مصاحبه و اصول آن در روانشناسی
مصاحبه یکی از روش های بسیار معتبر و رایج تشخیص و ارزشیابی می باشد و شاید بتوان آن را از اولین روشهایی دانست که بشر در این مورد به کار برده است. بن جانسون می گوید تا تو را ببینم و بسیاری از روانشناسان نیز معتقدند اگر بخواهیم اطلاعاتی در مورد شخصی بدست آوریم و او را بشناسیم چرا از خود او نپرسیم(دانشمند، ۱۳۵۷).
مصاحبه را به رابطه کلامی چهره به چهره تعریف کرده اند که مانند سایر روشهای ارزشیابی شخصیت و تشخیص برای گردآوری اطلاعاتی به منظور شناخت ویژگی های فرد صورت می گیرد. بر خلاف آنچه در مکالمات روزمره خود با افراد مشاهده می کنیم مصاحبه در تشخیص و ارزشیابی شخصیت رابطه کلامی است که برای تحقق هدف مشخصی ایجاد می گردد. این کنش متقابل کلامی همه گاه واجد ارزش درمانی می باشد و لذا انجام آن را به وسیله افراد تعلیم دیده توصیه کرده اند.
تعریف مصاحبه
تعاریف متعددی برای مصاحبه توسط متخصصین به عمل آمده ازآن جمله:
1. تعریف مصاحبه به نظر« بیگنام» و« مور» :مصاحبه گفت وشنودی است جدی که هدفی غیرازلذت حاصله ازگفت وشنودمی باشد.
طبق این تعریف مصاحبه دارای اهداف زیراست:
1) جمع آوری اطلاعات
2) آگاهی دادن و مطلع ساختن
3) تحریک و برانگیختن
2. تعریف مصاحبه از نظر« سایموندز»: مصاحبه فنی است که هدف آن جمع آوری اطلاعات درجریان مذاکره خصوصی یاگروهی است شخص ضمن مراجعه به مصاحبه کننده سرگذشت خودراتعریف کرده،نظرات شخصی خودرادرباره مسائل اظهارمی کندوبه سوالات مربوط به مسأله موردمطالعه یا پرسشنامه جاری پاسخ میدهد.طبق این تعریف مصاحبه ممکن است شامل کاربردفنون مشاهده وطبقه بندی باشدکه با فن پرسشنامه جنبه های مشترکی دارد.
3. تعریف مصاحبه ازنظر« وینز»: مصاحبه کنش متقابلی است برای رسیدن به هدفی که آگاهانه انتخاب می گردد درمصاحبه،مصاحبه گردرتقابل بامصاحبه شونده روندمصاحبه رابطورعمومی بامسؤلیت رهنمون ساختن مصاحبه بطرف هدف اداره می کند.
4. تعریف مصاحبه به نقل ازکتاب فنون وروشهای مشاوره « دکترشفیع آبادی» مصاحبه رابطه رویاروی بین دونفر است که بدان وسیله مصاحبه کننده می کوشدمصاحبه شونده رادرحل مشکلات ویافتن اهداف زندگی یاری دهد.
5. تعریف مصاحبه ازنظر« آدلر»: مصاحبه وسیله ای است برای کمک به بیمار به منظور شناخت وفهم شیوه زندگی خودفراهم داشتن فرصتی برای وی تابتواندباشیوه های نوین مقابله ومواجهه با مسائل روزمره زندگی آشنا شودوبالاخره کمک به وی برای ایجادعلاقه اجتماعی دروی.آدلرشناخت شیوه زندگی فرد رامستلزم بررسی خاطرات اولیه زندگی می دانست. بنابراین مصاحبه آدلریرامی توان مصاحبه ای باتکیه برمصاحبه تاریخچه موردی دانست که شرح آن بعدا می آید.
6. تعریف مصاحبه از نظر« سالیوان»: مصاحبه وسیله ایست معتبر برای بررسی وفهم چگونگی ویژگی های شخصیت.
وی مصاحبه رادریک یاچندجلسه انجام می داد و دارای مراحل زیر می دانست:
1. شروع یابنیانگذاری مصاحبه که طی آن مصاحبه گرمانند هرفردی که روشهای علمی رابه کارمی دارد،براساس اطلاعاتی که دربیمارگردآوری می کند فرضیه ای رادرباره وی تشکیل می دهد(تشخیص اولیه)
2. تبین وبازشنای،دراین مرحله مصاحبه گرمی کوشدبادقت بیشتری یافته های خویش رادرموردبیمارموردبررسی قراردهد.
3. بررسی وتحقیق دقیق،دراین مرحله مصاحبه گردرموردعلائم بیمارگونه مراجع به بررسی دقیقتروعمیقترمی پردازد.
4. پایان مصاحبه که شامل گزارش وبحث درباره یافته هاودرصورت لزوم تعیین خط مشی تدابیر درمانی وبالاخره تعیین نکلیف وارائه پیشنهاددرمانی می باشد.
5. تعریف مصاحبه ازنظر« راجرز»:مصاحبه وسیله ای است برای کمک به درمانجودرجهت خود شکوفایی وی وشناخت آنچه به وسیله درمانجواحساس می شود وفهم روندهای دریافت وی وهمچنین تسهیل ارتباطات درمانجو و کسب اطلاعاتی که درمانجوآگاهانه درموردچگونگی تبادل خویش با پدیده های محیطی وزمینه های ادراکی خود در اختیار مصاحبه گر قرارمی دهد.
تعریف اصلی که برای مصاحبه های بالینی درروان درمانی بکارمی رودبه نقل ازکتاب روان درمانی دکتر« اخوت »است:
مصاحبه ارتباط چهره به چهره و کلامی است بین درمانگر و درمانجو که طی آن درمانگر به بررسی مشکلات بیمار می پردازد و تدابیری راجهت تسهیل و تشویق قدرتهای کلامی برمی انگیزد.
طبق این تعریف هدف ازمصاحبه درروان درمانی ایجاد وتداوم دربیان درمانجوست که منجر به تمرکز وی بر مسائل خاصی می گردد.
طبقه بندی که بطورکلی میتوان برای انواع مصاحبه بکاربردبه این صورت است:
1) مصاحبه پژوهشی که هدفش جمع آوری اطلاعات مفید درباره تحقیقات مؤسسه ازافرادواجدصلاحیت می باشد،مثلاً مصاحبه ای که درتجزیه وتحلیل مشاغل دیده می شود.
2) مصاحبه تشخیصی که هدفش تهیه زندگی نامه طرف مصاحبه وتعیین عقایدرفتارومشخصات شخص اوست که ازاظهارات وی به دست می آید.
3) مصاحبه درمانی یا مشورتی- که هدفش سازگاری مجددازلحاظ اجتماعی وتجدیدسازمان عاطفی خود است. مصاحبه در روان شناسی بالینی و روان پزشکی مصاحبه کلینیکی است که هم جنبه تشخیصی وهم جنبه درمانی دارد.
مصاحبه کلینیکی
مصاحبه کلینیکی درحال حاضر بر درک و اطلاع کافی از آسیب شناسی روانی متکی است. مصاحبه کننده علاوه برشناخت کامل از نشانه های اختلالات روانی می بایستی در زمینه پدیده های روانی و روابط بین فردی نیزتخصص داشته باشد.
منظور از مصاحبه کلینیکی مصاحبه حرفه ای است که درسازمان های خدمات اجتماعی مشاوره ای،موسسه های راهنمایی و کلینیک ها و بیمارستان ها صورت می گیرد با مصاحبه های خصوصی و غیررسمی کاملا متفاوت است.
مصاحبه با بیمار روانی که در بیشتر مؤسسات بالینی عمل میشود درطی پنجاه سال گذشته تغییرات زیادی پیداکرده است.این مصاحبه قبلاًبه صورت سوال وجواب بود مانندگرفتن شرح حال هایی که دررشته های دیگر پزشکی متداول است. سابق بر این تشخیص کاملا متکی بر مهارت های تاریخچه نگاری مفصل بود. بااین مهارت های سنتی تاحدودی با پیشرفت تحقیقات آسیب شناسی منسوخ شده است.
این تغییرات درمصاحبه به علت افزایش اطلاعات در زمینه های مختلف علوم مربوط به بیماری های روانی است که شامل آموختن مطالب جدید درباره محدودیت ارتباط های کلامی، توجه به آنچه بیماری می گوید و توجه به طرز صحبت کردن وی(طرز بیان ممکن است بین مسائلی باشد که کلمات بسیارآنهاراپنهان می سازد) می شود.
درمصاحبه کلینیکی پرسیدن برخی سؤالها و نپرسیدن برخی دیگر نیاز به تخصص مصاحبه کننده دارد. همانطور که می دانیم حتی وقتی دو نفر به طور معمولی با هم صحبت می کنند،آنچه به هم می گویند فقط بستگی به آن ندارد که چه می خواهند بگویند بلکه منوط به آن نیز هست که چگونه درباره یکدیگر فکرکنند و این امر در مصاحبه اهمیت زیادی دارد:
پس یک مصاحبه کلینیکی اطلاعاتی در مورد سایکو پاتولوژی،روان پویایی،توانایی شخصیتی،استعدادها،انگیزه هاانتقالهای بیمارومقاومتهای بیماردراختیار کلینسین قرارمی دهد که همه آنها برای درمان بیمار مؤثر هستند،بنابراین برای یک روان درمانی مناسب باید یک تشخیص صحیح داشت وتشخیص صحیح ممکن نمی گردد مگر با اطلاع و شناخت کامل از اختلالات روانی و نشانه شناسی بیماری های روانی که ازطریق مصاحبه کلینیکی بهتر از سایر روش ها دراختیار کلینسین قرار می گیرد.
مصاحبه کلینیکی مهمترین ابزارتشخیصی اختلالات روانی و همچنین مهمترین فاکتور روان درمانی اطلاق می شود. آنچه دراینجامطرح می شود،این است که چگونه ارتباط بین مصاحبه کننده ومصاحبه شونده برروی آنچه مراجع خواهد گرفت تاثیرمی گذاردو این که چگونه روش مناسب مصاحبه کننده و بعضی ریزه کاریهاوی می تواند نتیجه مصاحبه راسودمندترسازد.بنابراین آشنایی باانواع مصاحبه کلینیکی ضرورت دارد.
مصاحبه گر حرفه ای باتوجه به مقررات خاص و با توجه به تجربیات نظم یافته مورد تائید قرار گرفته ای که از راه تحصیل و تمرین بدست می آورد مصاحبه خود را انجام می دهد. مصاحبه حرفه ای یا مصاحبه سازمانی نه تنها ازنظر شکل و نوع با مصاحبه های خصوصی و غیررسمی فرق میکند بلکه همچنین ازنظردانش و مهارت مصاحبه گر
نیز متفاوت است.
مصاحبه حرفه ای باتوجه به دانش خاص و مهارت های معین که باتمرین و تجربه های بسیار،نظم فکری خاصی را از قبل در مصاحبه گر بوجود آورده است، انجام می شود. دانش خاص و مهارت های معین که براستعداد درونی مصاحبه گر پایه گذاری می شود،باید از راه تعلیم و تمرین و تجربه های سرپرستی شده در کارآموزی کسب گردد. علی رغم استفاده روزافزون ازتستها و روشهای دیگر اندازه گیری وسنجش درارزشیابی،امروزه نیز از روش مصاحبه بیش از روش های دیگر استفاده میشود.ارزیابی مدت ها یکی ازفعالیتهای مهم کلینسین متخصص بوده است،ارزیابی راشامل سه فاکتور مهم وعمده مشاهده مصاحبه وآزمون می نامیم که هرسه از هم تفکیک ناپذیرهستند و نمی توان بطور کلی یکی را ازدیگری ارجح دانست ولی مصاحبه اغلب با توافق کلی ما بین متخصصان دربرگیرنده دوبخش مشاهده به عنوان یکی ازتکنیک های مصاحبه و تست نیز هست. چرا که مصاحبه گر در حین مصاحبه،مصاحبه شونده رابادقت مشاهده نیز میکند.
علاوه بر این از طریق مصاحبه است که تعیین می شود مصاحبه شونده نیاز به ارزیابی ازطریق یک تست خاص دارد و هر آزمونی پیش از اجرا نیازبه یک مصاحبه بالینسی برای ایجاد« راپورت »دارد.مصاحبه در روانشناسی بالینی علاوه برجنبه تشخیصی و ارزیابی جنبه درمانی نیز دارد.
در ضمن از آنجاکه درمصاحبه به هیچ نوع وسیله خاصی نیاز نیست لذا این روش همیشه و به آسانی دردسترس متخصصین است و به علاوه چون با این روش در مدت زمان کوتاهی می توان اطلاعات نسبتا زیادی به دست آورد، هنگامی که فقط مدت محدودی برای شناسایی شخص وجوددارد،مصاحبه بهترین روش است.
درسال1950بنابرادعای « راجرز» همچنین تعدادبسیاری ازروان شناسان نامی نتیجه یک ساعت مصاحبه بالینی دقیق دربعضی موارد برابر با مجموعه ای کامل ازتستهای روانی است.
شاید بتوان گفت که دشوارترین قدم درزندگی حرفه ای یک روانشناس بالینی،کم تجربه و جوان،انجام اولین مصاحبه کامل تشخیصی یادرمانیست زیرا اگر مصاحبه به خوبی انجام شود،موجب احساس خوشحالی ارزش و امنیت می شود و فعالیت موفقیت آمیزی را پی ریزی خواهدکرد. اما اگرمصاحبه روندخوبی نداشته باشد نتایج نامطلوبی دربرخواهدداشت.
« یک مصاحبه اولیه مؤثر اعم ازاینکه هدف،تشخیص یا درمانی باشد،می تواند راه را جهت ایجاد همکاری متعادل و رابطه سالم و پایدار بابیما رهموارکند».
درکشور ما با توجه به عدم وجود تعداد کافی تست های معتبر و استاندارد و از آن مهمتر عدم وجود تعداد کافی متخصص اجرا و تفسیر تست،اهمیت کاربردمصاحبه بالینی بیشتر محسوس است.
پس از این بررسی اجمالی و قبل از شروع بحث در باره انواع مصاحبه و کاربرد هریک باید یادآور شویم که مصاحبه را به طور کلی به دو نوع تقسیم می کنند.
۱) مصاحبه سازمان یافته
۲) مصاحبه آزاد.
در مصاحبه سازمان یافته که آنرا مصاحبه محدود نیز می نامند مصاحبه گر مقید است در چهارچوب مشخص، اطلاعات مشخصی را از مصاحبه شونده گردآوری کند. تحجر و خشکی مشهود در این مصاحبه از ایراداتی است که بر آن وارد دانسته اند. در ارائه هر نوع خدمت روانی، از تشخیص و ارزشیابی گرفته تا درمان، ایجاد ارتباط و تفاهم از اصول اساسی و اولیه می باشد و باید اعتراف داشت وقتی مصاحبه شونده ناگزیر بود در مدت زمان مشخصی به سوالات محدودی پاسخ دهد از ایجاد چنین رابطه ای جلوگیری می شود به طوری که مصاحبه گر حتی از گردآوری اطلاعات لازم عاجز خواهد بود.
عده ای از روانشناسان، به مسئله تقویت بازداری و واپس زنی اشاره کرده اند و این نوع مصاحبه با یکی از عوامل تقویت کننده آن دانسته اند. مراجع در مصاحبه محدود ناگزیر از بازداری بیشتر در بیان عواطف و سرکوبی نیازهای خویش می شود که بدون شک به برداشت منفی وی از روانشناسی منجر می گردد(دانشمند، ۱۳۵۷). برای رفع اشکالاتی که بدان اشاره کردیم تدابیری اندیشیده اند. گاه در مصاحبه سازمان یافته، در صورتی که به وسیله افراد باتجربه انجام پذیرد، آزادیهایی را مجاز می دارند. بدین معنی که موارد مطالعه و نوع سوالات را مشخص می کنند اما مصاحبه شونده را در بیان آنچه در موردی خاص به ذهنش آمد و یا نیاز به بازگویی آن را احساس کرد آزاد می گذارند. مثلا مصاحبه گر می داند که موضوع مصاحبه گردآوری اطلاعاتی در مورد وضع شغلی مراجع می باشد اما مصاحبه شونده آزاد است در این مورد هر چه می خواهد بیان کند.
برعکس آنچه در مصاحبه سازمان یافته مطرح است در مصاحبه آزاد هیچ قید و شرطی وجود ندارد و مصاحبه گر بدون هیچ محدویتی به اقتضای اوضاع و احوال و بنا به میل و سلیقه خویش دامنه وسیع تر و لایه های گوناگونی را مورد بررسی قرار می دهد. در این نوع مصاحبه، مراجع نیز در بیان خود آزادی کامل را دارا می باشد. به طور کلی می توان گفت در مواردی که نیاز به کمی ساختن اطلاعات حاصله محسوس گردد مصاحبه سازمان یافته واجد ارزش عینی و اعتبار بیشتری خواهد بود بخصوص اگر مصاحبه گران تجربه کافی برای انجام مصاحبه آزاد را نداشته باشند.
به هر حال به طوری که یادآور شدیم خشکی و تحجر موجود در این نوع مصاحبه مشکلاتی را در راه ایجاد رابطه با بیمار و تسهیل در بیان عواطف، افکار و عقاید وی ایجاد می کند.
انواع مصاحبه کلینیکی
مصاحبه تشخیصی
تشخیص در روان شناسی بالینی بر عهده مشاهده،آزمون(تست)ومصاحبه است که دربین آنهامصاحبه از اهمیت بیشتری برخوردار است.
هدف ازمصاحبه تشخیصی یافتن دقیق علل وعوامل مؤثردرپیدایش اختلال ومشکل روانی درمراجع می باشد دراین رابطه مصاحبه بایدبتواند کلیه مسائل وعوامل مؤثردرپیدایش اختلال راازکم اهمیت ترین تاپراهمیت ترین آنهاشناسانده تابتواند
تشخیصی مناسب درارتباط بامشکل درمانجودراختیارمصاحبه گرقراردهد.زیراتازمانی که تشخیصی دقیق ودرست ازنوع اختلال بیماردردست نباشد نمی توان درمان مناسبی برای وی عرضه نمود.
یک روان شناس بالینی نه نتها به مطالبی که بیماردرجلسه مصاحبه تشخیصی بیان می کندعلاقه منداست،بلکه درنحوه ادای مطالب وعکس العملهای عاطفی که ازخودنشان می دهدونیزروابط عاطفی وفکری مصاحبه شونده توجه می کند.
بنابراین واضح است درمصاحبه ازمشاهده نیزاستفاده می شودودرصورت لزوم پس ازمصاحبه می توان ازآزمون خاص موردنیازنیزاستفاده کرد.
مصاحبه تشخیصی رامی توان به دوشکل
1)ساختاری
2)غیرساختاری
ونیمه ساختاری بکاربرد که هرکدام درمواقع خاص بکارمی روند.
مصاحبه ساختاری رامی توان درمقطع زیر انجام داد.
1) کمترازیک ساعت زمان برای مصاحبه وقت باشد.
2)مصاحبه،مقدمه ای برای روان درمانی نباشد.
3) فرصت دیگری برای بدست آوردن شرح حال بیمارنباشد.
4) هنگامی که بخواهیم سریع وبدون ایجاداظطراب،ازبیماراطلاعاتی بدست آوریم.
5) برای فرستادن بیماربه مرجع دیگر.
6) هنگامی که بیمارنخواهدبه صحبت ادامه دهد.
7) مصاحبه باافرادعقب مانده ذهنی وکسانی که به دلیل آسیب مغزی قدرت تمرکزوتوجه ویادآوری کافی ندارد،انجام گیرد.
8) بیمارانی که حتی به طور ضمنی،مسئله خودکشی رامطرح می کنندازطریق این مصاحبه موردارزیابی قرار می گیرند.
9) برای بیمارانی نظیرسایکوتیکها(چون ارتباط برقرارنمی کنندویااطاله وتکرارکلام دارند)بعضی ازبیماران وسواسی وفوبیک که شک،تردید،اظطراب وترس زیادآنهارابایدبامصاحبه ساختاری کنترل کرد وبه آنها جهت داد وبیماران مبتلابه افسردگی که بسیاردرونگراودرخودفرورفته اند.
10) کودکان خردسالان وآنهایی که به دلایلی،بامصاحبه گرهمکاری ندارندنیزتوسط این مصاحبه مورد ارزیابی قرارمی گیرند.
مصاحبه غیر ساختاری و نیمه ساختاری را می توان درشرایط زیربکاربرد:
1) وقت کافی برای مصاحبه باشد(بین یک تادوساعت)
2) درصورتی که قرار مصاحبه بعدی بابیمارگذاشته شده باشد.
3) مصاحبه مقدمه ای برروان درمانی باشد.
4) بیمار مطالب متنوع ومختلفی رابیان کند.
5) بیمار از مصاحبه،ترس ویانسبت به آن سوء ظن نداشته باشد.
یک مصاحبه ازتاریخچه فردی ازیک مصاحبه پذیرش بیماردیدگاه هدایت شده تری داردولی هردوهم دیگررا می پوشانند.مصاحبه های تشخیصی همچنین این تأثیرمثبت رادرذهن گذاشته که نیرومندی درمانی زیادی دارند.با این همه ادراک بیماران ازکلینیک،انگیزه هایشان وانتظاراتشان ازکمک همگی از طریق تجربیاتشان درمصاحبه های متفاوت یادرجهت گزینی تشخیص مؤثراست.
1)مصاحبه پذیرش و قبول بیمار
این مصاحبه به منظوررسیدن به دوهدف کلی صورت می گیرد:
الف)فهم این که بیماربه چه منظوری به کلینیک ومصاحبه کننده مراجعه کرده است وارزیابی نسبی ازمشکلات ومسائل وآشنایی مقدماتی بابیمار.
ب)تاچه حددرمانگرباتوجه به اطلاعات وامکاناتش می توانددرصددکمک به بیمارورفع انتظاراتش برآید.
درگزارشی که پس ازانجام این مصاحبه واقع می شودمواردزیربه چشم می خورد: نام ونام خانوادگی: سن: جنس: تحصیلات: تاریخ مراجعه(مصاحبه): نام ونام خانوادگی مصاحبه کننده:
1) رفتاردرطی مصاحبه وتوصیف ظاهری- تمامی مواردمشاهده شده ازرفتارهای کلامی وغیرکلامی، وضعیت لباس پوشیدن،وضعیت آرایش مو،صورت همراه داشتن وسایل خاص و.....
2) مشکل فعلی (ارائه شده)
3) تشخیص مقدماتی
4) محاسن شخصی بیمار
5) اهداف برای اصلاحات
6) پیشنهادبرای درمان
7) انگیزه بیمارومیزان آن برای درمان
8) پیش آگاهی
2)مصاحبه تاریخچه فردی
اصولاتاریخچه فردی هرکس داستان زندگی اوست که به صورت کامل،عملی ودرباره تکامل ورشد فردازمنابع مختلف استفاده می شود.این اطلاعات باید تنظیم شوندوموردتفسیرقراربگیرند.
ازنظر روان شناسان،تاریخچه فردی برای جمع آوری اطلاعات وسیله بسیارمفیدی است ولی ارزش آن بستگی داردبه اعتباروثبات اطلاعاتی که به دست آمده است وممکن است شکلهای مختلفی داشته باشد.ولی به طورکلی مضمون یانوع اطلاعاتی که باید برای آنها جمع آوری نمودیکسان است وشامل:
الف) تاریخچه شخصی و
ب) تاریخچه خانوادگی می شود یک نمونه ازطرح تاریخچه فردی
1) اطلاعات شخصی:
شامل نام،جنسیت،شغل،آدرس،زمان تولد،مذهب وتحصیلات
2) علت مراجعه
3) موقعیت و وضعیت فعلی-توصیفی ازرفتارروزانه و تغییراتی که اخیراروی داده است. 4) منظومه خانوادگی- شامل توصیفی ازمادر، پدروسایرافرادخانواده ونقش پاسخگویی درخانواده ای که بیماردرآن رشدیافته است.
5) خاطرات اولیه- توضیحاتی ازرویدادهاروشن طفولیت ومحیط ومکان آنها.
6) تولدورشد-شامل سنین راه رفتن،حرف زدن،مشکلات تطبیق شده باسایرکودکان ونظرشخصی بیمارازتجربیات اولش.
7) سلامتی- شامل اختلالات کودکی وبعدتروصدمات وآسیبها،مشکلاتی باداروهایاالکل ومقایسه بدنی بیماربادیگران.
8)تحصیلات و آموزش – شامل مواردی از علاقه خاص وپیشرفت بسیار
9) ثبات کاری – شامل دلایلی برای تغییر شغل وطرز تلقی های بیمار نسبت به کار 10) سرگرمیها وعلایق
11) رشد ج ن سی
12) اطلاعات زناشویی وخانوادگی – شامل رویدادهای عمده وآنچه به آنها هدایت می شود و مقایسه جانواده فعلی از تولد و جهت یابی
13) خود توصیفی – شامل توانایی ها و هوشیاری و ایده ال ها
14)انتخاب و بیرون کشیدن نکاتی در زندگی – مروری از مهمترین تصمیم گیری ها مهمترین تغییرات و شامل نمونه ای از مهمترین اتفاقات
15)دید بیمار از آینده شامل آنچه که بیمار دوست دارد ببیند که در آینده اتفاق می افتد در سالهای بعدی ودر حدود 5 تا 10 سال وآنچه ضروری است برای اینکه آن رویدادها اتفاق می افتد
16)هر مطلب اضافه تری که پاسخگوی ممکن است از تاریخچه واز قلم افتاده
3) مصاحبه وضعیت روانی
این مصاحبه بطور خاص پیش بینی شده اند برای ارزیابی وجود رفتار نا به هنجار اصولا چنین مصاحبه ای برای رسیدن به یک تشخیص ویا بر چسب روان پزشکی بکار میرود.در این مصاحبه – مصاحبه کننده با مطرح کردن یک سری سولات جدی سعی در دیدن به یک تشخیص بالینی را دارد بطوری که بتواند بیماری فرد را از نظر علائم – شدت –مزمن بودن آن ووضع آینده اش تشریح کند .
در مصاحبه وضعیت روانی مواردی در نظر گرفته می شود که شامل عناوین زیر است: 1)بررسی وضعیت ظاهری بیمار
2)بررسی طرز تلقی ونگرش بیمار
3)بررسی طرز رفتارهای بیمار
4)بررسی وضعیت تکلم بیمار 5)بررسی فرآیندهای فکری بیمار
6)بررسی حافظه بیمار
7)بررسی هوش بیمار
8)بررسی خلق وخوی بیمار
9)بررسی جهت یابی بیمار
10)بررسی بینش بیمار به طور خلاصه مصاحبه وضعیت روانی حدود به ابعاد خاصی است وارزش واقعی وقتی دارد که:
الف )صرفا برای پی بردن به شمای مقدماتی بکار میرود
ب)در مورد بیمارانی که به نظر وضع وخیمی دارند استفاده گردد
ج)با یکسری روشها یا فرایند های ارزشیابی دیگر مانند آمون همراه گردد
4)مصاحبه پیش و بعد از انجام تست
یک مصاحبه پیش تست چندین هدف دارد .
ابتدا برای ایجاد راپورت اولیه است که فرایند تست گیری را تشریح می کند. دومین هدف از مصاحبه پیش از انجام تست مطرح کردن طبیعت – نوع – مراحل و چگونگی وفایده است برای بیمار یا مر جع است برخی از بیماران شدیدا از تست شدن میترسن و برخی فکر میکنند که تست شدن اولین گام برای بستری شدن در بیمارستان روانی است که مسلما رفع آنها در نتیجه تست می تواند موثر باشد .
هدف سوم از مصاحبه قبل از تست جلوگیری از اشتباهاتی است که فرد ممکن است در حین اجرای تست مرتکب شود. واقعا هدف مصاحبه بعد از انجام تست بطور کلی این است که مصاحبه کننده این موقعیت را پیدا کن که فرضیات خود را که در حین اجرای تست در مور فرد به دست آورده وارسی کند.
برخی از افراد بعد از اجرای تست دچار ترس واضطراب می شوند واز خود نگرانیهای بروز میدهند که بطور مثال نتوانسته اند اجرای خوبی داشته باشند ویا فکر می کنند نتیجه حاصله از تست ممکن است دلالت بر بیمار سختی در آنها داشته باشد ویا اصرار داشته باشن که نتیجه تست را بلا فاصله بداند . هدف دیگر مصاحبه بعد از تست در واقع تعدیل حالات فوق است
5) مصاحبه زمان های بحرانی
بسیاری از مردم در ول شبانه روز ممکن است به خدمات روان شناسی یا روان پزشکی نیاز داشته باشند . این خدمات سرویسهایی هستند که روانشناسان بالینی آزموده می توانند در شرایط بحرانی ارائه دهند بطور مثال کمک به فردی که در شرف اقدام به خود کشی است ویا کمک به والدین مضطرب از اعتیاد یا فرار فرزند از منزل. از اهداف دیگر این نوع مصاحبه ارجاع دادن فرد به مراجعین ذیصلاح است که می توانند کمکهای ازم را به فرد بنماید.
چنین مصاحبه ای به اموزش حساسیت وقضاوت نیاز دارد . در یک مصاحبه تاریخچه اجتماعی یک سوال اشتباه پرسیدن ممکن است فقط یک مقداری اشتبا ه در نتیجه بوجود آورد . ولی پرسیدن یک سوال اشتباه در مصاحبه زمانهای بحرانی به خصوص از طریق تلفن می تواند مصاحبه را متوقف یا به تعویق اندازد
6) مصاحبه قبل از درمان
سه دلیل عمده برای این نوع مصاحبه وجود دارد :
الف) تشریح اصول و اساس درمانی که تجویز می شود واین که چگونه درمان پیشنهادی مشکلات فرد را حل کند – این مطلب باید واضح وبا توجه به سواد و زمینه های فردی وهوشی طوری عنوان گردد که بیمار متوجه گردد.
ب)تشریح این که دوره درمان تعیین شده شامل چه کارها و فعالیتهایی می شود وظیفه ونقش درمانگر چیست ودرمانجو چه نقشی راباید ایفا کند .اگر چه به نظر عاقلانه می رسد که درباره فواید درمان با بیمارصحبت شود ولی غیر اخلاقی است در مورد بهبود فرد بطور مشخص قولی به وی داده شود.
ج)اماده کردن وبسیج ساختن انگیزش فرد برای درمان است که به وسیله تشریح وبحث در مورد نکاتی که در اهداف قبلی داده شده می توان ا نگیزش فرد را برای طی کردن مراحل درمانی برانگیخت.
● کاربرد مصاحبه
مصاحبه را می توان بر اساس محل انجام، و هدف های آن به هفت نوع گوناگون تقسیم کرد که به شرح هریک می پردازیم.
۱) مصاحبه استخدامی کاربرد این نوع مصاحبه بیشتر در مدیریت و صنعت بوده هدف آن ارزیابی لیاقت و شایستگی داوطلبان برای احراز یک شغل و یا سمت سازمانی می باشد.
۲) مصاحبه مشکل یابی این مصاحبه در ادارات و یا واحدهای صنعتی برای کشف و فهم عواملی که اختلالاتی در انجام صحیح امور و یا روابط بین کارمندان ایجاد کرده اند انجام می پذیرد.
۳) نظر خواهی در این نوع مصاحبه سعی می شود از طریق مراجعه به نمونه ای از جمعیت از افکار و عقاید، برداشتها و بازخوردهای مردم نسبت به موضوع خاصی به گردآوری اطلاعات بپردازند.
۴) مصاحبه تحت فشار این نوع مصاحبه در شرایط تصنعی و در موقعیت های ناگواری که عمدا برای بررسی دقیق و ارزشیابی واکنش افراد ایجاد می شوند صورت می گیرد. هدف عبارت است از مشاهده و مطالعه دقیق واکنش در برابر شرایط ناخوشایند و فشارهایی که در پاره ای امور بر انسان وارد می شود.
۵) مصاحبه تشخیصی کاربرد این نوع مصاحبه در کلینیک ها، بیمارستانها و مراکز بهداشت روانی برای تشخیص اختلالات، گردآوری اطلاعات اولیه در مورد مراجع و برآورد و ارزیابی وضع روانی وی می باشد. مصاحبه برای تنظیم تاریخچه فردی که به امر تشخیص کمک می کند نیز به عنوان نوعی مصاحبه تشخیصی شناخته شده است. ۶) مصاحبه قبل و بعد از انجام آزمونهای روانی هدف از این نوع مصاحبه اتخاذ تصمیم در مورد مراجع می باشد.البته پیشداوری ناشی از بررسی آزمونهایی که در مورد مراجع اجرا گردیده است مشکلاتی را در انجام صحیح این نوع مصاحبه فراهم می آورد.
۷) مصاحبه اختتامی یا ترخیصی این مصاحبه نیز در بیمارستانها و کلینیک های روانی به منظور ارزشیابی وضع بیمار و اتخاذ تصمیم در مورد ادامه درمان و یا ترخیص وی صورت می گیرد.
● جدول مصاحبه تشخیصی برای کودکان (DISC)
▪ ساخت و محتوا
DISC (شافر و دیگران، ۱۹۹۱) شامل ۲۳۱ پرسش اصلی و ۱۱۸۶ پرسش متناسب با پاسخ های مصاحبه شوندگان است و دو فرم موازی دارد؛ فرم کودکان (DISC c) که برای افراد ۹ تا ۱۷ سال و فرم والدین (DISC P) که برای افراد ۶ تا ۱۷ سال طراحی شده اند. در سالهای بعد فرم معلم (DISC T) آن نیز با توجه به ملاک های DSM IV طراحی شده است (فریک و دیگران، ۱۹۹۴). در این فرمها خود کودکان، والدین و معلمان آنها رفتار کودکان را توصیف می کنند.
▪ اعتبار
ویژگی های روانسنجی DISC از سوی پیاسن تینی و دیگران (۱۹۹۳) ، شواب – استون و دیگران (۱۹۹۳)، شافر و دیگران (۱۹۹۳) با استفاده از گروهی مشتمل بر ۷۵ نفر بررسی شده است. ضریب آلفای کرونباخ در مقیاسهای مختلف بین ۵۶/۰ تا ۸۸/۰ گزارش شده است.
▪ روایی
پیاسن تینی و دیگران (۱۹۹۳) رابطه میان تشخیص مبتنی بر DISC و تشخیص متخصصان بالینی را که شاخصی از روایی است، بررسی کردند. در کل میزان توافق میان داده های حاصل از دو روش یاد شده در فرم والدین DISC متوسط (۵۰/۰) و درفرم کودکان DISC پایین (۳۴/۰) و میزان توافق کل نیز ۴۱/۰ گزارش شده است.
برگزاری مصاحبه هرنوع روشی که برای مصاحبه به کاربرده شودبستگی دارد به هدف مصاحبه که عبارت است ازجمع آوری هرچه بیشتراطلاعات در مدت زمان محدود.هدف ازمصاحبه این است که شخص مصاحبه شونده تشویق به صحبت کردن بشود تا بتواند اطلاعات مناسبی به روان شناس بالینی بدهد.البته شکل کاردقیقادرهمین قسمت می باشد، زیرادرمراحل اولیه مصاحبه، مصاحبه گر نیز می داند چه مسائلی میتوانددرموردبیمارومشکلش حائزاهمیت باشدپس بایددرجمع آوری اطلاعات کاملی ازجزئیات زندگی بیمارسعی داشته باشد.
دراین رابطه روانشناس میتواند با توجه به ساختارمصاحبه ازروشهای مستقیم یاغیرمستقیم استفاده کند.درروش مستقیم مصاحبه کننده ازقبل سوالهایی راتهیه کرده ودرموقع مصاحبه وظیفه اش این است که سوال کرده و جوابها را یادداشت نمایدتابه جزئیات رفتارشخص پی ببرد.
اشکالات موجوددرروش مستقیم که درمصاحبه هایی ازنوع ساختاری استفاده می شود:
1)سوال کردن زیاد و سریع ممکن است بیمار را به حالت تدافعی وادارکند و در واقع وی از دادن اطلاعات کافی خودداری نماید.
2)ممکن است بیمار تصورکندکه فقط هر چه روانشناس بپرسد باید به آن جواب بدهد و لازم نداند که اطلاعاتی راکه درمورد آنها پرسشی شده را در اختیار روانشناس قراردهد و همین مسئله باعث شودکه مصاحبه کننده ازدست یابی به اطلاعات مناسب دورشود.
3)اشکال دیگری که دراین رابطه مطرح می باشداین است که ممکن است بیمارفکرکندکه روانشناس اورادیوانه می داندوباپرسش کردن ازوی می خواهدنقاط ضعف وی رابیابدکه دراین شکل بیمارخودراغیرازآنچه که هست معرفی خواهدنمود.
(مقاومت) روانشناسان بالینی درمصاحبه خودرا مقید به استفاده از روش های غیرمستقیم مصاحبه می داند و سعی می کنند سوال هایی را مطرح کنند که بیمار به سمت موضوعات مهم و قابل بحث هدایت شود بدون اینکه احساس تحمیل کند.
در این روش بیمار باید احساس نمایدکه همانگونه که هست مورد پذیرش مصاحبه گر قرار دارد و وی هیچ گاه به دنبال اطلاعات به دست آورده از بیمار را تحقیر و مسخره نخواهدکرد .
در روش غیرمستقیم که در مصاحبه های ساختاری و غیرساختاری و نیمه ساختاری مورد استفاده قرار می گیرد،مصاحبه کننده بایداجازه دهد که قسمت عمده مصاحبه هدایت شود و جرات بیان و نداشتن ترس را به شکلی مورد تایید قرار دهد. مصاحبه کننده بایدمصاحبه را آرام و بدون علائم ناشی ازعجله،تعجب،خستگی و یا عکس العمل های شدید عاطفی اداره کند. گاهی اوقات بعضی ازروانشناسان احساس می کنند که اگرخودر ا بی اعتنا نشان دهند می توانند به بیان دقیق مطالب توسط درمانجو دست یابند مصاحبه کننده درجلسه مصاحبه نبایدخودراپرچمداراخلاقیات،پنددهنده، یامستبد نشان دهد.
ضروریات و تکنیک های مصاحبه عوامل زیادی بر سوددهی وفایده مصاحبه کلینیکی مۇثرهستند.برخی ازآنهاشامل وضعیت فیزیکی وسایر عوامل می تواندطبیعت وسرشت بیماررادربرگیرد.
یک بیمارخاموش وبی صدا یا کم حرف بدون اینکه به مهارتهاوخصوصیات مصاحبه گرتوجه کندممکن نیست همکاری کند بنابراین مصاحبه کننده هادراین مواردقابل اجرابودن مصاحبه رادرموردهربیماری نمی توانندثابت کنند.
مهمترین وعمده ترین موادلازم وفنونی که درانجام مصاحبه چه درمانی وچه تشخیصی اغلب رعایت می شوندازاین قرارند:
1) دانش علاقه تجربه علاقه،دانش وتجربه ازضروریات یک مصاحبه کلینیکی به شمارمی رودکه مصاحبه کننده بایدآنها راکسب کند.مصاحبه گری که علاقه وانگیزه کافی برای مصاحبه داشته باشد،اطلاعاتش رابه درستی وبه اندازه کافی کسب کرده باشدونیزتجربیات سودمندی ازمصاحبه به دست آورده باشدمصاحبه رابه عنوان بهترین ابزارتشخیصی وسپس درمان بکارخواهدبرد.
2) قبول و پذیرش داشتن علاقه وتحصیل دانش،مهارت وتجربه توسط مصاحبه گروی را توانا و آگاه می سازد تا بتواند بیمار را از هر رنگ،نژادوطبقه ای که باشد به عنوان واکنش هایی که ازخود بروز می دهد بیطرفی و بی غرضی راحفظ کند و بدون پیشداوری درمورد بیمار قضاوت کند.
بنابراین ضروری است که بیماربدون قیدشرط ازطرف مصاحبه گرپذیرفته شود.
3) راپورت در سال 1954 مطرح میکند وقتی که جو مجاز بطور منطقی ساز گارانه و از طریق علاقه متقابل شکل گرفته باشد ارتباط مصاحبه بر راپورت بنا گذاشته شده است راپورت خوب می تواند یک ابزار اولیه باشد که از طریق آن کلینسین به هدف مصاحبه دست پیدا می کند یک ارتباط سرد خصومت آمیز یا مخالفت آمیز وناسازگار غیر ممکن است که سازنده باشد . اگر چه جو مثبت نیز بطور خاص تنها عنصر سازنده یک مصاحبه سودمند نیست- تنها شرایط گرم ولطیف برای پذیرش بیمار بهترین مصاحبه ها را تولید نمی کند- با این وجود این جو ضروری است .
بیماران در بیشتر مصاحبه ها با درجاتی از اضطراب وارد گفتگو می شوند آنها ممکن است از اینکه کشف شود که دیوانه هستند (کلمه دیوانه از دید بیمار بکار رفته است )مضطرب و وحشت زده باشند.
هر چه هیجانات ویا انتظارات منفی که شامل اضطرابها و عدم اطمینان و حالت دفاعی داشتن یا فقدان احترام به خود بیشتر باشد توان بالقوه مصاحبه کننده را برای اثر بخشی کاهش میدهد.
راههای زیادی برای دست یافتن به راپورت خوب وجود دارد وشاید به تعداد مصاحبه کنندهها – زیرا هر مصاحبه کننده ای راهی را برای بدست یافتن به راپورت دارد .((تالر))در سال 1969 می گوید این گئنه نیست که ما کیفی چر از فنون ایجاد راپورت داشته باشیم که جانشین طرز تلقیها از پذیرش و درک واحترام به تمامیت بسیار شود. ایجاد راپورت نیازمند این نیست که کلینسین بر یک مجموعه توافق یافته ای از رفتارهای تضمین کننده راپورت مسلط باشد.
راپورت آن چیزی نیست که اغلب دانشجویان فکر می کنند وضعیتی که درآن کلینسین همشه مراجع را به عنوان یک شخصیت بزرگ دوست بدارد وبه او احترام بگذارد . راپورت نه جایزه ای است که پس از ایجاد آن یک مراجع شگفت زده آن را به مصاحبه کننده بدهد و
نه یک مسابقه مردم پسند که کلینسین درآن برنده شود. اشتباه رایجی که مصاحبه کننده های مبتدی در هر مصاحبه برای ایجاد راپورت می کنند:
اغلب گفتن این جمله است که :خوب و خوب و ناراحت نباش من بطور صحیح میدانم که شما چه احساسی دارید . در حالی که می دانیم برای مراجع مشکل است که آن را بپذیرد چنین اشتباهات رایجی برای بیمار بطور واقعی مشخص می کند که مصاحبه کننده پیش خود می گویندکه:((چقدر عجیبه که او بداند که من چه احساسی دارم)). بعصی از بیماران دارای تاریخچه هایی از یادگیری هستند که به سادگی به آنها اجازه نمی دهند بی غرض را برای یک ارتباط حرفه ای بپذیرند اما در بیشتر موارد اگر کلینسین در نقش مناسب و موثری استقامت بخرج بدهد وبطرز تلقی هایش را از احترام وتلاش برای درک بیمار ثلبت نگه دارد این ارتباط رشد خواهد یافت .
بنابراین راپورت ارتباطی است که بر احترام و اطمینان نتقابل واعتماد و مقدار معینی انعطاف پذیری قرار گرفته است. اگر مصاحبه کننده در ایجاد ارتباط با مراجع از لغات ساده و دوستانه استفاده کند بطوری که بیمار نسبت به مصاحبه گر احساس دوستانه داشته باشد پایه های ایجاد ارتباط راپورتی بنا گذاشته شده است.
استفاده از طنز دربرخی از بیماران در جلسات برای ایجاد راپورت مناسب است.خلاصه اینکه در یک رابطه خوب است که می توان به بیمار کمک نمود ونهایتا رابطه یک حالت پویا را در سطوح مختلف کلامی وغیر کلامی ایجاد می کند که مصاحبه را شکل می دهد.
4) راز داری راز داری ورعایت محرمانه ماندن اطلاعات هم برای ایجاد راپورت وهم پس از آن از اهمیت زیادی برخوردار است.مصاحبه شونده با این توقع در مصاحبه حاضر می شود که اطلاعات ارائه شده توسط وی محفوظ ومحرمانه می ماند.
در موارد بسیاری جلب اعتماد بیماران برای این که احساس کنند می توانند: اطلاعات بسیار خصوصی را عرضه کنند .به ادراک آنان از این که مطالب آنان تا چه حد به طور محرمانه حفظ می شود بستگی دارد .مصاحبه کننده باید به طور مستقبم به بیمار بفهماند که مسائل مطرح شده توسط وی از گزند نامحرمان در امان است وبسیار باید مطمئن باشد که مصاحبه گر هیچگاه مسائل خصوصی وی با دیگران در میان نمی گذارد. برای ایجاد اعتماد واطمینان بیمار از محرمانه ماندن اطلاعات یکی از عوامل که حائز اهمیت بسیار است فضتی مصاحبه مکانی است که مصاحبه در آن انجام می گیرد عامل دیگر همراهان مراجع هستند بعضی از همراهان غالبا مصر هستند که قبل از مصاحبه با بیمار و با مصاحبه گر صحبت کنند. برای جلب اطمینان بیمار بهتر است که ابتدا باخود بیمار مصاحبه شود وسپس اگر کنند. مصاحبه درمانی هدف از مصاحبه درمانی ایجاد تداوم در بیان درمانجو است که منجر به تمرکز وی برروی مسائل خاصی می گردد که در رفع مشکل وی موثر است. این هدف کلی از مصاحبه در درمان در تمامی نظریه ها ومکاتب روان درمانی مشترک است ولی هر مکتب خاصی با دیدگاهی که دارد برای مصاحبه درمانی خود اهداف خاصی را بر می گزیند وبه پیرو آن روش مصاحبه را نیز تامین می کند.
هدف از مصاحبه در روان کاوی کمک به بیمار است برای شناخت جنبه های آگاه ونا خود آگاه شخصیت خود و کسب بینش نسبت به درگیریها عاطفی از طریق گوش دادن به گفته های وی تداعی آزاد وبررسی وتعبیر رویا روشها ی هستند که از اهداف مصاحبه درمانی در این دیدگاه منشاء گرفته اند که برای شناخت وایجاد بینش بکار می روند تا ساخت چگونگی رشد وتکوین شخصیت بهتر درک شود تا با آمادگی بیشتر برای ((بازسازی))بسیار کوشش شود .
در درمانهای (( حمایتی)) مصاحبه بر اساس هدفهایی چون ایجاد رابطه درمانی –شناخت عوامل محیطی که موجب ناراحتی بیمار گشته وارزیابی شیوه های مواجهه با موقعیتهایی که ناراحتیها را ایجاد می کند تنظیم می شود.
در ((باز آموزی )) مصاحبه دارای روال ایجاد رابطه درمانی – شناخت باز خوردهای غیر منطقی ورفتارهای آگاهانه که سازگاری بیمار را مانع می شوند وفعالیت در جهت تمامیت بخشی به باز خوردهای وی از طریق تقویت جنبه های مثبت وخاموش سازی جنبه های منفی رفتار است. در هر سه روش روان در مانی فوق – آغاز مصاحبه – ایجاد تداوم در بیان – جهت بخشی به بیان درمانجو – کشف نکات مهم – تعیین هدفهای درمانی- ایجاد بینش انتخاب تصمیم درمورد چگونگی پایان دادن به مصاحبه چهار چوب مشخصی را تشکیل میدهند که بیشتر روان درمانگر ان از آن پیروی می کنند بنا براین کشف نکات مهم تعیین هدفهای درمانی و ایجاد و بینش از ارکان اساسی ومهم مصاحبه درمانی باشد بنابراین با وجود این که هدفهای درمانی مصاحبه در مکاتب مختلف ودر انواع راز درمانی تفاوتهایی را با هم دارند .
عناصر واصول اساسی روان درمانی – که مصاحبه یکی از آنهاست در متن مصاحبه درمانی جای می گیرند که در تمامی مکاتب مشترک است .
1)ایجاد همکاری – دراین قسمت لازم است که جهت جلب همکاری درمانجو روشهای خاصی که معمولا جلب اعتماد بیمار را خواهد نمود اعمال می شود .
تقویت امیدبه بهبودی وقبولاندن این .واقعیت که مصاحبه کننده یا درمانگر حاضر وآماده کمک به وی می باشد بدون دادن قبول بهبودی در قبول شرایط در مانی موثر است.
2)بررسی علل وعوامل موثر در بیماری -0 در این مرحله از مصاحبه سعی بر آن است که عوامل را موجب ناراحتی بیمار شده بررسی شود وبه بهترین شکل ممکن برای وی توضیح داده شود.
3)ایجاد بینش – یکی از وظایف پر اهمیت وحساس روان درمانگر در جلسات مصاحبه روان درمانی کمک به مراجع برای کسب بینش است . البته این بینش باید همراه وهمزمان با کاربرد تکنیکها یا آموزش شیوه هایی باشد که منجر به تغییر رفتار در بیان گردد .در این حالت احساس بیمار – طرز تلقی وی وچگونگی ر.ابطش با دیگران باید تغییر نماید . بنا براین کسب بینش باید با یادگیریها ی جدید جهت مواجه شدن با دلهره ها وناراحتیها همراه باشد.
4)مقابله با مقاومت – بررسی علل ناراحتی درمانجو – کاربرد تکنیکها وهر اقدام درمانی دیگر در صورتی امکان پذیر است که مقاومت بیمار در هم شکسته شود. حتی زمانی که بیمار با وجود این که ناراحتی خود رنج میبرد وخود برای درمان مراجعه می کند به آسانی نمی تواند روشها ورفتارهایی را که مستلزم قبو مسئولیت وفعالیت ومشارکت بیشتر وی است را بپذیرد. مصاحبه کننده کارآزموده برای شکستن مقاومت بیمار خود را مجهز به سلاحهایی می کند که همانا فنون وتکنیکهای مصاحبه است. 5)کنترل انتقال مقابل- تنهاراه کنترل احساسات مصاحبه کننده به بیماراین است که مصاحبه ،،کننده آموزش کافی ببیندوازنقطه نظرسلامت عاطفی ورفتاری قبل ازآنکه اجازه چنین فعالیتی راپیدانمایدموردارزیابی قرارگیرد.
● مقاومت و حل آن در مصاحبه
می دانیم مصاحبه وسیله ارتباط بین روانشناس و فرد مراجع است که طی آن به بررسی درباره وی می پردازیم و تدابیری را برای تسهیل و ایجاد تداوم در قدرتهای بیانی او می اندیشیم. گرچه جلب اعتماد مراجع، تقویت امیدواری و ایجاد این برداشت که ما قادر به ارائه کمک های لازم هستیم، همکاری او را تا حدودی تضمین می کند، معهذا رعایت نکات زیر در از میان برداشتن خطوط دفاعی مصاحبه شونده تاکید و توصیه می شود(دانشمند، ۱۳۵۷).
۱) اجتناب از اظهار تعجب درباره گفته های بیمار.
۲) خودداری از اظهار علاقه زیاد نسبت به یک موضوع.
۳) خودداری از قضاوت های اخلاقی و ارزشی. ۴) اجتناب از ایفای نقش مجازات کننده.
۵) خودداری از انتقاد از وی.
۶) پرهیز از قول دادن بیجا.
۷) خودداری مصاحبه گر از سخن گفتن درباره خود.
۸) اجتناب از تهدید کردن مراجع.
۹) اجتناب از اشاره به مسائل و مشکلات خود.
۱۰) خودداری از نشان دادن بی صبری و ناشکیبایی.
۱۱) خودداری از بحث های سیاسی و مذهبی.
۱۲) اجتناب از تمسخر مراجع.
۱۳) اجتناب از تحقیر مراجع.
۱۴) خودداری از سرزنش مراجع به خاطر شکست ها و کمبودهایش.
۱۵) اجتناب از تفسیر زودرس و تجزیه و تحلیل عمقی.
۱۶) خودداری از تفسیر و تعبیر خواب.
۱۷) اجتناب از بررسی خاطرات و تجربیات ناگوار تا هنگامی که مقاومت وجود دارد.
۱۸) خود داری از تمجید ظاهر و آرایش مراجع.
۱۹) اجتناب از اطمینان دادن به مراجع.
۲۰) احترام به حقوق مراجع در اظهار عقاید و افکارش.
۲۱) تکرار منظور و هدف مصاحبه.
۲۲) خودداری از اعلام تشخیص.
۲۳) اجتناب از پرسش درباره مسائلی که وی نسبت به آنها حساسیت دارد.
۲۴) انجام مصاحبه چهره به چهره در جلسات اول.
۲۵) اجتناب از حرف زدن زیاد.
۲۶) خود داری از بلند حرف زدن.
۲۷) خود داری از پند و اندرز.
برای سریع و تسهیل آن رعایت نکاتی توصیه میشود:
1)به کاربردن روش نا فعال ومهم نگه داشتن موقعیت وروابط درمانی
2)بحث پیرامون مطالبی غیر از آنچه در درمان مطرح است
3)توجه به رابطه بیمار با والدین وتشویق در بررسی آن
4)دراز کشیدن بیمار و به کار بستن تداعی آزاد وخود را از نظر بیمار دور داشتن
5)توجه به خواب ها وخیال پردازی های بیمار
6)زیادکردن جلسات درمان در هفته به منظور جلوگیری از واپس زنی ها
7)اجتناب از پاسخ دادن به سوالات بیمار واحترام از تفسیر
8)اجتناب از مقابله با باز خوردهای بیمار جز در مواردی که واقعا تشدید باشند
9)ایفای نقش فردی که بیمار از وی خاطرات ناخوشایندی دارد
برای مواقعی نیز که کاهش انتقال دارای ارزش درمانی است رعایت نکاتی توسط روان کاوان توصیه شده است:
1)بحث درباره احساس وفعلی و مطالبی که در جلسه درمان مطرح است به جای توجه درباره گذشته
2)بی اعتنایی به بیانات بسیار درباره روابط گذشته وی با والدین
3)اجتناب از تعبیر خواب وتداعی آزاد
4)اجتناب از روش دراز کشیدن – درمانگر در جلسه روبروی بیمار می نشیند
5)کاهش جلسات درمان به هفته ای دوبار
6)مقابله بابازخوردهای مریض نسبت به درمانگربلافاصله پس ازبیان آنها
7)ایفای نقش مخالف آنچه والدین وافرادمهم دیگربرای وی بازی کرده اند
8)فعال بودن بیشتردرجلسات درمان
● اشتباهات مصاحبه و راه حل آنها در مصاحبه نیز روانشناس با مشکلاتی مواجه است که از اعتبار مصاحبه به عنوان یک وسیله ارزشیابی و تشخیص می کاهد. این مشکلات ناشی از اشتباهاتی هستند که معلول فرایند مصاحبه، مصاحبه شونده و مصاحبه گر می باشند.
اشتباهات ناشی از فرایند مصاحبه را می توان معلول شبکه بغرنج و بسیار پیچیده کنشهایی دانست که در روابط چهره به چهره بین مصاحبه گر و مصاحبه شونده صورت می گیرد(ببی، ۱۳۸۴).
موقعیتی که در آن مصاحبه صورت می گیرد نیز ممکن است خطاهایی را موجب گردد. راه حلی که برای این مشکل پیشنهاد شده است تکرار هرچه بیشتر مصاحبه با فرد مورد نظر می باشد. اشتباه دوم ناشی از ترس ها و دلهره های مصاحبه شونده و نقش هایی است که ایفای آن از وی انتظار می رود.
سازمان بخشی دقیق مصاحبه و پیش بینی این نقشها تا حدودی از بروز این اشتباه می کاهد. اشتباه و مشکل دیگر ناشی از خود مصاحبه گر است که بیشتر معلول ویژگیهای شخصی مصاحبه گر، اشتباه در یادداشت کردن جریان مطالعه، استناط غلط، نداشتن آموزش کافی و مکتبی که مصاحبه گر از آن پیروی دارد می باشد(رفیع پور،۱۳۶۰). میزان کردن جریان مصاحبه و آموزش دقیق مصاحبه گران تا حدودی از این مشکل می کاهد. در انتها به معرفی یکی از پرسش نامه هایی که در مصاحبه تشخیصی ساختار یافته در مورد کودکان بیشترین کاربرد را دارند می پردازیم.
منابع:
- اخوت، ولی الله و دانشمند، لقمان (۱۳۵۷). ارزشیابی شخصیت. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.مصاحبه را به رابطه کلامی چهره به چهره تعریف کرده اند که مانند سایر روشهای ارزشیابی شخصیت و تشخیص برای گردآوری اطلاعاتی به منظور شناخت ویژگی های فرد صورت می گیرد. بر خلاف آنچه در مکالمات روزمره خود با افراد مشاهده می کنیم مصاحبه در تشخیص و ارزشیابی شخصیت رابطه کلامی است که برای تحقق هدف مشخصی ایجاد می گردد. این کنش متقابل کلامی همه گاه واجد ارزش درمانی می باشد و لذا انجام آن را به وسیله افراد تعلیم دیده توصیه کرده اند.
تعریف مصاحبه
تعاریف متعددی برای مصاحبه توسط متخصصین به عمل آمده ازآن جمله:
1. تعریف مصاحبه به نظر« بیگنام» و« مور» :مصاحبه گفت وشنودی است جدی که هدفی غیرازلذت حاصله ازگفت وشنودمی باشد.
طبق این تعریف مصاحبه دارای اهداف زیراست:
1) جمع آوری اطلاعات
2) آگاهی دادن و مطلع ساختن
3) تحریک و برانگیختن
2. تعریف مصاحبه از نظر« سایموندز»: مصاحبه فنی است که هدف آن جمع آوری اطلاعات درجریان مذاکره خصوصی یاگروهی است شخص ضمن مراجعه به مصاحبه کننده سرگذشت خودراتعریف کرده،نظرات شخصی خودرادرباره مسائل اظهارمی کندوبه سوالات مربوط به مسأله موردمطالعه یا پرسشنامه جاری پاسخ میدهد.طبق این تعریف مصاحبه ممکن است شامل کاربردفنون مشاهده وطبقه بندی باشدکه با فن پرسشنامه جنبه های مشترکی دارد.
3. تعریف مصاحبه ازنظر« وینز»: مصاحبه کنش متقابلی است برای رسیدن به هدفی که آگاهانه انتخاب می گردد درمصاحبه،مصاحبه گردرتقابل بامصاحبه شونده روندمصاحبه رابطورعمومی بامسؤلیت رهنمون ساختن مصاحبه بطرف هدف اداره می کند.
4. تعریف مصاحبه به نقل ازکتاب فنون وروشهای مشاوره « دکترشفیع آبادی» مصاحبه رابطه رویاروی بین دونفر است که بدان وسیله مصاحبه کننده می کوشدمصاحبه شونده رادرحل مشکلات ویافتن اهداف زندگی یاری دهد.
5. تعریف مصاحبه ازنظر« آدلر»: مصاحبه وسیله ای است برای کمک به بیمار به منظور شناخت وفهم شیوه زندگی خودفراهم داشتن فرصتی برای وی تابتواندباشیوه های نوین مقابله ومواجهه با مسائل روزمره زندگی آشنا شودوبالاخره کمک به وی برای ایجادعلاقه اجتماعی دروی.آدلرشناخت شیوه زندگی فرد رامستلزم بررسی خاطرات اولیه زندگی می دانست. بنابراین مصاحبه آدلریرامی توان مصاحبه ای باتکیه برمصاحبه تاریخچه موردی دانست که شرح آن بعدا می آید.
6. تعریف مصاحبه از نظر« سالیوان»: مصاحبه وسیله ایست معتبر برای بررسی وفهم چگونگی ویژگی های شخصیت.
وی مصاحبه رادریک یاچندجلسه انجام می داد و دارای مراحل زیر می دانست:
1. شروع یابنیانگذاری مصاحبه که طی آن مصاحبه گرمانند هرفردی که روشهای علمی رابه کارمی دارد،براساس اطلاعاتی که دربیمارگردآوری می کند فرضیه ای رادرباره وی تشکیل می دهد(تشخیص اولیه)
2. تبین وبازشنای،دراین مرحله مصاحبه گرمی کوشدبادقت بیشتری یافته های خویش رادرموردبیمارموردبررسی قراردهد.
3. بررسی وتحقیق دقیق،دراین مرحله مصاحبه گردرموردعلائم بیمارگونه مراجع به بررسی دقیقتروعمیقترمی پردازد.
4. پایان مصاحبه که شامل گزارش وبحث درباره یافته هاودرصورت لزوم تعیین خط مشی تدابیر درمانی وبالاخره تعیین نکلیف وارائه پیشنهاددرمانی می باشد.
5. تعریف مصاحبه ازنظر« راجرز»:مصاحبه وسیله ای است برای کمک به درمانجودرجهت خود شکوفایی وی وشناخت آنچه به وسیله درمانجواحساس می شود وفهم روندهای دریافت وی وهمچنین تسهیل ارتباطات درمانجو و کسب اطلاعاتی که درمانجوآگاهانه درموردچگونگی تبادل خویش با پدیده های محیطی وزمینه های ادراکی خود در اختیار مصاحبه گر قرارمی دهد.
تعریف اصلی که برای مصاحبه های بالینی درروان درمانی بکارمی رودبه نقل ازکتاب روان درمانی دکتر« اخوت »است:
مصاحبه ارتباط چهره به چهره و کلامی است بین درمانگر و درمانجو که طی آن درمانگر به بررسی مشکلات بیمار می پردازد و تدابیری راجهت تسهیل و تشویق قدرتهای کلامی برمی انگیزد.
طبق این تعریف هدف ازمصاحبه درروان درمانی ایجاد وتداوم دربیان درمانجوست که منجر به تمرکز وی بر مسائل خاصی می گردد.
طبقه بندی که بطورکلی میتوان برای انواع مصاحبه بکاربردبه این صورت است:
1) مصاحبه پژوهشی که هدفش جمع آوری اطلاعات مفید درباره تحقیقات مؤسسه ازافرادواجدصلاحیت می باشد،مثلاً مصاحبه ای که درتجزیه وتحلیل مشاغل دیده می شود.
2) مصاحبه تشخیصی که هدفش تهیه زندگی نامه طرف مصاحبه وتعیین عقایدرفتارومشخصات شخص اوست که ازاظهارات وی به دست می آید.
3) مصاحبه درمانی یا مشورتی- که هدفش سازگاری مجددازلحاظ اجتماعی وتجدیدسازمان عاطفی خود است. مصاحبه در روان شناسی بالینی و روان پزشکی مصاحبه کلینیکی است که هم جنبه تشخیصی وهم جنبه درمانی دارد.
مصاحبه کلینیکی
مصاحبه کلینیکی درحال حاضر بر درک و اطلاع کافی از آسیب شناسی روانی متکی است. مصاحبه کننده علاوه برشناخت کامل از نشانه های اختلالات روانی می بایستی در زمینه پدیده های روانی و روابط بین فردی نیزتخصص داشته باشد.
منظور از مصاحبه کلینیکی مصاحبه حرفه ای است که درسازمان های خدمات اجتماعی مشاوره ای،موسسه های راهنمایی و کلینیک ها و بیمارستان ها صورت می گیرد با مصاحبه های خصوصی و غیررسمی کاملا متفاوت است.
مصاحبه با بیمار روانی که در بیشتر مؤسسات بالینی عمل میشود درطی پنجاه سال گذشته تغییرات زیادی پیداکرده است.این مصاحبه قبلاًبه صورت سوال وجواب بود مانندگرفتن شرح حال هایی که دررشته های دیگر پزشکی متداول است. سابق بر این تشخیص کاملا متکی بر مهارت های تاریخچه نگاری مفصل بود. بااین مهارت های سنتی تاحدودی با پیشرفت تحقیقات آسیب شناسی منسوخ شده است.
این تغییرات درمصاحبه به علت افزایش اطلاعات در زمینه های مختلف علوم مربوط به بیماری های روانی است که شامل آموختن مطالب جدید درباره محدودیت ارتباط های کلامی، توجه به آنچه بیماری می گوید و توجه به طرز صحبت کردن وی(طرز بیان ممکن است بین مسائلی باشد که کلمات بسیارآنهاراپنهان می سازد) می شود.
درمصاحبه کلینیکی پرسیدن برخی سؤالها و نپرسیدن برخی دیگر نیاز به تخصص مصاحبه کننده دارد. همانطور که می دانیم حتی وقتی دو نفر به طور معمولی با هم صحبت می کنند،آنچه به هم می گویند فقط بستگی به آن ندارد که چه می خواهند بگویند بلکه منوط به آن نیز هست که چگونه درباره یکدیگر فکرکنند و این امر در مصاحبه اهمیت زیادی دارد:
پس یک مصاحبه کلینیکی اطلاعاتی در مورد سایکو پاتولوژی،روان پویایی،توانایی شخصیتی،استعدادها،انگیزه هاانتقالهای بیمارومقاومتهای بیماردراختیار کلینسین قرارمی دهد که همه آنها برای درمان بیمار مؤثر هستند،بنابراین برای یک روان درمانی مناسب باید یک تشخیص صحیح داشت وتشخیص صحیح ممکن نمی گردد مگر با اطلاع و شناخت کامل از اختلالات روانی و نشانه شناسی بیماری های روانی که ازطریق مصاحبه کلینیکی بهتر از سایر روش ها دراختیار کلینسین قرار می گیرد.
مصاحبه کلینیکی مهمترین ابزارتشخیصی اختلالات روانی و همچنین مهمترین فاکتور روان درمانی اطلاق می شود. آنچه دراینجامطرح می شود،این است که چگونه ارتباط بین مصاحبه کننده ومصاحبه شونده برروی آنچه مراجع خواهد گرفت تاثیرمی گذاردو این که چگونه روش مناسب مصاحبه کننده و بعضی ریزه کاریهاوی می تواند نتیجه مصاحبه راسودمندترسازد.بنابراین آشنایی باانواع مصاحبه کلینیکی ضرورت دارد.
مصاحبه گر حرفه ای باتوجه به مقررات خاص و با توجه به تجربیات نظم یافته مورد تائید قرار گرفته ای که از راه تحصیل و تمرین بدست می آورد مصاحبه خود را انجام می دهد. مصاحبه حرفه ای یا مصاحبه سازمانی نه تنها ازنظر شکل و نوع با مصاحبه های خصوصی و غیررسمی فرق میکند بلکه همچنین ازنظردانش و مهارت مصاحبه گر
نیز متفاوت است.
مصاحبه حرفه ای باتوجه به دانش خاص و مهارت های معین که باتمرین و تجربه های بسیار،نظم فکری خاصی را از قبل در مصاحبه گر بوجود آورده است، انجام می شود. دانش خاص و مهارت های معین که براستعداد درونی مصاحبه گر پایه گذاری می شود،باید از راه تعلیم و تمرین و تجربه های سرپرستی شده در کارآموزی کسب گردد. علی رغم استفاده روزافزون ازتستها و روشهای دیگر اندازه گیری وسنجش درارزشیابی،امروزه نیز از روش مصاحبه بیش از روش های دیگر استفاده میشود.ارزیابی مدت ها یکی ازفعالیتهای مهم کلینسین متخصص بوده است،ارزیابی راشامل سه فاکتور مهم وعمده مشاهده مصاحبه وآزمون می نامیم که هرسه از هم تفکیک ناپذیرهستند و نمی توان بطور کلی یکی را ازدیگری ارجح دانست ولی مصاحبه اغلب با توافق کلی ما بین متخصصان دربرگیرنده دوبخش مشاهده به عنوان یکی ازتکنیک های مصاحبه و تست نیز هست. چرا که مصاحبه گر در حین مصاحبه،مصاحبه شونده رابادقت مشاهده نیز میکند.
علاوه بر این از طریق مصاحبه است که تعیین می شود مصاحبه شونده نیاز به ارزیابی ازطریق یک تست خاص دارد و هر آزمونی پیش از اجرا نیازبه یک مصاحبه بالینسی برای ایجاد« راپورت »دارد.مصاحبه در روانشناسی بالینی علاوه برجنبه تشخیصی و ارزیابی جنبه درمانی نیز دارد.
در ضمن از آنجاکه درمصاحبه به هیچ نوع وسیله خاصی نیاز نیست لذا این روش همیشه و به آسانی دردسترس متخصصین است و به علاوه چون با این روش در مدت زمان کوتاهی می توان اطلاعات نسبتا زیادی به دست آورد، هنگامی که فقط مدت محدودی برای شناسایی شخص وجوددارد،مصاحبه بهترین روش است.
درسال1950بنابرادعای « راجرز» همچنین تعدادبسیاری ازروان شناسان نامی نتیجه یک ساعت مصاحبه بالینی دقیق دربعضی موارد برابر با مجموعه ای کامل ازتستهای روانی است.
شاید بتوان گفت که دشوارترین قدم درزندگی حرفه ای یک روانشناس بالینی،کم تجربه و جوان،انجام اولین مصاحبه کامل تشخیصی یادرمانیست زیرا اگر مصاحبه به خوبی انجام شود،موجب احساس خوشحالی ارزش و امنیت می شود و فعالیت موفقیت آمیزی را پی ریزی خواهدکرد. اما اگرمصاحبه روندخوبی نداشته باشد نتایج نامطلوبی دربرخواهدداشت.
« یک مصاحبه اولیه مؤثر اعم ازاینکه هدف،تشخیص یا درمانی باشد،می تواند راه را جهت ایجاد همکاری متعادل و رابطه سالم و پایدار بابیما رهموارکند».
درکشور ما با توجه به عدم وجود تعداد کافی تست های معتبر و استاندارد و از آن مهمتر عدم وجود تعداد کافی متخصص اجرا و تفسیر تست،اهمیت کاربردمصاحبه بالینی بیشتر محسوس است.
پس از این بررسی اجمالی و قبل از شروع بحث در باره انواع مصاحبه و کاربرد هریک باید یادآور شویم که مصاحبه را به طور کلی به دو نوع تقسیم می کنند.
۱) مصاحبه سازمان یافته
۲) مصاحبه آزاد.
