وابستگي به زبان ساده !
وابستگي چيست ؟ و به چه انساني وابسته مي گويند ؟
وابسته بودن يعني نياز جسمي يا رواني به كسب ، نگهداري و داشتن كسي يا چيزي !
وقتي از كلمه نياز صحبت مي شود به اين معني است كه اين وصال در فرد ، عامل رفع يا تخفيف محروميت بوده و نرسيدن به عامل نياز در شخص احساس فقدان و خسران ايجاد كرده و مي تواند تعادل و بهداشت جسمي يا رواني شخص را تهديد نمايد.به عنوان مثال فردي را در نظر بگيريد كه به سيگار وابسته است. استعمال سيگار در اين شخص مي تواند منجر به رفع نياز جسماني وي به نيكوتين و يا رفع نياز رواني وي به كاهش اضطراب و يا پذيرفته شدن در جمع دوستان و همسالان باشد.
گاهي شروع يك رفتار در فرد به دنبال احساس نياز آغاز شده و به تدريج تبديل به يك عادت رفتاري مي شود.در چنين حالتي اگرچه عامل محرك و نياز اوليه در فرد برطرف شده است ولي شكل گيري يك عادت و الگوي رفتاري در شخص ، سبك خاصي از تعامل با خود يا محيط را به وجود مي آورد كه منجر به ظهور نيازهاي جديد شده و شكستن آن موجب تخريب احساس سلامت جسمي يا رواني مي شود. مثال قبل را درنظر بگيريد : نوجواني براي رفع نياز پذيرفته شدن در گروه همسالان اقدام به مصرف سيگار ميكند اما به تدريج اين رفتار در وي تثبيت شده و تا سالها و گاهي تا پايان عمر به مصرف سيگار ادامه مي دهد. اگرچه در سنين بالاتر،وي ديگرسيگار را لزوما عاملي براي پذيرفته شدن در جمع نمي داند ولي ترك سيگار مي تواند چرخه رفتاري تثبيت شده در وي را شكسته و وي را دچار اضطراب كند مثلا او همواره عادت كرده است تا در شرايط دشوار رواني سيگار بكشد . در چنين حالتي ترك سيگار مي تواند منجر به افزايش اضطراب در او شود.
در روابط انساني نيز چنين است ، احساس يك فقدان و يا نياز در فرد ، وي را به تعامل با ديگران مايل ساخته و اين تعامل تا رفع نياز ادامه پيدا مي كند. گاهي اين نياز اوليه ثابت و گاهي در شرايط مختلف تغيير مي كند.
انسان موجودي اجتماعي است و ذاتا نياز به برقراري ارتباط با ديگران دارد. همصحبتي و ارتباط با ديگران به انسان در كاهش فشارهاي رواني و كسب حمايت هاي اجتماعي و خانوادگي و حتي رفع نيازهاي مادي ياري مي رساند.
طبيعي است كه كمبودهاي اوليه در انسان مي تواند تعيين كننده نوع برقراري ارتباط وي با اطرافيان باشد. به عنوان مثال افرادي كه در زندگي خود احساس كمبود محبت مي كنند ممكن است در جستجوي افرادي باشند كه به آنان بيش از ديگران محبت مي كنند و يا افرادي كه احساس نياز جنسي دارند ممكن است بيشتر در طلب برقراري ارتباط با جنس مخالف باشند.
بديهي است كه به دليل پيچيدگي انسان ، فرآيند بروز احساس نياز و كسب يا تغيير آن مي تواند تحت تاثير عوامل و متغيرهاي بسياري قرار گيرد. عواملي بسيار از ابتداي تولد و حتي پيش از آن تا زمان حال !
