از کجا مطمئن باشم که این روانشناس همانی است که می تواند مشکل من را حل کند؟

میگنا: امروزه نیاز به دانش روان‌شناسی بیش از هر زمان دیگر ضروری به نظر می‌رسد اما به دلايلي مثل عدم آشنايي بسياري از مردم با روان شناس و هزينه هاي زياد جلسات مشاوره مراجعه به روان‌شناسان، محتاطانه و مخفیانه صورت گیرد و نباید از مراجعه به این گروه احساس شرم کرد.

روان‌شناسی از جمله رشته‌های دانشگاهی است که هر سال فارغ‌التحصیلان بسیاری دارد؛ اما عليرغم بالا رفتن آمار آسيب هاي اجتماعي مثل طلاق،اعتياد،خشونت و...  بسیاری از آنان در رشته خود مشغول به کار نمی‌شوند و به ناچار در مشاغل غير مرتبط فعاليت مي كنند كه در علم اقتصاد به اين نوع فعاليت بيكاري پنهان مي گويند.

در جامعه ما متاسفانه به سبب ناآگاهی برخي از مردم، تصورات و باورهاي نادرستی درباره بسیاری از مشاغل وجود دارد و این مسئله درباره روان‌شناسی پررنگ‌تر است كه تعدادی از این باورها ناشی از باورهای غلط گذشته و تعدادی از آن‌ها نيز ناشی از فقر آگاهي و دانش در میان مردم است كه البته این باورهای نادرست در زمینه‌های گوناگون نیز به چشم می‌خورد و زمینه‌ساز بسیاری از كج‌اندیشی‌ها و تصمیم‌های نادرست در زندگی بسیاری از ماست.
-
برخورداری از سلامت روان و اهمیت دادن به سلامتی خود
راست است که همه روان‌شناسان دیوانه‌اند؟!
روان‌شناسان به هر حال با کسانی سر و کار دارند که آن افراد گاهی ممکن است دچار برخی اختلالات روانی يا توهمات و هذيانهاي شديد باشند که باعث رفتارهای غیرمتعارف در آنها می شود و برای درمان به روان شناس مراجعه می کنند در نتیجه همین قضاوت نشان‌دهنده ناآگاهی مردم نسبت به دانش روان‌شناسی است و این وظیفه رسانه‌هاست که با توليد برنامه هاي آموزشي و هنري به دانش مردم در این زمینه بیفزایند و فرهنگ سازی کنند.
خوشبختانه یا متاسفانه هنگام برخورد با روانشناس، نگاه مردم جامعه در درجه اول به سلامت روانی خود روانشناس است. این کاملا طبیعی است . چطور می شود به روانشناسی که در کنترل خشم دچار مشکل است و حالت تهاجمی دارد اعتماد کرد. روان‌شناسان به خاطر اینکه با بیماران روانی بسیاری درگیرند، خود نیز قطعاً از این بیماری‌ها بی‌بهره نخواهند ماند. به همین سبب، اشخاصی كه در بیمارستان‌ها و در بخش مراقبت از بیماران روانی كار می‌كنند، اگر مراقب خودشان نباشند قطعا‌ به صورت فرسايشي به این بیماری‌ها مبتلا خواهند شد.
در دنیا رسم بر این است که روانشناسی که وارد حرفه ی درمانی میشود در ابتدا مورد تحلیل قرار می گیرد و صلاحیت اخلاقی و شخصیتی وی تایید می شود امید است در آینده شاهد چنین حرکتی در ایران نیز باشیم.
تصور غلط ديگري كه در جامعه ما وجود دارد و برخي افراد آگاهانه و نااگاهانه به آن دامن مي زنند این است که روان‌شناسی یک علم وارداتی و مختص کشورهای غربی است. به علاوه در صحبت از آن نیز از ترجمه‌هایی استفاده می‌شود که در نشریات خارجی مانند ریدرز دایجست و رسانه‌هایی مانند آن آمده است. همچنین تست‌های کلیشه‌ای روان‌شناسی که نمی‌توانند به عنوان یک منبع قابل توجه مورد استفاده قرار گیرند.
اگر دقت کرده باشید، در همین کشور خودمان هم برخي مطالب درج شده در برخی از مجلات زرد و تجاری بسیار گمراه‌ کننده‌ هستند و سبب تقويت اين احساسات و هجمه ها مي شود.
مطالب این نشریات که بعضا هیچ نظارتی بر آن‌ها صورت نمی‌گیرد را به جرات می‌توان از مصادیق بارز تشویش اذهان عمومی جامعه دانست. چرا که مخاطب آن‌ها عامه مردمند و این نشریات به آن‌ها آگاهی‌هایی فرای واقعیت و نادرست می‌دهند.

