اسلام وراهنمائی ومشاوره شغلی
مقدمه
باتوجه به اینکه مشاوره وراهنمائی شغلی وحرفه ای به صورت رسمی ازسال 1913توسط پارسونزدرشهربستن درامریکا آغازشد.در متون اسلامی مفهوم وشیوه های کاربردی راهنمائی به فور یافت می شود.در اسلام هدف ازکارفقط کسب درآمد نیست بلکه کمک به امرارمعاش وکسب روزی حلال که یکی از عبادتهای مهم دراسلام است .باتوجه به اینکه راهنمائی ومشاوره شغلی رشته نسبتا جد یدی است ما در این تحقیق به دنبال جواب دادن به این سوالات هستیم 1.آیا اسلام به کار اهمیت داده است یا فقط به دنبال عبادت است ؟2.نظر اسلام در مورد شیوه انتخاب شغل چیست ؟3.آیا اسلام به تفاوتهای فردی نیز توجه دارد ؟4.آیا کار بر شخصیت افراد تاثیر دارد؟ 5. در اسلام راهنمائی و مشاوره شغلی به عهده چه کسانی است ؟6.آیا بین نظریات بزرگان دین ما و نظریات جدید مشاوره شغلی ارتباطی وجود دارد.
پیشینه تحقیق :
1. عبدالله مطهری به بررسی اهمیت کار در اسلام در منابع دینی پرداخته است و کار را به عنوان یک عامل تاثیر گذار بر شخصیت افراد می داند .
2. شهیدمطهری درکتاب تعلیم تربیت به اهیمت کاردرتزکیه روح اشاره نموده است و ایشان در این زمینه معتقد است سختی که انسان در راه کسب روزی متحمل می شود باعث نزدیکی فرد به خدا می شود.
3. محمد محمدی ری شهری در کتاب میزان الحکمه جلد یازدهم به اهمیت کار ومشاغل مهم ولازم جامعه اشاره نموده است وکارهای که دراسلام به آن اهمیت زیادی داده شده است رامورد بررسی قرارداده است و به مشاغل مورد نکوهش اسلام را نیز مورداشاره قرارداده است .
4.علامه محمد تقی جعفری در کتاب جوان از نظرعقل واحساسات به رعایت تفاوتهای فردی درانتخاب مشاغل اشاره کرده است و به بررسی نظریات ائمه و احادیث پیامبر در این زمینه پرداخته است .
هدف ازمشاوره وراهنمائی شغلی دراسلام
دراسلام شغل وحرفه ای که موردنیازجامعه باشد وکسی متصدی آن نشود یادگیری و انجام آن واجب کفائی برهمه مسلمانان تعیین مي شود.کاردراسلام باید سودمند ،صالح و به خیرفرد و اجتماع باشد. وکارهای که به زیان فرد و اجتماع است و به جسم وجان آسیب می رساند،و یابه عفت واخلاق عمومی لطمه کمی زند، دراسلام ناپسند و ممنوع است. بدین وسیله اسلام لازم می داند مسلمانان پیش ازشروع به کار،کسبهای حلال وحرام رابشناسند و دستورات دینی خودرا در مورد تجارت ومعاملات بیاموزند تا بعدها دجار کجروی و انحراف نشوند. درتعلیم و تربیت اسلامی هدف پرورش عبدصالح است . عبدصالح علاوه برجنبه های ایمانی دارای خصوصیات ویژه ای است که از آن جمله می توان آمادگی وی رابرای اشتغال به کارحلال وتامین بخشی از نیازهای جامعه اشاره نمود.
در اسلام از زیاده روی در همه امور نهی شده است ازجمله در زمینه عبادت که باعث شود افراد از پرداختن به کسب و کار و تامین مخارج زندگی خود عاجز شوند. یکی از اصحاب امام صادق که طبق معمول همیشه در محضر درس آن حضرت شرکت می کرد و همیشه در مجالس دوستان حاضر می شد و با آنها رفت و رفت می کرد مدتی بود که دیده نمی شد یک روز امام صادق (ع) از اصحاب خود سوال نمود:www.migna.ir
-«راستی فلانی کجاست که مدتی است دیده نمی شود؟»
-«یاابن رسول الله اخیراُ خیلی تنگدست وفقیر شده است »
-«پس چه می کند؟»
-«هیچ درخانه نشته و یکسره به عبادت می پردازد »
-«پس زندگی اش ازکجا تأمین می شود؟»
-«یکی از دوستانش عهده دارمخارج زندگی او شده است »
-«به خداقسم این دوست به درجاتی از او عابدتراست »(واعظی نژاد،1382)
همانگونه که ازسخنان امام جعفرصادق استنباط می شود هدف ازکار و کسب تنهاکسب درآمد نیست و عبادت نیز به تنهائی مورد نکوهش قرارگرفته است . درمنابع اسلامی کسب وکار جهت رسیدن به قرب الهی است وکسانی که دارای کسب وکارهستند دارای درحات بالاتری هستند. و از طریق کسب وکار و رنج و مشقتی که در این راه متحمل می شوند به خدای خود نیز نزدیکتر می شوند.
علی ابن حمزه می گوید: حضرت اباالحسن را دیدم که در زمین خودکارمی کند و قدمهای مبارک غرق عرق شده است عرض کردم مردان کارکجایندکه شماشخصا زحمت می کشید درجواب فرمودند کسانیکه از من و پدرم بهتربودند کار می کردند. پرسیدم آنها کیستند؟ فرمود رسول خدا و امیرالمومنین و تمام پدرانم که بادست خود کار می کردند، کارکردن عمل انبیاء و مرسلین و مردان صالح خداست .(حدیث تربیت ،1361)
اهمیت کار در اسلام
اهمیت کار در اسلام را ازجنبه های گوناگون می توان موردبررسی قراردادچیزی که درروانشناسی امروز نیز به آن پرداخته شده است. ازجمله جنبه های مورد نظردرزمینه روانی ،تربیتی ،مادی، جسمانی و...مورد بررسی است دراین بخش سعی شده است که نظریات اسلامی با نظریات روانشناسان معاصر باهم بررسی شود تامشخص شود که منابع اسلامی ماسرشار از مطا لبی است که روانشناسی بعد از قرنها به آن دست یافته است .
1.تأثیرکار بر شخصیت انسان
تاکیداسلام برکار و تلاش بیش ازهمه حفظ عزت نفس وسلامت روانی انسان و حفظ ارزشهای والای انسانی اوست درباره اینکه کار بر شخصیت انسان تاثیر می گذارد در اسلام به این موضوع اشاره زیادی شده است. مردی سائل خدمت امام صادق (ع)آمد وعرض کرددست سالمی ندارم که با آن کار کنم ، سرمایه ندارم که با آن تجارت کنم .مردی محروم ومستمندهستم چه کنم ؟ امام صادق (ع) دید که سر آن مرد سائل سالم است و می تواند طبق رسوم محلی با آن کارکند راضی نشدعزت و شرفش باگدائی ازمردم درهم شکند. به او فرمود«با سرت باربری کن و خود را از مردم مستغنی و بی نیازبدار.» (حدیث تربیت ،1361)
تحقیقات لازاروس درباره اثرات بی کاری برشخصیت انسان نشان میدهد که اشخاص بی کار از لحاظ عواطف و احساسات دچار بی ثباتی هستند. اعتماد به نفس را ازدست داده و احساس حقارت می کنند و خود را زبون و بیچاره می دانند و احساس امنیت نمی کنند و از آینده ترس و وحشت دارند. (تبیان ،1386،به نقل ازمطهری )
2.تأثیرکار بر بهداشت روان
اسلام در زمینه کار در مبحث بهداشت روان به بیان دو موضوع می پردازد و یا بهتراست بگویم از دو تکنیک درمانی استفاده می کند. الف .کارکردن ب.قناعت . امروزه کسب درآمدها ی هنگفت یا یک شبه پولدار شدن یکی از مشکلات اصلی جوانان جامعه ما است که با آموزش این موضوع به افراد جامعه می توان از بروز بعضی ازمشکلات جلوگیری نمود کاری که توسط ائمه به خوبی انجام شده است .
امام موسی ابن جعفر علیه السلام فرموده است « از مردم قطع امید کردن و از ثروتمندان چشم پوشیدن و با درآمد کارخود قانع بودن برای مردان با ایمان عز دینی و روح جوانمردی و شرف دنیوی است .چنین انسانی در نظرمردم بزرگ و بین فامیل خود محترم و در محیط خانواده اش دارای هیبت خواهد بود . او در ضمیرخود و از دید دیگران بی نیازترین مردم است .(حدیث تربیت ،1361)www.migna.ir 3.کار و جلو گیری از انحرافات اجتماعی
درروانشناسی امروز نیزثابت شده است که بیکاری و فقر عوامل مهمی در ایجاد انحرافات اجتماعی از جمله بزهکاری و اعتیاد به مواد مخدر وحتی اقدام به خودکشی است .(احدی و جمهری ،1385)
اکنون به بررسی این موضوع درمنابع اسلامی می پردازیم درانسان یک نیروی وحود دارد و این نیروکه درکتب فلسفی از به عنوان یکی از برهانهای اثبات وجود خداوند(برهان رجل طائر ) استفاده می کنند.که کاراین نیرو آن است که دائما ذهن و خیال افراد به کارمی افتند و یکسره کارمی کند و اگراین افکار به طور منظم و در مورد کارباشد به آن تفکر وتعقل می گوییم . واگراین افکار به صورت نامنظم باشد و نتواند بین قضایا رابطهای برفرارکن دقوه تفکر ازکنترل انسان خارج می شود و این یکی ازچیزهای است که انسان را فاسد می کند.
کار موجب انتظام فکری و تمرکز قوه خیال می شود و از مفاسد اخلاقی و بیماری روانی و عصبی جلوگیری می کند. کار و فعالیت موجب سرگرمی فکری است. یعنی انسان متوجه اصلاح کار خویش است و نتیجه این است که دیگر مجالی برای فعالیت قوه خیال و هوسهای شیطانی باقی نمی ماند و دیگر اینکه فکر انسان عادت می کند که منظم کار کند و اگر قوه خیال آزادباشد منشاءفساد اخلاقی می شود. حضرت علی علیه السلام در این مورد می فرماید «نفس خود را به کاری مشغول نکنی ، اوتو را به خود مشغول خواهدکرد» (تبیان ،1386، به نقل ازمطهری )
4.کار و علاقه اجتماعی
یکی دیگر از جنبه های مهم کار این است که فرد خودرا جزئی از جامعه بداند و در این حال کالا و خدماتی تولید می کند.و نقش سازندگی خود در جامعه را به نحو احسن ایفا می کند که می ننجر این امر رایکی از علت کار کردن می داند. شاید مهمترین نظریه در این موردنظریه علاقه اجتماعی نظریه آلفرد آدلراست.که شامل مطالبی نظیر همکاری و روابط اجتماعی همانندی باگروه وغیره رادربرمی گیرد آدلر معتقد است اولین تکلیفی که در زندگی با آن روبرو هستیم کنا ر آمدن با دیگران است و کمک به دیگران به عنوان استعداد فطری در وجود انسانها قرارداده شده است .
حال به بررسی در منابع اسلامی در این مورد می پردازیم شاید مهمترین مو ضوعی که درمنابع اسلامی به آن اشاره شده و در قرآن کریم در هرجاکه به نماز اشاره شده موضوع زکات است .شاید بتوان یکی از فلسفه های زکات را کمک به تقویت علاقه اجتماعی دانست .اسلام کار کردن را نوعی تقویت احساس نوع دوستی وحوانمردی می داند ومعتقد است روحیه ایثار و از خود گذشتگی را تقویت می کند وارتباط سازنده بین مردم موجب افزونی محبوبیت اجتماعی افراد می شود فرد از این طریق خود را جزئی از جامعه می داند و بدین وسیله خود را جزئی از جامعه می داند .
مرد ی با نگرانی به امام عرض کرد به خداقسم سخت گرفتار دنیا شده ایم ودوست داریم که برمال دنیا و ذخایر آن دست یابیم وضع ما چگونه است ؟ حضرت به او فرمود :«دوست داری مالی را که به دست آوردی در چه راهی صرف نمایی »جواب داد:1- قسمتی از آن را در بهبود زندگی خود و خانواده خودم مصرف نمایم .2- صله رحم کنم وبه تهیدستان خدمت کنم .3- در راه خدا به فقرا کمک کنم . 4-به سفر حج وعمره بروم حضرت فرمود:« نگران نباش کا ر تو دنیا طلبی مذموم نیست بلکه این کار تو خود آخرت طلبی است» .(حدیث تربیت ،1361)www.migna.ir
استعداد ،علاقه و کار در اسلام
می ننجر کار را عاملی می داند که فرد از طریق آن خود را با دیگران مقایسه می کندو به ارزش و توانائی خود پی می برد. بر اثر چنین مقایسه ای فرد در صدد توسعه و گسترش مهارتهای شغلی و حرفه ای خود بر می آید. همانگونه که از گفته می ننجر نیز پیداست فرد درانجام کار خود را آزمایش می کند وکاری را که مطابق علاقه و استعداد او است را انتخاب می کند.شهید مطهری در زمینه در کتا ب تعلیم وتربیت اسلامی می نویسد «از همین جاست که یکی از خواص کار کردن آشکار می شود یعنی آزمودن خود .انسان با کار خود راکشف می کند واین بهترین کشف است اگر انسان دست به کاری زد ودید استعدادش را ندارد کاری دیگر را انتخاب کند تا کار مورد نظر و موافقش را انتخاب نمود و وقتی آن راکشف کردذوق وشوق عجیبی پیدا می کند و اهمیت نمی دهد درآمدش چقدر است. آن وقت است که شاهکارها به وجود می آیند که شاهکارها ساخته عشق است نه پول »
پیامبر اکرم (ص)در این زمینه می فرماید :«همه شماکار وکوشش می کنید ولی متوجه باشیدکه هرکسی برای کاری آفریده شده است وپوشیده نیست که آن رابه راحتی انجام می دهد»(حدیث تربیت ،1361)
کارهای توصیه شده دراسلام
همانگونه که قبلا نیز بیان شد اسلام درصددالهی شمردن کار است به این معنا که هدف از کار دراسلام صرفا مسائل مادی نیست .انسان از طریق کار های مادی علاوه بر امرار معاش می تواند به سعادت آخرت نیز برسد همانگونه که خداوند از بیکاری مومن نفرت دارد مومن نیز باید از کارهای بیهوده نفرت داشته باشد تا در جهت اخلاق الهی حرکت کرده باشد بنابراین اگرچه کار موجب استقلال و عزت نفس ،احساس اعتبار اجتماعی ، کاهش مفاسد اجتماعی و...می شود اماکاری که موافق با جهت گیری الهی باشد علاوه بر موارد فوق برغنای درونی فرد نیز می افزاید .( تبیان،1386،به نقل از مطهری )
در اسلام به بعضی از مشاغل توجه ویژه ای شده است از آنجا که زندگی انسان بر کار های تولیدی واز جمله کشاورزی بنا شده است .در این زمینه حضرت علی (ع)در تفسیر آیه «هوانشاکم من الارض واستعمرکم فیها» می فرماید: « خداوندمردم را امر کرده است زمین را آباد کنند تا بدین وسیله خوراکشان را از غلات و حبوبات و میوه و سایر روئیدنیها تأمین گردد و در آسایش زندگی کنند.(حدیث تربیت ،1361)
یکی دیگر از مشاغل مهمی که رسول اکرم به آن توجه خاصی داشت تجارت بود و در جوانی خود به آن پرداخت .علت اهمیت این شغل آن است که تاجران کالاهای مردم را برای فروش به جاهای دیگر وممالک دیگر می برند و مایحتاج مردم را نیز تأمین می کنند .پیامبر اسلام دراین زمینه می فرماید «همانا پاکیزه ترین شغل شغلی بازرگانانی است که چون سخن بگوینددروغ نگویند،هرگاه امانتی به آنهاسپرده شود درآن خیانت نکنند،هرگاه وعده دهند خلاف وعده عمل نکنند،وقتی چیزی می فروشند تعریف نکنند ،وقتی چیزی می خرند آن را نکوهش نکنند، هرگاه بدهکارند در پرداخت آن تعلل نورزند ، هرگاه طلبکارند برای وصول طلب خود فشار نیاورند..(ری شهری ،1384)
امام صادق مشاغل را به چهار دسته کلی تقسیم می کند و آنها را درجهت گزینش کارتوصیه می کند که این دسته بندی به شرح زیر است :
1-نظام ولایت وموالی (نظام کارمندی واداری )2- تجارت در همه انواع آن 3- صنعت وفنون که شامل انواع گوناگون است 4-اجاره هها. امام (ع)در این زمینه می فرماید برخی از این مشاعل از جهاتی حلال از جهاتی حرام است هرگاه این مشاغل باعث فریب و ضایع کردن حقوق دیگران یا ظلم به کسی باشد یا منبع فسادشود حرام است . (ری شهری ،1384)
برخی دیگر ازمشاغل توصیه شده دراسلام به این شرح است : نانوائی ،عطاری ،بقالی ،خیاطی ،چوپانی و...
مشاغل مورد نکوهش در اسلام
خداوند در قرآن کریم درباره مذمت بعضی از مشاغل چنین می فرماید:« ای مردم با ایمان شراب ،قمار ،گذاشتن چیزی برای پرستیدن و فال گیری همه اینها حرام است و پلید و از اعمال شیطان است آنهارا ترک کنید تا رستگار شوید. شیطان می خواهد به وسیله شراب ،قمار، دشمنی و عداوت بین شما ایجادکند.آیا ازاین دودست خواهید کشید؟»
خریدوفروش هرچیزی که مایه فسادوتباهی است یافروش مردار و یا خون وگوشت خوک یاگوشت پوست درندگان اعم از انواع وحشی یا پرندگان .شراب یا هر چیز نجس دیگر ،همه اینهاحرام شده اند وهمچنین خرید و فروش هر وسیله بازی یا قمار وهر چیزی که تقرب به غیر خداباشد. یا موجب کفر وشرک ودیگر معاصی شود،یا هر چیزی که بابی از بابهای ظلالت یا باطل راتقویت کند.(ری شهری ،1384)
برخی از مشاغل دیگری که دراسلام مورد نکوهش قرار گرفته است عبارتنداز :کفن فروشی ،زرگری ،قصابی ،گندم فروشی، برده فروشی ،احتکارطعام ، یاد دادن سحر، خرید و فروش بت و امثال اینها.www.migna.ir
راهنمائی ومشاوره شغلی اسلام و نظریه های نوین
در این بخش سعی می کنیم به صورت مقایسه ای به بررسی راهنمائی ومشاوره شغلی دراسلام و منابع اسلامی و نظریه شغلی سوپربپردازیم .
سوپر وهمکارانش معتقد هستند انسانها با هم متفاوت هستند هر فرد دارای قدرت وتوانایی خاصی است و با توجه به خصوصیتهایش در مسیر معینی می تواند پیشرفت کند انسانها از اشتغال به مشاغلی لذت خواهندبرد که بدان شغل علاقه مندباشد و توانائی لازم برای انجام این کار رانیز داشته باشد .لذاسیرتکاملی شغل در تمامی افراد یکسان نخواهد بود و کار مشاوراین است که این تفاوتها رابشناسد و هرکسی را در مسیر مناسبی راهنمائی کند.(شفیع آبادی ،1386،به نقل ازسوپروهمکاران )
پیامبر اسلام نیزدراین زمینه می فرماید:«همه شماکارو کوشش نماید ولی متوجه باشید که هرکس برای کاری آفریده شده ست .بدون شک آن را به سهولت انجام می دهد»(حدیث تربیت ،1361)
به نظرسوپر و همکارانش مسیر تکاملی انتخاب شغل که با رشد عمومی هماهنگ باشد و مراحل متعددی دارد و دراین زمینه ائمه و اند یشمندان اسلامی در مورد هریک از این مراحل نظرات مهمی رابیان نموده اند.