وابسته بودن به خودي خود آسيب زا نيست بلكه نشانه اي از اجتماعي بودن و طبيعت نيازمند بودن انسان به عنوان يك مخلوق خداوند است. چرا كه بي نياز مطلق ذات احديت است ! اما اگر اين نيازمندي و فرآيند رفع نياز بر روند طبيعي زندگي فرد اعم از زندگي شخصي ، خانوادگي و يا شغلي وي تاثير منفي بگذارد در اين صورت شكل يك آسيب به خود خواهد گرفت ! به عنوان مثال وابستگي فرد به سيگار در مثال قبلي منجر به آسيب به سلامت جسماني وي و يا به خطر افتادن شغل او خواهد شد. به عنوان مثالي ديگر شخصي ( A ) را در نظر بگيريد كه به عنوان يك انسان ، نيازمند به همصحبتي و برقراري ارتباط با ديگران به منظور برون ريزي و تخليه هيجاني خود و رشد و تعالي فردي خود مي باشد. وي يك همكار يا دوست يا همسايه و يا هر فرد ديگري( B ) را به اين منظور مناسب يافته و به كمك ارتباط با وي به رفع نياز رواني خود مي پردازد اما اين ارتباط به گونه اي شكل مي گيرد كه شخص ( A ) ديگر ارتباط هاي انساني خود را ( همچون ارتباط با ديگر افراد خانواده ، دوستان ، همكاران و . . . ) فراموش مي كند. حال تصور كنيد دوست وي ( B ) به علت شرايط كاري ناچار است تا براي زندگي به شهر يا كشور ديگري برود. چه بر سر شخص ( A ) خواهد آمد؟ پس شناسايي آن چه كه نياز شماست به شما در مديريت راهكارها و روش هايي كه براي رفع اين نياز در پيش گرفته ايد كمك خواهد نمود. اگر ندانيد دنبال چه هستيد ممكن است به بيراهه برويد.
بنابراین نيازهاي خود را شناسايي كنيد. فرض كنيد شخصي در منزل و محيط خانواده خود احساس كمبود محبت مي كند. طبيعي است كه وي در تلاش باشد تا اين كمبود محبت را در ديگر روابط انساني خود جستجو كند. در چنين حالتي وي مجذوب افرادي خواهد شد كه به وي ابراز محبت مي كنند .
پس اگر بداند كه چه چيز وي را به رابطه با ديگران سوق داده است بهتر خواهد توانست رفتار خود را مديريت كرده و از روابط آسيب زا جلوگيري كند. به عنوان مثال اگر او مجرد باشد ممكن است اين آگاهي به يافتن يك همسر مناسب منجر شود و اگر متاهل باشد اين آگاهي مي تواند به جاي شكل گيري خيانت هاي زناشويي به او در تلاش براي بهبود روابط زناشويي خود كمك كند. پس تلاش نكنيد تا نيازمند نباشيد بلكه تلاش كنيد تا نيازهاي خود را شناسايي و روش هاي رفع اين نياز ها را به شيوه صحيح مديريت كنيد .
بخش قابل توجهي از وابستگي هاي انساني ، وابستگي هاي عاطفي است ، وابستگي هايي كه گاهي بنا بر جبر محيطي و . . . با جدايي مواجه شده و اين جدايي و فشارهاي رواني ناشي از آن ، از دلايل رايج براي مراجعه به روانشناس مي باشد. اين قبيل وابستگي ها مي تواند بين دو يا چند فرد همجنس يا با جنسيت مختلف صورت بگيرد.
اگر شما هم تجربه يك شكست يا جدايي عاطفي را تجربه كرده ايد براي تخفيف آثار رواني منفي ناشي از اين جدايي به نكات ذيل توجه كنيد :
1.عامل نيازي كه منجر به ايجاد وابستگي در شما شده است را شناسايي كنيد . اين كار به شما كمك خواهد كرد تا با استفاده از روش هاي جايگزين به تخفيف آثار رواني ناشي از اين جدايي بپردازيد. مثلا اگر عامل وابستگي شما نياز به همصحبتي بوده است مي توانيد به گروه هاي دوستان ديگر بپيونديد و يا براي بهبود رابطه كلامي خود با خانواده تان تلاش كنيد. ممكن است براي اينكار نياز به كمك يك متخصص داشته باشيد پس در چنين حالتي براي مراجعه به روانشناس ترديد نكنيد.