معمولا در هر جامعه تعداد روان‌شناسان کمتر از تعداد افرادی است که نیاز دارند به آن‌ها مراجعه کنند و بهای ارائه خدمات مشاوره هم بالاست و بیمه ها هم از آنها حمایت نمی کنند بنابراین برخی افراد برای حل مسئله و مشکل خود بجای مراجعه به یک متخصص بخاطر پرداخت هزینه کمتر به ناچار و برحسب تبلیغات پر زرق و برق یه برخی روان شناس نماها مراجعه می کنند که شاید نه تنها مجوز این کار را ندارند بلکه تحصیلات مرتبط را هم نگذارنده اند. افرادی که جلسات روان‌شناسی برگزار می‌کنند، و با نام مشاور این افراد گمنام جلساتی را با عناوینی همچون موفقیت صد درصد در روابط زناشویی، اعتمادبه‌نفس در 15 دقیقه و... برگزار می‌کنند. که صد البته هدف این افراد از برگزاری این کلاس ها سودجویی است نه ارائه خدمت. وقتی در جلسات این افراد شرکت می‌کنید، حتما باید مبلغ بالایی را هم به عنوان ورودی پرداخت کنید و حتی از دو هفته قبل باید جا برای خود رزرو کنید. در چند جلسه از این برنامه‌ها که شرکت کنید در می یابید که تنها ویژگی این فرد، خوش‌صحبتی و ادا و تهییج انگیزش است و هیچ گونه دانشی درباره آن موضوعی که سخنرانی می‌کنند، ندارد. علاوه بر آن، مباحثی که در این جلسات مطرح می‌شوند را می‌توان به از سادگی در کتاب‌های روان‌شناسی موجود در بازار و یا حتی سایت ها مطالعه کرد و در این صورت کمترین هزینه را متحمل شد.
نکته جالب در این زمینه، استقبال خیره‌کننده‌ای است که مخاطبان از این جلسات می‌کنند. در حال حاضر اینان و نظراتشان به پایه‌ها و اساس امور روان‌شناسی تبدیل شده‌اند و متاسفانه فعالیت گسترده‌ای دارند. حتما شما هم پوسترها و آگهی‌های تبلیغاتی آن‌ها را در گوشه و کنار شهر و حتی گاهی در مطبوعات معتبر دیده‌اید.
به علاوه بسیاری از روان‌شناسان ما در کلیشه مانده‌اند و با توجه به اینکه در هر صورت مردم هم دوست دارند از وجود روان‌شناسان و مشاوران در جامعه استفاده کنند، این کلیشه‌ای کار کردن آنان به روند کارشان لطمه می‌زند. برخی از روان‌شناسان هم شیوه دارودرمانی دارند و از این واقعیت غافلند که بیشتر مشکلات روان‌شناسی علت رفتاری دارد.

مطمئنا تغییراتی در انتظارات هر کسی به وجود می‌آید و سر و کار داشتن با افراد گوناگون و تجربه در این امر تا اندازه‌ای موثر است. همین مسائل سبب می‌شود تا گاهی از کار دل‌زده شوید و وقتی در آن کار به نتایج مثبتی می‌رسید، کار دوباره برای شما جذاب می‌شود. در روان‌شناسی این ویژگی وجود دارد که هر چه بیشتر به جلو پیش می‌روید، تازه متوجه می‌شوید که کمتر درباره انسان‌ها و رفتار آنان می‌دانید و نمی‌توانید آن طور که باید به آن‌ها کمک کنید. افرادی که برای مشاوره به روان‌شناس مراجعه می‌کنند، بسیار پیچیده و با یکدیگر متفاوت و در عین حال جذابند و ناخودآگاه در کار او تنوع ایجاد می‌کنند.

در حال حاضر به خاطر اینکه عده بسیاری در این رشته مشغول به تحصیلند هر سال پایان‌نامه‌های زیادی با موضوعات مختلف ارائه می‌شوند؛ اما متاسفانه دانشگاه آن طور که باید روی این مسائل کار نمی‌کند. از نظر پژوهش‌های خارج از دانشگاه هم بسیار محدودیت وجود دارد . چون هر کس که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شود، بیشتر به درآمدزایی فکر می‌کند تا به پژوهش.
-

ویژگیهای یک روانشناس بالینی و مشاور خوب چیست؟
از کجا مطمئن باشم که این روانشناس يا درمانگر همانی است که می تواند مشکل من را حل کند؟

عشق و علاقه شدید به یادگیری : عدم مطالعه و پژوهش برای روانشناس ، و تکیه بر دانش دانشگاهی یعنی مرگ این حرفه حساس.
- نشان دادن دلسوزی و همدردی
شما به عنوان مراجع و کسی که درخواست کمک دارید کاملا متوجه نحوه برخورد درمانگر خود خواهید شد . شما به این نکته مهم پی خواهید برد که روانشناس شما عمیقا اظهار همدلی و همدردی با شما دارد یا خیر. همدلی و همدردی چیزی ورای کلمات و جملات است و در این مورد شما باید با دل و جان خود همدردی را حس کنید .
یک روان‌شناس خوب علاوه بر دارا بودن دانش کافی در زمینه روان‌شناسی و توانايي بكارگيري آن معلومات تخصصي در روند درمان، می‌بایست دیدی خالی از قضاوت،پيشداوري و سرشار از درک و همدلي داشته باشد. این درک و همدلي باید به گونه‌ای باشد که مراجع به راحتی حرف‌ها و مشکلات خود را بیان کند و از مقاومت برای ابراز مشکلات خود بپرهیزد. در واقع یک متخصص روان‌شناسی می‌بایست رابطه‌ای عمیق اما سالم با افراد برقرار کند؛ تا آنها بستری مناسب برای بیان مشکلات‌شان فراهم ببینند و به او اعتماد کنند.
-
- داشتن مهارتهای ارتباطی قوی
حل شدن مشکلات بسیاری از مراجعین در گرو حل تعارض آنها با خانواده و افراد وابسته است که هرگز نتوانسته اند حرفشان را از طریقی درست به آنها بیان کنند. گاهی لازم است روانشناس، مداخلاتی در جهت برقرار شدن روابط صحیح میان افراد خانواده، انجام دهد. در این مورد روانشناس خود باید مهارت در برقرای ارتباط موثر را داشته باشد .

- هنر گوش دادن عمیق
روانشناس باید بتواند با تمام وجود حرفهای شما را گوش دهد که این گوش دادن در حرفه رواندرمانی به صورت یک تکنیک آموزش داده میشود. هر روانشناسی قبل از شروع به کارهای درمانی باید این آموزشها را دیده باشد .

پایبند به باورها و ارزش های جامعه
.یک روان‌شناس در هر جامعه‌ای که مشغول به ارائه خدمت به افراد جامعه است، نمی‌بایست باورها و اعتقاداتش با اعتقادات مورد قبول در جامعه‌اش بسیار فاصله داشته و کاملاً متفاوت باشد؛ چون ممکن است به جای اینكه کمک حال جامعه باشد، خود باعث اخلال و ایجاد مشکل در جامعه باشد.
همچنین می‌بایست از لحاظ اجتماعي، فرهنگی، بومي، مذهبی و تربیتی جامعه خود را شناسایی کرده و به آیین و رسوم حاکم بر جامعه اِشراف کامل داشته باشد. طبعاً در این حالت اگر روان‌شناس از فردی ایراد و یا اشکالی بگیرد، به غرض‌ورزی و تعصب تعبیر نخواهد شد. این موضوع خود یکی از خصایص روان‌شناس خوب است.
یک متخصص باید آگاه و پایبند بر بسیاری از اصول و معیار‌های ارزشی حاکم بر جامعه خود باشد. به همین دلیل متخصصی که این معیارها را نمی‌شناسد، نمی‌تواند متخصصی خوب و کارآمد برای جامعه خود باشد.migna.ir البته گفتنی‌ست که این متخصص می‌تواند به برخی از رفتارهای جامعه اشکال و ایراد بگیرد. اما در مجموع می‌بایست ارزش ها و تفکرات حاکم بر جامعه خود را قبول داشته‌ باشد و بپذیرد.