الف)مرحله رشدی :
خویشتن پنداری کودک در درجه اول بر اثر همانند ساری با والدین و معلم رشد پیدا می کند در آغاز این مرحله نیازها و رویا بافی هابی کودک اهمیت دارند با افزایش سن وضمن شرکت در فعالیتهای اجتماعی وآزمودن واقعیت به مرور زمان رغبتها و توانائیهای فرد در انتخاب شغل اهمیت بیشتری پیدا می کنند.(شفیع آبادی، 1386،به نقل ازسوپر)
با توجه به اینکه روانشناسی معاصربه این نتیجه رسیده است دوره کودکی مهمترین دوره زندگی هرفردی است و زیربنای شخصیت هرفرد دراین دوره شکل خواهد گرفت اسلام نیزحتی در زمینه کار برای این دوره اهمیت ویژه ای قائل است . در این زمینه حضرت رسول(ص) به امام علی (ع)فرمود «حق فرزند به پدر این است که برای وی نام نیکو انتخاب کندو در ادب وتربیتش بکوشد واو را به بکار شایسته ای بگمارد» دراسلام کار راهنمائی ومشاوره شغلی برعهده معلم است .دراین زمینه به بیان نظر دو دانشمند بزرگ اسلامی می پردازیم .ابوعلی سینادریاره نقش معلم درراهنمائی شغلی می گوید:«مربی کودک باید بداندکه این گونه نیست که هرحرفه ای راکه کودک بخواهد برگزیند برایش امکان پذیر است و از عهده آن برآید. بلکه باید حرفه ای رابرگزیندکه با طبیعت او سازگار باشد.»درادامه این مطلب خواجه نصیر الدین طوسی می گوید «اولی آن بودکه درطبعت کودک نظر کنند او به طریق فراست و کیاست اعتبار گیرند تا اهلیت واستعدادچه صناعت وعلم در آن مفطوراست واورابه اکتساب آن مشغول گردانند و هرکس صناعتی را استعداد بود و او را بدان متوجه گردانند ،هرچه زودتر ثمره آن را ببینند و به هنری متجلی شود والا تضییع روزگار و تعطیل عمر او را کرده اند»(تبیان ،1386، به نقل از مطهری ) www.migna.ir
ب)مرحله مکاشفه
دراین مرحله خودآزمائی ایفای نقش وشناخت مشاغل از طریق کارهای مدرسه واشتغال در ایام فراغت در موسسات و کارگاهها انجام می گیرد درزمینه خودآزمائی درکارحضرت علی (ع) درحکمت 166نهج البلاغه می فرماید:«هرگاه ازکاری ترسیدی خودرادرآن افکن زیرا سختی حذرکردن وپاییدن بزرگتر از آنچه از آن ترس داری است »
امام صادق نیزدر این زمینه می فرماید»کسی که از مقتضیات زمان خویش آگاه باشد مورد هجوم اشتباهات واقع نمی شود»
ج)مرحله ایجاد
در این مرحله فرد پس از تعیین شغل موردنظر احتمالا برای همیشمه به انجام آن خواهد پرداخت اگرفرد از نتایج کارش راضی و رضایت داشته باشد در صدد ادامه شغل است در غیر این صورت درصدد تعقیر آن است اگر فرد شغلش را انتخاب کردوبه تثبیت آن اقدام می نماید این دوره زمان ابتکار وخلاقیت است زیرا تثبیت شغلی احتیاج به خلاقیت ونوع آوری دارد (شفیع آبادی ،1384،به نقل ازسوپر)
امام صادق (ع) دراین زمینه می فرماید«هر صاحب حرفه و صنعتی باید دارای سه خصلت باشد تا بتواند به وسیله آن تحصیل درآمد کند. اول انکه در رشته علمی خود مهارت داشته باشد،دوم با درستکاری و امانت رفتارکند .سوم آنکه با کارفرمایان حسن برخورد داشته باشد.»(حدیث تربیت ،1361)
چون یرتکاملی رشد در مراحل بعدی به موضوع مورد تحقیق مربوط نمی شود. ازبیان آنها خوداری می شود.
بحث ونتیجه گیری
با توجه به مباحثی که در زمینه راهنمائی ومشاوره شغلی اسلامی مطرح شد و تا حدودی با نظریات روز در مورد راهنمائی و مشاوره شغلی مقایسه شد. اسلام به معرفی جنبه های گوناگونی از کار پرداخته است و در این مورد به استعداد، اصل رعایت تفاوتهای فردی و همچنین علاقه توجه ویژه ای داشته است . وکار را عامل مهمی در رشد شخصیت افراد ، ایجاد علاقه اجتماعی و جلوگیری از بزهکاری می داند. دراسلام راهنمائی شغلی برعهده معلمان و والدین است. وکار و عبادت را با هم مایه سعادت بشر می داند و حتی برخی از مشاغل را مورد توجه ویژه قرارداده است و بر آگاهی افراد از مشاغل تاکید می نماید.
پیشنهادات :
1-همانگونه اشاره شد قناعت عامل مهمی در رضایت شغلی است از این موضوع به عنوان روشی برای حل بعضی ازمشکلات شغلی استفاده شود.
2-مطالب جمع آوری شده ازمنابع و کتب گوناگونی جمع آوری شده است ولی متاسفأنه منبعی اسلامی و نظریه اسلامی در مورد کا ر به صورت جامع وکامل و مطابق نظریات علمی روزجهان باشد و این زمینه خوبی مطالعه و تحقیق در علوم اسلامی است . و همچنین ارائه یک نظریه مدون اسلامی
3- در زمینه راهنمائی و مشاوره شغلی اسلامی ابزار و تستهای لازم برای اندازه گیری رغبت وجود ندارد که می طلبد اساتید مجرب در این رشته به فکرساخت آزمونی مبتنی برعلوم دینی باشند. تهیه و گردآوری : احمد کاظمی - ارائه شده به فراخوان مقاله نخستین نمایشگاه متمرکز
منابع :
1- احدی ،حسن ،جمهری ،فرهاد(1385)،روانشناسی رشد، انتشارات پردیس
2- حدیث تربیت ،برگرفته شده ازکتاب جوان از نظر عقل و احساس علامه جعفری ،1361،نشرپیام آزادی
3- شفیع آبادی ،عبدالله (1386)،راهنمائی و مشاوره شغلی وحرفه ای ونظریه های انتخاب شغل ،انتشارات رشد
4- شولتز،اپی دوان، شولتز، سیدنی آلن (-) ،نظریه های شخصیت ،ترجمه ،سیدمحمدی ،یحیی ،(1386)، نشر ویرایش
5- فیض السلام ، سید علی نقی (1375)، ترجمه و شرح نهج البلاغه ، انتشارات فقیه
6- قاروئی ،شیخ حسن (1414)،النضید ، انتشارات داوری
7- واعظی نژاد، حسین(1382)، طهارت روح، انتشارات ستاد اقامه نماز
8- محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه (جلد11) ترجمه، شیخی، حمیدرضا،(1384)، انتشارات دارالحدیث
9- مطهری، محمدرضا، راهنمائی و مشاوره از دیدگاه اسلام ، برگرفته شده از سایت تبیان
باتوجه به اینکه مشاوره وراهنمائی شغلی وحرفه ای به صورت رسمی ازسال 1913توسط پارسونزدرشهربستن درامریکا آغازشد.در متون اسلامی مفهوم وشیوه های کاربردی راهنمائی به فور یافت می شود.در اسلام هدف ازکارفقط کسب درآمد نیست بلکه کمک به امرارمعاش وکسب روزی حلال که یکی از عبادتهای مهم دراسلام است .باتوجه به اینکه راهنمائی ومشاوره شغلی رشته نسبتا جد یدی است ما در این تحقیق به دنبال جواب دادن به این سوالات هستیم 1.آیا اسلام به کار اهمیت داده است یا فقط به دنبال عبادت است ؟2.نظر اسلام در مورد شیوه انتخاب شغل چیست ؟3.آیا اسلام به تفاوتهای فردی نیز توجه دارد ؟4.آیا کار بر شخصیت افراد تاثیر دارد؟ 5. در اسلام راهنمائی و مشاوره شغلی به عهده چه کسانی است ؟6.آیا بین نظریات بزرگان دین ما و نظریات جدید مشاوره شغلی ارتباطی وجود دارد.
