سلامت روان ایرانیان نیازمند توجه مسئولان

به گفته مسئولان امر از هر چهار ایرانی یک نفر اختلال روانی دارد. وزارت بهداشت و درمان نیز افزایش آمار آسیب‌ها و بیماری‌های روانی را تایید کرده است. باید دانست بحران اقتصادی، تغییر و تحولات سریع اجتماعی و نداشتن امید به آینده از جمله عواملی هستند که به افزایش اختلالات روانی در یک جامعه دامن می‌زنند. کارشناسان اجتماعی برخی نشانه‌های نبود امید به آینده در یک جامعه را عدم وجود شادی عمیق برای مدتی طولانی، احساس نا امنی و ترس، خرافه‌گرایی، حسرت گذشته و بی اعتنایی به آینده می‌دانند. هر یک از این امور نشان دهنده عدم تحقق سلامت روان به عنوان یکی از الزامات زندگی بشری است.

به گزارش روزنامه آرمان، سازمان جهانی بهداشت که هدف خود را دستیابی به عالی‌ترین سطح بهداشت برای همه مردم تعیین کرده است، در اساسنامه خود در تعریف سلامت می‌گوید: «منظور از سلامت، حالت رفاه کامل جسمانی، روانی و اجتماعی است، نه صرفا فقدان بیماری یا علیلی.» براساس این تعریف، فردی دارای سلامت روان است که توانمندی‌های خود را بشناسد و توانایی مقابله با استرس‌های روزمره را داشته باشد و به شکل مفید و موثری در جامعه مشارکت و فعالیت داشته باشد. هرچند بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، منظور از سلامت فقط بیمار نبودن نیست، اما هیچ راهکاری درباره اینکه چگونه می توان در تمام زمینه‌های جسمانی، روانی و اجتماعی رفاه را به دست آورد، ارائه نشده است. البته پژوهشگران و محققان در هر دو زمینه یعنی بهداشت جسم و بهداشت روان، گام‌های جدی برداشته‌اند. بدون تردید آرامش اولین شرط روان سالم است و در سایه آن می‌توان به شکل متعادلی به سایر امور زندگی و پیشرفت رسید. البته منظور از آرامش، آرامش نسبی و نداشتن دغدغه‌های متعدد و گاه فلج‌کننده است. به گفته مسئولان امر از هر چهار ایرانی یک نفر اختلال روانی دارد. وزارت بهداشت و درمان نیز افزایش آمار آسیب‌ها و بیماری‌های روانی را تایید کرده است. باید دانست بحران اقتصادی، تغییر و تحولات سریع اجتماعی و نداشتن امید به آینده از جمله عواملی هستند که به افزایش اختلالات روانی در یک جامعه دامن می‌زنند. کارشناسان اجتماعی برخی نشانه‌های نبود امید به آینده در یک جامعه را عدم وجود شادی عمیق برای مدتی طولانی، احساس نا امنی و ترس، خرافه‌گرایی، حسرت گذشته و بی اعتنایی به آینده می‌دانند. هر یک از این امور نشان دهنده عدم تحقق سلامت روان به عنوان یکی از الزامات زندگی بشری است. امروزه به دلیل زندگی ماشینی و بروز برخی عادت‌های نادرست از جمله چشم و همچشمی روز به روز بر شدت مشکلات روانی افراد افزوده می شود.

تحقق سلامت‌ روان با جسم ‌و روح سالم

میزان سلامت افراد در قالب بیماری و سلامت جسمی تعریف می شود. این در حالی است که واژه سلامت به طورعام شامل همه ابعاد زندگی انسان می‌شود. در اصل سلامت باید در جای جای زندگی بشر نفوذ داشته و در حوزه های مختلف همچون سلامت قضایی، سلامت اندیشه، اعتماد به نفس و ... به وضوح مشاهده شود تا بتوان به جامعه سالم دست یافت. در مقوله تحقق سلامت روان باید سلامت جسمی را در اولویت قرار داد. همان طور که از قدیم گفته اند ذهن سالم نیازمند جسم سالم است، بالطبع باید به تاثیر مستقیم هر یک از این عوامل جسمی و ذهنی بر یکدیگر باور داشت. وقتی روح و روان افراد از فضای متعادل و عادی برخوردار نباشد به نسبت این امر سلامت جسمی و سلامت افکار عمومی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. هم‌اکنون ریشه بسیاری از هنجارهای اجتماعی در جامعه را می توان عدم تحقق سلامت روان در جامعه دانست. بنابراین سلامت روانی یکی از ابعاد مهم در زندگی افراد از دوران کودکی تا دوران کهنسالی محسوب می شود.