در مصاحبه سازمان یافته که آنرا مصاحبه محدود نیز می نامند مصاحبه گر مقید است در چهارچوب مشخص، اطلاعات مشخصی را از مصاحبه شونده گردآوری کند. تحجر و خشکی مشهود در این مصاحبه از ایراداتی است که بر آن وارد دانسته اند. در ارائه هر نوع خدمت روانی، از تشخیص و ارزشیابی گرفته تا درمان، ایجاد ارتباط و تفاهم از اصول اساسی و اولیه می باشد و باید اعتراف داشت وقتی مصاحبه شونده ناگزیر بود در مدت زمان مشخصی به سوالات محدودی پاسخ دهد از ایجاد چنین رابطه ای جلوگیری می شود به طوری که مصاحبه گر حتی از گردآوری اطلاعات لازم عاجز خواهد بود.
عده ای از روانشناسان، به مسئله تقویت بازداری و واپس زنی اشاره کرده اند و این نوع مصاحبه با یکی از عوامل تقویت کننده آن دانسته اند. مراجع در مصاحبه محدود ناگزیر از بازداری بیشتر در بیان عواطف و سرکوبی نیازهای خویش می شود که بدون شک به برداشت منفی وی از روانشناسی منجر می گردد(دانشمند، ۱۳۵۷). برای رفع اشکالاتی که بدان اشاره کردیم تدابیری اندیشیده اند. گاه در مصاحبه سازمان یافته، در صورتی که به وسیله افراد باتجربه انجام پذیرد، آزادیهایی را مجاز می دارند. بدین معنی که موارد مطالعه و نوع سوالات را مشخص می کنند اما مصاحبه شونده را در بیان آنچه در موردی خاص به ذهنش آمد و یا نیاز به بازگویی آن را احساس کرد آزاد می گذارند. مثلا مصاحبه گر می داند که موضوع مصاحبه گردآوری اطلاعاتی در مورد وضع شغلی مراجع می باشد اما مصاحبه شونده آزاد است در این مورد هر چه می خواهد بیان کند.
برعکس آنچه در مصاحبه سازمان یافته مطرح است در مصاحبه آزاد هیچ قید و شرطی وجود ندارد و مصاحبه گر بدون هیچ محدویتی به اقتضای اوضاع و احوال و بنا به میل و سلیقه خویش دامنه وسیع تر و لایه های گوناگونی را مورد بررسی قرار می دهد. در این نوع مصاحبه، مراجع نیز در بیان خود آزادی کامل را دارا می باشد. به طور کلی می توان گفت در مواردی که نیاز به کمی ساختن اطلاعات حاصله محسوس گردد مصاحبه سازمان یافته واجد ارزش عینی و اعتبار بیشتری خواهد بود بخصوص اگر مصاحبه گران تجربه کافی برای انجام مصاحبه آزاد را نداشته باشند.
به هر حال به طوری که یادآور شدیم خشکی و تحجر موجود در این نوع مصاحبه مشکلاتی را در راه ایجاد رابطه با بیمار و تسهیل در بیان عواطف، افکار و عقاید وی ایجاد می کند.
انواع مصاحبه کلینیکی
مصاحبه تشخیصی
تشخیص در روان شناسی بالینی بر عهده مشاهده،آزمون(تست)ومصاحبه است که دربین آنهامصاحبه از اهمیت بیشتری برخوردار است.
هدف ازمصاحبه تشخیصی یافتن دقیق علل وعوامل مؤثردرپیدایش اختلال ومشکل روانی درمراجع می باشد دراین رابطه مصاحبه بایدبتواند کلیه مسائل وعوامل مؤثردرپیدایش اختلال راازکم اهمیت ترین تاپراهمیت ترین آنهاشناسانده تابتواند
تشخیصی مناسب درارتباط بامشکل درمانجودراختیارمصاحبه گرقراردهد.زیراتازمانی که تشخیصی دقیق ودرست ازنوع اختلال بیماردردست نباشد نمی توان درمان مناسبی برای وی عرضه نمود.
یک روان شناس بالینی نه نتها به مطالبی که بیماردرجلسه مصاحبه تشخیصی بیان می کندعلاقه منداست،بلکه درنحوه ادای مطالب وعکس العملهای عاطفی که ازخودنشان می دهدونیزروابط عاطفی وفکری مصاحبه شونده توجه می کند.
بنابراین واضح است درمصاحبه ازمشاهده نیزاستفاده می شودودرصورت لزوم پس ازمصاحبه می توان ازآزمون خاص موردنیازنیزاستفاده کرد.
مصاحبه تشخیصی رامی توان به دوشکل
1)ساختاری
2)غیرساختاری
ونیمه ساختاری بکاربرد که هرکدام درمواقع خاص بکارمی روند.
مصاحبه ساختاری رامی توان درمقطع زیر انجام داد.
1) کمترازیک ساعت زمان برای مصاحبه وقت باشد.
2)مصاحبه،مقدمه ای برای روان درمانی نباشد.
3) فرصت دیگری برای بدست آوردن شرح حال بیمارنباشد.
4) هنگامی که بخواهیم سریع وبدون ایجاداظطراب،ازبیماراطلاعاتی بدست آوریم.
5) برای فرستادن بیماربه مرجع دیگر.
6) هنگامی که بیمارنخواهدبه صحبت ادامه دهد.
7) مصاحبه باافرادعقب مانده ذهنی وکسانی که به دلیل آسیب مغزی قدرت تمرکزوتوجه ویادآوری کافی ندارد،انجام گیرد.
8) بیمارانی که حتی به طور ضمنی،مسئله خودکشی رامطرح می کنندازطریق این مصاحبه موردارزیابی قرار می گیرند.
9) برای بیمارانی نظیرسایکوتیکها(چون ارتباط برقرارنمی کنندویااطاله وتکرارکلام دارند)بعضی ازبیماران وسواسی وفوبیک که شک،تردید،اظطراب وترس زیادآنهارابایدبامصاحبه ساختاری کنترل کرد وبه آنها جهت داد وبیماران مبتلابه افسردگی که بسیاردرونگراودرخودفرورفته اند.
10) کودکان خردسالان وآنهایی که به دلایلی،بامصاحبه گرهمکاری ندارندنیزتوسط این مصاحبه مورد ارزیابی قرارمی گیرند.
مصاحبه غیر ساختاری و نیمه ساختاری را می توان درشرایط زیربکاربرد:
1) وقت کافی برای مصاحبه باشد(بین یک تادوساعت)
2) درصورتی که قرار مصاحبه بعدی بابیمارگذاشته شده باشد.
3) مصاحبه مقدمه ای برروان درمانی باشد.
4) بیمار مطالب متنوع ومختلفی رابیان کند.
5) بیمار از مصاحبه،ترس ویانسبت به آن سوء ظن نداشته باشد.
یک مصاحبه ازتاریخچه فردی ازیک مصاحبه پذیرش بیماردیدگاه هدایت شده تری داردولی هردوهم دیگررا می پوشانند.مصاحبه های تشخیصی همچنین این تأثیرمثبت رادرذهن گذاشته که نیرومندی درمانی زیادی دارند.با این همه ادراک بیماران ازکلینیک،انگیزه هایشان وانتظاراتشان ازکمک همگی از طریق تجربیاتشان درمصاحبه های متفاوت یادرجهت گزینی تشخیص مؤثراست.
1)مصاحبه پذیرش و قبول بیمار
این مصاحبه به منظوررسیدن به دوهدف کلی صورت می گیرد:
الف)فهم این که بیماربه چه منظوری به کلینیک ومصاحبه کننده مراجعه کرده است وارزیابی نسبی ازمشکلات ومسائل وآشنایی مقدماتی بابیمار.
ب)تاچه حددرمانگرباتوجه به اطلاعات وامکاناتش می توانددرصددکمک به بیمارورفع انتظاراتش برآید.
درگزارشی که پس ازانجام این مصاحبه واقع می شودمواردزیربه چشم می خورد: نام ونام خانوادگی: سن: جنس: تحصیلات: تاریخ مراجعه(مصاحبه): نام ونام خانوادگی مصاحبه کننده:
1) رفتاردرطی مصاحبه وتوصیف ظاهری- تمامی مواردمشاهده شده ازرفتارهای کلامی وغیرکلامی، وضعیت لباس پوشیدن،وضعیت آرایش مو،صورت همراه داشتن وسایل خاص و.....
2) مشکل فعلی (ارائه شده)
3) تشخیص مقدماتی
4) محاسن شخصی بیمار
5) اهداف برای اصلاحات
6) پیشنهادبرای درمان
7) انگیزه بیمارومیزان آن برای درمان
8) پیش آگاهی
2)مصاحبه تاریخچه فردی
اصولاتاریخچه فردی هرکس داستان زندگی اوست که به صورت کامل،عملی ودرباره تکامل ورشد فردازمنابع مختلف استفاده می شود.این اطلاعات باید تنظیم شوندوموردتفسیرقراربگیرند.
ازنظر روان شناسان،تاریخچه فردی برای جمع آوری اطلاعات وسیله بسیارمفیدی است ولی ارزش آن بستگی داردبه اعتباروثبات اطلاعاتی که به دست آمده است وممکن است شکلهای مختلفی داشته باشد.ولی به طورکلی مضمون یانوع اطلاعاتی که باید برای آنها جمع آوری نمودیکسان است وشامل:
الف) تاریخچه شخصی و
ب) تاریخچه خانوادگی می شود یک نمونه ازطرح تاریخچه فردی
1) اطلاعات شخصی:
شامل نام،جنسیت،شغل،آدرس،زمان تولد،مذهب وتحصیلات
2) علت مراجعه
3) موقعیت و وضعیت فعلی-توصیفی ازرفتارروزانه و تغییراتی که اخیراروی داده است. 4) منظومه خانوادگی- شامل توصیفی ازمادر، پدروسایرافرادخانواده ونقش پاسخگویی درخانواده ای که بیماردرآن رشدیافته است.
5) خاطرات اولیه- توضیحاتی ازرویدادهاروشن طفولیت ومحیط ومکان آنها.
6) تولدورشد-شامل سنین راه رفتن،حرف زدن،مشکلات تطبیق شده باسایرکودکان ونظرشخصی بیمارازتجربیات اولش.
7) سلامتی- شامل اختلالات کودکی وبعدتروصدمات وآسیبها،مشکلاتی باداروهایاالکل ومقایسه بدنی بیماربادیگران.
8)تحصیلات و آموزش – شامل مواردی از علاقه خاص وپیشرفت بسیار
9) ثبات کاری – شامل دلایلی برای تغییر شغل وطرز تلقی های بیمار نسبت به کار 10) سرگرمیها وعلایق
11) رشد ج ن سی
12) اطلاعات زناشویی وخانوادگی – شامل رویدادهای عمده وآنچه به آنها هدایت می شود و مقایسه جانواده فعلی از تولد و جهت یابی
13) خود توصیفی – شامل توانایی ها و هوشیاری و ایده ال ها
14)انتخاب و بیرون کشیدن نکاتی در زندگی – مروری از مهمترین تصمیم گیری ها مهمترین تغییرات و شامل نمونه ای از مهمترین اتفاقات
15)دید بیمار از آینده شامل آنچه که بیمار دوست دارد ببیند که در آینده اتفاق می افتد در سالهای بعدی ودر حدود 5 تا 10 سال وآنچه ضروری است برای اینکه آن رویدادها اتفاق می افتد
16)هر مطلب اضافه تری که پاسخگوی ممکن است از تاریخچه واز قلم افتاده
3) مصاحبه وضعیت روانی
این مصاحبه بطور خاص پیش بینی شده اند برای ارزیابی وجود رفتار نا به هنجار اصولا چنین مصاحبه ای برای رسیدن به یک تشخیص ویا بر چسب روان پزشکی بکار میرود.در این مصاحبه – مصاحبه کننده با مطرح کردن یک سری سولات جدی سعی در دیدن به یک تشخیص بالینی را دارد بطوری که بتواند بیماری فرد را از نظر علائم – شدت –مزمن بودن آن ووضع آینده اش تشریح کند .
در مصاحبه وضعیت روانی مواردی در نظر گرفته می شود که شامل عناوین زیر است: 1)بررسی وضعیت ظاهری بیمار
2)بررسی طرز تلقی ونگرش بیمار
3)بررسی طرز رفتارهای بیمار
4)بررسی وضعیت تکلم بیمار 5)بررسی فرآیندهای فکری بیمار
6)بررسی حافظه بیمار
7)بررسی هوش بیمار
8)بررسی خلق وخوی بیمار
9)بررسی جهت یابی بیمار
10)بررسی بینش بیمار به طور خلاصه مصاحبه وضعیت روانی حدود به ابعاد خاصی است وارزش واقعی وقتی دارد که:
الف )صرفا برای پی بردن به شمای مقدماتی بکار میرود
ب)در مورد بیمارانی که به نظر وضع وخیمی دارند استفاده گردد
ج)با یکسری روشها یا فرایند های ارزشیابی دیگر مانند آمون همراه گردد
4)مصاحبه پیش و بعد از انجام تست
یک مصاحبه پیش تست چندین هدف دارد .
ابتدا برای ایجاد راپورت اولیه است که فرایند تست گیری را تشریح می کند. دومین هدف از مصاحبه پیش از انجام تست مطرح کردن طبیعت – نوع – مراحل و چگونگی وفایده است برای بیمار یا مر جع است برخی از بیماران شدیدا از تست شدن میترسن و برخی فکر میکنند که تست شدن اولین گام برای بستری شدن در بیمارستان روانی است که مسلما رفع آنها در نتیجه تست می تواند موثر باشد .
هدف سوم از مصاحبه قبل از تست جلوگیری از اشتباهاتی است که فرد ممکن است در حین اجرای تست مرتکب شود. واقعا هدف مصاحبه بعد از انجام تست بطور کلی این است که مصاحبه کننده این موقعیت را پیدا کن که فرضیات خود را که در حین اجرای تست در مور فرد به دست آورده وارسی کند.
برخی از افراد بعد از اجرای تست دچار ترس واضطراب می شوند واز خود نگرانیهای بروز میدهند که بطور مثال نتوانسته اند اجرای خوبی داشته باشند ویا فکر می کنند نتیجه حاصله از تست ممکن است دلالت بر بیمار سختی در آنها داشته باشد ویا اصرار داشته باشن که نتیجه تست را بلا فاصله بداند . هدف دیگر مصاحبه بعد از تست در واقع تعدیل حالات فوق است
5) مصاحبه زمان های بحرانی
بسیاری از مردم در ول شبانه روز ممکن است به خدمات روان شناسی یا روان پزشکی نیاز داشته باشند . این خدمات سرویسهایی هستند که روانشناسان بالینی آزموده می توانند در شرایط بحرانی ارائه دهند بطور مثال کمک به فردی که در شرف اقدام به خود کشی است ویا کمک به والدین مضطرب از اعتیاد یا فرار فرزند از منزل. از اهداف دیگر این نوع مصاحبه ارجاع دادن فرد به مراجعین ذیصلاح است که می توانند کمکهای ازم را به فرد بنماید.