پیشینه تحقیق :
1. عبدالله مطهری به بررسی اهمیت کار در اسلام در منابع دینی پرداخته است و کار را به عنوان یک عامل تاثیر گذار بر شخصیت افراد می داند .
2. شهیدمطهری درکتاب تعلیم تربیت به اهیمت کاردرتزکیه روح اشاره نموده است و ایشان در این زمینه معتقد است سختی که انسان در راه کسب روزی متحمل می شود باعث نزدیکی فرد به خدا می شود.
3. محمد محمدی ری شهری در کتاب میزان الحکمه جلد یازدهم به اهمیت کار ومشاغل مهم ولازم جامعه اشاره نموده است وکارهای که دراسلام به آن اهمیت زیادی داده شده است رامورد بررسی قرارداده است و به مشاغل مورد نکوهش اسلام را نیز مورداشاره قرارداده است .
4.علامه محمد تقی جعفری در کتاب جوان از نظرعقل واحساسات به رعایت تفاوتهای فردی درانتخاب مشاغل اشاره کرده است و به بررسی نظریات ائمه و احادیث پیامبر در این زمینه پرداخته است .
هدف ازمشاوره وراهنمائی شغلی دراسلام
دراسلام شغل وحرفه ای که موردنیازجامعه باشد وکسی متصدی آن نشود یادگیری و انجام آن واجب کفائی برهمه مسلمانان تعیین مي شود.کاردراسلام باید سودمند ،صالح و به خیرفرد و اجتماع باشد. وکارهای که به زیان فرد و اجتماع است و به جسم وجان آسیب می رساند،و یابه عفت واخلاق عمومی لطمه کمی زند، دراسلام ناپسند و ممنوع است. بدین وسیله اسلام لازم می داند مسلمانان پیش ازشروع به کار،کسبهای حلال وحرام رابشناسند و دستورات دینی خودرا در مورد تجارت ومعاملات بیاموزند تا بعدها دجار کجروی و انحراف نشوند. درتعلیم و تربیت اسلامی هدف پرورش عبدصالح است . عبدصالح علاوه برجنبه های ایمانی دارای خصوصیات ویژه ای است که از آن جمله می توان آمادگی وی رابرای اشتغال به کارحلال وتامین بخشی از نیازهای جامعه اشاره نمود.
در اسلام از زیاده روی در همه امور نهی شده است ازجمله در زمینه عبادت که باعث شود افراد از پرداختن به کسب و کار و تامین مخارج زندگی خود عاجز شوند. یکی از اصحاب امام صادق که طبق معمول همیشه در محضر درس آن حضرت شرکت می کرد و همیشه در مجالس دوستان حاضر می شد و با آنها رفت و رفت می کرد مدتی بود که دیده نمی شد یک روز امام صادق (ع) از اصحاب خود سوال نمود:www.migna.ir
-«راستی فلانی کجاست که مدتی است دیده نمی شود؟»
-«یاابن رسول الله اخیراُ خیلی تنگدست وفقیر شده است »
-«پس چه می کند؟»
-«هیچ درخانه نشته و یکسره به عبادت می پردازد »
-«پس زندگی اش ازکجا تأمین می شود؟»
-«یکی از دوستانش عهده دارمخارج زندگی او شده است »
-«به خداقسم این دوست به درجاتی از او عابدتراست »(واعظی نژاد،1382)
همانگونه که ازسخنان امام جعفرصادق استنباط می شود هدف ازکار و کسب تنهاکسب درآمد نیست و عبادت نیز به تنهائی مورد نکوهش قرارگرفته است . درمنابع اسلامی کسب وکار جهت رسیدن به قرب الهی است وکسانی که دارای کسب وکارهستند دارای درحات بالاتری هستند. و از طریق کسب وکار و رنج و مشقتی که در این راه متحمل می شوند به خدای خود نیز نزدیکتر می شوند.
علی ابن حمزه می گوید: حضرت اباالحسن را دیدم که در زمین خودکارمی کند و قدمهای مبارک غرق عرق شده است عرض کردم مردان کارکجایندکه شماشخصا زحمت می کشید درجواب فرمودند کسانیکه از من و پدرم بهتربودند کار می کردند. پرسیدم آنها کیستند؟ فرمود رسول خدا و امیرالمومنین و تمام پدرانم که بادست خود کار می کردند، کارکردن عمل انبیاء و مرسلین و مردان صالح خداست .(حدیث تربیت ،1361)
اهمیت کار در اسلام
اهمیت کار در اسلام را ازجنبه های گوناگون می توان موردبررسی قراردادچیزی که درروانشناسی امروز نیز به آن پرداخته شده است. ازجمله جنبه های مورد نظردرزمینه روانی ،تربیتی ،مادی، جسمانی و...مورد بررسی است دراین بخش سعی شده است که نظریات اسلامی با نظریات روانشناسان معاصر باهم بررسی شود تامشخص شود که منابع اسلامی ماسرشار از مطا لبی است که روانشناسی بعد از قرنها به آن دست یافته است .
