هشدار در خصوص زنانه شدن فقر

متن کامل سخنرانی شهیندخت مولاوردی به این شرح است:

 ایام و مناسبت‌های ملی فرصت مغتنمی را برای بازخوانی و آسیب­شناسی وضعیت زنان و خانواده و بررسی میزان فاصله آن با آرمان‌های انقلاب اسلامی و اهداف مندرج در اسناد بالادستی نظام و پرداختن به موانع و چالش‌ها و ارائه راهکارهای لازم برای رسیدن به وضعیت مطلوب فراهم می آورد.

با این نگاه در آغاز هفته زن و روز مادر ارائه گزارشی از وضعیت آماری زنان و خانواده اهمیت دو چندان پیدا می‌کند:

براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 جمعیت زنان معادل 49.6 درصد جمعیت کشور می‌باشد (برابر حدود نیمی از جمعیت کشور). شاخص امید زندگی یا سال‌های متوسط عمر زنان 74.6 سال برآورد گردیده است که این شاخص برای مردان 72.1 سال می باشد.

به لحاظ وضعیت سواد از کل جمعیت زنان و مردان 60 ساله به بالای کشور به ترتیب 81.1 و 88.4 درصد باسواد بوده اند. مقایسه این دو رقم بیانگر تفاوت میان میزان باسوادی زنان و مردان می باشد که این تفاوت بیشتر ناشی از بیسوادی زنان 60 سال به بالاست.

در این گروه سنی تنها 23 درصد زنان باسواد هستند. نسبت باسوادی زنان و مردان در سنین کمتر از 25 سال به ترتیب برابر 95.7 و 96.1 درصد بوده و مشاهده می‌گردد که اولاً در بین زنان و مردان زیر 25 سال بی‌سوادی در حال ریشه کن شدن است و نکته مهم اینکه این میزان در مورد زنان تقریباً به برابری با مردان رسیده است.

در سال 1392 ، بیش از 60 درصد پذیرفته شدگان مراکز آموزش عالی را دختران تشکیل داده‌اند. ذکر این نکته لازم است که علیرغم افزایش میزان حضور زنان در مراکز آموزش عالی و افزایش سطح تحصیلات آنان، مقایسه درصد زنان و مردان دارای مدارک تحصیلی مختلف مؤید این نکته می باشد که همچنان تفاوت چمشگیری بین تعداد مردان و زنان دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارد و در مقطع دکترای تخصصی سهم زنان معادل نیمی از دانشجویان مرد است.

براساس یافته‌های طرح آمارگیری از نیروی کار در پاییز سال 1392 نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت زنان 10 ساله و بیشتر، تنها 11.3 درصد می باشد که برای مردان این نسبت برابر 62.1 درصد بوده است و نیز بیکاری زنان دو و نیم برابر مردان است که 8/2 درصد رشد داشته است.

بررسی وضعیت زناشویی زنان بیانگر این امر است که در سال 1390 ، 61 درصد زنان 10 سال به بالای کشور دارای همسر، 7.4 درصد بی همسر بر اثر فوت، 1.4 درصد بی همسر بر اثر طلاق و 30.2 درصد آنان هرگز ازدواج نکرده بوده اند.

میانگین سن ازدواج زنان و مردان با استفاده از آمار سازمان ثبت احوال در سال 1392 به ترتیب برابر است با 22.5 و 27.4 سال. میانگین سن طلاق در سال 1392 برابر 29.7 و 34.5 سال برای زنان و مردان بوده و متوسط عمر زناشویی منجر به طلاق 7.8 سال بدست آمده است. هم چنین نسبت به مدت مشابه سال 1391، نرخ ازدواج 5 درصد کاهش داشته و نرخ اطلاق در شش ماهه نخست 92 نسبت به نیمه اول سال 1391، 7 درصد افزایش داشته است.

