جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
تاریخ انتشار :
دوشنبه ۱۸ ارديبهشت ۱۳۹۶ / ۰۸:۰۰
کد مطلب: 40784
۵
۳
دکتر سمیه شاهمرادی

رد پای خیانت در سینما

دکتر سمیه شاهمرادی
رد پای خیانت در سینما
یکی از آسیب های رایج در میان خانواده ها که درسالهای اخیر شیوع فزاینده ای پیدا کرده، پدیدة «خیانت زناشویی» است. درصد قابل توجهی از تعارضات خانوادگی و طلاق ها ناشی از بروز این پدیده شوم در خانواده هاست. همچنین، عدة زیادی از مراجعان به مراکز مشاوره با این مشکل دست به گریبان هستند و برای حل آن، درجستجوی کمک های روان شناسان و مشاوران خانواده بر می آیند.

برای تحلیل چنین پدیده هایی باید توجه داشت که اصولاً پدیده های ارتباطی و انسانی دلایل چندگانه دارند، اما همواره یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر رفتار انسان ها، مشاهده مکرر یک رفتار یا یک پدیده شایع در محیط زندگی، فضای مجازی و رسانه های جمعی است.

طبق نظریه های روان شناسی اجتماعی، وقتی یک رفتار ناپسند در جامعه ای به طور مکرر نمایش داده شود و بازخورد منفی دریافت نکند، به مرورِ زمان قبح آن از بین رفته و احتمال تکرار آن افزایش می یابد. بعنوان مثال، اگر در یک جامعه قوانین رانندگی توسط برخی افراد بطور مکرر نقض شود ولی هیچگونه عکس العمل و بازخوردی به آنها ارائه نشود، احتمال تکرار آن به شدت افزایش می یابد.

رسانه های جمعی بویژه تلویزیون و سینما یکی از تاثیرگذارترین ابزارهای فرهنگی در همة جوامع محسوب می شوند که از قدرت زیادی در شکل دهی رفتارهای افراد جامعه برخوردار هستند. وقتی در فیلم های سینمایی و سریالهای تلویزیونی ما، بارها و بارها رفتار «خیانت» به راحتی به تصویر کشیده می شود و چه شوخی و چه جدی، مهر تایید ضمنی بر آن زده می شود،چگونه می توان انتظار داشت که این پدیده رواج نیافته و بر بنیان و ریشه خانواده ها تیشه ای محکم و جبران ناپذیر نزند.
خوب است به فیلم های سینمایی و مجموعه های تلویزیونی که ازسالها پیش در کشور ما به نمایش درآمده نگاهی اجمالی بیندازیم تاببینیم چگونه برخی ازاین آثار «خیانت» را به تصویر کشیده اند:
طی چند سال اخیر فیلم هایی مانند «دوران عاشقی»، «من همسرش هستم»، «برف روی کاج ها» و «این سیب هم برای تو»اکران شد که در آن فریبکاری و خیانت یک مرد به همسرش نشان داده می شود. هرچند دغدغه عوامل این فیلم ها، به تصویر کشیدن آسیب های اجتماعی است اما آن تاثیرگذاری پنهانی که معمولا مورد غفلت قرار می گیرد همان عادی سازی و کاهش قبح خیانت در اذهان عمومی جامعه است.


در سالهای کمی قبل تر نیز شاهد آثاری مانند «چهارشنبه سوری» و «شوکران» با درون مایه «خیانت» بودیم و آنچه در این میان به وضوح خودنمایی می کند، به تصویر کشیدن و عادی سازی خیانت مردان است گویی زنان نهایتاً چاره ای ندارند جز اینکه «خیانت مردان» را بعنوان یک امر رایج بپذیرند!