در اين رابطه يك نكته مهم را فراموش نكنيد :
برقراري يك رابطه جديد براي فراموش كردن رابطه قبلي ، كاري اشتباه است و مي تواند مشكل شما را مضاعف كند پس اگر يك شكست عشقي داشته ايد تا حل و فصل مشكلات ناشي از عشق قبلي خود ، دنبال يك عشق جديد نباشيد.
2.براي پاك كردن خاطرات خود تلاش نكنيد ! هرچه بيشتر سعي كنيد به فردي كه به وي وابسته بوده ايد فكر نكنيد خواهيد ديد كه موفقيت كمتري به دست خواهيد آورد. پس با احترام به فرآيند حفظ و ضبط خاطرات در مغز خود ، به خود فشار مضاعف وارد نكنيد.
3.شما نمي توانيد خاطرات خود را پاك كنيد اما لزومي ندارد كه به خاطره سازي جديد بپردازيد. به عنوان مثال اگر شماره تلفن فرد مورد نظر در گوشي تلفن همراه شما مي تواند برايتان آزار دهنده باشد لزومي ندارد هر روز به آن شماره نگاه كنيد ، مي توانيد آن را پاك كنيد !
4.مانع از ركود و سكون در زندگي خود شويد. با قطع يك ارتباط عاطفي كاملا طبيعي است كه شما مشكلاتي همچون افسردگي يا اضطراب را تجربه كنيد. مهم است كه تلاش كنيد تا بروز اين مشكلات ، شما را از روندعادي زندگيتان خيلي دور نكند. پس اگر مثلا قبلا ورزش مي كرديد خود را ملزم كنيد كه به ورزش خود ادامه دهيد. فعاليت هاي جديد هم مي تواند براي شما سرگرم كننده باشد . از امتحان آن نترسيد.
5.علل جدايي را بررسي كنيد. سعي كنيد بي طرف باشيد و منصفانه رابطه خود را بررسي كنيد. تلاش نكنيد تا خود يا ديگري را محكوم كنيد. بلكه دلايل شكل گيري اين رابطه و دلايل خاتمه آن را شناسايي كنيد. اين كار با كاهش چراهاي ذهن شما مي تواند به شما در بازگشت سريعتر به زندگي عادي كمك كند.
6.تعميم ندهيد ! آن چه را كه در رابطه قبلي شما اتفاق افتاده است به روابط ديگر خود تعميم ندهيد. اگر شكست عشقي داشته ايد و اين شكست ناشي از خيانت معشوق بوده است نتيجه اين نيست كه همه افراد جنس مخالف شما خيانت كارند ! منطقي باشيد !
7.قابليت ها و ويژگي هاي مثبت خود را فراموش نكنيد. طبيعي است كه با بروز يك بحران رواني ، دنياي رنگي شما سياه و سفيد شود. رنگ هاي اين دنيا را به خود يادآوري كنيد. اگر شما در يك رابطه موفق نبوده ايد لزوما انساني نادان ، بي تجربه ، ساده لوح ، مظلوم ، شوم ، غير جذاب يا داراي مشكلات ژنتيكي نيستيد !
8.مراجعه به يك متخصص مي تواند به شما در گذر از بحران پيش آمده و تخفيف آثار رواني ناشي از آن كمك كند. پس اگر اين امكان را داريد مي توانيد به يك روانشناس مراجعه كنيد. و در پايان : شما فردي يا افرادي را از دست داده ايد بنابراين طبيعي است كه تا مدتي سوگوار باشيد. پس انتظار نداشته باشيد همه چيز به سرعت به وضعيت قبل بازگردد.