براساس سرشماری 1390، 12.1 درصد خانوارها دارای سرپرست زن می باشند که تنها در 5 سال گذشته 3 درصد افزایش یافته است به عبارتی زنان، سرپرست 12 درصد خانوارهای ایرانی اند و 82 درصد زنان سرپرست خانوار بیکارند. هر چند در ایران عامل اصلی سرپرستی خانوار توسط زنان، مرگ شوهر می باشد اما طلاق نیز در سالهای اخیر رشد زیادی داشته است و بخصوص در گروههای سنی جوانتر عامل مهمی در سرپرستی خانوار توسط زنان بوده است و انتظار می‌رود که در آینده نیز رشد داشته و از عامل مرگ شوهر در گروه‌های سنی جوانتر پیش بگیرد. هم چنین نسبت زنان سرپرست خانوار هرگز ازدواج نکرده که الگوی نوظهور نام گرفته، طی سالهای سرشماری رو به افزایش است که بیانگر تمایل دختران مجرد به زندگی مستقل است.

الگوی ارائه شده بر اساس نتایج آمارگیری نشان دهنده آن است که از سویی با زنانه شدن سالمندی و از سویی دیگر با زنانه شدن سرپرستی خانوار مواجه هستیم که پیوندی ناگسستنی با زنانه شدن فقر دارد که در گفتمان توسعه از آنان به عنوان فقیرترین فقرا یاد می شود.

براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی مدیرتی آموزش و تحقیقات ستاد ملی مبارزه با مواد مخدر در سال 1392 ، درصد معتادان را زنان تشکیل می دهند و به لحاظ وضعیت زناشویی، 63 درصد جمعیت نمونه متاهل بودند با توجه به درصد بالای معتادین متأهل می توان عنوان نمود هر چند تعداد زنان معتاد کشور در حد پایینی قرار دارد، اما امکان بروز آسیبهای اجتماعی گوناگون از جمله بروز خشونت علیه آنان در آن خانواده ها بسیار بالا می باشد.

1- برنامه ریزی در راستای کاهش نرخ طلاق و افزایش و تسهیل امکان ازدواج جوانان

2- توجه به وضعیت سرپرست خانوار و خود سرپرست

3- برنامه ریزی و سیاستگذاری در زمینه افزایش تحصیل زنان در مقاطع تحصیلات تکمیلی (دکترای تخصصی)

4- توجه به اشتغال زنان بخصوص زنان دانش آموخته آموزش عالی

5- علیرغم پایین بودن میزان آسیب های اجتماعی در بین زنان نسبت به مردان به دلیل وابسته بودن زندگی زنان به مردان ضروری است برنامه­ریزی جدی در راستای کاهش آسیب‌ها و تبعات آن به عمل آید.

با این همه آسیب شناسی  وضعیتی که دولت تدبیر و امید در حوزه زنان و خانواده تحویل گرفته است با تمام قوت ها و داشته‌ها و ضعف‌ها و کمبودها و خلاء ها، اولین گام در آغاز فعالیت این معاونت در دوره جدید بود تا بتواند با اولویت بندی مسایل و مشکلات برنامه ریزی لازم را در دستور کار خود قرار دهد.

اهم اقداماتی که از شروع به کار معاونت در دوره جدید به انجام رسیده است بدین شرح است:

1. بررسی تدوین شاخص ها برای اندازه گیری میزان پیشرفت و بهبود وضعیت طی برنامه میان مدت 3 ساله و بلند مدت 5 ساله (در چارچوب راهبردهای حوزه بانوان و راهبردهای خانواده برنامه ارائه شده از سوی ریاست محترم جمهوری در ایام انتخابات) که مراحل نهایی خود را می گذراند.

2. بررسی تدوین اسناد راهبردی، از جمله چشم انداز و بیانیه مأموریت.