غفلت از سلامت روان

تاکنون در افکار عمومی ایران آن‌طور زمینه درک و بها دادن به مقوله سلامت روان وجود نداشته است. این امر نیازمند توجه همگانی به امر سلامت روان در کشور است. سلامت روان در کشور باید جزو یکی از برنامه های وزارت بهداشت و درمان قرار گیرد. در اصل عدم توجه به سلامت روان در کشور به دلیل عدم برنامه‌ریزی یا بی‌توجهی به امر سلامت روان از سوی دست اندرکاران امر سبب بروز چنین شرایطی در جامعه شده است. هم‌اکنون در جامعه ما به بخش سلامت جسمی توجه شده است، اما آنطور که باید و شاید به بخش سلامت روان توجه نشده است. با اینکه سلامتی در دو بخش جسمی و روحی نیاز افراد در جامعه سالم است به نسبت دست اندرکاران امر باید در زمینه ایجاد سلامت روان و زیرساخت‌های این امر تمهیدات لازم را بیندیشند. باید دانست که با ایجاد سلامت روان در جامعه به نسبت می‌توان به ارتقای سلامت جسمی پرداخت، چون در اکثر مواقع ریشه بسیاری از بیماری ها در بین افراد تلقین است و ریشه در اعصاب و روان آنها دارد.

صرف هزینه‌‌های گزاف در بخش سلامت روان

با وجود اینکه در کشور ما ارزان ترین خدمات در حوزه سلامت ارائه می شود، ‌اما به دلیل اینکه هنوز اختصاص بیمه در بخش سلامت روان در سبد سلامت خانوار قرار نگرفته است به نسبت پوشش دهی بیمه ها فقط در حد بیمه پایه است. با این تفاسیر مبلغ ویزیت ها در بخش سلامت روان، مشاوره و... برای خانواده‌ها با پرداخت هزینه های گزاف همراه است. با توجه به اینکه تاکنون ما نتوانسته ایم برای تعیین GGP برای جامعه به معیارهای بین المللی دست یابیم به نسبت برای کاهش هزینه از جیب مردم باید در مرحله اول بیمه را در سبد خانواده ها قرار داد و در مرحله دوم مردم بدانند که پشتیبان اصلی حوزه سلامت و پاشنه آشیل حوزه درمانی کشور مساله بیمه هاست نه دولت. هر یک از این امور باید در اولویت رسیدگی قرار گیرد، در غیر این صورت انتظار کاهش هزینه ها از سوی دولت چندان درست نیست. هم اکنون عمده مشکل افراد در جامعه اشتغال، معیشت، ناهنجاری های اجتماعی، فقر، بیکاری و ... است که هر یک از این امور و نارسایی های آن سلامت روان جامعه را به مخاطره می اندازد. وقتی افراد توانایی تامین زندگی خود را نداشته باشند به نسبت این عدم توانایی در قالب ناهنجاری های اجتماعی، ناهنجاری های روحی، بیماری و عوامل روحی و روانی بروز می کند. این در حالی است که باید هنجارهای اجتماعی در جامعه شناسایی و مورد توجه مسئولان قرار گیرد. باید دانست امروز در جامعه ایران، نیازهای کاذب در قالب چشم و همچشمی بروز کرده است و همین مساله به اضطراب و افسردگی مردم دامن می زند. از طرفی، فرهنگ شادمانی ایرانیان به اندازه فرهنگ سوگواری شان قوی نیست و امروز مردم برای تقویت فرهنگ شادی به کدها و دستورالعمل های فردی و جمعی نیاز دارند. باید دانست امروزه وسواس، اختلال پریشانی، افسردگی و... از جمله آسیب های تهدید کننده است. برای مثال میزان قابل توجه اعتیاد و معتادان در کشور، نیز به این مساله دامن می زند. باید به این نکته توجه داشت که اعتیاد در معیارهای سلامت در دسته بیماری های اعصاب و روان جای می گیرد. البته لزوما، تمامی بیماری های اعصاب و روان را نمی توان مرتبط با مسائل اجتماعی دانست.

محمد حسین قربانی
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس