نرسیدن حدود 90 درصد تحقیقات علوم پایه کشور به مرحله بالینی

به گزارش ایسنا ، این میزگرد با حضور دکتر حمیدرضا بیدخوری، معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی خراسان رضوی، دکتر ناصر اقدمی، رییس مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، دکتر سیدجواد مولی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران، دکتر علی‌اکبر پورفتح‌الله، عضو هیات ارزشیابی هماتولوژی و بانک خون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دکتر علیرضا بهرامی، معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی و دکتر محمد واسعی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، برگزار شد.

در ابتدای این نشست ناصر اقدمی، رییس مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، با اشاره به اقداماتی که در کشور در خصوص سلول‌های بنیادی صورت گرفته است، عنوان کرد: خوشبختانه کشور ما جایگاه خوبی در حوزه علوم پایه دارد اما از نظر تجهیزات و مقررات فعلا در مراکز خاصی در کشور متمرکز شده‌ایم که این مساله حاکی از این است که ما در این بخش نسبت به پیشرفت‌های علوم پایه کمی عقب‌تر هستیم.

وی ادامه داد: باید امکانات مورد نیاز این علم در حوزه بالینی فراهم شود در غیر این صورت نبود این امکانات موجب بروز شرایطی می‌شود که ما نسبت به سایر کشورها عقب‌تر بمانیم.

اقدمی با بیان اینکه «تدوین قوانین در حوزه بکارگیری علوم پایه یک نیاز برای کشور است» تصریح کرد: این قوانین زمینه‌ساز حرکت ما به سمت تجاری‌سازی طرح‌هاست؛ متاسفانه در این زمینه در کشور دچار خلا هستیم؛ در حال حاضر براساس آمار بین 80 تا 90 درصد تحقیقات ما در علوم پایه به مرحله بالینی نمی‌رسد.

رییس مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی اظهار کرد: ما در تکنولوژی سلول‌های بنیادی هنوز در مرحله طفولیت هستیم و نمی‌توانیم به درستی در مورد آینده آن نظر دهیم؛ متاسفانه رسانه‌ها معمولا دستاوردها را بزرگنمایی می‌کنند.

وی افزود: با این حال خوشبختانه جامعه ما به سمت تلطیف عقاید در حوزه سلول‌های بنیادی حرکت می‌کند؛ باید دانست که ما برای بیماری‌های صعب‌العلاج درمان خاصی نداریم.

در ادامه سیدجواد مولی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران، خاطرنشان کرد: ما حداقل 30 تا 40 سال از تحقیقات روز عقب هستیم ولی سطح توقعات ما در حوزه سلول‌های بنیادی بالاست؛می‌خواهیم خود را با کشورهایی که 30 سال از ما در زمینه سلول‌های بنیادی جلوتر هستند، مقایسه کنیم.

وی اضافه کرد: باید توجه داشت که بسیاری از تحقیقات ما در علوم پایه شروط اولیه برای استفاده در مرحله بالینی را ندارند؛ با این حال کشور ما از نظر توزیع علوم و علوم سلولی به کشوری مانند آمریکا نزدیک است؛ خوشبختانه ما تاکنون مسیر پیشرفت خوبی را در حوزه سلول‌های بنیادی طی کرده‌ایم ولی نباید این سرعت را به طور ناگهانی شتاب بخشید.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران افزود: ما نیازمند نظام‌مند کردن کاربردهای سلول‌های بنیادی در کشور هستیم.

وی گفت: بیشتر تحقیقات ما در دانشگاه بوده و با وجود این رقم بودجه‌ها این اقدامات تنها در حد مشق و تمرین تحقیق است.

پس از وی محمد واسعی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به تصویب سند ستاد سلول‌های بنیادی در دو سال پیش عنوان کرد: جهت این سند آن بود که کشور به سمت خودکفایی در حوزه علوم سلولی حرکت کند.

وی ادامه داد: سال گذشته به این نتیجه رسیدیم که برای فعالیت در سطح جهانی باید در بحث پذیرش‌ها ساماندهی جدی داشته و دو تا سه مرکز پذیرش پژوهشی و درمانی سلول‌های بنیادی داشته باشیم؛ در واقع برای عملیاتی شدن علوم پایه در بالین باید به سمت تجمیع این دو حوزه گام برداشت.