1.تأثیرکار بر شخصیت انسان
تاکیداسلام برکار و تلاش بیش ازهمه حفظ عزت نفس وسلامت روانی انسان و حفظ ارزشهای والای انسانی اوست درباره اینکه کار بر شخصیت انسان تاثیر می گذارد در اسلام به این موضوع اشاره زیادی شده است. مردی سائل خدمت امام صادق (ع)آمد وعرض کرددست سالمی ندارم که با آن کار کنم ، سرمایه ندارم که با آن تجارت کنم .مردی محروم ومستمندهستم چه کنم ؟ امام صادق (ع) دید که سر آن مرد سائل سالم است و می تواند طبق رسوم محلی با آن کارکند راضی نشدعزت و شرفش باگدائی ازمردم درهم شکند. به او فرمود«با سرت باربری کن و خود را از مردم مستغنی و بی نیازبدار.» (حدیث تربیت ،1361)
تحقیقات لازاروس درباره اثرات بی کاری برشخصیت انسان نشان میدهد که اشخاص بی کار از لحاظ عواطف و احساسات دچار بی ثباتی هستند. اعتماد به نفس را ازدست داده و احساس حقارت می کنند و خود را زبون و بیچاره می دانند و احساس امنیت نمی کنند و از آینده ترس و وحشت دارند. (تبیان ،1386،به نقل ازمطهری )
2.تأثیرکار بر بهداشت روان
اسلام در زمینه کار در مبحث بهداشت روان به بیان دو موضوع می پردازد و یا بهتراست بگویم از دو تکنیک درمانی استفاده می کند. الف .کارکردن ب.قناعت . امروزه کسب درآمدها ی هنگفت یا یک شبه پولدار شدن یکی از مشکلات اصلی جوانان جامعه ما است که با آموزش این موضوع به افراد جامعه می توان از بروز بعضی ازمشکلات جلوگیری نمود کاری که توسط ائمه به خوبی انجام شده است .
امام موسی ابن جعفر علیه السلام فرموده است « از مردم قطع امید کردن و از ثروتمندان چشم پوشیدن و با درآمد کارخود قانع بودن برای مردان با ایمان عز دینی و روح جوانمردی و شرف دنیوی است .چنین انسانی در نظرمردم بزرگ و بین فامیل خود محترم و در محیط خانواده اش دارای هیبت خواهد بود . او در ضمیرخود و از دید دیگران بی نیازترین مردم است .(حدیث تربیت ،1361)www.migna.ir 3.کار و جلو گیری از انحرافات اجتماعی
درروانشناسی امروز نیزثابت شده است که بیکاری و فقر عوامل مهمی در ایجاد انحرافات اجتماعی از جمله بزهکاری و اعتیاد به مواد مخدر وحتی اقدام به خودکشی است .(احدی و جمهری ،1385)
اکنون به بررسی این موضوع درمنابع اسلامی می پردازیم درانسان یک نیروی وحود دارد و این نیروکه درکتب فلسفی از به عنوان یکی از برهانهای اثبات وجود خداوند(برهان رجل طائر ) استفاده می کنند.که کاراین نیرو آن است که دائما ذهن و خیال افراد به کارمی افتند و یکسره کارمی کند و اگراین افکار به طور منظم و در مورد کارباشد به آن تفکر وتعقل می گوییم . واگراین افکار به صورت نامنظم باشد و نتواند بین قضایا رابطهای برفرارکن دقوه تفکر ازکنترل انسان خارج می شود و این یکی ازچیزهای است که انسان را فاسد می کند.
کار موجب انتظام فکری و تمرکز قوه خیال می شود و از مفاسد اخلاقی و بیماری روانی و عصبی جلوگیری می کند. کار و فعالیت موجب سرگرمی فکری است. یعنی انسان متوجه اصلاح کار خویش است و نتیجه این است که دیگر مجالی برای فعالیت قوه خیال و هوسهای شیطانی باقی نمی ماند و دیگر اینکه فکر انسان عادت می کند که منظم کار کند و اگر قوه خیال آزادباشد منشاءفساد اخلاقی می شود. حضرت علی علیه السلام در این مورد می فرماید «نفس خود را به کاری مشغول نکنی ، اوتو را به خود مشغول خواهدکرد» (تبیان ،1386، به نقل ازمطهری )
4.کار و علاقه اجتماعی
یکی دیگر از جنبه های مهم کار این است که فرد خودرا جزئی از جامعه بداند و در این حال کالا و خدماتی تولید می کند.و نقش سازندگی خود در جامعه را به نحو احسن ایفا می کند که می ننجر این امر رایکی از علت کار کردن می داند. شاید مهمترین نظریه در این موردنظریه علاقه اجتماعی نظریه آلفرد آدلراست.که شامل مطالبی نظیر همکاری و روابط اجتماعی همانندی باگروه وغیره رادربرمی گیرد آدلر معتقد است اولین تکلیفی که در زندگی با آن روبرو هستیم کنا ر آمدن با دیگران است و کمک به دیگران به عنوان استعداد فطری در وجود انسانها قرارداده شده است .
حال به بررسی در منابع اسلامی در این مورد می پردازیم شاید مهمترین مو ضوعی که درمنابع اسلامی به آن اشاره شده و در قرآن کریم در هرجاکه به نماز اشاره شده موضوع زکات است .شاید بتوان یکی از فلسفه های زکات را کمک به تقویت علاقه اجتماعی دانست .اسلام کار کردن را نوعی تقویت احساس نوع دوستی وحوانمردی می داند ومعتقد است روحیه ایثار و از خود گذشتگی را تقویت می کند وارتباط سازنده بین مردم موجب افزونی محبوبیت اجتماعی افراد می شود فرد از این طریق خود را جزئی از جامعه می داند و بدین وسیله خود را جزئی از جامعه می داند .