3. از سوی دیگر تحت تاثیر فضای پس از انتخابات 92 که موجی از امید و دلگرمی و شور و نشاط در میان عموم شهروندان، طبقه متوسط و نخبگان نسبت به آینده بوجود آورده بود، سیل درخواست ملاقات، نشست  و گفتگو به این معاونت سرازیر و طی آن آمادگی صاحب نظران و فعالین و گروه های مختلف جهت کمک به پیشبرد اهداف و برنامه های دولت جدید اعلام گردید.

نوع نگاه دولت تدبیر و امید به فعالیت و نقش آفرینی و تعامل با نهادهای مدنی و تلاش برای جلب مشارکت نخبگان در همراهی با برنامه های دولت و نیز جهت­گیری و تمایل دولت برای اصلاح رویه های سیاستگذاری و اجرایی موجود در افزایش سرمایه اجتماعی و بازسازی اعتماد عمومی که در سال های گذشته مورد بی مهری قرار گرفته و تنزل یافته بود، در این زمینه بی تأثیر نبود.

بر این اساس کارگروه‌های تخصصی با هدف استفاده بهینه از توان و ظرفیت‌های اساتید دانشگاهی، صاحبنظران و کارشناسان و فعالین سازمان های غیردولتی و نهادهای مدنی در برنامه ریزی و زمینه سازی برای مشارکت آنان در فرایند توسعه ملی طراحی و راه اندازی گردیده است.

شناسایی و برقراری ارتباط و بررسی پیشنهادات و پروژه های ارائه شده توسط سازمان های مردم نهاد حوزه زنان و خانواده و اقدام به تخصیص اعتبار و حمایت از انجام آن پروژه ها ( با هدف واسپاری و جلب مشارکت عمومی و تشریک مساعی در حل مشکلات عمومی و مهار آسیب های اجتماعی)،از دیگر برنامه های این معاونت در این مدت بوده است که در سال 1393 نظارت و پیگیری لازم برای اجرای آن پروژه هااز اهم اقدامات خواهد بود.

4. هم چنین در چارچوب شعارها، وعده‌ها و برنامه‌های دولت تدبیر و امید از جمله «رعایت اصل شایسته سالاری و شایسته گزینی و توزیع برابر فرصت های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اداری و ..... بدون هرگونه تبعیض» و توصیه و تأکید ریاست محترم جمهوری بر این مهم، شناسایی و معرفی زنان توانمند برای احراز پست‌های مدیریتی در عرصه‌ها و حوزه‌های مختلف بخشی از تلاش‌های این معاونت در ماه‌های اخیر بود که با این هدف ایجاد بانک جامع اطلاعاتی زنان مدیر و نخبه به عنوان یکی از برنامه های در دست اقدام معاونت مطرح است.

5. آسیب شناسی ساختار و تشکیلات امور زنان و خانواده در دستگاه های اجرایی و استان ها (در چارچوب سیاست چابک سازی و کوچک سازی تشکیلات دولتی) و طراحی ساختاری متناسب و تاثیرگذار،

6. امضای 6 تفاهم نامه همکاری مشترک دو چند جانبه با دستگاه های اجرایی در چارچوب ماده 230 قانون برنامه پنجم توسعه در 3 حوزه توسعه و سازماندهی امور اقتصادی و معیشتی زنان، پیشگیری از آسیب های اجتماعی و ارتقای سطح سلامت و پیگیری و ارزیابی و پایش آن در سال 1393،

7. تعامل با مراجع و نهادهای دینی و حاکمیتی از جمله قوای مقننه و قضائیه

8. پیگیری و تداوم اجرای برخی سیاست‌ها و برنامه های دولت و دولت های قبل از جمله بیمه زنان خانه دار، قانون افزایش مرخصی زایمان، لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت، بررسی تدوین سند ملی امنیت زنان و کودکان در روابط اجتماعی با مشارکت وزارت کشور ( ماده 227 قانون برنامه پنجم توسعه)حق عائله مندی دختران مجرد، پرداخت حق عائله مندی مردان به حساب همسران آنها، آیین نامه دورکاری، تقلیل ساعت کار زنان شاغل، از دیگر اقدامات این معاونت در این مدت بوده است .