با مروری اجمالی بر مجموعه های تلویزیونی نیز درمی یابیم که بسیاری از این مجموعه ها از این گرایش بی نصیب نمانده اند. بعنوان مثال، در آثار هنری به ظاهر آموزنده ای مانند«میوه ممنوعه»، «او یک فرشته بود»، «از یاد رفته» و «همه چیز آنجاست» به نوعی دیگر به شأن زنان توهین و خیانت به تصویر کشیده می شود: زنی با هوسبازی و خیانت همسر مواجه می شود و در آخر داستان، به راحتی و بی تفاوت به عزت نفس خرد شده خود به زندگی مشترک بازمی گردد! بعنوان مثال، در یکی از سکانس های نهایی مجموعه «او یک فرشته بود» می بینیم که کاراکتر «بهزاد» پس از ارتکاب خیانت، حتی یک عذرخواهی ساده  شفاهی از همسر آسیب دیده خود نمی کند و زن به راحتی پس از چند روز قهر، به خانه خود باز می گردد.
همچنین در داستان مجموعه «میوه ممنوعه»، پس از آنکه فاش میشود که کاراکتر حاج یونس ارتباط با زن دیگری داشته، انرژی و وقتی صرف عذرخواهی و جلب رضایت همسر خود نکرده و با چند جمله کلیشه ای اشتباه خود را توجیه می کند. از این دو دردناک تر ، داستان زنی است که در مجموعه «از یاد رفته» به تصویر کشیده شده است: مرتضی یک مرد جوان روستایی است که به پیشنهاد همسرش در کنکور شرکت می کند و پس از قبولی در رشته پزشکی وارد تهران می شود. همسرش برای بزرگ كردن فرزندان خود در روستا می‌ماند و به سختی كار می‌كند. مرتضی پس از مدتی با دختری آشنا شده و از همسر خود جدا می شود و به همراه آن دختر به خارج از کشور می رود. همسر دلشکسته وی در تمام این سال ها از فرزندانش مراقبت می کند .پس از چندین سال، مرتضی که در اثر تصادف فلج شده بود در سنین در میانسالی به ایران بازمی گردد و در اینجا تکه تکراری سریال ها و فیلمها توسط نویسنده رقم می خورد و «زن »که در چنین مواقعی باید آیینه تمام نمای «ایثار و گذشت و به جان خریدن تحقیرها» باشد او را می بخشد و با یکدیگر زندگی جدیدی را آغاز می کنند!
و یا در مجموعه «همه چیز آنجاست» می بینیم که کاراکتر «آقای فانی» به همسر خود خیانت می کند و با زنی به نام «سحر» ارتباطی خارج از چهارچوب زندگی زناشویی خود برقرار می کند. سحر به قتل می رسد و فانی بعنوان مظنون در اداره آگاهی چند شبی در بازداشت به سر می برد. همسر وی متوجه خیانتش شده و خانه را ترک می کند. نکته قابل تامل و در واقع قابل تاسف، سکانسی است که در آن، «فانی» پس از رفع اتهام و آزاد شدن از بازداشت، وارد خانه می شود. در این سکانس، به جای به تصویر کشیدن ناراحتی و پشیمانی وی از خیانتی که به همسرش کرده و بجای اینکه نشان داده شود که او جای خالی همسرش را احساس می کند، صحنة یادآوری خاطرات آقای فانی با آن زن (سحر) و گریة سوزناک او به تصویر کشیده می شود و همزمان، چنان آهنگ تاثیرگذار و رمانتیکی پخش می شود که باعث تأثر و تأسف بیننده از اتمام آن رابطه می شود! یا در سریال های اخیری که از صداوسیما نشان داده شد؛ برای مثال سریال ماه و پلنگ؛ که ممکن است به ظاهر پیام های آموزنده ای داشته باشند اما متاسفانه چیزی که به آن ناخواسته توجه نمی شود ازبین رفتن قبح رفتار دراثرنمایش در رسانه های جمعی است.

از آن بدتر و فاجعه آمیزتر، فیلمها و سریال هایی هستند که با رویکرد طنزگونه خود، زشتی عمل خیانت را کاهش می دهند و باعث مثبت شدن تدریجی فضای ذهن افراد جامعه نسبت به چنین پدیده ای می شوند.
قانون «شرطی سازی کلاسیک» که یکی از قوانین مهم روان شناسی است به این واقعیت اشاره دارد که وقتی یک رفتار بد یا خنثی، همراه با یک محرک خوشایند (مانند خنده، تصاویر جذاب،موزیک شاد و ...) به افراد ارائه شود، بتدریج باعث خوشایند شدن آن رفتار برای افراد و تمایل آنها به انجام آن می شود. و این فرایند دقیقا در اثر نمایش فیلم ها و مجموعه های طنزی رخ می دهد که خیانت مردان را به تصویر می کشند. فیلمها و سریال هایی مانند پیامک از دیار باقی، نصف مال من نصف مال تو، سن پطرزبورگ، سوغات فرنگ و ... از جمله آثار هنری ای هستند که با رویکرد طنزگونه ای خیانت مردان را به تصویر کشیده اند و به کاهش قبح آن منجر شده اند و با استقبال خانواده ها و حتی زنان مواجه شده اند، زنانی که بر اثر تکرار مکرر این قبیل آثار، گویی با داستان خیانت مردان خو گرفته اند و غافلند از اینکه محتوای این فیلم ها ضربه ایست به شأن و شخصیت خود آنها! بعنوان مثال در مجموعه «پیامک از دیار باقی» زن میانسالی پس از سی سال زندگی با همسرش متوجه خیانت او می شود و در قسمت های میانی سریال کمی ضجه و ناله سر می دهد. در آخرین قسمت سریال، سکانس مضحکی به نمایش در می آید که در آن، زن برای هووی جوان خود که اکنون باردار است آش می برد و قربان صدقه او می رود!