مرد ی با نگرانی به امام عرض کرد به خداقسم سخت گرفتار دنیا شده ایم ودوست داریم که برمال دنیا و ذخایر آن دست یابیم وضع ما چگونه است ؟ حضرت به او فرمود :«دوست داری مالی را که به دست آوردی در چه راهی صرف نمایی »جواب داد:1- قسمتی از آن را در بهبود زندگی خود و خانواده خودم مصرف نمایم .2- صله رحم کنم وبه تهیدستان خدمت کنم .3- در راه خدا به فقرا کمک کنم . 4-به سفر حج وعمره بروم حضرت فرمود:« نگران نباش کا ر تو دنیا طلبی مذموم نیست بلکه این کار تو خود آخرت طلبی است» .(حدیث تربیت ،1361)www.migna.ir
استعداد ،علاقه و کار در اسلام
می ننجر کار را عاملی می داند که فرد از طریق آن خود را با دیگران مقایسه می کندو به ارزش و توانائی خود پی می برد. بر اثر چنین مقایسه ای فرد در صدد توسعه و گسترش مهارتهای شغلی و حرفه ای خود بر می آید. همانگونه که از گفته می ننجر نیز پیداست فرد درانجام کار خود را آزمایش می کند وکاری را که مطابق علاقه و استعداد او است را انتخاب می کند.شهید مطهری در زمینه در کتا ب تعلیم وتربیت اسلامی می نویسد «از همین جاست که یکی از خواص کار کردن آشکار می شود یعنی آزمودن خود .انسان با کار خود راکشف می کند واین بهترین کشف است اگر انسان دست به کاری زد ودید استعدادش را ندارد کاری دیگر را انتخاب کند تا کار مورد نظر و موافقش را انتخاب نمود و وقتی آن راکشف کردذوق وشوق عجیبی پیدا می کند و اهمیت نمی دهد درآمدش چقدر است. آن وقت است که شاهکارها به وجود می آیند که شاهکارها ساخته عشق است نه پول »
پیامبر اکرم (ص)در این زمینه می فرماید :«همه شماکار وکوشش می کنید ولی متوجه باشیدکه هرکسی برای کاری آفریده شده است وپوشیده نیست که آن رابه راحتی انجام می دهد»(حدیث تربیت ،1361)
کارهای توصیه شده دراسلام
همانگونه که قبلا نیز بیان شد اسلام درصددالهی شمردن کار است به این معنا که هدف از کار دراسلام صرفا مسائل مادی نیست .انسان از طریق کار های مادی علاوه بر امرار معاش می تواند به سعادت آخرت نیز برسد همانگونه که خداوند از بیکاری مومن نفرت دارد مومن نیز باید از کارهای بیهوده نفرت داشته باشد تا در جهت اخلاق الهی حرکت کرده باشد بنابراین اگرچه کار موجب استقلال و عزت نفس ،احساس اعتبار اجتماعی ، کاهش مفاسد اجتماعی و...می شود اماکاری که موافق با جهت گیری الهی باشد علاوه بر موارد فوق برغنای درونی فرد نیز می افزاید .( تبیان،1386،به نقل از مطهری )
در اسلام به بعضی از مشاغل توجه ویژه ای شده است از آنجا که زندگی انسان بر کار های تولیدی واز جمله کشاورزی بنا شده است .در این زمینه حضرت علی (ع)در تفسیر آیه «هوانشاکم من الارض واستعمرکم فیها» می فرماید: « خداوندمردم را امر کرده است زمین را آباد کنند تا بدین وسیله خوراکشان را از غلات و حبوبات و میوه و سایر روئیدنیها تأمین گردد و در آسایش زندگی کنند.(حدیث تربیت ،1361)
یکی دیگر از مشاغل مهمی که رسول اکرم به آن توجه خاصی داشت تجارت بود و در جوانی خود به آن پرداخت .علت اهمیت این شغل آن است که تاجران کالاهای مردم را برای فروش به جاهای دیگر وممالک دیگر می برند و مایحتاج مردم را نیز تأمین می کنند .پیامبر اسلام دراین زمینه می فرماید «همانا پاکیزه ترین شغل شغلی بازرگانانی است که چون سخن بگوینددروغ نگویند،هرگاه امانتی به آنهاسپرده شود درآن خیانت نکنند،هرگاه وعده دهند خلاف وعده عمل نکنند،وقتی چیزی می فروشند تعریف نکنند ،وقتی چیزی می خرند آن را نکوهش نکنند، هرگاه بدهکارند در پرداخت آن تعلل نورزند ، هرگاه طلبکارند برای وصول طلب خود فشار نیاورند..(ری شهری ،1384)
امام صادق مشاغل را به چهار دسته کلی تقسیم می کند و آنها را درجهت گزینش کارتوصیه می کند که این دسته بندی به شرح زیر است :
1-نظام ولایت وموالی (نظام کارمندی واداری )2- تجارت در همه انواع آن 3- صنعت وفنون که شامل انواع گوناگون است 4-اجاره هها. امام (ع)در این زمینه می فرماید برخی از این مشاعل از جهاتی حلال از جهاتی حرام است هرگاه این مشاغل باعث فریب و ضایع کردن حقوق دیگران یا ظلم به کسی باشد یا منبع فسادشود حرام است . (ری شهری ،1384)
برخی دیگر ازمشاغل توصیه شده دراسلام به این شرح است : نانوائی ،عطاری ،بقالی ،خیاطی ،چوپانی و...
مشاغل مورد نکوهش در اسلام
خداوند در قرآن کریم درباره مذمت بعضی از مشاغل چنین می فرماید:« ای مردم با ایمان شراب ،قمار ،گذاشتن چیزی برای پرستیدن و فال گیری همه اینها حرام است و پلید و از اعمال شیطان است آنهارا ترک کنید تا رستگار شوید. شیطان می خواهد به وسیله شراب ،قمار، دشمنی و عداوت بین شما ایجادکند.آیا ازاین دودست خواهید کشید؟»
خریدوفروش هرچیزی که مایه فسادوتباهی است یافروش مردار و یا خون وگوشت خوک یاگوشت پوست درندگان اعم از انواع وحشی یا پرندگان .شراب یا هر چیز نجس دیگر ،همه اینهاحرام شده اند وهمچنین خرید و فروش هر وسیله بازی یا قمار وهر چیزی که تقرب به غیر خداباشد. یا موجب کفر وشرک ودیگر معاصی شود،یا هر چیزی که بابی از بابهای ظلالت یا باطل راتقویت کند.(ری شهری ،1384)
برخی از مشاغل دیگری که دراسلام مورد نکوهش قرار گرفته است عبارتنداز :کفن فروشی ،زرگری ،قصابی ،گندم فروشی، برده فروشی ،احتکارطعام ، یاد دادن سحر، خرید و فروش بت و امثال اینها.www.migna.ir
راهنمائی ومشاوره شغلی اسلام و نظریه های نوین
در این بخش سعی می کنیم به صورت مقایسه ای به بررسی راهنمائی ومشاوره شغلی دراسلام و منابع اسلامی و نظریه شغلی سوپربپردازیم .
سوپر وهمکارانش معتقد هستند انسانها با هم متفاوت هستند هر فرد دارای قدرت وتوانایی خاصی است و با توجه به خصوصیتهایش در مسیر معینی می تواند پیشرفت کند انسانها از اشتغال به مشاغلی لذت خواهندبرد که بدان شغل علاقه مندباشد و توانائی لازم برای انجام این کار رانیز داشته باشد .لذاسیرتکاملی شغل در تمامی افراد یکسان نخواهد بود و کار مشاوراین است که این تفاوتها رابشناسد و هرکسی را در مسیر مناسبی راهنمائی کند.(شفیع آبادی ،1386،به نقل ازسوپروهمکاران )
پیامبر اسلام نیزدراین زمینه می فرماید:«همه شماکارو کوشش نماید ولی متوجه باشید که هرکس برای کاری آفریده شده ست .بدون شک آن را به سهولت انجام می دهد»(حدیث تربیت ،1361)
به نظرسوپر و همکارانش مسیر تکاملی انتخاب شغل که با رشد عمومی هماهنگ باشد و مراحل متعددی دارد و دراین زمینه ائمه و اند یشمندان اسلامی در مورد هریک از این مراحل نظرات مهمی رابیان نموده اند.