9. از جمله فعالیت‌های دیگر و برنامه‌های در دست اقدام می‌توان به ارائه پیشنهاد منع تبعیض جنسیتی در استخدام دستگاه های دولتی، پیگیری تعیین و تعریف جایگاه مناسب حوزه زنان و خانواده در پیش نویس منشور حقوق شهروندی، ارائه پیشنهاد تعیین تکلیف والدین شاغل در زمان تعطیلی مدارس در ایام آلودگی هوا، ارائه لایحه جدید بیمه زنان خانه دار، ارائه لایحه جامع حمایت از زنان سرپرست خانوار، ارائه لایحه حمایت از حقوق زنان (طبق وعده­های ریاست محترم جمهور با مشارکت معاونت حقوقی رئیس جمهور)، ارائه لایحه تعیین تکلیف تابعیت فرزندان ناشی از ازدواج زنان ایرانی با مردان بیگانه، ارائه لایحه حذف تبصره ماده 26 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست (ازدواج سرپرست با فرزند خوانده) و پیگیری تخصیص اعتبار لازم به اجرای قانون افزایش مرخصی زایمان، اشاره کرد.

10. به موازات تقویت و توسعه ارتباطات و تعاملات بین الملل دولت تدبیر و امید در این مدت با بیش از بیست هیئت خارجی ملاقات و تبادل نظر به عمل آمده است شرکت در اجلاس سالانه کمیسیون مقام زن سازمان ملل و انجام 11 ملاقات با رؤسای هیئت های خارجی شرکت کننده در آن در حاشیه اجلاس و حجم بالای درخواست ملاقات های این هیئت ها حکایت از اقبال جهانیان نسبت به رویکرد اعتدالی و تعاملی دولت جدید دارد.

دولت تدبیر و امید با رویکردی عدالت محور و اعتدال گرا و پرهیز از افراط و تفریط و در چارچوب سند چشم انداز بیست ساله نظام در صدر تقویت نهاد خانواده و جایگاه زنان در عرصه های اجتماعی و استیفای حقوق شرعی و قانونی زنان در همه زمینه هاست و در حال فراهم سازی مقدمات لازم برای جاری سازی نگرش جنسیتی در برنامه ششم توسعه است.

امسال در شرایطی به استقبال بزرگداشت هفته زن و مقام مادر می رویم، به نام سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی نامگذاری شده است.  نقش آفرینی زنان به عنوان نیمی از جمعیت و سرمایه انسانی کشور در تحقق اهداف و سیاست های کلان نظام از جمله در حوزه اقتصاد مقاومتی، فرهنگ، سلامت و به طور کلی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت بر کسی پوشیده است.

زنان و جوانان با استقبال از برنامه ها و شعارها و وعده های دولت تدبیر و امید و رأی دادن به آن و با خلق حماسه سیاسی سال 1392 اعتماد خود را به نظام نمایش گذاشتند و اینک برای خلق حماسه های اقتصادی و فرهنگی با تمام توان و ظرفیت خود آمادگی کامل دارند و بخش بزرگی از عزم ملی و مدیریت جهادی برای نجات اقتصاد و فرهنگ کشور هستند. مشارکت، همگامی و همراهی زنان، اقتصاد و فرهنگی درون زا ، عدالت محور، متکی بر مردم و دانش بنیان را نوید می‌دهد و این نیاز جامعه در حال پیشرفت و توسعه است، بیش از آنکه نیاز زنان و جوانان باشد.

ادامه عدم اعتماد به شایستگی ها و توانمندیهای زنان و جوانان در این مسیر و محروم کردن جامعه از این خزائن و استعدادهای الهی کفران  نعمت و فرصت سوزی است که خداوند متعال و آیندگان آن را بر ما نخواهند بخشید. بیاییم زنان و جوانانمان را باور کنیم.