اختصاصی میگنا: محمد علي منصوری -روانشناس
وابسته بودن يعني نياز جسمي يا رواني به كسب ، نگهداري و داشتن كسي يا چيزي !
وقتي از كلمه نياز صحبت مي شود به اين معني است كه اين وصال در فرد ، عامل رفع يا تخفيف محروميت بوده و نرسيدن به عامل نياز در شخص احساس فقدان و خسران ايجاد كرده و مي تواند تعادل و بهداشت جسمي يا رواني شخص را تهديد نمايد.به عنوان مثال فردي را در نظر بگيريد كه به سيگار وابسته است. استعمال سيگار در اين شخص مي تواند منجر به رفع نياز جسماني وي به نيكوتين و يا رفع نياز رواني وي به كاهش اضطراب و يا پذيرفته شدن در جمع دوستان و همسالان باشد.
گاهي شروع يك رفتار در فرد به دنبال احساس نياز آغاز شده و به تدريج تبديل به يك عادت رفتاري مي شود.در چنين حالتي اگرچه عامل محرك و نياز اوليه در فرد برطرف شده است ولي شكل گيري يك عادت و الگوي رفتاري در شخص ، سبك خاصي از تعامل با خود يا محيط را به وجود مي آورد كه منجر به ظهور نيازهاي جديد شده و شكستن آن موجب تخريب احساس سلامت جسمي يا رواني مي شود. مثال قبل را درنظر بگيريد : نوجواني براي رفع نياز پذيرفته شدن در گروه همسالان اقدام به مصرف سيگار ميكند اما به تدريج اين رفتار در وي تثبيت شده و تا سالها و گاهي تا پايان عمر به مصرف سيگار ادامه مي دهد. اگرچه در سنين بالاتر،وي ديگرسيگار را لزوما عاملي براي پذيرفته شدن در جمع نمي داند ولي ترك سيگار مي تواند چرخه رفتاري تثبيت شده در وي را شكسته و وي را دچار اضطراب كند مثلا او همواره عادت كرده است تا در شرايط دشوار رواني سيگار بكشد . در چنين حالتي ترك سيگار مي تواند منجر به افزايش اضطراب در او شود.
در روابط انساني نيز چنين است ، احساس يك فقدان و يا نياز در فرد ، وي را به تعامل با ديگران مايل ساخته و اين تعامل تا رفع نياز ادامه پيدا مي كند. گاهي اين نياز اوليه ثابت و گاهي در شرايط مختلف تغيير مي كند.
انسان موجودي اجتماعي است و ذاتا نياز به برقراري ارتباط با ديگران دارد. همصحبتي و ارتباط با ديگران به انسان در كاهش فشارهاي رواني و كسب حمايت هاي اجتماعي و خانوادگي و حتي رفع نيازهاي مادي ياري مي رساند.
طبيعي است كه كمبودهاي اوليه در انسان مي تواند تعيين كننده نوع برقراري ارتباط وي با اطرافيان باشد. به عنوان مثال افرادي كه در زندگي خود احساس كمبود محبت مي كنند ممكن است در جستجوي افرادي باشند كه به آنان بيش از ديگران محبت مي كنند و يا افرادي كه احساس نياز جنسي دارند ممكن است بيشتر در طلب برقراري ارتباط با جنس مخالف باشند.
بديهي است كه به دليل پيچيدگي انسان ، فرآيند بروز احساس نياز و كسب يا تغيير آن مي تواند تحت تاثير عوامل و متغيرهاي بسياري قرار گيرد. عواملي بسيار از ابتداي تولد و حتي پيش از آن تا زمان حال !