چنین مصاحبه ای به اموزش حساسیت وقضاوت نیاز دارد . در یک مصاحبه تاریخچه اجتماعی یک سوال اشتباه پرسیدن ممکن است فقط یک مقداری اشتبا ه در نتیجه بوجود آورد . ولی پرسیدن یک سوال اشتباه در مصاحبه زمانهای بحرانی به خصوص از طریق تلفن می تواند مصاحبه را متوقف یا به تعویق اندازد
6) مصاحبه قبل از درمان
سه دلیل عمده برای این نوع مصاحبه وجود دارد :
الف) تشریح اصول و اساس درمانی که تجویز می شود واین که چگونه درمان پیشنهادی مشکلات فرد را حل کند – این مطلب باید واضح وبا توجه به سواد و زمینه های فردی وهوشی طوری عنوان گردد که بیمار متوجه گردد.
ب)تشریح این که دوره درمان تعیین شده شامل چه کارها و فعالیتهایی می شود وظیفه ونقش درمانگر چیست ودرمانجو چه نقشی راباید ایفا کند .اگر چه به نظر عاقلانه می رسد که درباره فواید درمان با بیمارصحبت شود ولی غیر اخلاقی است در مورد بهبود فرد بطور مشخص قولی به وی داده شود.
ج)اماده کردن وبسیج ساختن انگیزش فرد برای درمان است که به وسیله تشریح وبحث در مورد نکاتی که در اهداف قبلی داده شده می توان ا نگیزش فرد را برای طی کردن مراحل درمانی برانگیخت.
● کاربرد مصاحبه
مصاحبه را می توان بر اساس محل انجام، و هدف های آن به هفت نوع گوناگون تقسیم کرد که به شرح هریک می پردازیم.
۱) مصاحبه استخدامی کاربرد این نوع مصاحبه بیشتر در مدیریت و صنعت بوده هدف آن ارزیابی لیاقت و شایستگی داوطلبان برای احراز یک شغل و یا سمت سازمانی می باشد.
۲) مصاحبه مشکل یابی این مصاحبه در ادارات و یا واحدهای صنعتی برای کشف و فهم عواملی که اختلالاتی در انجام صحیح امور و یا روابط بین کارمندان ایجاد کرده اند انجام می پذیرد.
۳) نظر خواهی در این نوع مصاحبه سعی می شود از طریق مراجعه به نمونه ای از جمعیت از افکار و عقاید، برداشتها و بازخوردهای مردم نسبت به موضوع خاصی به گردآوری اطلاعات بپردازند.
۴) مصاحبه تحت فشار این نوع مصاحبه در شرایط تصنعی و در موقعیت های ناگواری که عمدا برای بررسی دقیق و ارزشیابی واکنش افراد ایجاد می شوند صورت می گیرد. هدف عبارت است از مشاهده و مطالعه دقیق واکنش در برابر شرایط ناخوشایند و فشارهایی که در پاره ای امور بر انسان وارد می شود.
۵) مصاحبه تشخیصی کاربرد این نوع مصاحبه در کلینیک ها، بیمارستانها و مراکز بهداشت روانی برای تشخیص اختلالات، گردآوری اطلاعات اولیه در مورد مراجع و برآورد و ارزیابی وضع روانی وی می باشد. مصاحبه برای تنظیم تاریخچه فردی که به امر تشخیص کمک می کند نیز به عنوان نوعی مصاحبه تشخیصی شناخته شده است. ۶) مصاحبه قبل و بعد از انجام آزمونهای روانی هدف از این نوع مصاحبه اتخاذ تصمیم در مورد مراجع می باشد.البته پیشداوری ناشی از بررسی آزمونهایی که در مورد مراجع اجرا گردیده است مشکلاتی را در انجام صحیح این نوع مصاحبه فراهم می آورد.
۷) مصاحبه اختتامی یا ترخیصی این مصاحبه نیز در بیمارستانها و کلینیک های روانی به منظور ارزشیابی وضع بیمار و اتخاذ تصمیم در مورد ادامه درمان و یا ترخیص وی صورت می گیرد.
● جدول مصاحبه تشخیصی برای کودکان (DISC)
▪ ساخت و محتوا
DISC (شافر و دیگران، ۱۹۹۱) شامل ۲۳۱ پرسش اصلی و ۱۱۸۶ پرسش متناسب با پاسخ های مصاحبه شوندگان است و دو فرم موازی دارد؛ فرم کودکان (DISC c) که برای افراد ۹ تا ۱۷ سال و فرم والدین (DISC P) که برای افراد ۶ تا ۱۷ سال طراحی شده اند. در سالهای بعد فرم معلم (DISC T) آن نیز با توجه به ملاک های DSM IV طراحی شده است (فریک و دیگران، ۱۹۹۴). در این فرمها خود کودکان، والدین و معلمان آنها رفتار کودکان را توصیف می کنند.
▪ اعتبار
ویژگی های روانسنجی DISC از سوی پیاسن تینی و دیگران (۱۹۹۳) ، شواب – استون و دیگران (۱۹۹۳)، شافر و دیگران (۱۹۹۳) با استفاده از گروهی مشتمل بر ۷۵ نفر بررسی شده است. ضریب آلفای کرونباخ در مقیاسهای مختلف بین ۵۶/۰ تا ۸۸/۰ گزارش شده است.
▪ روایی
پیاسن تینی و دیگران (۱۹۹۳) رابطه میان تشخیص مبتنی بر DISC و تشخیص متخصصان بالینی را که شاخصی از روایی است، بررسی کردند. در کل میزان توافق میان داده های حاصل از دو روش یاد شده در فرم والدین DISC متوسط (۵۰/۰) و درفرم کودکان DISC پایین (۳۴/۰) و میزان توافق کل نیز ۴۱/۰ گزارش شده است.
برگزاری مصاحبه هرنوع روشی که برای مصاحبه به کاربرده شودبستگی دارد به هدف مصاحبه که عبارت است ازجمع آوری هرچه بیشتراطلاعات در مدت زمان محدود.هدف ازمصاحبه این است که شخص مصاحبه شونده تشویق به صحبت کردن بشود تا بتواند اطلاعات مناسبی به روان شناس بالینی بدهد.البته شکل کاردقیقادرهمین قسمت می باشد، زیرادرمراحل اولیه مصاحبه، مصاحبه گر نیز می داند چه مسائلی میتوانددرموردبیمارومشکلش حائزاهمیت باشدپس بایددرجمع آوری اطلاعات کاملی ازجزئیات زندگی بیمارسعی داشته باشد.
دراین رابطه روانشناس میتواند با توجه به ساختارمصاحبه ازروشهای مستقیم یاغیرمستقیم استفاده کند.درروش مستقیم مصاحبه کننده ازقبل سوالهایی راتهیه کرده ودرموقع مصاحبه وظیفه اش این است که سوال کرده و جوابها را یادداشت نمایدتابه جزئیات رفتارشخص پی ببرد.
اشکالات موجوددرروش مستقیم که درمصاحبه هایی ازنوع ساختاری استفاده می شود:
1)سوال کردن زیاد و سریع ممکن است بیمار را به حالت تدافعی وادارکند و در واقع وی از دادن اطلاعات کافی خودداری نماید.
2)ممکن است بیمار تصورکندکه فقط هر چه روانشناس بپرسد باید به آن جواب بدهد و لازم نداند که اطلاعاتی راکه درمورد آنها پرسشی شده را در اختیار روانشناس قراردهد و همین مسئله باعث شودکه مصاحبه کننده ازدست یابی به اطلاعات مناسب دورشود.
3)اشکال دیگری که دراین رابطه مطرح می باشداین است که ممکن است بیمارفکرکندکه روانشناس اورادیوانه می داندوباپرسش کردن ازوی می خواهدنقاط ضعف وی رابیابدکه دراین شکل بیمارخودراغیرازآنچه که هست معرفی خواهدنمود.
(مقاومت) روانشناسان بالینی درمصاحبه خودرا مقید به استفاده از روش های غیرمستقیم مصاحبه می داند و سعی می کنند سوال هایی را مطرح کنند که بیمار به سمت موضوعات مهم و قابل بحث هدایت شود بدون اینکه احساس تحمیل کند.
در این روش بیمار باید احساس نمایدکه همانگونه که هست مورد پذیرش مصاحبه گر قرار دارد و وی هیچ گاه به دنبال اطلاعات به دست آورده از بیمار را تحقیر و مسخره نخواهدکرد .
در روش غیرمستقیم که در مصاحبه های ساختاری و غیرساختاری و نیمه ساختاری مورد استفاده قرار می گیرد،مصاحبه کننده بایداجازه دهد که قسمت عمده مصاحبه هدایت شود و جرات بیان و نداشتن ترس را به شکلی مورد تایید قرار دهد. مصاحبه کننده بایدمصاحبه را آرام و بدون علائم ناشی ازعجله،تعجب،خستگی و یا عکس العمل های شدید عاطفی اداره کند. گاهی اوقات بعضی ازروانشناسان احساس می کنند که اگرخودر ا بی اعتنا نشان دهند می توانند به بیان دقیق مطالب توسط درمانجو دست یابند مصاحبه کننده درجلسه مصاحبه نبایدخودراپرچمداراخلاقیات،پنددهنده، یامستبد نشان دهد.
ضروریات و تکنیک های مصاحبه عوامل زیادی بر سوددهی وفایده مصاحبه کلینیکی مۇثرهستند.برخی ازآنهاشامل وضعیت فیزیکی وسایر عوامل می تواندطبیعت وسرشت بیماررادربرگیرد.
یک بیمارخاموش وبی صدا یا کم حرف بدون اینکه به مهارتهاوخصوصیات مصاحبه گرتوجه کندممکن نیست همکاری کند بنابراین مصاحبه کننده هادراین مواردقابل اجرابودن مصاحبه رادرموردهربیماری نمی توانندثابت کنند.
مهمترین وعمده ترین موادلازم وفنونی که درانجام مصاحبه چه درمانی وچه تشخیصی اغلب رعایت می شوندازاین قرارند:
1) دانش علاقه تجربه علاقه،دانش وتجربه ازضروریات یک مصاحبه کلینیکی به شمارمی رودکه مصاحبه کننده بایدآنها راکسب کند.مصاحبه گری که علاقه وانگیزه کافی برای مصاحبه داشته باشد،اطلاعاتش رابه درستی وبه اندازه کافی کسب کرده باشدونیزتجربیات سودمندی ازمصاحبه به دست آورده باشدمصاحبه رابه عنوان بهترین ابزارتشخیصی وسپس درمان بکارخواهدبرد.
2) قبول و پذیرش داشتن علاقه وتحصیل دانش،مهارت وتجربه توسط مصاحبه گروی را توانا و آگاه می سازد تا بتواند بیمار را از هر رنگ،نژادوطبقه ای که باشد به عنوان واکنش هایی که ازخود بروز می دهد بیطرفی و بی غرضی راحفظ کند و بدون پیشداوری درمورد بیمار قضاوت کند.
بنابراین ضروری است که بیماربدون قیدشرط ازطرف مصاحبه گرپذیرفته شود.
3) راپورت در سال 1954 مطرح میکند وقتی که جو مجاز بطور منطقی ساز گارانه و از طریق علاقه متقابل شکل گرفته باشد ارتباط مصاحبه بر راپورت بنا گذاشته شده است راپورت خوب می تواند یک ابزار اولیه باشد که از طریق آن کلینسین به هدف مصاحبه دست پیدا می کند یک ارتباط سرد خصومت آمیز یا مخالفت آمیز وناسازگار غیر ممکن است که سازنده باشد . اگر چه جو مثبت نیز بطور خاص تنها عنصر سازنده یک مصاحبه سودمند نیست- تنها شرایط گرم ولطیف برای پذیرش بیمار بهترین مصاحبه ها را تولید نمی کند- با این وجود این جو ضروری است .
بیماران در بیشتر مصاحبه ها با درجاتی از اضطراب وارد گفتگو می شوند آنها ممکن است از اینکه کشف شود که دیوانه هستند (کلمه دیوانه از دید بیمار بکار رفته است )مضطرب و وحشت زده باشند.
هر چه هیجانات ویا انتظارات منفی که شامل اضطرابها و عدم اطمینان و حالت دفاعی داشتن یا فقدان احترام به خود بیشتر باشد توان بالقوه مصاحبه کننده را برای اثر بخشی کاهش میدهد.
راههای زیادی برای دست یافتن به راپورت خوب وجود دارد وشاید به تعداد مصاحبه کنندهها – زیرا هر مصاحبه کننده ای راهی را برای بدست یافتن به راپورت دارد .((تالر))در سال 1969 می گوید این گئنه نیست که ما کیفی چر از فنون ایجاد راپورت داشته باشیم که جانشین طرز تلقیها از پذیرش و درک واحترام به تمامیت بسیار شود. ایجاد راپورت نیازمند این نیست که کلینسین بر یک مجموعه توافق یافته ای از رفتارهای تضمین کننده راپورت مسلط باشد.
راپورت آن چیزی نیست که اغلب دانشجویان فکر می کنند وضعیتی که درآن کلینسین همشه مراجع را به عنوان یک شخصیت بزرگ دوست بدارد وبه او احترام بگذارد . راپورت نه جایزه ای است که پس از ایجاد آن یک مراجع شگفت زده آن را به مصاحبه کننده بدهد و
نه یک مسابقه مردم پسند که کلینسین درآن برنده شود. اشتباه رایجی که مصاحبه کننده های مبتدی در هر مصاحبه برای ایجاد راپورت می کنند:
اغلب گفتن این جمله است که :خوب و خوب و ناراحت نباش من بطور صحیح میدانم که شما چه احساسی دارید . در حالی که می دانیم برای مراجع مشکل است که آن را بپذیرد چنین اشتباهات رایجی برای بیمار بطور واقعی مشخص می کند که مصاحبه کننده پیش خود می گویندکه:((چقدر عجیبه که او بداند که من چه احساسی دارم)). بعصی از بیماران دارای تاریخچه هایی از یادگیری هستند که به سادگی به آنها اجازه نمی دهند بی غرض را برای یک ارتباط حرفه ای بپذیرند اما در بیشتر موارد اگر کلینسین در نقش مناسب و موثری استقامت بخرج بدهد وبطرز تلقی هایش را از احترام وتلاش برای درک بیمار ثلبت نگه دارد این ارتباط رشد خواهد یافت .
