید پیشنهاد دیگری برای گذراندن وقت بدهید، رفتن به سینما ، پارک یا بازی ورزشی پیشنهادهای مناسبی هستند. اگر طرف مقابل به « نه » گفتن شما احترام نمی گذارد ، دوست شما نیست.
5. از محل بروید. اگر فرد مقابل شما دوست شما نیست یا به پاسخ منفی شما احترام نمی گذارد و اصرار می کند ، آنجا را ترک کنید . در واقع ، بدانید گاهی دوستانی وجود دارند که باید آنها را کنار بگذارید. برای امتناع می توانید جملات مختلفی را بیان کنید .
در ادامه چند جمله که احتمالا برای « نه » گفتن قابل استفاده است ، می آید. می توانید جملات دیگری را نیز تمرین کنید :
× نه ، من جدا نمی خواهم.
 × نه ، این کار خلاف قانون است.
× نه ، بیا به سینما برویم .
× نه ، من عقلم را احتیاج دارم.
× نه ، به اعتقاد من مصرف مواد غلط است .
یک حالت دیگر که ممکن است با آن مواجه شوید ، این است که افرادی که نقش مهمی در زندگی شما دارند ، مواد مصرف می کنند . متوجه باشید که مصرف مواد توسط آنان اشتباه شما نیست . شما مسئول اعمال و انتخاب خودتان هستید و دیگران مسئول کار خودشان هستند.

کمک به دیگران برای ترک اعتیاد
  توصیه های مفید اگر یکی از دوستان یا اقوام ما مبادرت به مصرف مواد می کند ، وظیفه ماست که دوست خوبی باشیم و به او کمک کنیم و وی را به مراکز با تجربه در این موضوع ، راهنمایی کنیم. خطرات و عواقب مصرف مواد را برای او شرح دهیم.یکی از علل درگیری در اعتیاد و ادامه آن، عدم آگاهی است . ممکن است فرد علاوه بر اینکه از خطرات جسمی و روانی مصرف مواد اطلاع ندارد ، از اثرات آن بر سایر افراد خانواده ( برای مثال برادر کوچکتر یا خواهری که در انتظار ازدواج است ) بی خبر باشد.
برای فرد توضیح دهید که با ترک اعتیاد ، عوارض جسمی ( علایم ترک) به زودی برطرف می گردد. وی سلامتی و توانایی بدنی خود را باز خواهد یافت و در ادامه درمان شخصیت وی نیز سلامت خود را به دست خواهد آورد. به او توضیح دهید که به او کمک خواهد شد که با تحمل کمترین مشکلات ، اعتیاد خود را کنار بگذارد . افراد آموزش دیده ، داروها و روش های جدید که به کار گرفته می شوند به وی کمک می کنند تا بتواند درد و بی قراری ناشی از ترک را کاهش دهد . ( روش های مختلف و مراکز معتبر برای ترک در ادامه معرفی می شوند ) . دوست تان را مطمئن کنید که با تصمیم قطعی ، می تواند موفق شود. برای او توضیح دهید افراد زیادی هستند که در این راه موفق بوده اند. به او یادآوری کنید که هر چه زودتر اقدام کند . هر چه فرد دیرتر اقدام کند ، عده بیشتری از اعتیاد وی باخبر می شوند و موقعیت وی را نزد اطرافیان خراب می کند. از او بخواهید که از خانواده و نزدیکان کمک بگیرد و مشکل خود را با آنها در میان بگذارد. روابط خود را با خانواده تقویت نماید و رابطه اش را با دوستان مصرف کننده اش قطع نماید .
توجه فرد را به این موضوع جلب کنید که با ترک اعتیاد ، دوستان جدیدی پیدا می کند. رابطه اش با خانواده و اطرافیان بهبود می یابد و در جمع آنها پذیرفته می شود. فرد را به کوشش برای ترک تشویق کنید تا حتی در صورت عدم موفقیت قبلی ، باز هم تلاش کند. به او گوشزد کنید که بسیاری از افراد پس از چند مرتبه موفق شده اند. او را به یکی از مراکز معتبر درمان اعتیاد معرفی کنید. از او بخواهید هرچه سریعتر برای درمان اقدام کند. در حال حاضر درمانگاه ها بیمارستان ها و مراکز مختلفی برای ترک اعتیاد مجوز گرفته و در این زمینه فعالیت دارند.