واسعی با بیان اینکه «رسالت علوم پایه این است که مرزهای دانش را بپیماید» گفت: امروز باید بحث راه‌اندازی مراکز پذیرشی سلول‌های بنیادی را جدی گرفت وگرنه نسبت به دنیا عقب می‌مانیم.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه «علم سلول‌های بنیادی، دیدن طب به نوعی دیگر است» یادآور شد: دانشجویان ما نباید تنها دنبال مدرک تحصیلی باشند؛ مشکل سیستم علمی ما این است که دانشجو پرورش می‌دهد تا عضو هیات علمی و استاد دانشگاه شود؛ این برای دانشجو بهتر است چون منفعت مالی دارد.

واسعی گفت: این در حالی است که دانشجو باید حرفه بیاموزد؛ ما به نوعی کارخانه تولید مدرک دکتری داریم و سیستم آموزشی ما باید به نوعی باشد که افراد سریع‌تر به درآمد رسند.

در ادامه این میزگرد علی‌اکبر پورفتح‌الله، عضو هیات ارزشیابی هماتولوژی و بانک خون وزارت بهداشت، تاکید کرد: مشکل و خلأ ما در حوزه بکارگیری سلول‌های بنیادی، تنها نبود قانون نیست؛ ما نیازمند زیرساخت‌های اجرایی و نظارتی در این حوزه هستیم؛ در حقیقت باید ساختاری برای نظارت بر این فعالیت‌ها ایجاد شود.

وی اضافه کرد: باید همزمان جهش و پیشرفت کشور در حوزه علوم سلول‌های بنیادی زیرساخت‌های ممیزی و مقرراتی نیز تنظیم شود؛ این امر منجر به افزایش اطمینان به این فعالیت‌ها خواهد شد؛ در دنیای امروز اطلاعات مربوط به سلول‌های بنیادی افراد در سطح ملی حفظ می‌شود.

پورفتح‌الله تصریح کرد: در گذشته تجربیاتی وجود داشته که ناشی از عدم نظارت بر کاربرد سلول‌های بنیادی بوده است؛ این تجربیات حاکی از بروز بیماری‌هایی نظیر جنون و همچنین بیماری‌های نوظهور است.

عضو هیات ارزشیابی هماتولوژی و بانک خون وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: البته این نظارت نباید تنها به نظارت‌های دولتی محدود شود؛ این نظارت می‌تواند توسط انجمن‌های صنفی و تیم‌های تحقیقاتی صورت گیرد.

دکتر علیرضا بهرامی، معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی و دبیر علمی نخستین کنگره بین‌المللی سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی، با اشاره به جایگاه کشور در حوزه سلول‌های بنیادی عنوان کرد: آنچه که واضح است این است که ما در کشورمان به بهره‌مند بودن از علوم سلول‌های بنیادی افتخار می‌کنیم.

وی ادامه داد: با این حال هیچ گاه پاسخ مشخص و روشنی برای این سوال که چگونه به این مرحله در حوزه سلول‌های بنیادی رسیده‌ایم، نداریم؛ این نقص بزرگی است.

بهرامی تاکید کرد: متاسفانه ما در حوزه سلول‌های بنیادی کار سیستماتیک نداشته‌ایم؛ دومین نکته هم این است که ما همیشه تصور می‌کنیم تمام اقدامات ما موفق‌آمیز بوده است؛ در حال حاضر با وجود این پیشرفت‌ها ما به رفع نیازهای اولیه بسنده می‌کنیم؛ در حال حاضر تصمیم‌سازان ما هم این رویکرد را دنبال می‌کنند.

دبیر علمی نخستین کنگره بین‌المللی سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی با اشاره به نبود برنامه‌ریزی مشخص در حوزه سلول‌های بنیادی در کشور خاطرنشان کرد: در این حوزه ما فرایند انسجام و هدف‌گذاری نداشته‌ایم؛ بعد از این مراحل است که باید وارد تکنولوژی شد؛ این در حالی است که ما بدون طی مراحل قبلی وارد عرصه تکنولوژی شده‌ایم.

وی افزود: اصلی‌ترین نگرانی ما این است که تکنولوژی ما پایدار نباشد؛ متاسفانه ما زبان مشترکی بین بیولوژیست‌ها و پزشکان نداریم.