نشانه‌هاي سكته مغزي
سكته مغزي از جمله بيماري‌هايي است كه هيچ وقت از باورهاي غلط مصون نمانده است. بسياري تصور مي‌كنند اين بيماري فقط سراغ افراد سالخورده مي‌رود، اما بهتر است بدانيم كه امروزه قريب به 15 درصد مبتلايان به سكته مغزي، كمتر از 50 سال دارند. با اين حال، ظاهرا بررسي اوليه سكته مغزي در تهران انجام نشده، ولي بررسي‌هاي ميداني نشان مي‌دهد كه بروز اين بيماري در تهران بايد در روز بين 150 تا 200 مورد باشد كه متاسفانه براساس آمارهاي مراكز درماني كمتر از 15 تا 20 درصد بيماران به مراكز درماني مراجعه مي‌كنند و حجم عظيمي از آنان به هيچ مركزي مراجعه نمي‌كنند، ولي چرا اكثر افراد مبتلا به سكته مغزي به مراكز درماني مراجعه نمي‌كنند؟
دكتر فرامرز اميري، جراح و متخصص مغز و اعصاب در پاسخ به اين سوال به جام‌جم مي‌گويد: «اين اتفاق به ناآگاهي مردم از سكته مغزي برمي‌گردد. يكي اين‌كه علائم اين بيماري گذراست، يعني فرد دچار ضعف گذراي دست، افت بينايي چشم و خواب‌رفتگي در نيمه بدن مي‌شود يا كلامش را موقتا از دست مي‌دهد.»
به گفته دكتر اميري، اين گذرا بودن علائم يا خوش‌خيم تصور مي‌شود يا به بيماري‌هايي غير از سكته مغزي انتساب داده مي‌شود، مثل استرس عصبي يا بالا رفتن و پايين آمدن فشار خون. در صورتي كه اينها مي‌تواند علائم يك سكته مرگبار باشد.
به گفته دكتر اميري، نكته ديگر اين است كه در گذشته با بيمار مبتلا به سكته مغزي با بي‌اعتنايي برخورد مي‌كردند.
مثلا همه مي‌دانند كه بيمار قلبي بايد بستري شود و در غير اين صورت بيمار از پزشك حتي شكايت مي‌كند، در حالي كه در سكته مغزي بيمار تقاضايي از پزشك ندارد و فكر مي‌كند مغز دچار آسيب جدي غيرقابل برگشت شده، در صورتي كه با رسيدگي بموقع درصد قابل توجهي از اين علائم را مي‌توان بهبود بخشيد.
سكته مغزي، سكته قلبي نيست!
اما به گفته اين متخصص مغز و اعصاب، اين نكته بسيار مهم است كه خيلي از مواقع به‌علت ترس مردم از سكته قلبي و ناآگاهي از سكته مغزي، علائم ناگهاني اين بيماري را به سكته قلبي ربط مي‌دهند.
وي ادامه مي‌دهد: بايد نشانه‌هاي اين دو بيماري را شناخت؛ شايع‌ترين علامت سكته قلبي درد قفسه سينه است همراه با درد در دست چپ و گردن و حالت استفراغ، ولي در سكته مغزي اختلال در كاركرد و تعادل به‌وجود مي‌آيد.
اما ظاهرا علاوه بر اينها درمان‌هاي اين دو بيماري هم كاملا متفاوت است. به طوري كه به گفته دكتر اميري، در رسيدگي به بيماران سكته مغزي گاه كارهايي انجام مي‌شود كه بيمار را دچار مشكلات زيادي مي‌كند، مثل گذاشتن قرص زيرزباني كه افت فشار خون را به همراه دارد. اين كار شدت اختلال را افزايش مي‌دهد، چون مغز اين بيمار نياز به خون‌رساني دارد و اين عمل خون‌رساني را كاملا مختل مي‌كند.
نشانه‌ها را بهتر بشناسيم
با اين حال آزمايشي آسان براي تشخيص سكته مغزي موجود است كه در همه دنيا با دقت 95 درصد كاربرد دارد. اين آزمايش شامل سه مرحله است: نخستين مرحله توجه به نيمه راست و چپ صورت است كه قرينه است يا نه؟ دومين مرحله آزمايش تكلم است؛ همه ما با يك نوع صداي مشخص صحبت مي‌كنيم كه تغيير در آن مي‌تواند علامت سكته مغزي باشد. سومين آزمايش دست است كه فرد بايد دست خود را به حالت دعا كردن بالا ببرد كه اگر بعد از 30 ثانيه ضعفي در نيمه اندام وجود داشته باشد، نشانه سكته مغزي است.