بنابراین راپورت ارتباطی است که بر احترام و اطمینان نتقابل واعتماد و مقدار معینی انعطاف پذیری قرار گرفته است. اگر مصاحبه کننده در ایجاد ارتباط با مراجع از لغات ساده و دوستانه استفاده کند بطوری که بیمار نسبت به مصاحبه گر احساس دوستانه داشته باشد پایه های ایجاد ارتباط راپورتی بنا گذاشته شده است.
استفاده از طنز دربرخی از بیماران در جلسات برای ایجاد راپورت مناسب است.خلاصه اینکه در یک رابطه خوب است که می توان به بیمار کمک نمود ونهایتا رابطه یک حالت پویا را در سطوح مختلف کلامی وغیر کلامی ایجاد می کند که مصاحبه را شکل می دهد.
4) راز داری راز داری ورعایت محرمانه ماندن اطلاعات هم برای ایجاد راپورت وهم پس از آن از اهمیت زیادی برخوردار است.مصاحبه شونده با این توقع در مصاحبه حاضر می شود که اطلاعات ارائه شده توسط وی محفوظ ومحرمانه می ماند.
در موارد بسیاری جلب اعتماد بیماران برای این که احساس کنند می توانند: اطلاعات بسیار خصوصی را عرضه کنند .به ادراک آنان از این که مطالب آنان تا چه حد به طور محرمانه حفظ می شود بستگی دارد .مصاحبه کننده باید به طور مستقبم به بیمار بفهماند که مسائل مطرح شده توسط وی از گزند نامحرمان در امان است وبسیار باید مطمئن باشد که مصاحبه گر هیچگاه مسائل خصوصی وی با دیگران در میان نمی گذارد. برای ایجاد اعتماد واطمینان بیمار از محرمانه ماندن اطلاعات یکی از عوامل که حائز اهمیت بسیار است فضتی مصاحبه مکانی است که مصاحبه در آن انجام می گیرد عامل دیگر همراهان مراجع هستند بعضی از همراهان غالبا مصر هستند که قبل از مصاحبه با بیمار و با مصاحبه گر صحبت کنند. برای جلب اطمینان بیمار بهتر است که ابتدا باخود بیمار مصاحبه شود وسپس اگر کنند. مصاحبه درمانی هدف از مصاحبه درمانی ایجاد تداوم در بیان درمانجو است که منجر به تمرکز وی برروی مسائل خاصی می گردد که در رفع مشکل وی موثر است. این هدف کلی از مصاحبه در درمان در تمامی نظریه ها ومکاتب روان درمانی مشترک است ولی هر مکتب خاصی با دیدگاهی که دارد برای مصاحبه درمانی خود اهداف خاصی را بر می گزیند وبه پیرو آن روش مصاحبه را نیز تامین می کند.
هدف از مصاحبه در روان کاوی کمک به بیمار است برای شناخت جنبه های آگاه ونا خود آگاه شخصیت خود و کسب بینش نسبت به درگیریها عاطفی از طریق گوش دادن به گفته های وی تداعی آزاد وبررسی وتعبیر رویا روشها ی هستند که از اهداف مصاحبه درمانی در این دیدگاه منشاء گرفته اند که برای شناخت وایجاد بینش بکار می روند تا ساخت چگونگی رشد وتکوین شخصیت بهتر درک شود تا با آمادگی بیشتر برای ((بازسازی))بسیار کوشش شود .
در درمانهای (( حمایتی)) مصاحبه بر اساس هدفهایی چون ایجاد رابطه درمانی –شناخت عوامل محیطی که موجب ناراحتی بیمار گشته وارزیابی شیوه های مواجهه با موقعیتهایی که ناراحتیها را ایجاد می کند تنظیم می شود.
در ((باز آموزی )) مصاحبه دارای روال ایجاد رابطه درمانی – شناخت باز خوردهای غیر منطقی ورفتارهای آگاهانه که سازگاری بیمار را مانع می شوند وفعالیت در جهت تمامیت بخشی به باز خوردهای وی از طریق تقویت جنبه های مثبت وخاموش سازی جنبه های منفی رفتار است. در هر سه روش روان در مانی فوق – آغاز مصاحبه – ایجاد تداوم در بیان – جهت بخشی به بیان درمانجو – کشف نکات مهم – تعیین هدفهای درمانی- ایجاد بینش انتخاب تصمیم درمورد چگونگی پایان دادن به مصاحبه چهار چوب مشخصی را تشکیل میدهند که بیشتر روان درمانگر ان از آن پیروی می کنند بنا براین کشف نکات مهم تعیین هدفهای درمانی و ایجاد و بینش از ارکان اساسی ومهم مصاحبه درمانی باشد بنابراین با وجود این که هدفهای درمانی مصاحبه در مکاتب مختلف ودر انواع راز درمانی تفاوتهایی را با هم دارند .
عناصر واصول اساسی روان درمانی – که مصاحبه یکی از آنهاست در متن مصاحبه درمانی جای می گیرند که در تمامی مکاتب مشترک است .
1)ایجاد همکاری – دراین قسمت لازم است که جهت جلب همکاری درمانجو روشهای خاصی که معمولا جلب اعتماد بیمار را خواهد نمود اعمال می شود .
تقویت امیدبه بهبودی وقبولاندن این .واقعیت که مصاحبه کننده یا درمانگر حاضر وآماده کمک به وی می باشد بدون دادن قبول بهبودی در قبول شرایط در مانی موثر است.
2)بررسی علل وعوامل موثر در بیماری -0 در این مرحله از مصاحبه سعی بر آن است که عوامل را موجب ناراحتی بیمار شده بررسی شود وبه بهترین شکل ممکن برای وی توضیح داده شود.
3)ایجاد بینش – یکی از وظایف پر اهمیت وحساس روان درمانگر در جلسات مصاحبه روان درمانی کمک به مراجع برای کسب بینش است . البته این بینش باید همراه وهمزمان با کاربرد تکنیکها یا آموزش شیوه هایی باشد که منجر به تغییر رفتار در بیان گردد .در این حالت احساس بیمار – طرز تلقی وی وچگونگی ر.ابطش با دیگران باید تغییر نماید . بنا براین کسب بینش باید با یادگیریها ی جدید جهت مواجه شدن با دلهره ها وناراحتیها همراه باشد.
4)مقابله با مقاومت – بررسی علل ناراحتی درمانجو – کاربرد تکنیکها وهر اقدام درمانی دیگر در صورتی امکان پذیر است که مقاومت بیمار در هم شکسته شود. حتی زمانی که بیمار با وجود این که ناراحتی خود رنج میبرد وخود برای درمان مراجعه می کند به آسانی نمی تواند روشها ورفتارهایی را که مستلزم قبو مسئولیت وفعالیت ومشارکت بیشتر وی است را بپذیرد. مصاحبه کننده کارآزموده برای شکستن مقاومت بیمار خود را مجهز به سلاحهایی می کند که همانا فنون وتکنیکهای مصاحبه است. 5)کنترل انتقال مقابل- تنهاراه کنترل احساسات مصاحبه کننده به بیماراین است که مصاحبه ،،کننده آموزش کافی ببیندوازنقطه نظرسلامت عاطفی ورفتاری قبل ازآنکه اجازه چنین فعالیتی راپیدانمایدموردارزیابی قرارگیرد.
● مقاومت و حل آن در مصاحبه
می دانیم مصاحبه وسیله ارتباط بین روانشناس و فرد مراجع است که طی آن به بررسی درباره وی می پردازیم و تدابیری را برای تسهیل و ایجاد تداوم در قدرتهای بیانی او می اندیشیم. گرچه جلب اعتماد مراجع، تقویت امیدواری و ایجاد این برداشت که ما قادر به ارائه کمک های لازم هستیم، همکاری او را تا حدودی تضمین می کند، معهذا رعایت نکات زیر در از میان برداشتن خطوط دفاعی مصاحبه شونده تاکید و توصیه می شود(دانشمند، ۱۳۵۷).
۱) اجتناب از اظهار تعجب درباره گفته های بیمار.
۲) خودداری از اظهار علاقه زیاد نسبت به یک موضوع.
۳) خودداری از قضاوت های اخلاقی و ارزشی. ۴) اجتناب از ایفای نقش مجازات کننده.
۵) خودداری از انتقاد از وی.
۶) پرهیز از قول دادن بیجا.
۷) خودداری مصاحبه گر از سخن گفتن درباره خود.
۸) اجتناب از تهدید کردن مراجع.
۹) اجتناب از اشاره به مسائل و مشکلات خود.
۱۰) خودداری از نشان دادن بی صبری و ناشکیبایی.
۱۱) خودداری از بحث های سیاسی و مذهبی.
۱۲) اجتناب از تمسخر مراجع.
۱۳) اجتناب از تحقیر مراجع.
۱۴) خودداری از سرزنش مراجع به خاطر شکست ها و کمبودهایش.
۱۵) اجتناب از تفسیر زودرس و تجزیه و تحلیل عمقی.
۱۶) خودداری از تفسیر و تعبیر خواب.
۱۷) اجتناب از بررسی خاطرات و تجربیات ناگوار تا هنگامی که مقاومت وجود دارد.
۱۸) خود داری از تمجید ظاهر و آرایش مراجع.
۱۹) اجتناب از اطمینان دادن به مراجع.
۲۰) احترام به حقوق مراجع در اظهار عقاید و افکارش.
۲۱) تکرار منظور و هدف مصاحبه.
۲۲) خودداری از اعلام تشخیص.
۲۳) اجتناب از پرسش درباره مسائلی که وی نسبت به آنها حساسیت دارد.
۲۴) انجام مصاحبه چهره به چهره در جلسات اول.
۲۵) اجتناب از حرف زدن زیاد.
۲۶) خود داری از بلند حرف زدن.
۲۷) خود داری از پند و اندرز.
برای سریع و تسهیل آن رعایت نکاتی توصیه میشود:
1)به کاربردن روش نا فعال ومهم نگه داشتن موقعیت وروابط درمانی
2)بحث پیرامون مطالبی غیر از آنچه در درمان مطرح است
3)توجه به رابطه بیمار با والدین وتشویق در بررسی آن
4)دراز کشیدن بیمار و به کار بستن تداعی آزاد وخود را از نظر بیمار دور داشتن
5)توجه به خواب ها وخیال پردازی های بیمار
6)زیادکردن جلسات درمان در هفته به منظور جلوگیری از واپس زنی ها
7)اجتناب از پاسخ دادن به سوالات بیمار واحترام از تفسیر
8)اجتناب از مقابله با باز خوردهای بیمار جز در مواردی که واقعا تشدید باشند
9)ایفای نقش فردی که بیمار از وی خاطرات ناخوشایندی دارد
برای مواقعی نیز که کاهش انتقال دارای ارزش درمانی است رعایت نکاتی توسط روان کاوان توصیه شده است:
1)بحث درباره احساس وفعلی و مطالبی که در جلسه درمان مطرح است به جای توجه درباره گذشته
2)بی اعتنایی به بیانات بسیار درباره روابط گذشته وی با والدین
3)اجتناب از تعبیر خواب وتداعی آزاد
4)اجتناب از روش دراز کشیدن – درمانگر در جلسه روبروی بیمار می نشیند
5)کاهش جلسات درمان به هفته ای دوبار
6)مقابله بابازخوردهای مریض نسبت به درمانگربلافاصله پس ازبیان آنها
7)ایفای نقش مخالف آنچه والدین وافرادمهم دیگربرای وی بازی کرده اند
8)فعال بودن بیشتردرجلسات درمان
● اشتباهات مصاحبه و راه حل آنها در مصاحبه نیز روانشناس با مشکلاتی مواجه است که از اعتبار مصاحبه به عنوان یک وسیله ارزشیابی و تشخیص می کاهد. این مشکلات ناشی از اشتباهاتی هستند که معلول فرایند مصاحبه، مصاحبه شونده و مصاحبه گر می باشند.
اشتباهات ناشی از فرایند مصاحبه را می توان معلول شبکه بغرنج و بسیار پیچیده کنشهایی دانست که در روابط چهره به چهره بین مصاحبه گر و مصاحبه شونده صورت می گیرد(ببی، ۱۳۸۴).
موقعیتی که در آن مصاحبه صورت می گیرد نیز ممکن است خطاهایی را موجب گردد. راه حلی که برای این مشکل پیشنهاد شده است تکرار هرچه بیشتر مصاحبه با فرد مورد نظر می باشد. اشتباه دوم ناشی از ترس ها و دلهره های مصاحبه شونده و نقش هایی است که ایفای آن از وی انتظار می رود.
سازمان بخشی دقیق مصاحبه و پیش بینی این نقشها تا حدودی از بروز این اشتباه می کاهد. اشتباه و مشکل دیگر ناشی از خود مصاحبه گر است که بیشتر معلول ویژگیهای شخصی مصاحبه گر، اشتباه در یادداشت کردن جریان مطالعه، استناط غلط، نداشتن آموزش کافی و مکتبی که مصاحبه گر از آن پیروی دارد می باشد(رفیع پور،۱۳۶۰). میزان کردن جریان مصاحبه و آموزش دقیق مصاحبه گران تا حدودی از این مشکل می کاهد. در انتها به معرفی یکی از پرسش نامه هایی که در مصاحبه تشخیصی ساختار یافته در مورد کودکان بیشترین کاربرد را دارند می پردازیم.
منابع:
- ژانت. م. زارب. ارزیابی و شناخت – رفتار درمانی نوجوانان، ترجمه دکتر محمد خدایاری فرد و یاسمین عابدینی (۱۳۸۳). انتشارات رشد.
- ببی، ارل. روشهای تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمه دکتر رضا فاضل، ۱۳۸۴، تهران: سمت.
- رفیع پور، فرامرز (۱۳۶۰). کندوکاوها و پنداشته ها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- مقالات ارسالی به آفتاب