اینچنین است که نمایش «طنز با چاشنی خیانت»و یا بهتر است بگوییم «خیانت با چاشنی طنز!» بر بنیان خانواده ها تاثیرات منفی جبران ناپذیری برجای می گذارد.

همه می دانیم که دلسوزان عرصه  فرهنگ و هنردر جامعه ما به نکوهش سریال های ماهواره ای می پردازند و خانواده ها را از تماشای آنها منع می کنند چرا که موضوع محوری بسیاری از سریال های فارسی زبان ماهواره ای، «خیانت و روابط نامشروع» است و تماشای آنها تاثیر منفی جبران ناپذیری بر استحکام خانواده ها و روابط زوجین برجا می گذارد.

اما سوال این است که مگر نه اینکه در بسیاری از تولیدات فرهنگی کشور خودمان هم چنین محصولاتی دیده می شود؟ تنها تفاوت موجود این است که سریالهای ماهواره ای هم خیانت مردان را به تصویر می کشند و هم خیانت زنان را، درحالیکه محصولات داخلی خیانت مردان را به تصویر می کشند.

حال، سوالی که مطرح می شود این است که اگر قرار باشد پاکدامنی و پایبندی به نظام مقدس خانواده ترویج شود، آیا باید صرفاً بر تعهد و پایبندی زنان تمرکز و تاکید شود و تعهد و پاکدامنی مردان مورد غفلت قرار بگیرد !؟
مگر نه اینکه قرآن یکی از صفات مردان مومن را پاکدامنی معرفی می کند آنجا که می فرماید «والذین هم لفروجهم حافظون»؟ اگر ما منتقد محصولات فرهنگی ای هستیم که باعث ترویج ابتذال می شوند، نباید خود به تولید چنین محصولاتی بپردازیم و بعد داد و فغان سر داده و از آمار بالای طلاق و معضلات خانوادگی ابراز نگرانی کنیم.

به یاد داشته باشیم که پیشگیری بهتر از درمان است و مطمئناً یکی از مهمترین راه های پیشگیری از طلاق و خیانت های زناشویی، اصلاح محصولات فرهنگی و پیشگیری از تولید فیلم ها و مجموعه های نمایشی معیوبی است که باعث کاهش قبح رفتار «خیانت» در اذهان مردم جامعه میشوند.

دکتر سمیه شاهمرادی، مشاور خانواده و هیات علمی دانشگاه تهران
مرجع : روزنامه ستاره صبح
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

قاسمی
Romania
بسیار عالی بود از شما سپاس برای نکته سنجی بسیار دقیق وامیدوارم از این مطالب باز نوشته شود برای داشتن جامعه ایی سالم تر که منشا ان خانواده سالم می باشد
علیرضا
Iran, Islamic Republic of
سلام . بسیار عالی بود . واقعا نگاه متفاوتی به مساله داشتید و به درد جامعه ی ما اشاره کردید.
سارا
Iran, Islamic Republic of
یعنی اگر یک حرف درست و حسابی در مورد فیلم و سریال های ما کسی زده باشه همین یه حرفه ! واقعا جای تاسف داره که انقدر این فیلم ها و سریال ها دارن به خانواده های ما ضربه میزنن . من که اگر بجای بازیگران زن بودم برای حفظ ارزش جایگاه زنان بهیچ وجه راضی نمیشدم حتی اگر دستمزد میلیاردی بهم بدن در چنین فیلمها و سریال هایی بازی کنم
دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
قلب فقط کارش خونرسانی نیست؛ رزق و روزیتون رو هم میرسونه! خوش قلب باشید