محل های مراجعه برای درمان
 در این قسمت بعضی از مکان هایی که فرد مبتلا می تواند برای درمان مراجعه نماید، معرفی می گردد.
× واحدهای درمان سرپایی معتادان خود معرف سازمان بهزیستی در مراکز استان ها
× درمانگاه های سرپایی اعتیاد معاونت های درمان دانشگاه های علوم پزشکی کشور
× درمانگاه های درمان نگهدارنده
× گروه های خود یاری معتادان مثل گروه معتادان گمنام
× درمانگاه های مشاوره بیماری های رفتاری ( درمانگاه های مثلثی )

خشونت:
 خشم يکي از هيجان هاي پيچيده انسان و واکنشي متداول نسبت به نا کامي و بد رفتاري است . به هر نوع عمل فیزیکی، با سلاح یا بدون آن بر ضد خود شخص ، شخصی دیگر ، حیوان یا شیء بی جان ، چه این عمل انجام شود یا تنها قصد انجام آن وجود داشته باشد و چه این عمل باعث صدمه شود و چه نشود ، یک عمل خشونت آمیز است .
از يک طرف خشم پاسخ طبيعي انسان است و از طرف ديگر مي تواند روابط بين فردي را مختل کند و ما را از رسيدن به اهداف باز دارد. در حقيقت خشم هيجان شايعي است که بيشتر نسبت به دوستان و نزديکاني که نتوانسته اند انتظارات و خواسته هاي ما را برآورده سازند، تجربه مي شود.
هيجان هايي که بيشتر با خشم همراه است عبارتند از: عصبانيت ، خشونت ، خصومت ، کينه توزي ، غضب ، تنفر، تحريک ، حسادت ، رنجش ، غرض ورزي ، تحقير و ناراحتی . بيشتر افراد ، ابراز خشم خود را حالتي ناخوشايند مي دانند. بيشترين واکنش افراد به ابراز خشم خود عبارت است از احساس تحريک پذيري ،میگنا دات آی آر،خصومت ، عصبانيت ، افسردگي ، ناراحتي و غمگيني ، احساس شرمندگي و گناه ، احساس آرامش ، رضايت و خشنودي. و در برخی مواقع احساس خوشحالي ، سرحالي ، احساس پيروزمندي ، اعتماد و تسلط . از سوي ديگر خشم مضراتي همانند استرس ، ناراحتي هاي بدني ، احساس درماندگي ، تنهايي و انزوا دارد.
اشکال خشم اين است که اگرچه بخشي از زندگي است ؛ ولي ما را از رسيدن به اهداف خود باز مي دارد و علت اين که افراد درباره خشم دچار تعارض و تضاد هستند، همين نکته است . در سنین نوجوانی و جوانی به دلیل تغییرات هورمونی ، احساسات و هیجانات فرد نیز دستخوش تغییر می شود بطوریکه در این دوران احساسات بسیار شدیدتر از گذشته می شوند .
بنابراین نوجوان یا جوانی که با عوامل محرک هیجانات خود روبرو می شود و خشم او برانگیخته می گردد در معرض بروز رفتارهای خشونت آمیز بسیاری است . به همین دلیل رفتارهای مرتبط با صدمات در این سن بیشتر دیده می شود. در اغلب موارد رفتارهایی که به دلیل خشم و ناکامی از نوجوان سر می زند مانند درگیری های بدنی ، تنها منجر به لطمات جزئی می شود اما گاهی مواقع ممکن است این صدمات به گونه ای باشد که مشکلات بزرگی مانند آسیب های جدی در سلامتی یک انسان و حتی در برخی مواقع تا حد سلب حق زیستن یک فرد به وجود می آید.
همانگونه که از سخنان بزرگان و پیشوایان دین برداشت می شود همواره لازم است انسان خشم خود را کنترل نماید تا از صدمات و آسیب های احتمالی در امان بماند ، امام کاظم ( ع ) : هر که خشم خود را از مردم باز دارد خدا در قیامت غضب خود را از او باز می دارد.
علل خشم :
 - تحقير شدن يا مورد تبعيض قرار گرفتن
- مورد پيش داوري ، تبعيض يا بي مهري قرار گرفتن
- مورد فريب يا عهد شکني قرار گرفتن
- تحقير شدن احساسات ، ارزش ها يا اقتدار واقعي فرد از سوي ديگران
- مورد بد رفتاري و بي توجهي قرار گرفتن از سوي افراد مهم
- صدمه ديدن در نتيجه بي توجهي نسبت به خود