.بیمار یا مراجع انگیزه کافی برای ادامه درمان و مشاوره را در خلال امر مشاوره حاصل کند. باید توجه داشت که ادامه درمان رابطه مستقیم با انگیزه فرد دارد. یعنی فرد مراجعه‌کننده بنا به خواست خود و نه با اجبار دیگران اقدام به كمك و ياري از متخصص کرده باشد. همچنین وقتی فردی به متخصص اطمینان می‌کند، این موضوع خود زمینه ایجاد انگیزه برای مراجعه بعدی را فراهم می‌کند و فرد مراجعه‌کننده به این اعتقاد می‌رسد که روان‌شناس قادر به حل مشکل وی است.

.رازدار باشند و محرم اسرار
. زمانی‌که در حال بررسي و حل مشکلات مراجع است، درگیر و دغدغه حل مشکلات شخصی و خانوادگي خود نباشند.
.کرامت انسانی مراجعین را حفظ کند و نباید به مراجعين این نگرش را داشته باشد که آنها افرادی فاقد شعور و درک هستند، بلکه با این دید به آنها بنگرند که آنها بیمارند و نیازمند کمک ما.

*علاوه بر مطالب بالا به موارد زیر هم توجه کنید:
1-یک روانشناس و مشاور خوب آن است که مراجع با او احساس راحتی و احساس امنیت میکند.
۲-روانشناس خوب با حوصله و بردبار است و برای درک مشکل شما عجول نبوده و کم حوصلگی نمیکند.
۳-روانشناس خوب رازدار است.
۴-روانشناس خوب یک محقق است و با آخرین اطلاعات روز در ارتباط است.او برای تایید حرفها و توصیه های خود به شما کتابها و سايت هاي مفيد را پیشنهاد میکند چون نمی ترسد شما مچ او را بگیرید.
۸-روانشناس خوب در مورد شما قضاوت نمی کند و شما را محکوم یا سرزنش نمیکند.
۹-روانشناس و مشاور خوب از حرفهای شما تعجب نمیکند. حتی اگر مرتکب قتل شده باشید.
۱۰- روانشناس خوب شما را آنگونه که هستید می پذیرد. یعنی پذیرش بی قید و شرط دارد.
۱۱- روانشناس خوب دارای مجوز رسمی از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره است و مجوز خود را در معرض دید دیگران در محل کارش قرار میدهد و درباره تحصیلات و گرایش خود دروغ نمی گوید.
۱۲-روانشناس خوب شما را نصیحت نمیکند چیزی به نام نصیحت درمانی نداریم.
۱۳- روانشناس خوب با نگاه و قضاوت اخلاقی به گفته های شما نمی نگرد. او روحاني یا کشیش نیست.چون قضاوت اخلاقی نااميدي و احساس گناه ایجاد کرده و بر اضطراب و افسردگی شما فزونی میدهد.
۱۴- روانشناس خوب از استعداد شنوندگی بالایی برخوردار است( شنونده فعال) و به شما اجازه میدهد راحت حرف بزنید .
-

ویرایش و تنظیم: علی عظیمی
(با استفاده از نوشته دکتر دارابی-روانشناس و استاد دانشگاه و همچنین مصاحبه دکتر مانا لقمانی با کانون فارغ التحصیلان دانشگاه آزاد )

.