رشته هوا و فضا در دانشگاه ها را بنده تاسیس کردم

رادیو گفت‌وگو: درباره طیبی و اینکه ریشه آن به کجا می رسد، توضیح دهید.

پروفسور طیبی رهنی: طیبی مربوط به ممسنی استان فارس بوده که مهاجرت کرده اند، پیوندهایی با افرادی از شهر مهاباد اردستان داشته اند و بعد در محلی به نام رهن در نطنز سکنی گزیده اند و در واقع الان خیلی از آن افراد که در تهران نیز ساکن شده اند، نام خانوادگی شان طیبی است.

رادیو گفت‌وگو: در ابتدا تعریفی از هوا و فضا ارائه کنید.

پروفسور طیبی رهنی: به طور کلی هوا و فضا که از بُعد مهندسی نیز به آن می پردازند، در دو بخش هوا و فضا مطرح است. بخش هوا در ارتفاعات قبل از جو را مربوط است که هواپیما، موشک، بالگرد و بالن، پرواز می کنند. هر بحثی که در بیرون از این لایه مطرح باشد، مربوط به فضا می باشد. در رشته هوا و فضا در هر دو بُعد فعالیت می شود که البته تخصص خود من فضا نیست.

یک نفر که مهندسی هوا و فضا را می خواند باید به علمی که مربوط به حرکت جسمی در هوا یا فضا مربوط می شود، مسلط شود. هر کسی نیز در بخشی متخصص می شود یکی در بخش هوا و دیگری در بخش فضا. البته یک تفاوت اساسی که بین هوا و فضا وجود دارد، بحث مربوط به چگالی هوا یا ماده ای که وجود دارد، می باشد. قبل از رسیدن به جو، هوا متمرکز است و چگالی بالایی دارد و هرچقدر از این لایه دور شویم، چگالی هوا نیز کمتر می شود زیرا ذرات هوا از یکدیگر دور می شوند تا به جایی می رسیم که فاصله بسیار زیادی از هم می گیرند و از یک قسمت به بعد هوایی دیگر وجود ندارد و اصطلاحا رقیق می شود که به آن بخش فضا می گوییم.

رادیو گفت‌وگو: تخصص شما در کدام بخش است؟

پروفسور طیبی رهنی: اگر بخواهیم گرایش های هوا و فضا را بیان کنیم، به طور کلی پنج رشته اصلی داریم؛ یکی از آنها ایرودینامیک است که به این موضوع می پردازیم که جسم در حال حرکت، چه نیروها و گشتاورهایی به آن وارد می شود و چگونه می شود که این نیروها و گشتاورها کم و زیاد شوند. به عنوان مثال نیرویی که یک هواپیما را بلند می کند یا نیرویی که از حرکت هواپیما جلوگیری می کند.

گرایش دوم پیش رانش است که مربوط به موتور محرک جسم است که باعث حرکت می شود. گرایش سوم سازه است که مربوط به مقاومت سازه ای تشکیل دهنده این جسم می شود. گرایش چهارم گرانش پرواز و کنترل است که مربوط به این می شود که چه نوع دینامیکی به این جسم در حال حرکت، حاکم است. گرایش آخر نیز مهندس فضایی است که به طور خاص در خصوص فضا صحبت می کند.

رادیو گفت‌وگو: تحصیلات متوسطه تان را در کجا گذراندید؟

پروفسور طیبی رهنی: در سال 1336 در محله رهن نطنز متولد شدم. در هشت سالگی پدرم را از دست دادم. ابتدایی و دبیرستان را تا کلاس دهم در خود شهر نطنز پشت سر گذاشتم. یازدهم و دوازدهم را در تهران در خدمت یکی از عموزاده هایمان گذراندیم. در کلاس دوازدهم در دبیرستان معروف خوارزمی بودم و بعد هم ایشان پیشنهاد کرد که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور برویم که به آمریکا رفتم. مقطع لیسانس و فوق لیسانس را در دانشگاه تگزاس در شهر آستین که یکی از ده  دانشگاه برتر آمریکا بود، پشت سر گذاشتم و بعد به ایران آمدم و این رشته را در دانشگاه ها تاسیس کردم.

جایگاه ایران در هوا و فضا خیلی خوب است

رادیو گفت‌وگو: فرمودید که بانی تاسیس دانشگده هوا و فضا در دانشگاه صنعتی شریف شما بودید. چرا این دانشگاه را انتخاب کردید؟

پروفسور طیبی رهنی: دانشگاه صنعتی شریف یکی از بهترین دانشگاه های فنی و مهندسی کشور و منطقه است که بعد از انقلاب نیز رشد قابل توجهی داشته است. اما ورود من به این دانشگاه اتفاقی بود. همراه تیمی که به آمریکا برای جذب هیئت علمی آمده بودند، دکتر صالحی که رئیس این دانشگاه بود نیز به آمریکا آمد و اصرار داشت که به این دانشگاه بیایم و این رشته را در این دانشگاه راه اندازی کنم.

رادیو گفت‌وگو: قطعا با دشواری هایی نیز همراه بوده است.

پروفسور طیبی رهنی: بله، همانطور که می دانید، این نوع کارها راحت نیست و در واقع خیلی هم سخت بود. بنده در دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه شریف استخدام شدم و افرادی که در دانشکده مکانیک بودند، اعتقاد داشتند این رشته یک گرایش از مهندسی مکانیک است. در کمیته ای که برنامه ریزی های دانشگاه را انجام می داد، تلاش های زیادی انجام دادیم و در آن کمیته رشته هوا و فضا را از مکانیک مستقل کردیم و توانستیم با آن استدلالی که در وزارت علوم مطرح نمودیم، در دانشگاه ها نیز از همان استدلال سود ببریم. در ابتدا اقدام به تاسیس رشته جدید نکردیم و فقط گروه هوا و فضا را در رشته مکانیک ایجاد کردیم. این گروه در سال 66 ایجاد شد و در سال 77 به عنوان یک دانشکده از دانشکده مکانیک جدا شدیم و اولین رئیس آن نیز خود بنده بودم. در آن زمان حدودا دوازده هیئت علمی داشتیم که خوشبختانه الان به سی نفر رسیده است.