وابسته بودن به خودي خود آسيب زا نيست بلكه نشانه اي از اجتماعي بودن و طبيعت نيازمند بودن انسان به عنوان يك مخلوق خداوند است. چرا كه بي نياز مطلق ذات احديت است ! اما اگر اين نيازمندي و فرآيند رفع نياز بر روند طبيعي زندگي فرد اعم از زندگي شخصي ، خانوادگي و يا شغلي وي تاثير منفي بگذارد در اين صورت شكل يك آسيب به خود خواهد گرفت ! به عنوان مثال وابستگي فرد به سيگار در مثال قبلي منجر به آسيب به سلامت جسماني وي و يا به خطر افتادن شغل او خواهد شد. به عنوان مثالي ديگر شخصي ( A ) را در نظر بگيريد كه به عنوان يك انسان ، نيازمند به همصحبتي و برقراري ارتباط با ديگران به منظور برون ريزي و تخليه هيجاني خود و رشد و تعالي فردي خود مي باشد. وي يك همكار يا دوست يا همسايه و يا هر فرد ديگري( B ) را به اين منظور مناسب يافته و به كمك ارتباط با وي به رفع نياز رواني خود مي پردازد اما اين ارتباط به گونه اي شكل مي گيرد كه شخص ( A ) ديگر ارتباط هاي انساني خود را ( همچون ارتباط با ديگر افراد خانواده ، دوستان ، همكاران و . . . ) فراموش مي كند. حال تصور كنيد دوست وي ( B ) به علت شرايط كاري ناچار است تا براي زندگي به شهر يا كشور ديگري برود. چه بر سر شخص ( A ) خواهد آمد؟ پس شناسايي آن چه كه نياز شماست به شما در مديريت راهكارها و روش هايي كه براي رفع اين نياز در پيش گرفته ايد كمك خواهد نمود. اگر ندانيد دنبال چه هستيد ممكن است به بيراهه برويد.
بنابراین نيازهاي خود را شناسايي كنيد. فرض كنيد شخصي در منزل و محيط خانواده خود احساس كمبود محبت مي كند. طبيعي است كه وي در تلاش باشد تا اين كمبود محبت را در ديگر روابط انساني خود جستجو كند. در چنين حالتي وي مجذوب افرادي خواهد شد كه به وي ابراز محبت مي كنند .
پس اگر بداند كه چه چيز وي را به رابطه با ديگران سوق داده است بهتر خواهد توانست رفتار خود را مديريت كرده و از روابط آسيب زا جلوگيري كند. به عنوان مثال اگر او مجرد باشد ممكن است اين آگاهي به يافتن يك همسر مناسب منجر شود و اگر متاهل باشد اين آگاهي مي تواند به جاي شكل گيري خيانت هاي زناشويي به او در تلاش براي بهبود روابط زناشويي خود كمك كند. پس تلاش نكنيد تا نيازمند نباشيد بلكه تلاش كنيد تا نيازهاي خود را شناسايي و روش هاي رفع اين نياز ها را به شيوه صحيح مديريت كنيد .
بخش قابل توجهي از وابستگي هاي انساني ، وابستگي هاي عاطفي است ، وابستگي هايي كه گاهي بنا بر جبر محيطي و . . . با جدايي مواجه شده و اين جدايي و فشارهاي رواني ناشي از آن ، از دلايل رايج براي مراجعه به روانشناس مي باشد. اين قبيل وابستگي ها مي تواند بين دو يا چند فرد همجنس يا با جنسيت مختلف صورت بگيرد.
اگر شما هم تجربه يك شكست يا جدايي عاطفي را تجربه كرده ايد براي تخفيف آثار رواني منفي ناشي از اين جدايي به نكات ذيل توجه كنيد :
1.عامل نيازي كه منجر به ايجاد وابستگي در شما شده است را شناسايي كنيد . اين كار به شما كمك خواهد كرد تا با استفاده از روش هاي جايگزين به تخفيف آثار رواني ناشي از اين جدايي بپردازيد. مثلا اگر عامل وابستگي شما نياز به همصحبتي بوده است مي توانيد به گروه هاي دوستان ديگر بپيونديد و يا براي بهبود رابطه كلامي خود با خانواده تان تلاش كنيد. ممكن است براي اينكار نياز به كمك يك متخصص داشته باشيد پس در چنين حالتي براي مراجعه به روانشناس ترديد نكنيد.