دكتر اميري در پاسخ به اين پرسش كه در صورت مثبت بودن اين آزمايش وظيفه اطرافيان چيست، خاطرنشان مي‌كند: گام اول در اين مرحله حفظ آرامش است و خلوت كردن اطراف بيمار. در صورت هشيار بودن، در بهترين وضعي كه فرد راحت است، بايد بنشيند. ولي اگر هشيار نيست، بايد به پهلو خوابانده شود. فشار بيمار و نبضش هم بايد گرفته شود. اگر فرد داروي خاصي مصرف مي‌كرده تا زمان رسيدن اورژانس دارويش را قطع نكنيم. بعد از اين‌كه فرد تعادلش را به دست آورد، به نخستين مركز درماني در 48 ساعت اول مراجعه كند. چون بيمار بايد طي اين ساعات براي گرفتن عكس از مغز و گرفتن آزمايش خون حتما بستري شود.
فشار خون در مبتلايان به سكته مغزي
به گفته دكتر زماني، نكته مهم ديگري كه در بيماران سكته مغزي هم از طرف مردم و هم از طرف اورژانس مورد غفلت واقع شده، اين است كه كسي كه خونريزي مغزي كرده خون‌رساني مغزش دچار مشكل شده است و بدن به طور جبراني فشار خون را بالا مي‌برد تا خون كافي به مغز برسد.
پس در جريان سكته مغزي حاد مگر در شرايط استثنايي نبايد فشار خون بيمار را پايين آورد. در نتيجه اگر اطرافيان ديدند كه فردي نيمه بدنش فلج شده و فشار خونش بالا رفته، ريختن قطرات دارو از كپسول آدالات به زير زبانش صحيح نيست و بايد خيلي زود به مراكز درماني مراجعه كرد.
آدالات دارويي است كه در دسترس بيشتر مردم قرار دارد و در بعضي مواقع اورژانس و بسياري از درمانگاه‌ها هم از اين دارو استفاده مي‌كنند. در حالي كه به گفته دكتر زماني، استفاده از اين دارو در درمان سكته مغزي ممنوع است. افزون بر استفاده از اين دارو يكي از راه‌هاي درماني غلط كه باز هم شاهد استفاده از آن در درمانگاه‌ها هستيم، تزريق كورتون و آمپول دگزامتازون به اين بيماران است كه بسيار مضر و خطرناك است.
بسياري تصور مي‌كنند سرگيجه از علائم شروع سكته است. اما آيا اصلا سرگيجه ارتباطي با سكته مغزي دارد؟
دكتر زماني در اين‌باره مي‌گويد: «در مورد علائم سكته مغزي دو نكته قابل طرح است: اول اين‌كه معمولاً سكته مغزي باعث كاهش سطح هشياري و فرورفتن بيمار در كما نمي‌شود و كساني كه سكته مي‌كنند مجموعه‌اي از علائم موضعي و عصبي پيدا مي‌كنند. اين علائم يا باقي مي‌ماند يا از بين مي‌رود. دوم اين‌كه كساني كه دچار سرگيجه مي‌شوند، بدانند كه اين علامت پيش‌آگهي سكته مغزي نيست.
سرگيجه اگر با علامت ديگري همراه نباشد، بندرت ممكن است كه علت سكته مغزي باشد. در ضمن اگر اين علائم باقي بماند، سكته مغزي اتفاق افتاده، ولي در اكثر موارد به شكل گذراست. براي همين است كه ما مي‌گوييم سكته مغزي بيماري نجيبي است، يعني اول هميشه در مي‌زند و بعد وارد مي‌شود، پس به او اجازه ورود ندهيد.»
پياده‌روي، راه پيشگيري از سكته مغزي
«با توجه به علل اين بيماري بهترين راه براي جلوگيري از آن انجام فعاليت روزانه 30 تا 45 دقيقه است.» دكتر زماني با اشاره به اين جمله اضافه مي‌كند: حداقل پنج روز در هفته پياده‌روي سريع براي نيم ساعت بايد انجام شود. همچنين رعايت رژيم سالم با پرهيز از نمك، چربي و قند فراوان و تكيه بر فرآورده‌هاي لبني و فرآورده‌هاي گوشتي سفيد. عدم مصرف سيگار و الكل هم در جلوگيري از اين بيماري بسيار موثر است. سميه شرافتي - جام‌جم