الف)مرحله رشدی :
خویشتن پنداری کودک در درجه اول بر اثر همانند ساری با والدین و معلم رشد پیدا می کند در آغاز این مرحله نیازها و رویا بافی هابی کودک اهمیت دارند با افزایش سن وضمن شرکت در فعالیتهای اجتماعی وآزمودن واقعیت به مرور زمان رغبتها و توانائیهای فرد در انتخاب شغل اهمیت بیشتری پیدا می کنند.(شفیع آبادی، 1386،به نقل ازسوپر)
با توجه به اینکه روانشناسی معاصربه این نتیجه رسیده است دوره کودکی مهمترین دوره زندگی هرفردی است و زیربنای شخصیت هرفرد دراین دوره شکل خواهد گرفت اسلام نیزحتی در زمینه کار برای این دوره اهمیت ویژه ای قائل است . در این زمینه حضرت رسول(ص) به امام علی (ع)فرمود «حق فرزند به پدر این است که برای وی نام نیکو انتخاب کندو در ادب وتربیتش بکوشد واو را به بکار شایسته ای بگمارد» دراسلام کار راهنمائی ومشاوره شغلی برعهده معلم است .دراین زمینه به بیان نظر دو دانشمند بزرگ اسلامی می پردازیم .ابوعلی سینادریاره نقش معلم درراهنمائی شغلی می گوید:«مربی کودک باید بداندکه این گونه نیست که هرحرفه ای راکه کودک بخواهد برگزیند برایش امکان پذیر است و از عهده آن برآید. بلکه باید حرفه ای رابرگزیندکه با طبیعت او سازگار باشد.»درادامه این مطلب خواجه نصیر الدین طوسی می گوید «اولی آن بودکه درطبعت کودک نظر کنند او به طریق فراست و کیاست اعتبار گیرند تا اهلیت واستعدادچه صناعت وعلم در آن مفطوراست واورابه اکتساب آن مشغول گردانند و هرکس صناعتی را استعداد بود و او را بدان متوجه گردانند ،هرچه زودتر ثمره آن را ببینند و به هنری متجلی شود والا تضییع روزگار و تعطیل عمر او را کرده اند»(تبیان ،1386، به نقل از مطهری ) www.migna.ir
ب)مرحله مکاشفه
دراین مرحله خودآزمائی ایفای نقش وشناخت مشاغل از طریق کارهای مدرسه واشتغال در ایام فراغت در موسسات و کارگاهها انجام می گیرد درزمینه خودآزمائی درکارحضرت علی (ع) درحکمت 166نهج البلاغه می فرماید:«هرگاه ازکاری ترسیدی خودرادرآن افکن زیرا سختی حذرکردن وپاییدن بزرگتر از آنچه از آن ترس داری است »
امام صادق نیزدر این زمینه می فرماید»کسی که از مقتضیات زمان خویش آگاه باشد مورد هجوم اشتباهات واقع نمی شود»
ج)مرحله ایجاد
در این مرحله فرد پس از تعیین شغل موردنظر احتمالا برای همیشمه به انجام آن خواهد پرداخت اگرفرد از نتایج کارش راضی و رضایت داشته باشد در صدد ادامه شغل است در غیر این صورت درصدد تعقیر آن است اگر فرد شغلش را انتخاب کردوبه تثبیت آن اقدام می نماید این دوره زمان ابتکار وخلاقیت است زیرا تثبیت شغلی احتیاج به خلاقیت ونوع آوری دارد (شفیع آبادی ،1384،به نقل ازسوپر)
امام صادق (ع) دراین زمینه می فرماید«هر صاحب حرفه و صنعتی باید دارای سه خصلت باشد تا بتواند به وسیله آن تحصیل درآمد کند. اول انکه در رشته علمی خود مهارت داشته باشد،دوم با درستکاری و امانت رفتارکند .سوم آنکه با کارفرمایان حسن برخورد داشته باشد.»(حدیث تربیت ،1361)
چون یرتکاملی رشد در مراحل بعدی به موضوع مورد تحقیق مربوط نمی شود. ازبیان آنها خوداری می شود.
بحث ونتیجه گیری
با توجه به مباحثی که در زمینه راهنمائی ومشاوره شغلی اسلامی مطرح شد و تا حدودی با نظریات روز در مورد راهنمائی و مشاوره شغلی مقایسه شد. اسلام به معرفی جنبه های گوناگونی از کار پرداخته است و در این مورد به استعداد، اصل رعایت تفاوتهای فردی و همچنین علاقه توجه ویژه ای داشته است . وکار را عامل مهمی در رشد شخصیت افراد ، ایجاد علاقه اجتماعی و جلوگیری از بزهکاری می داند. دراسلام راهنمائی شغلی برعهده معلمان و والدین است. وکار و عبادت را با هم مایه سعادت بشر می داند و حتی برخی از مشاغل را مورد توجه ویژه قرارداده است و بر آگاهی افراد از مشاغل تاکید می نماید.
پیشنهادات :
1-همانگونه اشاره شد قناعت عامل مهمی در رضایت شغلی است از این موضوع به عنوان روشی برای حل بعضی ازمشکلات شغلی استفاده شود.
2-مطالب جمع آوری شده ازمنابع و کتب گوناگونی جمع آوری شده است ولی متاسفأنه منبعی اسلامی و نظریه اسلامی در مورد کا ر به صورت جامع وکامل و مطابق نظریات علمی روزجهان باشد و این زمینه خوبی مطالعه و تحقیق در علوم اسلامی است . و همچنین ارائه یک نظریه مدون اسلامی
3- در زمینه راهنمائی و مشاوره شغلی اسلامی ابزار و تستهای لازم برای اندازه گیری رغبت وجود ندارد که می طلبد اساتید مجرب در این رشته به فکرساخت آزمونی مبتنی برعلوم دینی باشند. تهیه و گردآوری : احمد کاظمی - ارائه شده به فراخوان مقاله نخستین نمایشگاه متمرکز
منابع :
1- احدی ،حسن ،جمهری ،فرهاد(1385)،روانشناسی رشد، انتشارات پردیس
2- حدیث تربیت ،برگرفته شده ازکتاب جوان از نظر عقل و احساس علامه جعفری ،1361،نشرپیام آزادی
3- شفیع آبادی ،عبدالله (1386)،راهنمائی و مشاوره شغلی وحرفه ای ونظریه های انتخاب شغل ،انتشارات رشد
4- شولتز،اپی دوان، شولتز، سیدنی آلن (-) ،نظریه های شخصیت ،ترجمه ،سیدمحمدی ،یحیی ،(1386)، نشر ویرایش
5- فیض السلام ، سید علی نقی (1375)، ترجمه و شرح نهج البلاغه ، انتشارات فقیه
6- قاروئی ،شیخ حسن (1414)،النضید ، انتشارات داوری
7- واعظی نژاد، حسین(1382)، طهارت روح، انتشارات ستاد اقامه نماز
8- محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه (جلد11) ترجمه، شیخی، حمیدرضا،(1384)، انتشارات دارالحدیث
9- مطهری، محمدرضا، راهنمائی و مشاوره از دیدگاه اسلام ، برگرفته شده از سایت تبیان