در اين رابطه يك نكته مهم را فراموش نكنيد :
برقراري يك رابطه جديد براي فراموش كردن رابطه قبلي ، كاري اشتباه است و مي تواند مشكل شما را مضاعف كند پس اگر يك شكست عشقي داشته ايد تا حل و فصل مشكلات ناشي از عشق قبلي خود ، دنبال يك عشق جديد نباشيد.
2.براي پاك كردن خاطرات خود تلاش نكنيد ! هرچه بيشتر سعي كنيد به فردي كه به وي وابسته بوده ايد فكر نكنيد خواهيد ديد كه موفقيت كمتري به دست خواهيد آورد. پس با احترام به فرآيند حفظ و ضبط خاطرات در مغز خود ، به خود فشار مضاعف وارد نكنيد.
3.شما نمي توانيد خاطرات خود را پاك كنيد اما لزومي ندارد كه به خاطره سازي جديد بپردازيد. به عنوان مثال اگر شماره تلفن فرد مورد نظر در گوشي تلفن همراه شما مي تواند برايتان آزار دهنده باشد لزومي ندارد هر روز به آن شماره نگاه كنيد ، مي توانيد آن را پاك كنيد !
4.مانع از ركود و سكون در زندگي خود شويد. با قطع يك ارتباط عاطفي كاملا طبيعي است كه شما مشكلاتي همچون افسردگي يا اضطراب را تجربه كنيد. مهم است كه تلاش كنيد تا بروز اين مشكلات ، شما را از روندعادي زندگيتان خيلي دور نكند. پس اگر مثلا قبلا ورزش مي كرديد خود را ملزم كنيد كه به ورزش خود ادامه دهيد. فعاليت هاي جديد هم مي تواند براي شما سرگرم كننده باشد . از امتحان آن نترسيد.
5.علل جدايي را بررسي كنيد. سعي كنيد بي طرف باشيد و منصفانه رابطه خود را بررسي كنيد. تلاش نكنيد تا خود يا ديگري را محكوم كنيد. بلكه دلايل شكل گيري اين رابطه و دلايل خاتمه آن را شناسايي كنيد. اين كار با كاهش چراهاي ذهن شما مي تواند به شما در بازگشت سريعتر به زندگي عادي كمك كند.
6.تعميم ندهيد ! آن چه را كه در رابطه قبلي شما اتفاق افتاده است به روابط ديگر خود تعميم ندهيد. اگر شكست عشقي داشته ايد و اين شكست ناشي از خيانت معشوق بوده است نتيجه اين نيست كه همه افراد جنس مخالف شما خيانت كارند ! منطقي باشيد !
7.قابليت ها و ويژگي هاي مثبت خود را فراموش نكنيد. طبيعي است كه با بروز يك بحران رواني ، دنياي رنگي شما سياه و سفيد شود. رنگ هاي اين دنيا را به خود يادآوري كنيد. اگر شما در يك رابطه موفق نبوده ايد لزوما انساني نادان ، بي تجربه ، ساده لوح ، مظلوم ، شوم ، غير جذاب يا داراي مشكلات ژنتيكي نيستيد !
8.مراجعه به يك متخصص مي تواند به شما در گذر از بحران پيش آمده و تخفيف آثار رواني ناشي از آن كمك كند. پس اگر اين امكان را داريد مي توانيد به يك روانشناس مراجعه كنيد. و در پايان : شما فردي يا افرادي را از دست داده ايد بنابراين طبيعي است كه تا مدتي سوگوار باشيد. پس انتظار نداشته باشيد همه چيز به سرعت به وضعيت قبل بازگردد.
اختصاصی میگنا: محمد علي منصوری -روانشناس