رادیو گفت‌وگو: از ساعت های کاریتان برای ما بگویید.

پروفسور طیبی رهنی: در دانشگاه ها غیر از ساعت های خاصی که باید سر کلاس باشیم، بقیه ساعت ها دست خودمان است و فعالیت های مان را باید تنظیم کنیم. خود من علاقه مندم که بعد از ظهرها و شب ها تا دیر وقت در دانشگاه باشم ولی گاهی نیز مجبور می شوم زودتر به دانشگاه بیایم. حدودا از ساعت ده و نیم یا یازده که به دانشگاه می رویم تا ساعت ده شب اینجا هستیم.

البته کارهای تحقیقاتی نیز اساتید باید داشته باشند. تحقیقات بنده پایه ای است و مباحث کاربردی هوا وفضا را وارد نمی شوم. در واقع نوع تحقیقاتی که بنده انجام می دهم، مکانیک سیالات است و مقداری هم ایرودینامیک. به طور خاص در زمینه جریان های چند فازی فعالیت می کنم.

رادیو گفت‌وگو: در این حوزه در سطح جهان چه جایگاهی داریم؟

پروفسور طیبی رهنی: خیلی پیشرفته ایم! حقیقتا جایگاه ایران در رشته هوا و فضا خیلی پیشرفته و خوب است. سال گذشته یک فرصت مطالعاتی پیش آمد که به آلمان بروم. در یک تیمی بودم که با آنها در همین حوزۀ جریان های چند فازی یا مرز مشترک کار کردم.

رادیو گفت‌وگو: در زمینه کاریتان مقالات معتبری در مجلات علمی منتشر کرده اید. این مقالات در چه زمینه ای هستند.

پروفسور طیبی رهنی: مقالات بنده حدودا 200 عدد است که نیمی از آنها در مقالات علمی معتبر و بقیه آنها نیز در کنفرانس های علمی معتبر شرکت داده شده است.

مردم ما در کارهای تیمی ضعیف عمل می کنند

رادیو گفت‌وگو: از کودکی دلباخته هوا و آسمان و نجوم بودید؟

پروفسور طیبی رهنی: وقتی در روستا زندگی می کنید، تجارب زیادی را از طبیعت به دست می آورید. قسمت زیادی از تفریحات ما سر و کله زدن با پرنده ها بود. البته اینگونه نبود که به این رشته یعنی هوا و فضا و تحصیل در آن فکر کنم. اتفاقا یک تجربه تلخ هم داشتم که البته خوشبختانه باعث نشد این رشته را انتخاب نکنم. در سن دوازده سالگی برای کاری جایی رفته بودم که زمینِ مسطح و بازی بود. در آنجا یک بالگرد را در آسمان دیدم که توجهم را جلب کرد. بالگرد هم من را دید و به بنده نزدیک شد. در ابتدا خیلی هیجان زده شدم اما دیدم دارد همینطور نزدیک تر می شود تا اینکه آنقدر نزدیک شد که احساس کردم دارند من را تعقیب می کنند و به همین جهت شروع کردم به فرار کردن. آن بالگرد نیز هر جا می رفتم دنبالم می آمد و به همین دلیل خیلی بیشتر ترسیدم. البته خدا رو شکر می کنم آن خاطره هیچ گاه مانع نشد تا در رشته هوا و فضا تحصیل نکنم.  

رادیو گفت‌وگو: آیا به هنر هم علاقه مند هستید؟

پروفسور طیبی رهنی: بله، به هنر هم علاقه مند هستم. فیلم های خاص را هم می بینم؛ به عنوان مثال فیلم اخراجی ها و یا سریال معمای شاه را خیلی دوست دارم. اخراجی را به این دلیل دوست دارم زیرا نشان می داد همه مردم عزیز هستند و در همه مسائل حضور دارند به ویژه جنگ و اینکه جنگ برای قشر خاصی نیست.

همچنین به ادبیات و موسیقی سنتی علاقه مند هستم. به نقاشی نیز علاقه بسیار زیادی دارم. یکی از چیزهایی که توجهم را جلب می کند، شکل هایی است که به صورت اتفاقی روز سنگ ها و موزائیک ها می بینم؛ شکل هایی که رسم نشده اند ولی به طور اتفاقی نقشی را ترسیم کرده اند.

رادیو گفت‌وگو: در صحبت هایتان از من خیلی کم استفاده کردید و واژه ما را به کار بردید. فکر می کنم به کار گروهی خیلی اعتقاد داشته باشید. 

پروفسور طیبی رهنی: خیلی زیاد. همانطور که می دانید کارهای فردی نمی تواند به نتایج بزرگ و مهمی منتهی شود به ویژه اگر کارهای بزرگ بخواهد شکل گیرد. البته مردم ما در کارهای تیمی خیلی ضعیف عمل می کنند زیرا بچه های مان را از کودکی و بعد در مدرسه ها در جهت کار تیمی پرورش نمی دهیم.

شایان ذکر است؛ برنامه "حیاط خلوت" هر روز شنبه تا چهارشنبه صبح ساعت 6  از شبکه رادیویی گفت‌وگو پخش می شود و فایل صوتی آن در سایت شبکه موجود است.